Porta3 169

90 денари / БРОЈ 169 / ПЕТОК 04.11.2011 година VII

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

„лиНа“ засолНиште од ПриродНи катастрофи Новата собраНиска куПола - ПрвеНец во државата

мимоза НеСторова томиќ, лауреат На Наградата „аНдреја даМјаНов“ за 2011

број 169 Петок 04.11.2011

годиНа VII Редакција:

драги читатели, Овогодишната изложба на Институтот за архитектура при ЕТХ - Цирих, која се отвори на 29 септември и траеше до 28 октомври, вклучува студентски трудови од студиите по архитектонски дизајн, технологија и визуелен дизајн, теорија на архитектонско истражување и историја на архитектура. Во проектите се вклучени и поединечните развивања и истражувања на одредена теза во секое од студијата за напредни постдипломски студии. Со меѓународната конференција „Ние инвестиравме во енергетски ефикасни објекти, а Вие?“ и дебатата „Идејни наспроти реализирани проекти“ се одбележа седмата по ред манифестација „Недела на енергетика - Македонија 2011“, која се одржа во Скопје. Конференцијата на присутните учесници им даде можност за размена на искуства, дебати и презентации на успешни проекти, техники и кредитни линии во секторот на градежништво, кои ја поддржуваат енергетската ефикасност и го промовираат користењето на обновливи извори на енергија.

ИНФО 06

ЕНЕРГЕТСКИ ЕФИКАСНИТЕ ГРАДБИ - ОБЈЕКТИ НА ИДНИНАТА

од редакцијата

12

Насловна страница: заСолНиште „лиНа“

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

90 денари / БРОЈ 169 / ПЕТОК 04.11.2011 година VII

Последиците од неодамнешниот катастрофален земјотрес во Турција, покрај непроценливите човечки жртви, предизвика големи проблеми за турската влада. На прагот на зимата без домови останаа десетици илјади семејства. На Универзитетот Алто, Еспо, Финска - Програма за дрво, имаат практичен одговор за засолнување на раселените лица од такви природни катастрофи. Токму „Лина“ - засолништето е наменето за раселени лица од природни катастрофи. Може да се состави за шест часа од две возрасни лица, со основен алат и со разбирливo упатство за составување. Во проектот учествуваше и македонецот Александар Черепналковски. Покривна конструкција - првенец во државата. Во рамките на реконструкцијата и доградбата на зградата на Собранието на Република Македонија, за прв пат е предвидена изградба на собраниска сала за репрезентативни намени. Собраниската сала е комплексна челична структура составена од геодетска купола со дијаметар 32,0 метри и височина 10,0 метри.

главен и одговорен уредник: Дејан БУЃЕВАЦ

„ЛИНА“ ЗАСОЛНИШТЕ ОД ПРИРОДНИ КАТАСТРОФИ НОВАТА СОБРАНИСКА КУПОЛА - ПРВЕНЕЦ ВО ДРЖАВАТА

МИМОЗА НЕСТОРОВА ТОМИЌ, ЛАУЕРАТ НА НАГРАДАТА „АНДРЕЈА ДАМЈАНОВ“ ЗА 2011

проект: група СтудеНти На уНиверзитетот алто во еСпо, фиНСка

22

СКОПЈЕ 12

СО АСФАЛТ И СО БАГЕРИ ЈА ЧЕКАМЕ 2012

ГРАДЕЖНИШТВО 16

надворешни соработници: Ангел СИТНОВСКИ Александар АНДОВСКИ Билјана САВИЌ Бојана ФИЛИПОВИЌ Весна КОСТОВСКА Владимир Б. ЛАДИНСКИ (АНГЛИЈА) Даниела МЛАДЕНОВСКА Драган РИСТОВ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА) Игор РИСТОВСКИ Кире КИПРОСКИ Леонида Пенка БАША Михаил ТОКАРЕВ Никола НЕШКОСКИ Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА Сашо КУЗМАНОВСКИ Трајче СТОЈАНОВ Филип ФИЛИПОСКИ Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА) графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ фоторепортер: Кире ПОПОВ лектор: Костадинка СОЛЕВА Издавачки совет: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. - претседател проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА, дипл.град.инж. Вања ДОНЧЕВА, дипл.инж.арх. Сања ВЕЛИЧКОВСКА, дипл.инж.арх. Александра ПЕТРОВСКА дипл.инж.арх. Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје Ул. Васил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 9, 1000 Скопје

ПОКРИВНА КОНСТРУКЦИЈА - ПРВЕНЕЦ ВО ДРЖАВАТА

САЕМИ 22

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk www.porta3.com.mk

ЕКО-ИНОВАЦИИТЕ ВО ФОКУСОТ НА ТЕХНОМА 2011

ПРОЕКТИ 34

Печати: Европа92 - Кочани

„ЛИНА“ - ЗАСОЛНИШТЕ ЗА РАСЕЛЕНИ ЛИЦА ОД ПРИРОДНИ КАТАСТРОФИ

34

ЕКСПЕРТ 48

ШЕСТ ПРИНЦИПИ ЗА БОРБА ПРОТИВ ПОТКУПОТ

Маркетинг: Биро Проект biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796 www.porta3.com.mk

ЕКОЛОГИЈА 52

ПОЧВА ЖИВАТА КОРА НА ЗЕМЈАТА

ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден. жиро с-ка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485

АРТ ДИЗАЈН 58

ЧУВСТВИТЕЛНИ УРБАНИ И РУРАЛНИ ТКИВА

новинари: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

52

58

Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

рубрика

4

3

ПОРТА

04 ноември 2011

инфо

Недела На еНергетика

еНергетСки ефикаСНите градби објекти На идНиНата „Свесни сме дека енергијата денес сè помалку ја има, станува сè поскапа и сè повеќе загадува. Потрошувачката на енергија сè повеќе се зголемува, а ние сме должни да се свртиме кон одржливите извори на енергија и да применуваме практики за енергетска ефикасност за да ја обезбедиме иднината на нашите деца и идните генерации“, истакна скопскиот градоначалник Коце Трајановски на одбележувањето на седмата годишна манифестација „Недела на енергетика - Македонија 2011“ Весна КостоВсКа

С

о меѓународната конференција „Ние инвестиравме во енергетски ефикасни објекти, а Вие?“ и дебатата „Идејни наспроти реализирани проекти“ се одбележа седмата по ред манифестација „Недела на енергетика - Македонија 2011“. Оваа конференција, која се одржа под медиумско покровителство на „Порта3“, на присутните учесници им даде можност за размена на искуства, дебати и презентации на успешни проекти, техники и кредитни линии во секторот на градежништво, кои ја поддржуваат енергетската ефикасност и го

6

3

ПОРТА

04 ноември 2011

промовираат користењето на обновливи извори на енергија. Манифестацијата во организација на европскиот проект „ЕУБилд енергетска ефикасност“ како дел од Директоратот за проширување на унијата, и центарот за енергетска ефикасност на Македонија - МАЦЕФ, исто така беше поддржана од Град Скопје, Американ колеџ - Скопје, МОМЕЕ - Македонска општинска мрежа за енергетска ефикасност и МАЦЕФ Инт - Центар за енергетика, екологија и економија. „Свесни сме дека енергијата денес сè помалку ја има, станува сè поскапа и сè повеќе загадува.

Потрошувачката на енергија сè повеќе се зголемува, а ние сме должни да се свртиме кон одржливите извори на енергија и да применуваме практики за енергетска ефикасност за да ја обезбедиме иднината на нашите деца и идните генерации. Морам да напоменам дека сите наши активности вклучуваат зелени политики, а поттикнувањето на инвестициите, како и примената на енергетската ефикасност, се меѓу главните стратешки цели на градот. Ова е важно за создавање услови за одржлив енергетски развој во градот и државата пошироко“,

изјави градоначалникот на Град Скопје, Коце Трајановски. Тој истакна дека во таа насока, градот Скопје стана дел од иницијативата наречена „Повелба на градоначалниците на Европската Унија“ што е потпишана на 4 мај 2010 година во Брисел и со која градот Скопје влезе во клубот на градови кои имаат за цел да ги намалат емисиите на стакленички гасови за над 20 проценти до 2020 година. Скопје е меѓу ретките градови кои имаат канцеларија за советување при изградба на енергетски ефикасните приватни и општествени

инфо објекти. Во општинската каса биле заштедени дополнителни средства од греењето токму поради реновираните како и изградбата на поквалитетни згради. „Во објектите што се во сопственост на град Скопје, оваа како и минатата година, работиме на нивната енергетска ефикасност во делот на замена на прозорци, врати и покриви, а со цел да се намали енергијата што се троши во овие јавни објекти“, рече Трајановски. Константин Димитров, претседател на МАЦЕФ рече дека во нашата држава основните стратешки документи од секторот енергетика се усвоени и донесени - Стратегија за енергетика, Стратегија за енергетската ефикасност, Стратегија за обновливи извори. „Интензивно се подготвува и секундарната регулатива која се однесува на посебните правилници да поддржат и овозможат реализација на овие стратешки документи“, рече Димитров. Според него, луѓето пристапуваат кон почитување на она што го бара времето - помалку потрошена енергија и поголема заштита на животната средина. „Се она за што зборуваме како енергетска ефикасност во градежниот сектор веќе се применува кај нас. Сите светски познати технологии и сите високи стандарди веќе постојат кај нас“, истакна Игор Петрушевски, локален раководител на проектот „ЕУБилд енергетска ефикасност“.

реализираНи проекти

Експертите на оваа Конференција предупредија дека рационалното користење и заштедата на енергијата е обврска која треба да се исполни. Приватните компании, граѓаните и државата мора да ги применуваат мерките на енергетска ефикасност, што е обврска од Европската Унија, според која до 2018 година Македонија мора да заштеди девет отсто од потрошената енергија во последните пет години. „Фактот што Македонија може да понуди најдобри практики во доменот на заштеда на енергија во резиденцијални и индустриски

објекти, зборува за повисоко ниво на свест кај граѓаните за придобивките од мерките за енергетска ефикасност и улогата на градежните материјали и новите технологии во намалување на трошоците за енергија. Овие пионери, ќе претставуваат стимул за останатите и доказ дека заштедите се можни и инвестициите се исплаќаат. Но, постои уште поголем предизвик, а тоа е реплицирање на овие примери“, рече врвниот експерт од областа на енергетиката, Константин Димитров. На Конференцијата беше презентиран објектот за колективно домување од Хабитат Македонија,

првиот пасивен објект „Експро“ Струмица, реновираното училиште Димо Хаџи Димов од Скопје, административно производствениот објект на „Тинг Инокс“ од Кочани и кампусот при Универзитетот на ЈИЕ со нула емисии на јаглероден диоксид. Сите тие ги пренесоа своите искуства и придобивки од користењето на обновливи извори на енергија и градењето на енергетски ефикасни објекти. Меѓународната организација Хабитат присутна во Македонија од 2005 година, а формирана во САД, работи за поддршка на семејствата што имаат ниски приходи и подобрување на квалитетот на нивниот живот. „Она што го правиме во Македонија во последните шест години е поддршка на семејства преку микрофинансирање, подобрување на енергетската ефикасност во домовите и подобрување на пристапот за чиста вода за пиење. Пилот-проектот, поддржан од УСАИД и Хабитат Македонија, за енергетска ефикасност покажа дека инвестирањето во енергетска ефикасност е оправдано. Во рамките на пилот- проектот беа реновирани три згради со различни начини на греење во Скопје и Куманово. Со тоа беше постигнато значително зголемување на заштеда во енергија“, изјави претставникот од Хабитат Лилјана Алчева. Сопственикот на енергетско ефикасниот објект „Експро“ од 

3

21 октомври 2011 ПОРТА

7

инфо

Струмица, Славчо Георгиев истакна дека скапото греење ги прави енергетски ефикасните објекти сè поатрактивни. Инвестицијата во фасада, прозорци, врати била многу мала во однос на драстичните заштеди подоцна. „Потрошувачката кај пасивните објекти е 15 киловат часови за метар квадратен годишно. Само за споредба, неизолираните објекти трошат над 320 киловат часови. Или во однос на неизолиран објект, 20 пасивни објекти трошат колку еден неизолиран објект“, рече Георгиев. Тој додаде дека цената на струјата во иднина очекувано ќе расте, а енергетски ефикасните објекти ќе бидат објекти на иднината и ќе мора да се градат. „Најдобро е уште сега да размислуваме и да градиме вакви објекти“, истакна Георгиев. Сопственикот на „Тинг Инокс“ од Кочани, истакна дека за изградбата и доградбата

8

3

ПОРТА

04 ноември 2011

на неговите објекти ја искористил кредитната линија за изградба на енергетски ефикасни објекти што ја нудат неколку банки.

заклучоци

Учесниците на меѓународната Конференција за енергетска ефикасност предупредија дека граѓаните и фирмите немаат доволно пари за инвестиции во енергетски ефикасните објекти, а свеста за придобивките од нив и натаму е на многу ниско ниво. Иако енергетската ефикасност значи сигурно снабдување со енергија, конкурентна економија и одржлив развој, банките и компаниите имаат проблеми за одобрување и финансирање на проектите. Регионалниот координатор на проектот „ЕУБилд енергетска ефикасност“, Ајген Еркал предупреди дека ситуацијата е слична и во земјите од регионот. Таа

истакна дека овие земји се избрани поради тоа што информациите што ги имаат крајните корисници се мали и тие не знаат како да ги применат инструментите за постигнување на енергетска ефикасност. „Секојдневно наидувам на луѓе кои сакаат да градат енергетски ефикасни објекти. Но, ваквите инвестиции во старт се поскапи. Се надевам дека во иднина во ваквите проекти својот интерес ќе го видат и банките и другите финансиски институции“, рече Славчо Георгиев од „Експро“ Струмица. Граѓаните немаат доволна финансиска писменост, а тоа е голем проблем кој треба да се реши со цел да се подигне свеста кај граѓаните за можноста за финансирање на енергетско ефикасни објекти, предупреди Илијана Петровска од Универзитетот „Американ колеџ“. „Маркетинг комуникацијата е дел од стратегијата на банките што

треба да ја имплементираат за подигање на свеста и едукација на населението и на правни и физички лица се со цел да се зголеми интересот за градење на енергетски ефикасни објекти“, рече Петровска. Цената на струјата во иднина нема да остане иста, таа сигурно нема да се намали туку сè повеќе ќе се зголемува, затоа граѓаните би требало да обрнат внимание во инвестирањето на енергетски ефикасни објекти, посочи претставникот од „Кнауф“, Блажо Зотовски. Учесниците на конференцијата побараа и поголема ангажираност од медиумите за подигнувањето на свеста на граѓаните преку информирање и едуцирање за користењето на обновливи извори на енергија и градењето на енергетски ефикасните објекти. На конференцијата свое обраќање имаше и претставник од списанието „Порта3“, кое од почетокот на неговото основање на неговите страници има испишано стотици текстови посветени токму за енергетско ефикасните објекти. „Со пишувањето на ваквите текстови ние, а и нашите читатели, почнавме да учиме што е тоа енергетска ефикасност. Осознававме за штедливите сијалици, прозорците во нашите домови, апаратите за домаќинство и топлотната изолација, осознававме исто така и за користењето на алтернативните и обновливите извори на енергија. Покрај домашните искуства за користење на алтернативните извори на енергија, на нашите читатели им ги пренесувавме и странските искуства“, истакна претставникот од „Порта 3“, Мирче Адамчевски. 

инфо

избраН добитНикот На Наградата „аНдреја дамјаНов“

овогодишеН лауреат МиМоза Несторова тоМиќ Ж

ири-комисијата за доделување на наградата „Андреја Дамјанов“ одлучи овогодишен лауреат да биде архитектката Мимоза Несторова Томиќ. Свечената промоција ќе се одржи во црквата Св. Богородица во Скопје, на 4 ноември во 19:30 часот. Организатор на промоцијата е Асоцијација на архитекти на Македонија - ААМ, под покровителство на Министерството за култура на Република Македонија. Мимоза Несторова Томиќ е родена во Струга. Дипломирала на Архитектонскиот факултет при Техничката висока школа во Белград на тема Урбанистичко решение на туристичката населба Трсија во Охрид, кај професорот Бранко Максимовиќ. Работниот век го започнала во Институтот за народна архитектура на Техничкиот факултет во Скопје во 1954 година, а од 1965 година, па сè до неговиот крај, работи во Заводот за урбанизам и архитектура на Скопје. Во меѓувреме повеќе години патувала во Франција и Англија, со цел да се запознае со европските дострели на современата архитектура. Заедно со архитектот Кирил Муратовски го има проектирано објектот на Музеите на Македонија. Нејзино дело е и стоковната куќа „Скопјанка“, станбени блокови во населбата Капиштец и други, како и неколку урбанистички решенија.

Награда „аНдреја дамјаНов“

Андреја Дамјанов (1813-1878) е големиот македонски архитект и градител, кој во XIX век работел на проектирање и изградба на преку 40 црковни и профани објекти во Македонија и други балкански, европски и медитерански земји. Во негова чест Асоцијацијата на архитекти на Македонија - ААМ доделува награда за животно дело и особени достигнувања од областа на архитектурата и градителството под име „Андреја Дамјанов“. Свеченото доделување се случува во објект-дело на Андреја Дамјанов, a со доделувањето на наградата лауреатот станува и академик при Архитектонската Академија на ААМ.

Нешто со вкус На вреМе

Н

аградата „АНДРЕЈA ДАМЈАНОВ“ - награда за животно дело и особени достигнувања во архитектурата и градителството, а всушност е и награда за уште едно сведоштво на универзалните вредности: специфична творечка зрелост, напластени знаења во мудрост, длабока мисловност во создавањето… Традиционалниот чин на нејзиното врачување е судбински вметнат во нашите заеднички животи и нè спојува во мислата дека само посебните, посветените и надарените ги досегнуваат височините на ова исклучително признание. Во процесот на континуирано следење и вреднување на реалните архитектонски, планерски, градителски вредности, забележуваме дека тие се суштински условени од текот на настаните и од актуелноста на состојбите,

така што добиваат историчност во својата суштина и карактер. Искрено сакаме да ги разбереме и да ги објасниме сите духовни манифестации преку кои треба да ги препознаеме и именуваме токму историските процеси на нашето време. Но,секако би сакале овој блескав момент да е и поттик за нови процеси на создавање, нови линии во творештвото, нова сцена на слободарски дух и отворен ум, нови концепти во времето сега и во времето утре, нови дострели. Всушност, поставуваме професионална рамка во која трпеливо заеднички ја исцртуваме комплексната слика на односите на заедницата со единката, ја користиме конвенционалната знаковност и му ставаме вреден знак на одбраниот. Внимаваме да направиме избор на личност со својата сопствена архитектонска синтакса, со наднационален

израз исто како што големиот Андреја Дамјанов ја воспоставува нужната рамнотежа помеѓу традиционалното и модерното, како што тој искрено и сериозно размислувал за историјата барајќи ги нејзините седиментни слоеви на идентитет, архитектоника, значења. Изборот за оваа награда на овластената комисија е: госпоѓата Мимоза Несторова Томиќ, дипломиран инженер архитект. Лауреатот има многуслоен творечки опус, создаден со необична творечка љубопитност, со продлабочено разбирање и толкување на архитектура, објекти, куќи, градови, на просторот како целина со сета своја феноменална сложеност и драматичност. Умешноста на архитектурата и урбанизмот, можеби како занает, е да го развие стариот и важен SENSUS COMMUNIS кон темата: Животен Простор. Возвишена и

тешка работа е да одговарате на стални предизвици и на објектите и на градот и на она „помеѓу“, да поставувате планови кои се „допираат“, да создавате хармонија помеѓу околината и влијанијата, да создавате траен „дијалог“... Уште поважно е што таа тоа го прави со леснотија, радост и полет. Таа го обликува Просторот така што ја поставува архитектурата во нејзиното витално опкружување како начин на живеење, како урбана средина, економски предизвици, социјални прашања, еколошка свест, одржлив развој како културолошки прогрес. Таа е и мислител, и уметник, и архитект, и планер, и урбанист, и публицист, и аналитичар, и раководител и тимски работник и.... Таа е личност со висок сензибилитет, со големо срце и мека душа.

Даница ПаВлоВсКа Циги

3

21 октомври 2011 ПОРТА

9

инфо

миНиСтерСтво за траНСпорт и врСки

сите локации за кои се раскинати договорите се враќаат во сопственост на државата

раСкиНување На договорите Со иНвеСтитори кои Не ги почитуваат роковите

м

инистерството за транспорт и врски од почетокот на минатата година досега склучило 504 договори за продажба на државни градежни парцели со различни намени за изградба. Лани се склучени 331 договор преку 226 објави за учество во електронско наддавање, при што се остварени приходи од 1.579.785.984 денари, а годинава 173 договори за кои биле распишани 175 објави, со приход од 536.413.986 денари, информира портпаролот на Министерството за транспорт и врски Драган Симоновски. Од договорите што биле склучени лани еден е спогодбено раскинат, а за 21 се поведени судски постапки за еднострано раскинување бидејќи не биле почитувани роковите за добивање соодветна градежно-техничка документација. За пет договори тие рокови се продолжени откако е утврдено дека причина за необезбедување на потребната документација навреме е одолговлекување на постапката од надлежен орган. За 20

меЃуНародеН Симпозиум На MACOLD и SLOCOLD

договори пак во тек е постапка за добивање мислење од државното Правобранителство за раскинување со цел правилно толкување на законските одредби. По добивање на мислењето, Министерството ќе постапи соодветно со тие предмети. Сите локации за кои се раскинати договорите се враќаат во сопственост на државата и можат повторно да бидат предмет на отуѓување преку електронско јавно наддавање. Од склучените 173 договори од почетокот на годината ниту еден не е раскинат, ниту пак е почната постапка за такво нешто, со оглед дека се уште течат роковите. Согласно Законот за градежно земјиште 20 проценти од парите од продажбата се слеваат во државниот Буџет, а 80 проценти во буџетот на општината во која се наоѓа продаденото земјиште.

- За сите договори кои не се почитуваат, односно сите инвеститори кои не ги почитуваат одредбите во нив Министерството за транспорт и врски поведува законска постапка за нивно раскинување. По раскинување на

договорите земјиштето се враќа во сопственост на државата, а на најповолниот понудувач не му се враќаат уплатените пари, вели Симоновски. Преку јавните наддавања, меѓу другото е овозможена изградба на вкупно 193 објекти за лесна индустрија, сервиси и стоваришта, 21 објект за колективно домување, 17 комерцијално-деловни објекти, 13 хотели, 9 откупни центри за земјоделски производи, 6 големи трговски единици и 3 катни гаражи. Министерството за транспорт и врски согласно надлежностите од Законот за градежно земјиште континуирано распишува објави и одржува јавни наддавања со цел да овозможи изградба на нови објекти предвидени со деталните урбанистички планови на општините. Сите општини кои ќе ги исполнат законските услови и ќе добијат соодветно овластување имаат можност сами да го водат процесот за менаџирање со државното градежно неизградено земјиште. Досега такви овластувања добија осум општини.

атрактивНи локации

Во државава во тек се повеќе јавни објави за продажба на атрактивни локации. Станува збор за парцелите на кои е предвидена изградба на хотелски комплекси и катна гаража во општина Центар, објект за здравствени институции во општина Карпош, за индивидуално домување во семејни куќи во населбата Козле во Карпош. Во тек се објави преку кои се нудат на продажба државни градежни парцели за изградба на винарии во Кавадарци и во Росоман, за викенд-куќи во Дојран и во Крушево, за хотелски комплекси, викенд-куќи, за мали комерцијални и деловни дејности во „Сончева езерска населба“ - Мантово во општина Конче, комерцијален објект во Ранковце. Во тек е објава и за учество на јавно наддавање за отуѓување на земјиште во општина Петровец наменето за изградба на големи трговски единици, лесни и незагадувачки индустрии и објект за образование и наука, како и за изградба на откупна станица за земјоделски производи покрај магистралата Тетово Гостивар во општина Врапчиште.

Исто така, се планира да биде Ин, а целта е преку предавања, брани (MACOLD) и Словенечкиот `` дискусии, визуелни презентации, објавен и Зборник на трудови од национален комитет за големи ` самите учесници и предавачи. да се изнесат најновите искуства брани (SLOCOLD), ќе се одржи и теми од областа на градењето меѓународен Симпозиум на тема HHONORARY BOARD O HONORARY BOARD ORGANIZING BOARD ONORARY BOARD иСкуСтва ORGANIZING RGANIZING BOARD BOARD НајНови големи брани пред членовите на „Брани - најнови искуства во H,IS EXC. ALAIN BRIAN ERGANT, Ambassador of HHIS of ANDREJ, SLOCOLD IRCA, PRESIDENT, SLOCOLD IS E EXC XC.. A ALAIN LAIN B BRIAN RIAN B BERGANT ERGANT , Ambassador Ambassador ofBистражување, A NDREJ Š IRCA , PRESIDENT ANDREJ ŠIRCA, PRESIDENT , ŠSLOCOLD MACOLD. Овој симпозиум, според проектирање, во градењето Republic of Slovenia Republic of Slovenia Republic of Slovenia LJUBOMIR TANČEV, PRESIDENT, MACOLD самите организатори, е резултат изградба одржување“.

GeneralиManager, ELEM, VLATKO CHINGOVSKI, Ph.D., JUBOMIR T ANČEV , PRESIDENT , MACOLD L LJUBOMIR TANČEV, PRESIDENT, MACOLD големи браНи CCHINGOVSKI ,, Ph.D., VVLATKO LATKO HINGOVSKI Ph.D., General General Manager, ELEM, ELEM, , SLOCOLD Skopje Manager, на традиционално добрите Симпозиумот ќе се одржи од 17ANDREJ KRIŽANOVSKI SLOCOLD AANDREJ Во Скопје, во организација наJANEŽIČ, M.Sc., CEO, Holding Slovenian Skopje NDREJ K KRIŽANOVSKI RIŽANOVSKIS,,LAVKO SLOCOLD Skopje MATJAŽ M ILEVSKI , ELEM, MACOLD односите меѓу MACOLD и SLOCOLD. до 18 ноември, во хотелот Холидеј SLOVENIAN NATIONAL COMMITTEE ON LARGE DAMS Македонскиот комитет големи Powerplants (HSE) M CEO Holding Slovenian MATJAŽ ATJAŽ JJANEŽIČ ANEŽIČ,, M.Sc., M.Sc., CEO,,за Holding Slovenian SSLAVKO LAVKOM MILEVSKI ILEVSKI,, ELEM, ELEM, MACOLD RAVNIKAR TURK, SLOCOLD MOJCAMACOLD MACEDONIAN ON LARGE DAMS DAMS LOVENIAN NATIONAL COMMITTEE ON S ROF .

M ATJAŽ M IKOŠ , Ph.D., Dean, Faculty for Civil P NATIONALCOMMITTEE COMMITTEE ON LARGE LARGE DAMS SLOVENIAN Powerplants 10 ПОРТА (HSE) 04 ноември 2011 Powerplants (HSE) PETKOVSKI, MACOLD LJUPCHO OJCA AVNIKAR ,,SLOCOLD and Geodetic Engineering (FGG), LjubljanaM OJCAR R AVNIKAR TTURK URK SLOCOLD M M ACEDONIAN COMMITTEE ON LARGE DAMS ACEDONIAN COMMITTEE ON LARGE DAMS M Faculty for Civil PPROF ROF.. M MATJAŽ ATJAŽ M MIKOŠ IKOŠ,, Ph.D., Ph.D., Dean, Dean, Faculty for Civil PROF. MILORAD JOVANOVSKI, Ph.D., Dean, Faculty of ANDREJ SEDEJ, SLOCOLD LLJUPCHO and Ljubljana JUPCHO P PETKOVSKI ETKOVSKI,, MACOLD MACOLD and Geodetic Geodetic Engineering Engineering (FGG), (FGG), Ljubljana Skopje Civil Engineering,

3

измеНи во плаНот „мал риНг“

НамеСто црква, деловеН објект во барок

Н

а местото за црква на плоштадот „Македонија“ ќе никне деловно-административен центар во барок. На измената на Деталниот урбанистички план „Мал ринг“ веќе се работи, а планот наскоро ќе се најде и пред советниците. Црквата, според градоначалникот на општина Центар Владимир Тодоровиќ, ќе добие нова локација, во зеленилото пред Домот на АРМ. „Постои идеја на местото на црквата да се гради административна зграда, но работните верзии сепак не се и конечни. Маркичката предвидена за изградба на црква на плоштадот ќе се пренамени во деловната зграда, која ќе треба да биде изградена во истиот стил како и другите објекти во околината“, нагласи Тодоровиќ, без да прецизира колкава ќе биде зградата, за што ќе треба да се почекаат измените на планот. К.с.т.

меЃуНародеН Саем за мебел во келН

инфо

IMM COLOGNE ваЖНо меСто за производителите На мебел

о

д 16 до 22 јануари наредната година во германскиот град Келн ќе се одржи саемот за мебел. Овој саем е централното место за состаноци со изложувачи од целиот свет. Присуството на саемот на производителите на мебел, душеци и кујни им овозможува воспоставување на контакти со целиот свет. На Imm cologne се присутни архитекти, производители и сите оние што се важни за иднината на вашиот бизнис. Македонските компании „ДикФагус“ и „Фејдом“ ќе се претстават на оваа саемска манифестација која се одржува секоја година. Влезниците за саемот по поевтини цени во предпродажба можат да се купат во Ticket-shop. Паралелно со овој саем премиерно ќе се одржи и новиот меѓународен настан за внатрешен ентериер (бањи, подови, светлечки елементи) LivingInteriors.

објавува ЈАВЕН ПОВИК за доделување на Големата годишна награда за 2011 година на Асоцијацијата на архитекти на Македонија Големата годишна награда на ААМ, согласно чл.41 од Статутот на ААМ, се доделува за најуспешно реализирано архитектонско дело во текот на календарската година. Покровител на наградата е Претседателот на Република Македонија, а спонзор на наградата е Македонската авторската агенција. Право на учество имаат сите архитекти со завршен VII степен на образование, кои се државјани на Република Македонија. Право на пријавување имаат и учесници во ограноците на ААМ, како и сите правни и физички лица во Република Македонија. Рокот за пријавување на трудовите што ќе конкурираат за Големата годишна награда на ААМ е 21.11.2011 година до 16:00 часот. Рокот за предавање на трудовите селектирани од страна на жирито е до 09.12.2011 година. Пријавата треба да ги содржи следниве податоци: име на проектот (објектот), локација, автори, соработници, фирма, инвеститор, година на проектирање и изведувач. Материјали кои треба да се достават во прилог на А4 формат се: минимум 3 листа со графички прилози (карактеристични основи, пресеци и фасади и фотографии) и минимум 1 лист со текстуален опис на задачата, локацијата, концептот, материјалите и сл. Селектираните кандидати треба да имаат подготвеност за видео презентација. Пријавите се доставуваат во канцеларијата на ААМ, на ул. Даме Груев бр.14а во Скопје, секој работен ден од 9:00 до 16.00 часот. Телефон/факс за информации е 3237-277, е-маил: contact@aam.org.mk Пристигнатите трудови ги разгледува, оценува и донесува одлука за добитникот на наградата петчлено жири, кое е составено од: - претставник од Архитектонската академија на ААМ - четворица афирмирани архитекти, членови на ААМ Големата годишна награда на ААМ на лауреатот му ја доделува Претседателот на Република Македонија, на традиционалната Новогодишна средба на архитектите која се одржува кон крајот на месец декември.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

11

булевари

и в годиНа мНогу ќе Се работи На улиците и На булеварите

со асфалт и со багери ја чекаМе 2012 Катерина сПасоВсКа тРПКоВсКа

Оваа година ќе биде запаметена по многу проекти во уличната мрежа, а според најавите на градските власти, тие ќе се обидат да достигнат барем еднакви резултати на ова поле и следната година

и

ако допрва ќе се крои градскиот буџет, голем број реконструкции и проширувања на булевари и улици ќе има и наредната година, најавуваат градските власти. Идната година булеварот „Илинден“ ќе се проширува до улицата „Љубљанска“ и тоа ќе биде првата фаза. Вториот потег на кој ќе се работи е до улицата „Никола Парапунов“, а трета фаза е до „Скупи“. На првиот потег булеварот ќе се прошири со две ленти, а ќе се постави и 1.500 метри нова атмосферска канализација, како и улично осветлување. Ќе има и реконструкција на постоечките ленти. Работите од втората фаза на булеварот „Илинден“ ќе продолжат во 2013 година, и тоа до улицата „Никола Парапунов“ од каде пак ќе треба да се гради мост од 380 метри, кој ќе биде челичен затоа што во овој дел има два бунара за питка вода. Со завршувањето на овој потег целиот товар од сообраќајот ќе падне на улицата „Никола Парапунов“, која се очекува во 2013 година да стане булевар во должина од 700 метри.

12

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Кружен тек на булеварот „Митрополит теодосиј Гологанов“

Она од што не се откажуваат градските власти е пробивањето на булеварот „Србија“ до автобуската станица на „последна 24“, за што има идеен проект, но се бара решение за да биде сообраќајница со велосипедски патеки која ќе завршува кај фабриката „Ино спектар“. Идната година ќе се работи и на проширување на улицата „Првомајска“ во делот од Стара рампа до улицата „Народни херои“, и од булевар „Србија“ до влезот на стара Стаклара. На овие два дела ќе се работи на вкупно 2,4 километри. Во постапка, пак, како што информираат од Градот ќе почне проектот од Стаклара до мостот на Маркова река. Во фази ќе се продолжи со работа и на булеварот „Митрополит Теодосиј Гологанов“. Од Градот велат дека се прави инфраструктурен проект за проширување во делот од улицата „Рузвелтова“ до „Московска“. Првата фаза на градба ќе биде до булеварот „8 Септември“ со можна реконструкција на

фекалниот колектор. Следната фаза која ќе се реши е градење до „Московска“, за потоа да се реши проблемот до Ѓорче Петров. Идната година ќе се работи и на довршување на булеварот „Свети Климент Охридски“ во делот од булеварот „Партизански одреди“ до улицата „Димитрие Туцовиќ“. Ова се оние зацртани проекти на градските власти за кои се сигурни дека ќе се реализираат идната година. Но, немаат одговор кога може да се очекува проширување на „Никола Карев“ и „Трета македонска бригада“, како и реализацијата на долгогодишната болна точка во градот - Јужниот булевар. Не одговорени остануваат и прашањата за пробивањето на „Илинденска“ до северната обиколница и пробивањето на тунелот под Кале. Но, кога станува збор за пробивање сигурно е дека ќе има подземна сообраќајница од булеварот „Кузман Јосифовски Питу“ до мостот „Гоце Делчев“. Подземната сообраќајница ќе биде во должина од еден километар и ќе има три кружни тека и две рампи по

250 метри каде ќе нема влегување. Ваквото турбо реконструирање на улиците и булеварите е само продолжување на она што цела оваа година беше наше секојдневие. По многу нешта, оваа 2011 година ќе остане запаметена за Градот. Почна со нервози од раскопаните улици и булевари, но по само неколку месеци возачите возат по 11,2 километри реконструирани површини. Речиси сите поголеми булевари и улици се поправаа, прошируваа, се шминкаа со нови тротоари или на нив се изведуваа решенија со најнова технологија.

бројки

Целата приказана почна со за многумина невозможна мисија, која се викаше проширување на булеварот „Илинден“ во делот од зградата на Владата до спортската сала „Борис Трајковски“. Сепак, се покажа како остварлив проект. Се работеше на вкупна должина од 2.140 метри, а е реконструирана површина од 28.000 квадратни метри. Вградени се 22.700 тони асфалт.

булевари Булеварот „србија“, пред и потоа

Булеварот „Илинден“, пред и потоа

По должината на коловозот се поставени големи рабници со вкупна должина од 6.000 метри, а од страната на тротоарите се поставени мали рабници со вкупна должина од 4.500 метри. Асфалтирани се тротоари и велосипедски патеки со површина од 7.200 квадратни метри, а со бехатон-плочки се покриени тротоари со површина од 3.100 квадрати. Асфалтирани се 590 квадратни метри пешачки острови. Исто така, е изградена атмосферска канализација во должина од 2.313 метри и променлив профил којшто се движи од 400 до 1.000 милиметри. Обезбедено е двострано одводнување на булеварот. По целата должина на проширената делница се поставени 60 шахти и 105 сливници за атмосферската вода. По должината на булеварот „Илинден“ е уредено парковско зеленило со површина од 13.525 квадратни метри. За наводнување на зеленилото е изведена хидрантска мрежа во должина од 1.494 метри.

Од објектот на Зоолошката градина до крстосницата со булеварот „8 Септември“, во средишниот дел од булеварот „Илинден“ е изградена жардиниера со вкупна површина од 2.000 квадратни метри, за која се изведени дополнителни 720 метри хидрантска мрежа. Она на што сега се работи е реконструкција и проширување на булеварот „Илинден“, од крстосницата со булеварот „8 Септември“ до бензинската пумпа на Макпетрол во должина од 280 метри. Со реконструкцијата, булеварот „Илинден“ на оваа делница доби четири коловозни ленти со ширина од по 3,25 метри. На коловозот ќе се изведе и дополнителна лента за вртење во лево, како и велосипедска патека широка 2,5 метри од десната страна, во насока од центарот на градот кон населбата Карпош. Крстосницата на булеварот „Илинден“ со улиците „Бледски договор“ и „Борис Трајковски“ ќе биде семафоризирана. Проширувањето на булеварот „Илинден“ како да беше доволен

мотив за да се продолжи со исто темпо. Се почна со реконструкција на булеварот „Мито Хаџивасилев Јасмин“ во делот меѓу булеварите „Кочо Рацин“ и „Климент Охридски“. На овој дел се работеше на 800 метри, а целосно беше реконструиран коловозот на оваа сообраќајница со површина од 9.500 метри квадратни. Иако стартот на оваа градежна офанзива веднаш наиде на нервози и незадоволство од граѓаните, градските власти продолжија со нови раскопувања. Багерите и градежните машини се преселија на булеварот „Кузман Јосифовски Питу“. Тука се работеше на делот од Железничката станица до крстосницата со булеварот „Кочо Рацин“ во должина од 475 метри и ова беше најмалиот дел на кој се работеше. Обновата на коловозот ги опфати двете насоки од булеварот каде стариот и оштетен асфалт се изгреба, се нивелираа шахтите и сливниците и се нанесе нов асфалтен слој. Во делот од клучката „Детелинка“ до Судската палата, во двете насоки, се поправаше булеварот „Крсте Мисирков“ и

тоа во должина од 772 метри. Улиците „Васил Аџиларски“ и „Стив Наумов“ се реконструираа на потегот од Градската болница до објектот на МНТ во вкупна должина од 850 метри, каде се гребеше асфалтот на четирите коловозни ленти, се поправаа рабниците, се нивелираа шахтите и сливниците и се нанесе нов асфалтен слој. Во должина од 1.300 метри се работеше и на булеварот „Партизански одреди“, во делот од крстосницата со булевар „ВМРО“ до улицата „Рузвелтова“. Потоа се продолжи и на булеварот „Даме Груев“ од „Тифани“ до објектот „Палома Бјанка“. Она по што најмногу ќе се памети оваа градежна сезона е реконструкцијата на булеварот „Србија“ во делот од булеварот „Видое Смилевски Бато“ до улицата „Првомајска“ со вкупна должина од 2.000 метри. Во овој дел е изградена нова сообраќајна траса со три коловозни ленти со широчина од по 3,5 метри. На овој потег сега има вкупно 5 коловозни ленти, средишно зеленило, 

3

04 ноември 2011 ПОРТА

13

булевари Булеварот „свети Климент охридски“, пред и потоа

тротоари со велосипедски патеки и странично зеленило. Вкупната широчина на овој потег изнесува 50 метри. На потегот од улицата „Првомајска“ кон цементарницата „Усје“ е изградена комплетно нова сообраќајница со четири коловозни ленти со широчина од по 3,5 метри, но без средишно зеленило, тротоари со велосипедска патека и странично зеленило. Вкупната широчина на овој потег изнесува 30 метри. Асфалтирана е вкупна површина од 42.200 квадратни метри, при што се вградени 16.500 тони асфалтна маса. Крстосницата пред цементарницата „Усје“ е решена со кружен тек со дијаметар од 40 метри. По должината на булеварот е изведена секундарна атмосферска мрежа во должина од 794 метри со профил Ф 250 и 784 метри со профил Ф 200. Поставени се 80 сливници и 25 ревизиони шахти, а е изведена и комплетна семафоризација на крстосниците со улиците „Трета Македонска Бригада“ и со „Првомајска“.

14

3

ПОРТА

04 ноември 2011

По должината на коловозот се поставени големи рабници со вкупна должина од 6.085 метри и мали рабници со вкупна должина од 11.118 метри. Со бехатон-плочки се покриени тротоари и пешачки острови со вкупна површина од 17.250 квадратни метри. По должината на булеварот „Србија“ е уредено парковско зеленило со површина од 12.700 квадратни метри. За наводнување на зеленилото е изведена хидрантска мрежа со вкупна должина од 2.350 метри. На другиот дел од градот, во Ѓорче Петров е направена кружна раскрсница меѓу улиците „Ѓорче Петров“, „Воин Драшкоци“ и „Радушка“. Вкрстувањето на овие три улици е решено со кружен тек со две коловозни ленти широки седум метри и со нови пешачки и велосипедски патеки. По должината на новоформираниот коловоз се поставени рабници, а површината е тампонирана и покриена со нов асфалтен слој БНС-19 сантиметри и АБ-6 сантиметри.

Нешто што долги години беше најавувано дека ќе се прави е проширувањето на булеварот „Свети Климент Охридски“. Оваа година и тој проект го виде светлото на денот. „Климент Охридски“ се прошири на потегот од крстосницата со улицата „Мито Хаџивасилев Јасмин“ до крстосницата со булеварот „Илинден“ во должина од 1.000 метри. Сообраќајницата доби по уште една коловозна лента во секоја насока, за сметка на постојното средишно зеленило. Булеварот „Свети Климент Охридски“ има по три коловозни ленти во секоја насока, широки по 3,5 метри, жардиниера широка пет метри и нови тротоари покриени со бехатон-плочки. Последно што беше пуштено во употреба е проширениот булевар „Митополит Теодосиј Гологанов“. Проширувањето на оваа сообраќајница се реализираше на потегот од улицата „Франклин Рузвелт“ до улицата „Костурски херои“ и кон улицата „Мито Хаџивасилев Јасмин“ до

свртувањето в десно кон улицата „Народен фронт“. Таа се прошири од десната страна во насока од општината Карпош кон општината Центар во вкупна должина од 1.600 метри. Сообраќајницата доби четири сообраќајни ленти, по две во секоја насока, со вкупна широчина од 13 метри и тротоари од двете страни со широчина од по 3,5 метри. Од десната страна на булеварот е поставено ново улично осветлување. Има и посебен џеб за возилата од јавниот превоз, како и пешачки и велосипедски патеки на тротоарите. Она што е белег на овој проект, а воедно и заштитен знак на оваа модерна сообраќајница, е турбо кружниот тек во делот меѓу улиците „Митрополит Теодосиј Гологанов“, „Костурски херои“ и „Мито Хаџивасилев Јасмин“. Овој кружен тек е прв објект од ваков тип во Скопје. При асфалтирањето на овој булевар е користено АБ 11 С со полимер, употребени се геомрежи за да се спречат пукнатини, а за поврзување е користена 65процентна катранска емулзија. 

Кружна раскрсница меѓу улиците „Ѓорче Петров“, „Воин Драшкоци“ и „Радушка“, пред и потоа

инфо

3

04 ноември 2011 ПОРТА

15

градежништво

проектирање На челичНата коНСтрукција

ПокривНа коНструкција -Собраниската сала за репрезентативни намени е комплетно во челична конструкција, со кружен облик во основа и се состои од подна конструкција и покривна конструкција од типот геодетска купола. Ваков тип на покривна конструкција за прв пат се гради во Република Македонија и затоа нејзиното проектирање е интересно од повеќе аспекти. Филип РИстЕсКИ, Коста КоЧКоВ

в

о рамките на реконструкцијата и доградбата на зградата на Собранието на РМ е предвидена изградба на собраниска сала за репрезентативни намени. Собраниската сала е комплексна челична структура составена од V16 3/8 геодетска купола со дијаметар 32,0 метри и височина 10,0 метри, подна конструкција од радијално поставени решетки и потпорна конструкција од хоризонтална прстенеста решетка со дијаметар еднаков на дијаметарот на куполата, вертикална кружна решетка со дијаметар еднаков на дијаметарот на подната конструкција и косници. Челичната конструкција се потпира на новоизградената армирано-бетонска (АБ) конструкција и на шест АБ столбови. Во трудот се дадени најважните карактеристики на конструкцијата, математичкиот модел и детали за пресметувањето. Во рамките на реконструкцијата и доградбата на зградата (слика 1.) што е во тек, исто така, во нејзиниот централен дел е предвидена изградба на повеќе административни содржини во функција на работата на Собранието.

општи карактериСтики На коНСтрукцијата

Административниот дел претставува класична армирано-бетонска конструкција од П+4 ката составена од армирано-бетонски греди со димензии b/h=35/35 cm и армирано-бетонски столбови a/b=50/50cm, со меѓукатна конструкција од армирано-бетонски плочи со дебелина од d=15cm и армирано-бетонски платна во делот за вертикална комуникација на објектот со дебелина од d=20cm. Темелењето на конструкцијата е остварено со армирано-бетонска темелна плоча со дебелина d=100cm на доброносива почва со дозволено напрегање од околу 235 MPa. Собраниската сала за репрезентативни намени е комплетно во челична конструкција, со кружен облик во основа, и се состои од подна конструкција и покривна конструкција од типот геодетска купола. Ваков тип на покривна конструкција за прв пат се гради во Република Македонија и затоа нејзиното проектирање е интересно од повеќе аспекти.

геодетСка купола

Геодетската купола датира уште од далечните години после Втората светска војна и е 16

3

ПОРТА

04 ноември 2011

слика 1. 3D математички модел на конструкцијата дело на R. Buckminster Fuller, генијалниот американски инженер, мислител, иноватор и носител на 28 USA патенти, автор на 30 книги, универзитетски професор, носител на голем број почесни докторски титули, а запаметен е и како втор претседател на Mensa International, меѓународното здружение на лица со највисок IQ (коефициент на интелигенција). Неговата геодетска купола станува широко применувана најпрво во Американската армија, која ги препознава нејзините можности за брза и лесна изградба со стандардизирани елементи и врски и практично неограничени носечки карактеристики, а подоцна, особено во 60-тите и 70-тите години од минатиот век, доживува експлозивна примена во спортски хали, изложбени и саемски објекти и други

конструкции со големи распони дури и преку 200m (Fukuoka dome, Japan, 216m). Основна геометриска структура од која се создава геодетската купола е „икосахедрон“ (на грчки геометриско тело со 20 страни), едно од петте Платонови идеални геометриски тела (солиди), со страници од 20 идентични рамнокраки триаголници, 30 рабови и 12 темиња (слика 2.). Сите темиња лежат на површината на една опишана топка со радиус ru:

φ е познатиот „златен однос“ или „златен пресек“ (Golden ratio, Sectio aurea), за кој уште од времето на Стара Грција и особено во

градежништво

На геодетСката купола На СобраНието На рм

-- ПрвеНец во државата времето на Ренесансата се сметало дека може да исполни највисоки естетски критериуми. Ако секоја од страните на икосахедронот се подели на два, три, четири, итн. еднакви делови, а сите новодобиени темиња се поврзат во триаголници, но така што новодобиените темиња лежат на истата топка со радиус ru се добива геодетска купола со „фреквенција“ V2, V3, V4 итн. На пр. на слика 3. е прикажана геодетска купола со фреквенција V6. Со порастот на фреквенцијата енормно расте и бројот на рабовите (стаповите), страните (триаголниците) и темињата (јазлите). Така на пр. геодетска купола со фреквенција V2 содржи 65 стапови (две различни должини), 40 триаголници (два типа) и 26 јазли, со фреквенција V4 – 250 стапови (6 должини), 160 триаголници (5 типови) и 91 јазел, а куполата со фреквенција V8 дури 980 стапови (19 должини), 640 триаголници (15 типови) и 341 јазел. Меѓутоа, очигледно е дека бројот на идентични елементи (стапови или триаголници) мора да биде делив со 5 и дека само темињата на геодетските куполи со парна фреквенција лежат на екваторот (на топката).

слика 2. Платоновиот икосахедрон

деталите за покривањето и заштитата од атмосферилии (голем број различни триаголници, проблеми со заптивањето на контактите), а во услови на користење потребата од ветреење заради појавата на кондензација. Куполата на Собранието на Република Македонија претставува геодетска купола

унифицираат со можност за приспособување на аголот. Идејното решение на една ваква врска е дадено на слика 4, со напомена дека монтажата е можна само со перманентна контрола со прецизни геодетски инструменти, со цел да се сочува конфигурацијата на структурата. Во „игра“ се повеќе други детали на поврзување.

слика 3. V6 Геодетска купола

Големиот број на елементи во геодетските куполи со повисока фреквенција денеска не претставува посебен проблем ни во изработката ни во монтажата на металните конструкции. Со компјутеризираните (CNC) машини за сечење, заварување и машинска обработка, можат да се добијат елементи со висока прецизност во поглед на должините и приклучните просторни агли, што е од пресудно значење за добивање на идеалниот облик на структурата. За монтажата пак, најбитно е точното обележување, како на елементите, така и на локацијата и ориентацијата на јазлените елементи. Од конструкторски аспект, повисоките фреквенции ги доближуваат геодетските куполи до идеалното геометриско тело – топка, оформувајќи структура со максимален волумен во однос на нејзината површина, комплетно оформени триаголни елементи. Таквиот концепт овозможува стаповите да бидат поврзани во јазлите само со една завртка (чеп, плоча) обезбедувајќи просторно крута конструкција во која сите стапови се натоварени (доминантно или) само со аксијални сили. Независно од архитектонските (естетските) и конструкторските предности на ваквите конструкции, постојат и објективни недостатоци. Тие доаѓаат до израз при решавањето на

слика 4.

со фреквенција V16 5/8. Куполата всушност претставува сегмент (калота) со дијаметар (на калотата) 32,0m и височина 10,0m. со однос радиус/височина = 5/8. Радиусот на еквивалентната топка изнесува 17.80m. За овој систем, се добиени вкупно 3.355 стапови (со 391 должина) 2.560 триаголници (панели, 511 типови) и 1.322 јазли. Максималната должина на стаповите изнесува 1.30m. Од конструкторски аспект, иако непотребна, фреквенцијата на геодетската купола (а со тоа и максималната должина на стаповите) е изнудена од архитектонските барања за максимални димензии на стаклените покривни панели. Сите стапови на куполата се избрани со кружен пресек Ф88.9/4. За поврзување на стаповите во јазлите е предвиден детаљ сличен на концептот на “Mero“ системот за просторни конструкции. Како проблем во конструирањето (и изработката) на овие врски можат да се наведат малите меѓусебни варијации на приклучните просторни агли (најчесто во износ од неколку степени) во одделни јазли на куполата, кои ја усложнуваат изработката и претставуваат потенцијални генератори за грешки во монтажата. Направен е обид врските да се симплифицираат и

Конструкцијата на геодетската купола (слика 1.) во нејзиниот највисок дел е модифицирана со додавање на секундарен сегмент на калота, кој со помош на хидрауличен систем може да се подига (спушта) за да обезбеди природно вентилирање на салата и спречување на кондензација. Освен тоа, како посебен сегмент на конструкцијата, е предвиден и мал подвижен „мост“ кој може да кружи по обемот на куполата со намена за чистење и одржување на покривачот од стаклени панели. Покрај сопствената тежина и постојаните натоварувања, конструкцијата е пресметана за натоварувања со снег, ветер, температурни промени и сеизмички натоварувања. Самата форма на куполата овозможува таа да има доста добри аеродинамични карактеристики при дејство на ветер, а заради релативно малите постојани натоварувања се јавуваат и релативно мали сеизмички сили и поместувања.

коНСтрукција На СобраНиСката Сала

Правилната работа на секоја закривена рамнинска или просторна конструкција, кај која аголот на потпирање врз основата е помал од 

3

04 ноември 2011 ПОРТА

17

градежништво

90°, зависи во голем степен од способноста за прием на хоризонталните реакции, без значителни хоризонтални поместувања. За таа цел, во конкретниот случај е предвидена прстенеста хоризонтална решетка („голем ринг“) во ниво на долниот раб на геодетската купола (слика 1.). Вертикалните реакции од геодетската купола, преку косници се предаваат во јазлите од долниот појас на кружно закривена ободна вертикална решетка на кои, исто така се потпираат носачите на подната конструкција. Подната конструкција е оформена со вкупно 44 радијално поставени рамнински решетки со различна должина (слика 5.), кои во врската со ободната вертикална решетка имаат височина од 1.0m. Една половина од радијалните решетки, со должина половина од радиусот, се потпира на двопојасна кружно закривена решетка, а втората половина продолжува до „малиот ринг“ со дијаметар 4,0m и височина 2,40m. Сите радијални решетки меѓусебно се поврзани со секундарни подни носачи во вид на прстени. Анализите покажаа дека вака конципираната подна конструкција е силно осетлива на хоризонтални торзиони осцилации. Подната конструкција е драстично „смирена“ со поставување на хоризонтални

18

3

ПОРТА

04 ноември 2011

спрегови во ниво на рамнината на подот, а со тоа е намалена и периодата на осцилации. Комплексната челична конструкција (купола, решетки, подна конструкција) во еден дел се потпира на новоизградената АБ конструкција преку неподвижни лежишта (ослободени од моменти), а во преостанатиот дел на вкупно шест АБ столбови со височина 12.80m преку неопренски лежишта кои пренесуваат само вертикални реакции.

слика 5. Диспозиција на подната конструкција (мал ринг, решетки, спрегови и голем ринг)

моделирање и Натоварувања

Изграден е комплексен математички модел кој ги опфаќа геодетската купола, подната конструкција на собраниската сала, АБ конструкцијата на административните простории и АБ столбовите. Користен е програмскиот пакет SAP2000 со FRAME елементи (челик и бетон) и SHELL елементи (меѓукатни плочи). За генерирање на просторните координати на 16V 5/8 геодетската купола е користен софтверот CADRE Geo 6.0. Како поспецифични, ќе бидат прикажани натоварувањата на геодетската купола: - Ветер. Се нанесува како концентрирана сила во секој јазел според изразот:

каде што: W0 = 0.9 kN/m2 – номинално натоварување со ветер, II зона, изложен, 10<H<30m; Cp = фактор на облик (слика 6.) кој зависи од односот дијаметар/височина на куполата и од положбата на јазелот (изложената површина) во однос на правецот на ветерот; A = припадна површина на секој јазел од куполата.

градежништво - Снег. Основното натоварување со снег е земено во износ од 0.75 kN/m². За поголеми агли е извршена редукција, а за агли поголеми од 60º во однос на основата натоварувањето со снег е 0. Натоватувањето во секој јазел е производ на соодветното натоварување со снег и припадната површина.

- Температура. Анализирано е влијанието од рамномерна промена на температурата ∆T = ±20ºC. - Кровен покривач (стакло). Според Проектот

за архитектура се применува изолационо стакло тип RX WARM/SA d=10mm, со тежина 0.60 kN/m2. Натоварувањето е нанесено како концентрирана сила во секој јазел.

- Сеизмика. Анализата од сеизмички влијанија е направена со помош на спектрална крива според МКС стандарот за сеизмички активни зони со земјино забрзување PGA a=0,4g. Заради малите постојани натоварувања на куполата, се генерираат мали сеизмички сили, а со тоа и мали поместувања.

Тоталните влијанија се добиени врз база на соодветните товарни комбинации за определување на најнеповолните влијанија. Извршената статичка и динамичка анализа на конструкцијата покажува дека се добиени многу добри резултати во поглед на напонско-деформационата состојба, што е од особено значење ако се имаат предвид комплексната структура и неповолните услови на самото место. Периодата на првиот тон изнесува Т = 0.38 sеc. 

(Филип Ристески е машински инженер, дизајнер, во ФАКОМ. Коста Кочков е машински инженер, раководител на Одделението за дизајн во ФАКОМ) слика 6. Фактор на облик за хемисфера y/d=1/2

3

04 ноември 2011 ПОРТА

19

градежништво

прототип

еНергетСките Стакла се томе ЦВЕтаноВсКИ, дипл.маш.инж.

стоковна куќа CITY GALLERY, скопје

за почеток ќе Си го поСтавиме прашањето: зошто еНергетСки Стакла?

1.

2.

3.

4.

Политичка мотивација - климатски фактор, намалување на емисијата на CO2 во атмосферата (Договор од Рио и Кјото). Економска мотивација - заштеда на парични средства. Еколошка мотивација - зачувување на природните ресурси, односно заштита на човековата околина. Комфорна мотивација - намалување на топлинските промени и кондензацијата во внатрешноста на објектот.

Ако направиме споредба на единечно стакло со обичното двојно изолирано стакло, коефициентот на премин на топлина е за 50% помал, додека ако го споредиме со двојноизолирано стакло, од кое едното е нискоемисивно стакло од типот Climaguard N и кое е од првата генерација на енергетски стакла, овој процент се зголемува и до 80% . За појасно споредување, податоците ќе ги преставиме во табела:

* Пресметките се земени за период од 30 години, колку што е векот на траење на еден прозорец. Примерот е земен за единечна куќа со површина на отвори: север 5 м² , исток /запад 10 м² и југ 15 м².

20

3

ПОРТА

04 ноември 2011

градежништво

НеМиНовНост, а Не лукСуз Ако податоците што се прикажани во табелата се помножат со цената на горивото за затоплување, кое во последните години постојано расте, оправданоста од замената на обичните стакла со енергетските стакла е неминовно потребна. Во табелата се приметува дека соларниот фактор (g) е доста висок, и овој тип на стакло е претежно наменет за објекти во ладни зони, каде што има помал број на сончеви денови или објекти со помала изложеност на сончева светлина. Развојот на енергетските стакла доведе до појава на соларните стакла или таканаречените стакла за четири сезони, каде што соларниот фактор се намалува и до 25%. Во зависност од типот на Low - E премазот, се овозможува висока, умерена или ниска соларна добивка. Просторот помеѓу двете стакла се исполнува со неутралните гасови аргон или криптон, кои се нетоксични и ги подобруваат термичките карактеристики на стакло-пакетот за релативно ниска цена. Поволностите што ги овозможуваат високоенергетските стакла од новите генерации High Performance и High Selective стакла, се сведени на неколку точки:

1. одличен соларен фактор.

2. Висока термичка изолација - низок Low - E. 3. одличен однос помеѓу преносот на светлина и енергетските карактеристики на стаклото. Сите овие стакла можат да бидат применети во разни комбинации како фасадни стакла, парапетни стакла, емајлирани или печатени стакла, виткани стакла и итн, во зависност од самиот дизајн на фасадата. авто салон MERCEDES, скопје

Катна гаража Зебра

авто салон CITROEN и FIAT, Битола

авто салон CITROEN и FIAT, скопје

3

04 ноември 2011 ПОРТА

21

саеми

Се одрЖа Најбогатата СаемСка маНифеСтација

еко-иНовациите во фокусот На теХНома 2011

ТЕХНОМА 2011 ја задржа практиката да биде професионална и иновативна саемска манифестација преку програмата што се одвиваше во текот на сите саемски денови преку конференции, трибини и дебати на кои искористувањето на ОИЕ беше главната тема

пишува: Весна КостоВсКа

о

д 18 до 22 октомври се одржа најбогатата саемска манифестација ТЕХНОМА 2011, која ги обединува претставниците на најголемите домашни, но и странски произодители во областа на металургијата, електротехниката, енергетиката, неметалите и градежништвото. Акцентот во претставувањето на околу 900 изложувачи од земјава и од странство кои ги исполнија сите саемски хали, беше ставен на обновливите

22

3

ПОРТА

04 ноември 2011

извори на енергија (ОИЕ). Саемот го отвори министерот за животна средина и просторно планирање Абдилаќим Адеми, кој изјави дека еко-иновациите ќе станат клучен двигател на растот, конкурентноста и вработувањето. Економската стабилност и фискалната одржливост, според Адеми, не може да се постигнат без голем напредок во ефиканоста на енергијата и на ресурсите. Во тој контекст е потребно забрзано прифаќање на еколошки технологии во сите индустриски

гранки, истакна министерот. Тој укажа дека е неопходно да се развие нова генерација прописи во областа на животната средина со динамични стандарди кои обезбедуваат силен пазарен поттик за еколошки ефикасни иновации. „Креирањето зелени пазари бара долгорочни и амбициозни политики, како и технолошко водство. Политиките за истражување и развој, индустриските политики и политиките за заштита на животната средина мора да бидат усогласени во промовирањето на

таквите пазари. Остварувањето на економските предизвици и предизвиците за заштита на животната средина што ни претстојат е единствено можно преку сеопфатен пристап“, рече Адеми. ТЕХНОМА 2011 ја задржа практиката да биде професионална и иновативна саемска манифестација преку програмата што се одвиваше во текот на сите саемски денови преку конференции, трибини и дебати на кои искористувањето

саеми „М-лан солар“

од компанијата „М-лан солар“ пријатно се изненадени бидејќи проектите што користат обновливи извори на енергија се позитивно прифатени во Македонија

на ОИЕ беше главната тема. Тркалезната маса „Енергетски предизвици, актуелна состојба и банкарство“, во организација на Агенцијата за енергетика на РМ и Работилницата „Можности и пречки при аплицирањето на успешни проекти на малите и средни претпријатија во областа на еко–енергетиката и во други техничко-технолошки производствени системи на ЕУ повици и тендери“ беа одржани во соработка со релевантни институции и еминентни експерти.

Учесниците оценија дека поради ниските цени на електричната енергија во регионот, тие што инвестираат во енергетската ефикансот не се стимулирани. Воедно, многу малку банки нудат кредити за енергетска ефиканост. „Сакаме да направиме нов потег со овој енергетски предизвик банките да ни понудат нов производ кој се вика енергетска ефиканост, обновливи извори на енергија, и да ги стимулира сите можни инвеститори, но и сите чинители и крајни потрошувачи да вложат

„Конти Хидропласт“ компанијата „конти Хидропласт“ од гевгелија повеќе од една деценија се претставува на теХНоМа

во енергетската ефикасност и тоа да им се врати во следниот период од пет до седум години“, изјави директорот на Агенцијата за енергетика Лазар Гечевски. Според професорот на Машинскиот факултет Кочо Анѓушев, не треба да се создаде мислење дека доколку се направат обновливи извори на енегрија се решава енергетскиот проблем за снабдување, но сепак таквото производство може да помогне. „Доколку во Македонија се изградат само малите хидроелектрани

за кои се потпишани договори, а кои моментно се 60-ина, тоа е сепак некоја инсталирана сила од 50 мегавати. Тоа е исто како да изградите еден Бошков Мост или една Света Петка хидроелектрана, што значи дека тоа не е незначителна инвестиција“, изјави Анѓушев.

поголема еко СвеСт

Република Македонија има совршени услови за производство на електрична енергија преку фотоволтаични системи. 

3

04 ноември 2011 ПОРТА

23

саеми

На овој саем огромна беше заинтересираноста за индивидуалните прочистителни станици, но свеста кај луѓето за нивно користење е сè уште мала, истакна промоторот на компанијата „биолинија“, илија Петрески

„Биолинија“

лоренцо Никастро, регионален министер за животна средина на регионот Пулја, република италија

Земјата има 250 сончеви денови кои генерираат 1.400 сончеви часови годишно. Споредбено, Словенија има само 1.050 сончеви часа годишно, додека Германија 1.000 часа, а во овие земји постои голема искористеност на оваа енергија. Во светот сè повеќе се зголемува заинтересираноста и се поставуваат сончеви фотоволтаични системи како можност за производство на електрична енергија од обновлив извор-сонце. На саемот се претстави и компанијата „М-Лан Солар“ од Скопје, фирма-ќерка на словенечката компанија „М-ЛАН“ од Марибор која нуди комплетни решенија за инсталирање и одржување на соларни фотоволтаични системи. Оваа компанија изработува 24

3

ПОРТА

04 ноември 2011

комплетен проект, од идеја до практична реализација. „Ние ги поддржуваме нашите клиенти во целиот процес, од обработка на идејата, обезбедување на документација, подготвување на теренот, анализа и проектирање, како и набавка на опрема и нејзино инсталирање“, изјави консултанот на „М-Лан Солар“, Цветанка Велкоска. Од компанијата „М-Лан Солар“ пријатно се изненадени бидејќи проектите што користат обновливи извори на енергија се позитивно прифатени во Македонија и посочија дека Владата дава максимална поддршка за овие проекти преку законите и правилниците. „Она што имавме можност да го слушнеме од идните потрошувачки клиенти е дека има навистина голем

интерес за користењето на нашите системи. Наши клиенти се најчесто фирми кои веќе имаат свои погони и фабрики, и сакаат да ги постават нашите системи на покривите од нивните објекти. Задоволство е да се види дека земјава ја има зајакнато свеста во поглед на користењето на обновливи извори на енергија и заштита на животната околина“, истакна Велкоска. Прилепската компанија „Биолинија“ која нуди индивидуални и колективни прочистителни станици за санирање на отпадна вода и дистрибуција на биопрепарати, исто така се претстави на ТЕХНОМА 2011. „Ние ги нудиме нашите прочистителни станици за оние средини каде што нема канализациони системи и користиме најнапредна технологија во Европа.

Најдоброто од користењето на нашите прочистителни станици е што не е потребен постојан мониторинг, нема управувач и нема потреба од дополнителна опрема за филтрирање и додавање на биопрепарати. Исто така, ја прочистува отпадната вода до втора класа на чистота и прочистената вода може да се испушта во канали, езера реки и слично“, изјави за „Порта 3“ промоторот на „Биолинија“ Илија Петрески. Тој истакна дека на овој саем огромна била заинтересираноста за индивидуалните прочистителни станици, а воопшто не била мала и заинтересираноста за колективните станици, но предупреди дека свеста кај луѓето за користење на прочистителни станици во Македонија е сè уште мала.

саеми теХНома иНтереСНа за италијаНците

ТЕХНОМА и оваа година беше интересна за Италија која одржа дводневен бизнис настан наречен „ЕкоБиз Експо“, во организација на ФДЛ Сервизи од Бари, носители на проектот АМИКО. Тие предложија програма за искористување на сите можности кои ги нудат балканските пазари. На овој саем се одржаа технички работилници, друштвени бизнис сесии, а исто така се иницираа планови, спогодби и договори. Во рамките на специјализираните работилници во текот на дводневното учество, италијанските изложувачи се запознаа со можностите што ги нуди македонскиот пазар.

Претседателот на уо на скопски саем и групацијата ера - гвидо омладиќ ги поздравува италијанските учесници на EcoBiz EXPO од проектот AMICO

која директорите им ја понудија, како и со големиот број на посетители кои тие ги пречекаа на своите штандови. Дури и некои компании, кои се веќе активни на пазарот во Скопје и учествувале претходно, беа исто така многу задоволни од напредувањето на саемот и зголемувањето на бројот на трговски посетители. Некои од нив веќе му соопштија на Меѓународниот солунски саем за нивната подготвеност да учествуваат и следната година“. Учесниците на оваа саемска манифестација, кои ги контактираше нашето

други учеСНици

Покрај 40-те компании од Италија, организирано настапија и 25 фирми од Словенија и 22 од Грција. Овие податоци, според Адеми, се во прилог на заедничките напори и визија за остварување економски развој кој нема негативно влијание врз животната средина. Словенија се претстави со најголемо учество во последните неколку години, односно со учество на повеќе од 25 компании, организирани преку ЈАПТИ – Јавна агенција на Република Словенија за поддршка на претприемништво и странски инвестиции, и Занаетчиската комора на Словенија како и индивидуално учество на словенечки компании. Според Андреас Дароудис, директор на Меѓународниот солунски саем, компанија која го организираше грчкиот настап „ТЕХНОМА претставуваше неочекувано добро изненадување за сите 22 грчки компании кои учествуваа, а беа во организација на Меѓународниот солунски саем“. Според него, „бидејќи мнозинството компании имаа ограничено искуство со учество на саеми, тие беа многу задоволни од организацијата на самиот саем и помошта списание, генерално беа задоволни од посетеноста на нивните штандови. Компанијата „Конти Хидропласт“ од Гевгелија и оваа година ја презентираше својата широка програма на ТЕХНОМА 2011. „Нашата компанија повеќе од една деценија се претставува на оваа саемска манифестација, пред сè за да ги одржиме контактите со нашите досегашни соработници. Наша примарна цел е освојувањето на странските пазари. Моментално извезуваме во Хрватска, Србија, Косово, Бугарија, Грција, Италија“, изјави за „Порта 3“, Марија Маркудова од „Конти Хидропласт“. И претставниците од водечката компанија за проектирање и монтажа на системи за централно греење, ладење, климатизација, вентилација и соларни системи „Еуротерм“ изразија големо задоволство од посетеноста на нивниот штанд. За времетраењето на ТЕХНОМА 2011, се одржаа и манифестациите Макинова 2011 и Еконова 2011 на кои учествуваа покрај македонските и иноватори од БиХ, Србија, Египет, Иран, Украина,Тајван. 

3

04 ноември 2011 ПОРТА

25

македонија

Разловци Н из измаглицата што ја создава чадот од куќите, иако е сè уште топло, го забележувате селото дури отако ќе дојдете пред него. Камбанаријата на црквата Свети цар Константин и царица Елена изградена околу 1850 година, како и силуетата во форма на кристал на спомен домот се знак дека сте стигнале во востаничкото село Разловци. Од една страна е реката Брегалница, која во ова време и нема баш многу вода, а од друга страна е планината Голак. Селото е сместено помеѓу реката и планината. Оддалечено е 20 километри на исток од Делчево, или околу 180 километри од Скопје. Самиот пат завршува тука, во селото.

26

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Од овде со возило не се оди никаде. Тоа сончево утро на почетокот од октомври, неколку постари жители на селото седеа на дрвени столчиња пред една од селските продавници, и водеа бавен разговор меѓусебе. Зборуваа на оној, за нас дојдените, интересен малешевско-пијанечки дијалект, зборуваа за времињата што поминале, времиња во кои можеби и не биле многу среќни, но биле млади и се им изгледало едноставно! Денот е пред нив, се греат на есенското сонце. Една постара жена пред себе го тера магарето натоварено со дрва, друга помлада, ниже тутун пред својата куќа, додека нејзиниот маж удира со стап по мешунките од грав распослани

ангел сИтноВсКИ, дипл.инж.арх.

историја која исчезнува

на тврдата земја. Секојдневен живот за овие сиромашни луѓе. Многу прав и нечистотија, слично како во многу наши села! Навикнат на градската врева, овде чувствувам невообичаен мир. Помладите се отидени по работа на поле од рано изутрина, децата се на училиште, чиниш само старци живеат во селото. Иако животот тече слично како и во другите села од овој крај, ова не е обично село. Во Разловци на секој чекор, во секој камен, ја среќавате историјата. Секоја куќа тука си има своја приказна, селото наликува на музеј. Селската црква како и речиси секоја втора куќа во селото се изградени во времето од пред Разловечкото

востание во 1876 година. Дрвеното селско мовче кое само што не се урнало е од времето на востанието, по него чекореле комитите и војводите, пиеле вода од селските чешми, а во црквата и околните куќи кроеле планови за востанието на Димитар Поп Георгиев Беровски и неговиот дедо поп Стојан. Поради заслугите за изградба на црквата Свети цар Константин и царица Елена, која е изградена околу 1850 година, на еден од ѕидовите била изработена фреска со ликот на поп Стојан. Пред да почне востанието, поп Стојан кој тогаш имал 75 години ја премачкал фреската со малтер, за турскиот аскер да не ја запалат црквата ако не успее востанието. Во

македонија

1976 година, на стогодишнината од востанието, стручни лица од Музејот на Македонија во Скопје работеле на реставрирање на фреската, така што денес таа може да се види.

околиНа На разлог

Се претпоставува дека селото настанало пред повеќе од 250 години, кога тука се населиле неколку фамилии од областа Разлог во Пиринска Македонија бегајќи од Турците. Затоа и селото е наречено Разловци. Од самото создавање на селото до денес, во него живееле исклучиво Македонци. Тие не дозволувале луѓе од други националности дури и да влезат во селото. Поради изолираноста

на селото, во турско време многу луѓе од околните места, кои биле прогонувани од османлиската власт, засолниште наоѓале токму во Разловци, бидејќи во него многу ретко навраќал турскиот аскер. Таквата местоположба, како и бунтовните луѓе кои не трпеле туѓинци во селото, создале основа за подигање на востанието, кое е важен дел од историјата на македонскиот народ, за нашето минато и иднината. Го паметам селото од неговите подобри денови, но одењето денес таму може да предизвика само тага. Многу од куќите се напуштени и исчезнуваат - пропаѓа дел од историјата на Македонија! Луѓето се

селат од овде, оставајќи ги своите куќи празни, а тие оставени сами, на забот на времето пропаѓаат. Многумина заминуваат по работа и подобар живот во Делчево, Кочани и Скопје. Не е мал бројот на луѓе од овде што се населени околу градот Александрија во Италија, каде што работат како земјоделци на италијанските ниви! Оние преостанатите, ги има околу 700, живеат во амбиент како од 1876 година кога е кренато востанието! Никому не му е грижа што полека, пред наши очи, исчезнува уште едно село? Пропаѓа и спомен домот изграден кон крајот на седумдесеттите години од минатиот век - дело на професорот Георги

Константиновски. За она што е некогаш изградено, за куќите што се дел од нашето културно и историско наследство, како да нема пари и како никој да не се грижи? Ова е една поинаква слика на нашето секојдневие, која ретко допира до нас. Слика од родното село на мојот татко. Јас само ја забележив со мојот фотоапарат, едно утро во октомври. Сосема поразлична слика од она што го гледаме во Скопје, тажна приказна за многу села во Македонија, за староста и младоста, за заминувањето засекогаш, за животот на луѓето „таму некаде“, далеку од нас! Посетете го додека има сè уште што да се види!

3

04 ноември 2011 ПОРТА

27

патепис

Света Гора - големо градилиште Работите на реконструкцијата на манастирскиот комплекс започнати во 2007 година треба да завршат во 2013 година. Проектот го финансираат Република Грција и ЕУ, за што се планира да бидат вложени 2.732.786 евра.

текст и фото: Киро КИПРосКИ

о

д грчкото пристанише Уранополис го започнавме патешествието кон полуостровот Атос. По околу час пловење во мирните води на Егејското Море, на видикот почнаа да ни се појавуваат манастирските високи кули. Како што плови бродот паралелно со брегот на морето, еденоподруго се нижат светогорските манастирски комплекси. Првиот впечаток што го стекнавме беше дека Света Гора претставува големо градилиште. Во секој манастирски комплекс се издигаа кранови, беа поставени скелиња со заштитна мрежа, камиони, градежна механизација, градежни материјали, кои во вистинска смисла го нарушуваат амбиентот. Со цел да се заштитат градбите од забот на времето, од временските влијанија и дотраеноста на вградени материјали, последниве години е присутна интензивна градежна активност во санирање на постоечките оштетувања, замена на материјали, осовременување на гостинските конаци, монашките ќелии, како и изградба на нови зданија.

Св. Дахијар

Манастир Зограф

рекоНСтрукција

На влезот во манастирот Дохијар, се информиравме дека работите на реконструкцијата на манастирскиот комплекс започнале во 2007 година, а треба да завршат во 2013 година. Проектот го финансираат Република Грција и ЕУ, за што се планира да бидат вложени 2.732.786 евра. Големи зафати на реконструкција и изградба на нови манастирски конаци се изведуваат во манастирот Св. Пантелејмон на Руската православна црква. Црквата и други објекти, кои биле уништени во пожарот во 1958 година се обновуваат. Исто така, 28

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Св. андреј Скит Св. андеја

Св. Пантелејмон

Манастир симонопетра

патепис

се врши замена на фасадата на сите објекти, и се осовременува внатрешниот простор на гостинските конаци. Се обновуваат и конаците на манастирот Хиландер, што изгореа во пожарот во 2004 година. Според оптимистичките прогнози, обновата во целост се очекува да заврши за три години - сè зависи од приливот на финансиските средства. Големи градежни активности се одвиваат и во бугарскиот манастир Зограф, во грчките манастири Григоријат, Ксенофонт, Ватопед, во црквата Протатонот во гратчето Кареја, но и на други манастири. Инаку, архитектурата на манастирите на Света Гора е по примерот на византиските манастири. Пред секој манастирски комплекс има високи кули и ѕидини. Манастирскиот комплекс го сочинуваат кули, ќелии, цркви, агиазми, трпезарија, камбанарија и пристаниште. Сите манастирски објекти на светото место Света Гора, со својата внатрешна и надворешна архитектура, со иконостасите, фреските и иконите што пленат со својот изглед и религиозна мистерија, не ти даваат да бидеш рамнодушен кон овие прекрасни дела создавани и чувани низ вековите. Манастирите Симонопетра и Дионисиат се изградени на врвот на карпите. Особено е мошне атрактивен манастирот Симонопетра, кој како кралска круна се издигнува од брегот на Егејското Море. Погледот од море внесува голем страв и вознемирување кај посетителот, па истиот си поставува две прашања: како неимарите пред неколку векови, кога немале технологија и механизација, успеале да го изградат овој комплекс, кога пристапноста до местото била невозможна, и како сето ова опстојувало со векови? Јас, лично, одговор не добив.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

29

архитектура инфо

белгија

проѕирна црква

Белгиските архитекти Пиетрјан Гијс и Арнот Ван Ваернберг одлучија да реализираат уметнички проект за проѕирна црква во Белгија. Црквата е висока 10 метри и е изградена од 100 слоеви и 2000 челични греди. Она што ја прави оваа градба извонредна е тоа што нејзиниот изглед зависи од аголот на гледање. Кога ја гледате од некој агол изгледа како традиционална градба, а од сосема друг агол е целосно „проѕирна“. Друга специфичност за оваа градба е играта на сенките што се одвива во црквата, и поради што внатрешноста изгледа поинаку во различни периоди од денот. Овој уметнички проект е наречен „Читај меѓу редови“. Без оглед на тоа дали сте религиозни или не, сигурни сме дека оваа градба ќе ве воодушеви.

боливија

Хотел изграден од сол

Кога ќе ја погледнете фотографијата на овој хотел, на прв поглед ќе помислите дека станува збор за куќа која се наоѓа на плажа, на подот има песок, а ѕидовите како да се направени од камења. Меѓутоа, во овој боливиски хотел сè е изградено од сол, вклучувајќи и поголем дел од мебелот.

иНдија

колоритна зграда

Калкута е антички град во источниот дел на Индија. Овој град не расте како и другите во Индија и нема архитектонски карактер, напротив тој станува се повеќе хаотичен и монохроматски. Сепак, градот дефинитивно има вибрирачки живот, со љубов и страст за уметноста и културата меѓу својот народ. Токму зградата на Меѓународниот институт за менаџмент дава експресивен изглед. Стаклената фасада на овој објект во текот на денот дава природна светлина, а станува подинамична во ноќта кога се вклучени светлата. Весна КостоВсКа

3

04 ноември 2011 ПОРТА

31

архитектура

Озеленување на ѕид

к

анадското студио за пејзажна архитектура Green over Grey реализира проект за најголема вертикална градина во северна Америка. Се работи за проект за озеленување на фасадните ѕидови на библиотека во населбата Вајт Рок, предградие на Ванкувер. Овој единствен дизајн се простира на околу 280 квадратни метри, и содржи околу 10.000 поединечни растенија. Проектот вклучува 120 растителни видови, кои креираат единствен колорит и кои ја збогатуваат микроклимата. Зелените ѕидови не се новина во современата архитектура, а изминатите години доживеале комерцијален прогрес. Овие растенија, всушност, го имитираат начинот на растење на вертикалните растенија во природата, како многуте ползавци и грмушки. Конкретно за овој проект, е користен систем кој не користи земјиште туку посебен иригационен систем кој многу прецизно ги наводнува секциите на ѕидот. Иако ваквиот проект бара поголема сума на финансиски средства, ваквиот ѕид поседува моќен естетски квалитет, а исто така е добар изолатор.

32

3

ПОРТА

В.К.

04 ноември 2011

архитектура

а

рхитектонското студио "i 29 Interior" за маркетинг агенцијата Tribal DDB од Амстердам реализираа проект за ентериер.

Tribal DDB е многу позната маркетинг агенција во Холандија, која брои 80 вработени. Меѓутоа оваа компанија е во состав на многу поголемата компанија DDB International, која поседува одреден визуелен идентитет. Како многуте современи компании, DDB промовира отворени работни простории кои потикнуваат комуникација меѓу вработените. Меѓутоа, она по што е позната оваа компанија се и многуте работни часови во неделата и потребата за голема концентрација на вработените. Кога просторот е отворен, звукот лесно се пренесува и претставува проблем при извршувањето на работата. Архитектите решија основата да биде монохроматски колорит, кој визуелно ќе го обедини просторот. Во просторот се наоѓаат едноставни работни столици и минамилстички маси. Текстилот што се појавувава во изобилство, ги решава сите контрасни ситуации. Текстилните облоги ги има на подовите, ѕидовите, преградите, па дури и на таваните. Тоа е материјал кој впива звук и ги решава проблемите со акустиката. Ретка е појавата да сретнете ваква употреба на текстил во современ ентериер, и повеќе асоцира на некоја претходна деценија. Сепак, текстилот како материјал доживува прогрес, што докажува и овој проект. В.К.

Ентериер на агенцијата Tribal DDB

3

04 ноември 2011 ПОРТА

33

проекти

„Лина“ засолниште за раселени лица од природни катастрофи Засолништето е наменето како втор бран на помош во кризни ситуации, по првичните шаторски сместувања. Може да се состави за шест часа од две возрасни лица, со основен алат и со нацртанo, лесно разбирливo упатство за составување. Објектот е проектиран да засолни пет лица за период од пет години. александар ЧЕРЕПналКосКИ, дипл.инж. по дрвна индустрија (Учесник во проектот)

С

поред извештајот на невладината организација Christian Aid од 2007 година, бројот на принудно раселени лица на светско ниво постојано се зголемува, и се очекува до 2050 година да премине една милијарда. Поттикнат од овој застрашувачки податок, Универзитетот Алто – Оддел за архитектура, Еспо, Финска, одлучи да посвети посебно внимание на овој проблем, и од архитектонска гледна точка да го земе како основа за проектирање на достоинствен простор за живеење на раселените лица во нивните најтешки периоди. Како идеја, оваа проблематика беше поставена за годишна работна задача на интернационалната група студенти на овој универзитет, составена од 13 архитекти и инженери. Конкретно, задачата се состоеше во проектирање на привремено засолниште за пет лица со максимум 25м2 затворен простор и 5-8м2 надворешен покриен простор, за период на престој од две до пет години. Во првиот семестар од учебната година, секој од студентите разработи и презентираше свој идеен проект. На крајот од семестарот беше избран најдобриот проект, којшто во вториот семестар беше детално разработен и целосно изграден.

теХНички коНцепт

Засолништето наречено „Лина“ (на фински Liina - најлонски ленти) е објект од привремен карактер, кој овозможува живеење во студени климатски услови за време на кризна ситуација. Проектиран и изграден само од студентите на Програмата за дрво на Универзитетот Алто, тоа е објект направен од дрвени материјали од финско потекло, правејќи го нè само елегантeн и достоинствен за живеење, туку и самоодржливо и еколошко решение за целокупниот проблем. Засолништето е наменето како втор бран на помош во кризни ситуации, по првичните шаторски сместувања. Може да се состави за шест часа од две возрасни лица, со основен алат и со нацртанo, лесно разбирливo упатство за составување. Објектот е проектиран да засолни пет лица за период од пет години, колку што се претпоставува дека е максималното време за да се изврши реконструкција на постојаните живеалишта. Потоа може да биде надграден, преместен, продаден или рециклиран. Внатрешниот простор е 18м2, проектиран да ги задоволи основните потреби за живеење во објекти од таков вид, што според стандардите на Обединетите нации изнесува 3,5м2 по човек. Тој се состои од две полуприватни простории за спиење, мала кујна и повеќенаменски простор за јадење/ дневен престој/работен простор. За загревање на просторијата и термичка обработка на храната се користи печка на дрва. Над просториите за спиење има и складишен простор кој може, исто така, да се употребува за спиење. Објектот има и дополнителен надворешен покриен дел од 7м2, кој може да се употребува за разни секојдневни дејности на жителите. Засолништето нема водоводна и електрична инсталација, како ни санитарен чвор. Појдовме од идејата дека во кампот ќе постои заедничко место со тушеви и WC.

НајлоНСки леНти

Техничкиот концепт на засолништето „Лина“ е решен со префабрикувани модуларни сендвич панели, кои можат лесно да се транспортираат и состават, и можат да се складираат 34

3

ПОРТА

04 ноември 2011

програма за дрво - уНиверзитет алто, еСпо, фиНСка

еднонадруго во мал простор. Секој панел е 600мм широк (половина од димензијата на цело парче шперплоча) за да се намали отпадот при изработка на панелите и да може лесно да се транспортира од едно лице. Шест панели се составуваат со едноставен спој со дрвени типли за да се добие основната форма (рамка) на објектот и се затега со најлонски ленти (од каде доаѓа името), истите што се користат во карго транспорт. Ова затегање формира цврст спој помеѓу панелите без употреба на метални конектори и без употреба на електричен алат при изградба. Потоа, така создадените рамки се исправуваат и се редат една по една, и се затегнуваат меѓусебно со три најлонски ленти. На крај, објектот се покрива со водоотпорно платно за заштита од врнежи и УВ зрачење. Заради вентилација, платното што се поставува одозгора е одвоено од панелите со дрвени профили. На тој начин може да се постигне циркулација на воздухот помеѓу панелите и платното. Модуларноста на панелите дозволува да се додадат или одземат рамки со цел да се зголеми или намали внатрешниот простор за живеење според потребите на жителите. Внатрешниот простор е проектиран да овозможи различен степен на приватност за одредени дневни и ноќни активности. Други параметри кои беа земени предвид при проектирање на засолништето се тежината и димензијата на панелите, едноставноста за градба и солидна термоизолација. Исто така, многу внимание беше посветено на димензиите на стандардни контејнери за транспорт за да се искористи максимално просторот при транспорт. Во еден транспортен

проекти

контејнер можат да се сместат две целосни засолништа. Како решение за материјали беа избрани шперплоча и ЛЛФ (Лепен ламелиран фурнир) за конструкција на панелите и изолација од дрвни влакна. Во процесот на проектирање имавме безброј идеи за конструктивните детали кои беа анализирани со професорите и асистентите. Од анализираните решениjа, потоа во универзитетската работилница беа изработувани макети во размер 1:1 врз кои беа направени структурни тестови, земјотресни тестови на рамка и тестови во воздушен тунел на макета во размер 1:5. Резултатите од овие испитувања ни помогнаа сè повеќе да го прецизираме и усовршиме крајното решение. Сите тестови беа изведени и анализирани во соработка со тим од студенти на Градежен факултет. Тимската работа и соработката помеѓу факултетите имаше огромен придонес за успешноста на целокупниот проект. Поради трусноста на подрачјето, климата и историјата со бегалски кризи заради земјотреси, суши и политички превирања, за нашиот проект како локација беше избран Aрарат во Турција. Сепак, засолништето „Лина“ е проектирано така што може да се адаптира на различни култоролошки и климатски средини. Прототипот на овој концепт што го изградивме, беше изложен во центарот на Хелсинки како дел од Светскиот фестивал на селото (World Village Festival) во мај 2011 година. Исто така, „Лина“ е избран и ќе биде изложен и на интернационалното архитектонско биенале во Сао Паоло, што се одржува од 2 ноември до 4 декември 2011 година.



3

04 ноември 2011 ПОРТА

35

проекти

36

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Assembly Diagram

ĐżŃ&#x20AC;ОокŃ&#x201A;и

Assembly Diagram Assembly Diagram Ă DW SDFN VKHOWHUV Ă&#x20AC;W LQ D VWDQGDUG VKLSSLQJ FRQWDLQHU

Connect beams to level foundation

Ă DW SDFN VKHOWHUV Ă&#x20AC;W LQ D VWDQGDUG VKLSSLQJ FRQWDLQHU

6WHS 7LOW XS WKH HQWLUH IUDPH

6WHS 7LJKWHQ OLLQD DURXQG WKH WRS and bottom of the frame

6WHS 7LJKWHQ OLLQD DURXQG WKH WRS 6WHS 7LJKWHQ OLLQD DUR 6WHS SDQHOV DVVHPEOH WR PDNH 6WHS SDQHOV DVVHPEOH WR PDNH Ă DW SDFN VKHOWHUV Ă&#x20AC;W LQ D VWDQGDUG Connect beams to level foundation Connect beams to level foundation and bottom of the frame frame frameand bottom of the frame VKLSSLQJ FRQWDLQHU

6WHS 6OLGH LQ WKH HQG ZDOO VLGH SLHFHV DQG DWWDFK WKH FHQWHU Ă&#x20AC;WWLQJ SDQHO

6WHS 7LOW XS WKH HQWLUH IUDPH

6WHS SDQHOV DVVHPEOH WR PDNH frame

6WHS 0DNH DQG WLOW XS RWKHU IUDPHV

6WHS 0DNH DQG WLOW XS WKH ODVW KRXVH IUDPH ZLWK VKHOI DQG WHQVLRQ VWUDS

6WHS 6OLGH LQ WKH HQG ZDOO VLGH SLHFHV 6WHS 6OLGH LQ WKH HQG ZDOO VLGH SLHFHV 6WHS 0DNH DQG WLOW XS RWKHU IUDPHV 6WHS 0DNH DQG WLOW XS RWKHU IUDPHV 6WHS 7LOW XS WKH HQWLUH IUDPH 6WHS 0DNH DQG WLOW XS WKH ODVW KRXVH 6WHS 0DNH DQG WLOW XS DQG DWWDFK WKH FHQWHU Ă&#x20AC;WWLQJ SDQHO DQG DWWDFK WKH FHQWHU Ă&#x20AC;WWLQJ SDQHO IUDPH ZLWK VKHOI DQG WHQVLRQ VWUDS IUDPH ZLWK VKHOI DQG WHQV

Total Time for Assembly: Total Time for Assembly:

15 minutes/frame minutes/frame wall 4515minutes/end 45 minutes/end wall 3030minutes/canvas minutes/canvas 6060minutes/furniture minutes/furniture Total: 6 6 hours Total: hours

Total Time for Asse

15 minutes/frame 45 minutes/end wa 30 minutes/canva 60 minutes/furnitur Total: 6 hours

6WHS :UDS DQG WLJKWHQ OLLQD DURXQG 6WHS :UDS DQG WLJKWHQ OLLQD DURXQG 6WHS 0DNH DQG WLOW XS WHUUDFH DWWDFK 6WHS 0DNH DQG WLOW XS WHUUDFH DWWDFK 6WHS 8QUROO FDQYDV RYHU VKHOWHU DQG 6WHS 8QUROO FDQYDV RYHU VKHOWHU DQG 6WHS :UDS DQG WLJKWHQ OLLQD DURXQG 6WHS 0DNH DQG WLOW XS WHUUDFH DWWDFK 6WHS 8QUROO FDQYDV RYHU VKHOWHU DQG WRS DQG ERWWRP RI WKH ZDOOV WRS DQG ERWWRP RI WKH ZDOOV 2 liina on roof ridge and terrace base 2 liina on attach roof ridge to foundation and terrace beams base attach to foundation beams

WRS DQG ERWWRP RI WKH ZDOOV

2 liina on roof ridge and terrace base

attach to foundation beams

Ń&#x192;Ń&#x2021;оХĐ?иŃ&#x2020;и

Đ&#x161;акО Ń&#x2C6;Ń&#x201A;Đž йоŃ&#x2C6;Đľ пОгОŃ&#x20AC;Đľ каМанО, ĐˇĐ°Ń ĐžĐťĐ˝Đ¸Ń&#x2C6;Ń&#x201A;ĐľŃ&#x201A;Đž â&#x20AC;&#x17E;Đ&#x203A;инаâ&#x20AC;&#x153; йоŃ&#x2C6;Đľ ĐżŃ&#x20AC;ОокŃ&#x201A;иŃ&#x20AC;анО и иСводонО Од ПоŃ&#x201C;Ń&#x192;наŃ&#x20AC;Одна ĐłŃ&#x20AC;Ń&#x192;па Ń Ń&#x201A;Ń&#x192;донŃ&#x201A;и на УнивоŃ&#x20AC;СиŃ&#x201A;ĐľŃ&#x201A;ĐžŃ&#x201A; Đ?ĐťŃ&#x201A;Đž Од Đ&#x2022;Ń ĐżĐž, Đ¤Đ¸Đ˝Ń ĐşĐ°, вО Ń&#x192;Ń&#x2021;ойнаŃ&#x201A;Đ° 2010/2011. Đ?огОви Ń&#x192;Ń&#x2021;ĐľŃ Đ˝Đ¸Ń&#x2020;и йоа: Хигна Đ?Ń&#x20AC;Ń&#x2C6;ĐľŃ&#x201A; Đ&#x203A;Оо (Đ?ĐžŃ&#x20AC;воŃ&#x2C6;ка), Đ&#x153;игоН Đ&#x161;Đ°Ń Ń&#x201A;иŃ&#x2122;Đž Đ&#x203A;ОпоС (ШпаниŃ&#x2DC;Đ°), Đ?ĐťĐľĐşŃ Đ°Đ˝Đ´Đ°Ń&#x20AC; ЧоŃ&#x20AC;ĐľĐżĐ˝Đ°ĐťĐşĐžŃ ĐşĐ¸ (Đ&#x153;акодОниŃ&#x2DC;Đ°), Đ&#x153;оган Đ&#x201C;Ń&#x20AC;ĐžŃ&#x201A; (ĐĄĐ?Đ&#x201D;), Đ&#x2019;НадиПиŃ&#x20AC; Đ&#x2DC;НиŃ&#x153; (ĐĄŃ&#x20AC;йиŃ&#x2DC;Đ°), Ройока Đ&#x203A;иŃ&#x201A;Пан ХПиŃ&#x201A; (ĐĄĐ?Đ&#x201D;), Đ&#x153;Đ°Ń&#x20AC;Ń&#x201A;Đ° Đ&#x153;Đ°Ń&#x20AC;ĐşĐžŃ Đ&#x153;ĐžŃ&#x20AC;анО (ШпаниŃ&#x2DC;Đ°), Đ&#x153;Đ°Ń&#x20AC;иŃ&#x2DC;Đ° Đ&#x153;ĐžŃ&#x20AC; Đ&#x;ĐľŃ&#x20AC;Đ° (ШпаниŃ&#x2DC;Đ°), ЧоŃ&#x2026;Đ°Đź Đ&#x17E; (Đ&#x161;ĐžŃ&#x20AC;ĐľŃ&#x2DC;Đ°), ĐĽŃ&#x192;гО Đ&#x;НагнОН (ФŃ&#x20AC;Đ°Đ˝Ń&#x2020;иŃ&#x2DC;Đ°), Đ&#x2018;ĐľŃ&#x20AC;наŃ&#x20AC;Đ´Đž РиŃ&#x2026;Ń&#x201A;ĐľŃ&#x20AC; (Đ&#x2018;Ń&#x20AC;аСиН), Đ&#x2022;Ń&#x2DC;наŃ&#x20AC;и ĐĄŃ&#x192;Ń&#x201A;инон (Đ¤Đ¸Đ˝Ń ĐşĐ°), Đ&#x201D;иПиŃ&#x201A;Ń&#x20AC;и ТŃ&#x20AC;ĐžŃ&#x2DC;Đ°Đ˝ĐžĐ˛Ń ĐşĐ¸ (Đ?Đ˛Ń Ń&#x201A;Ń&#x20AC;аНиŃ&#x2DC;Đ°). Đ&#x161;акО ĐżŃ&#x20AC;ĐžŃ&#x201E;ĐľŃ ĐžŃ&#x20AC;и и Đ°Ń Đ¸Ń Ń&#x201A;онŃ&#x201A;и вО ĐżŃ&#x20AC;ОокŃ&#x201A;ĐžŃ&#x201A; йоа вкНŃ&#x192;Ń&#x2021;они Đ&#x;ока моикинон, Đ&#x153;Đ°Ń&#x201A;и Đ&#x161;Ń&#x192;иŃ&#x201A;инон, Đ&#x;онŃ&#x201A;и Đ Đ°Đ¸Ń ĐşĐ¸, Đ&#x161;Ń&#x20AC;Đ¸Ń Ń&#x201A;ина ĐĄĐ°Đ˝Ń&#x201A;аПаŃ&#x20AC;иа Đ?ОгŃ&#x192;оиŃ&#x20AC;Đ°, ĐĽĐ°Đ˝Ń&#x192; миŃ&#x20AC;Ń Đ¸, Đ Đ°Đ˝Ń Ń&#x192; моНониŃ&#x192;Ń Đ¸ Đ&#x153;икО Đ&#x153;ĐľŃ&#x20AC;Ń&#x2020;. ď Ž

3

04 нОоПвŃ&#x20AC;и 2011 Đ&#x;Đ&#x17E;РТĐ?

37

архитектура

Не грижете се. Софтверскиот пакет за пресметка на трошоци и следење на проекти во изведба (ПТСПИ) е вашето решение.

Крајниот рок за поднесување понуда истекува. Ви треба референтна листа на изработени проекти во последните 3 години?!?! Најпрофитабилен проект во изминатата година?!?! Најповолен подизведувач за соработка?!?! Немате контрола на вградените материјали на објекти?!?!

Немате брз одговор на овие прашања?!?!

Со купување на овој софтверски пакет ќе добиете помош при калкулација на цени, припремање на понуди, следење на објекти со изготвување на времени, завршни и ситуации за подизведувачи за вашите градежни проекти во изведба, градежни книги, референтна листа на изработени проекти, контрола на вградените материјали на објекти, како и други помошни анализи и прегледи. Единствен софтвер од ваков тип на пазарот. Побрзајте!!!! Нашата промотивна понуда трае со 31.04.2011 година. Ве очекуваме. Повеќе информации на http://www.elikosoft.com.mk/ptpp.html

Ул. Мајка Тереза бр. 11, 1000 Скопје, Тел: +389 2 3117 533, +389 2 3216 495, +389 2 3216 497, Факс: +389 2 3216 496, е-mail: elikosoft@t-home.mk www.elikosoft.com.mk 1

38

3

ПОРТА

04 ноември 2011

рубрика

Тел.+389 2 2460 458, Факс.+389 2 2460 459

■ Истражување, испитување и атестирање на градежни материјали ■ Истражување и испитување од областа на геомеханиката, хидрогеологијата, геофизиката и инженерската геологија

ГРАДЕЖЕН ИНСТИТУТ “МАКЕДОНИЈА“ Tel.: + 389 02 30 66 816; + 389 02 30 66 833 Fax: + 389 02 30 66 828 e-mail: gim@gim.com.mk gim-skopje@t-home.mk www.gim.com.mk

skopje@rehau.com www.rehau.com.mk

■ Санација на материјали и конструкции ■ Испитување на конструкции ■ Проектирање, надзор, ревизии, инженеринг, заштита на човековата околина и др

3

04 ноември 2011 ПОРТА

39

ентериер

Без претензии и правила

к

ога се уредува внатрешниот простор, важно е домаќините да имаат добар вкус, и да знаат точно што е тоа што им се допаѓа како уредување. Само тогаш ќе се успее во постигнувањето на хомогена целост од повеќето различни позиции во уредувањето на еден ентериер. Тоа значи, исто така, и отфрлање на неквалитетните или оние идеи кои конкретно не му значат многу на семејството, туку најчесто е во прашање исполнување на некоја хировита желба на која во домот не и е место. Водечка идеја во уредувањето на домот на ова семејство била комфорен, опуштен простор без претензии и правила кои задолжително нè водат до некоја стилска определба. Нејзината внатрешност е едноставна, а мебелот современ. Без стилски оптоварувања, дневната е опремена со тапациран мебел во црна кожа. Кај мебелот доминираат мазните и рамни површини добиени со нанесување на фајн лајн фурнирите, во завршница на темнокафено и теракота за кујната, а во медијапан за мебелот во дневната со портокалово и ванила. Во темнокафено се изведени двете маси, трпезариската

40

3

ПОРТА

04 ноември 2011

и малата крај софите, а кујната е комбинација од повеќе материјали. Големите површини како ѕидната и подната се светли - бели. Кога ќе земете предвид колку време минувате дома, особено колку средства инвестирате во подобрување и усовршување на вашиот дом, станува толку нормално и природно да го декорирате и уредите на начин кој нешто ви значи. Љубовта за добра кујна живее тука. Овој модел е последната експресија на Дизајн Фантазија, за креирање на единствени, персонални решенија. Кујната како уживање да правиме нешто за себеси и за другите, како можност да ги истакнеме нашата фантазија и креативност. Бидејќи се труди да ја исполни нејзината основна задача, а задача на една добра кујна е да биде комплетно во хармонија со луѓето што ја користат, вклучувајќи ги и димензиите на мебелот. Во таа насока убав пример е пониско спуштената работна плоча од керок во делот за готвење. Работната површина и сите останати елементи треба да бидат позиционирани така што ќе ја олеснуваат работата, визуелното доживување и движењата во кујната според коректната ергономија. доц. д-р Елена нИКоЉсКИ ПанЕВсКИ, дипл.инж.арх.

фото: Владимир сЕКулоВсКИ

3

04 ноември 2011 ПОРТА

41

наука

миХаил токарев: 100 годиНи модерНа арХитектура (120)

италија (9)

КНИГА 2: ДОСТИГНУВАЊАТА НА ОДДЕЛНИТЕ ЗЕМЈИ РЕЗИМИРАНИ ИЗВАДОЦИ

А. Роси. Центарот Тори, Парма. Перспектива и внатрешност

А. Роси. Хотелот Палацо, Фукуока. Изглед и внатрешност А. Роси и И. Гардела. Театарот Карло Феличе

42

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Алдо Роси, симетричната монументална композиција повторно ја применува кај новиот Градски совет во Боргорико (1983), направен со две крила и со едноставни тремови околу плоштатчето. Естетската редукција кај централниот дел на објектот, особено кон надвор, потсетува на делата на Адолф Лос. Со подигањето на центарот Тори во Парма (19851988), Алдо Роси се навраќа на традиционалните облици создадени од тула и теракота, при што симетрично распоредените кули претставуваат урбани поенти видливи од пошироката околина. Како и порано така и во овој случај, симетричното решение со атриум доаѓа до целосен израз. Архитектонските облици од центарот Тори, Алдо Роси ги применува на нов начин кај трговскиот центар Точи во Нагоја, Јапонија, при што прави храбро спротивставување на топол и ладен колорит. Хотелот Палацо во Фукуока, Јапонија (1988-1989), е замислен како остров на тишината и на луксузот во бучната и хаотична атмосфера на градскиот центар. Неговата едноставна форма со фасадата составена од ,,венци и пиластри“ е поблиска до римската, отколку до јапонската архитектура. Сепак, овој компактен објект од камен, железо и бакар не изгледа толку туѓо во средината каде што сè се движи. Театарот Карло Феличе во Џенова (1983-1990) Алдо Роси го прави во соработка со Игнацио Гардела, како обнова и адаптација на некогашниот објект урнат од бомбардирање во 1943 година. Авторите успеваат новата структура, која наликува на кула, да ја интегрираат во чувствителниот урбан контекст, употребувајќи некои знаци на класичната монументалност. Развојот на зоната Космополитан Пизарно на морскиот брег кај Пиза (1989) претставува комплексен проект, во кој се комбинираат природните и историските вредности. Со посебно внимание се заштитува филмското студио на овој ,,историски центар“ и се адаптира во повеќенаменски центар за конференции, додека соседните филмски студија се претвораат во хотел. Ансамблот стари објекти е комплетиран со нови придружни и спортски објекти во една нагласено издолжена и симетрична композиција со ,,свечена“ централна оска.

рубрика

Б

3

04 ноември 2011 ПОРТА

43

рубрика

Покрив кој трае со генерации. ТОНДАХ Македонија АД ИГМ Пролетер бр. 1 МК- 2310 Виница

29ти Ноември бр.60

www.porta3.com.mk

е-маил: office@tondach.com.mk

Телефони: ++389 / (0)33 361 332 ++389 / (0)33 362 152 Факс: ++389 / (0)33 361 780 www.tondach.com.mk

ДООЕЛ ТАТЈАНА

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

DVORNIK

Лична заштитна опрема од 1990 8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје Тел.: +389 2 3110 624 +389 2 3110 901 info@dvornik.com.mk Факс: +389 2 3110 546 www.dvornik.com.mk

liting@t-home.mk

070 387 535 070 385 585

Тел.: Тел.: 02 02 3122284 3122284 Орце Николов 93/8 alchimica.mk@gmail.com alchimica.mk@gmail.com www.alchimica.mk www.alchimica.mk

HY PERDESMO®

ТРАЈНО ЕЛАСТИЧНА ЛЕСНО ЗА ИЗВЕДБА ЕЛАСТИЧНА на - 40С УВ - СТАБИЛНА

Mob: 071 673 895 e-mail: beta_beko@yahoo.com

канцелариски материјал друштво за производство трговија и услуги

„ГВ“ ДООЕЛ

Друштво за инжинеринг и изведба на објекти

ќ“ лам.2, 1/1-2 Ковачеви Ул. „Саваре он 77, Скопје

15 , 2720-2 2720-214 Тел: 02 акс: 2720-216 Ф 44

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Димитрије Чуповски 2, 1000 Скопје Република Македонија Телефон: 389 2/ 3111200, Факс: 389 2/ 3111701, 3112606 E-mail: pelagskp@pelagonija.com.mk , pelagskp@mol.com.mk

спортски храмови

„тимСаХ ареНа", турција

п

опуларноста на фудбалот во Турција еруптира. Големи супер-модерни фудбалски арени градат не само истанбулските состави туку и оние од внатрешноста, условно речено помалите градови. Тие се стремат кон осовременување на постоечките фудбалски капацитети затоа што фудбалот како бизнис, едноставно ги минува сите граници. Градот Бурса е најновиот и најсвеж пример за тоа што значи да си се искачил на врвот на турскиот фудбал. Само две години откако Бурса ја освои шампионската титула во Турција, управата реши на бројните фанови во 1,5 милионскиот град да им подари речиси нов стадион. „Тимсах Арена" ќе биде ултрамодерен фудбалски стадион со капацитет од 34.750 места, иако првичниот проект кој го објавија од клубот вклучуваше капацитет до 45.000 места. Сепак, што поради финансиите, што поради измената на проектот, новиот опфаќа за 10.000 места помал капацитет од најавениот, но сигурно доволно поголем од постоечкиот на стадионот „Ататурк" на кој игра тимот „Бурсаспор“, а кој сега е предмет на реконструкција која треба да му донесе нов лик и нов зголемен капацитет од постоечкиот, од 25.215 места. „Тимсах Арена" ќе ги чини инвеститорите околу 70 милиони американски долари. Проектот беше пратен и на дополнителна доработка, но она што турските медиуми веќе го најавија, е дека тој опфаќа подземен паркинг простор за 2000 возила, терен покус за 5 до 6 метри за разлика од постоечкиот, како и изградба на 85 ВИП ложи според високите стандарди за стадиони од УЕФА и ФИФА категорија. Во рамките на новата арена ќе биде лоциран и клупскиот музеј на „Бурсаспор", а во поттрибинскиот простор ќе бидат изградени две бистроа, еден кафе-бар, еден поголем и еден помал ресторан, како и голем супермаркет кој треба да биде еден од најграндиозните што воопшто се изградени на вакви стадиони во Европа. Интересен е и податокот, што во поттрибинскиот простор е предвидена изградба на мини-болница, која ќе работи независно од клубот, но секако ќе му се стави на располагање за време на секој меч кој ќе се игра на стадионот. Покривната конструкција ќе опфаќа

и поставување на соларни панели, како и дополнителни материјали за зголемување на енергетската одржливост на објектот. Овие најнови измени на проектот кои се направени, се по барање на УЕФА (стадионот е планиран како дел од следната кандидатура на Турција за домаќин на ЕП во фудбал). „Крокодилите" од Бурса секако со

„крокодилска ареНа" НикНува во бурса

нетрпение го очекуваат својот нов дом, кој ќе биде далеку помодерен и пофункционален од досегашниот, но и армијата навивачи на овој турски клуб со нетрпение очекува да добие повеќе простор на трибините. Можно е, велат најновите проценки, последните промени на проектот, особено околу покривната конструкција, да го зголемат буџетот за изградба на арената до 90 милиони долари. Зад реконструкцијата на стадионот на „Бурсаспор“ застана и градот, а се очекува до почетокот на следната сезона стадионот веќе да биде ставен во функција.

ФаКтИ за „ТИМСАХ АРЕНА" - Бурса, Турција седишта: 34.750 отворање: август 2012 Паркинг простор: 2000 места Вредност на реконструкција: 90 милиони долари Придружни објекти: кафетерии, ресторани, супер-маркет, миниболница, 85 ВИП ложи Инвеститор: Град Бурса и ФК Бурсаспор

3

04 ноември 2011 ПОРТА

45

технологии

Во прегратката на ИТ

Во нормален ден, на Твитер се постираат околу 600 твитови (пораки) во секунда, но смртта на Стив Џобс издејствува неверојатни 10.000 твита во секунда. Тоа е реакција која е за двапати посилна отколку веста за елиминирањето на Осама Бин Ладен. Дури и кралската венчавка на принцот Вилијам остана помалку коментирана од смртта на Џобс. трајче стојаноВ, дипл.инж.арх.

т

риесет дена свет без Стив Џобс. Иако поради кобна болест, смртта на легендарниот соосновач и извршен директор на „Епл“ и „Пиксар“ беше најавена со месеци однапред, и натаму тажниот настан како да одекнува во јавноста како земјотрес. Скромно, без поворки и плотуни, без пренос во живо. Така заврши последното негово патување кон Повторното раѓање (Стив беше будист). Но, во медиумите Стив Џобс е сè уште неисцрпна тема. Пред сè, тоа се анализи како Џобс го смени светот во кој живееме, како го промени капитализмот, како ни ги смени навиките, дневните рутини и слично. Впрочем, целокупниот „fuzz“ предизвика лавина реакции. Погледнете низ факти што се случуваше изминативе триесетина дена:

• Популарниот магазин AskMen го прогласува Џобс за највлијателен маж во светот за 2011 година. третото место е резервирано за лари Пејџ, соосновач на „Гугл“ (повторно Ит индустрија).

• Сојузната американска држава Калифорнија го прогласи 16 октомври за Ден на стив Џобс.

• Биографијата на Стив Џобс од Волтер ајзаксон е на прво место на „амазон“ по бројот на продажби, а веќе 50-ина дена се наоѓа маѓу најкупуваните 100 книги. По смртта на Џобс, книгата се искачи од 424 место на првото место по бројот на продадени копии на „амазон“, на тој начин зголемувајќи ја продажба за 42000 %. само за „Киндл“ уредите, „амазон“ нуди повеќе од 130 книги за Џобс во електронска форма.

• „Сони“ за еден милион долари ги откупува правата да ја екранизира 46

3

ПОРТА

04 ноември 2011

неговата биографија. стигаат најави дека се подготвуваат и театарски претстави во негова чест.

• Смртта на Џобс за 150 пати го надмина просечниот сообраќај на твитер заедницата. Во нормален ден, на твитер се постираат околу 600 твитови (пораки) во секунда, но неповратната загуба издејствува неверојатни 10.000 твита во

секунда. тоа е реакција која е за двапати посилна отколку веста за елиминирањето на осама Бин ладен. Дури и кралската венчавка на принцот Вилијам остана помалку коментирана од смртта на Џобс.

• iPhone 4S доживеа рекордна продажба од 1 милион продадени примероци за еден ден, односно 4 милиони за еден викенд.

И видете, сведоци сме на историски момент. Прв пат во историјата на човештвото, на човек од ИТ индустријата му се даваат заслуги рамни на големите политичари или пронаоѓачи. Ова е момент на будење. ИТ е секаде околу нас и таа ни ги обликува животите. И не е само Стив Џобс. Можеби тој беше најголемиот, но има

технологии многу слични на него, секогаш подготвени да го водат светот во промени. Следат интересни факти:

• Египќанецот Wael Ghonim ја предводи листата топ 100 за 2011 на влијателниот Time, за неговата улога за време на протестите против сега соборениот египетски претседател Хосни Мубарак. овој млад Ит експерт, инаку вработен во „Гугл“, преку социјалната мрежа Facebook, ја поттикна египетската младина да се побуни против диктаторот и со тоа ја почна арапската пролет, настан кој засекогаш ја смени политичката реалност на северот од африка. она што не можеа големите сили со нивните пари, моќ и оружје, го направи еден Ит експерт со неговиот лаптоп.

• На прво место на листата на најбогати луѓе во саД според „Форбс“ е Бил Гејтс, соосновач на „Мајкрософт“. неговите 59

милијарди долари, се скоро двојно поголеми од богатството на второпласираниот Ворен Бафет кој поседува 39 милијарди долари. третото место му припаѓа на лоренс Елисон, основач на „оракл“, повторно Ит компанија. на листата со 20-те најбогати во америка се и Џеф Безос, основач на „амазон“, Марк Цукерберг, основач на „Фејсбук“, сергеј Брин и лери Пејџ, основачи на „Гугл“, Мајкл Дел, основач на „Дел“ и стив Балмер, извршен директор на „Мајкрософт“. односно, 40% од 20-те најбогати личности во америка доаѓаат од Ит индустријата. Интересно нели? Во светски рамки, Бил Гејтс се наоѓа на второто место, додека лоренс Елисон на 5-тото.

• На листата на највлијателни личности во светот, Бил Гејтс се наоѓа на одличното 10 место помеѓу највлијателните политичари, државници и религиозни лидери, и е најдобро пласиран претставник на Ит индустријата. Веќе следниот од неговите колеги е стив Џобс, кој се наоѓаше на 17 место, пред никола саркози и Хилари Клинтон.

• Стив Џобс на барање на поранешниот американски претседател Бил Клинтон му дал совет да ја признае вината во случајот Моника левински што и се случи. Веројатно најинтересно во низата информации обелоденети во биографијата за Џобс е неговата желба да ја предводи кампањата на американскиот претседател Барак обама, на последните претседателски избори во саД.

• „Епл“, компанијата што ја основа стив Џобс и ја водеше последните години, во еден период годинава стана најголема компанија во саД со вредност од над 350 милијарди долари, заземајќи го местото на „Ексон“, нафтена компанија. Во исто време, „Мајкрософт“ е прогласена за најдобра компанија за работење во светот.

Во најмала мера, можеме да заклучиме дека ИТ компаниите и личностите, стекнуваат сè поголемо влијание и моќ. Таа моќ може се повеќе да ги забрза развојот и имплементацијата на новите ИТ идеи. Какво ќе ни биде секојдневието утре, зависи од идеите на овие луѓе. Мој совет? Носете се со Информтичката Технологија. Не знаете што сè може да ве изненади.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

47

експерт

Шест принципи за борба против поткупот Законот за поткуп 2010 е особено строг во однос на поткупот на странски јавни лица, и оди уште подалеку во доменот на плаќање на мали поткупи за олеснување (забрзување) на рутински владини службени дејствија, како на пример за побрзо да се издаде некој документ или слично

д-р Владимир Б. лаДИнсКИ, дипл.инж.арх. (Велика Британија)

Н

а 1 јули оваа година во Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска стапи на сила новиот Закон за поткуп 2010 (Bribery Act 2010). Според лордот Чанселор и Државниот секретар (министер) за правда, Кенет Кларк (Kenneth Clarke, Lord Chancellor and Secretary of State for Justice), со овој закон се врши промена и усогласување на посточките закони за поткуп кои потекнуваат од 1889 година. Според него, примарна цел на овој закон е да се направи што е можно потежок животот на малубројните организации, кои се одговорни за корупцијата, но истовремено да не се оптоварува мнозинството на чесни деловни организации кои ги почитуваат законите. Исто така, тој нагласува дека Обединетото Кралство мерките за борба против поткупот и корупцијата не ги прави самостојно, туку во координација со своите партнери во Организацијата за економска

48

3

ПОРТА

04 ноември 2011

соработка и развој (OECD), Европа и Соединетите Американски Држави. Само неколку месеци од стапување на сила на Законот, на 14 октомври Кралската обвинителна служба (Crown Prosecution Services - CPS) потврдила дека бивш судски службеник ќе биде првото лице кое на кое ќе му биде судено и ќе биде осудено според новиот „Закон за поткуп 2010“. Според медиумите обвинетиот се изјаснил за виновен во однос на поткуп и несоодветно однесување во рамките на јавна служба. Имено, обвинетиот, што работел како административен службеник во магистрантски (основен) суд, признал дека побарал и примил поткуп во износ од околу 575 евра за да помогне да „исчезне“ казната за брзо возење за некого. Тој, исто така, признал дека несоодветно се однесувал во рамките на јавна служба по однос на слични дела. Во моментов заинтересираните и јавноста со нетрпение ја очекуваат судската

пресуда во овој случај која ќе биде изречена на 11 ноември оваа година. Без оглед на пресудата, она што е значајно да се спомене во однос на овој судски процес и примената на Законот за поткуп 2010 е тоа дека новиот закон беше промовиран како закон кој ќе фокусира на несоодветното однсување во рамките на деловниот свет. Но, како контраст на промовирањето во првиот процес, по новот закон се суди низок јавен службеник за примање мито од само неколку стотици евра. Инаку обвинетиот, според законот, го очекува затворска казна од најмногу 10 години, за разлика од максималната според стариот закон од 7 години, неограничена парична казна и можност за конфискација на имотот. Директори кои ќе бидат осудени според овој закон може исто така да бидат дисквалификувани од обавување

на ваква функција во иднина. Со новиот закон се дефинирани и неколку нови противзаконски дела,

експерт

како на пример нудење и примање на поткуп, поткуп на странски јавни лица, но и неспречување на плаќање на поткуп во име на организација. Според последново дело, казниво е доколку не се спречи давањето на поткуп во име на оргнизацијата, без разлика дали станува збор за давање на поткуп од страна на вработен во организацијата, посредник, или пак претставништво или експозитура на истата. Коментаторите нагласуваат дека новиот закон е особено строг во однос на поткупот на странски јавни лица, и оди уште подалеку во доменот на плаќање на мали поткупи за олеснување (забрзување) на рутински владини службени дејствија, како на пример за побрзо да се издаде некој документ или слично. Согласно Законот, британските судови ќе имаат јурисдикција над сите противзаконски дела сторени не само на територијата на Обединетото Крластво туку и надвор од територијата на земјата, доколку делото е сторено од страна на лице кое има блиски врски со Обединетото Кралство, под што се подразбира лице кое е државјанин на Обединетото Кралство или пак лице кое не е државјанин, но вообичено живее во Обединетото Кралство. Во случаи, пак, кога деловната организација не спречила давање на поткуп, горенаведените органичувања не важат. Се додека деловната организација е формирана или регистрирана во Обединетото Кралство или пак, целсоно или делумно дејствува во истото, ваквата деловна организација подлежи на јурисдикцијата на британските судови без оглед на тоа дали поткупот е понуден или даден од

лице кое вообичаено не живее во земјата или не е државјанин, или пак организација која не е формирана или регистрирана во Обединетото Кралство. За да им помогне на правните и физичките лица подобро да се запознаат со новиот закон, и да ги насочи како најдобро да го почитуваат, Министерството за правда (Ministry of Justice) издаде Водич низ Законот за поткуп 2010 (The Bribery Act 2010 Guidance) во кој преку шест принципи се дефинираат клучните процедури, кои деловните организации во земјата може да ги спроведат за да се заштитат од давање на поткуп од страна на лице кое е поврзано со деловната организација. Шесте принципи се:

1. Пропорцијалност на процедурите, во смисла на тоа дека внатрешните процедури на деловната организација, за да се заштити од давање на поткуп од страна на лице кое е поврзано со нивната организација, треба да бидат пропорционални на ризикот за поткуп на кој можат да бидат изложени и природата, обемот и комплексноста на нивните деловни активности. Притоа се очекува предложените процедури да бидат доволно јасни, практични и пристапни, и пред сè да можат ефикасно да се воведат и да се спроведат.

2. Детерминираност на највисокото раководство во деловната организација да го спречат давањето на поткуп од страна на лице кое е поврзано со организацијата. од нив се очекува да промовираат култура на однесување во организацијата според која поткупот никогаш не е прифатлив.

3. определбата на деловната организација да врши проценка на природата и обемот на нејзината изложеност кон потенцијални надворешни и внатрешни ризици за поткуп од страна на лица кои се поврзани со организацијата. При што од ваквата проценка на ризикот се очекува да биде периодична, добро инфрмирана и документирана.

4. Примена на принципите на совесно спроведување на постоечките процедури од страна на деловната организација, при што истата применува пропорционален пристап базиран на проценетиот

THE BRIBERY ACT2010 Guidance about procedures which relevant commercial organisations can put into place to prevent persons associated with them from bribing (section 9 of the Bribery Act 2010)

ризик во однос на лица кои извршуваат или ќе извршуваат услуги во име на организацијата, а со цел да ги намалат и спречат идентифицираните ризици од поткуп.

5. определбата на деловната организација да се разберат и спроведат нејзините насоки и процедури за заштита од поткуп во рамките на целата организација преку внатрешна и надворешна комуникација, вклучително со обука, што се пропорцинални на ризикот на кој е изложена.

6. Заложбата на деловната организација да ги надгледува и периодично прегледува процедурите за превенција од поткуп од страна на лица повразни со неа и да ги унапредува процедурите кога постои потреба од тоа. Постоењето на процедура за спречување на поткуп, и особено за поткуп од страна на лице

поврзано со орагнизацијата во рамките на една британска деловна организација е исклучително важно, со оглед на тоа што постењето на ваква процедура може да се земе за олеснителна околност во случај на судски спор. Според британското Министерство за правда, „поткупот ја поткопува демократијата и владеењето на законот, и претставува закана за континуиран економски подем во економиите во развој (developing) и оние што се пробиваат (emerging) и пошироко на соодветното функционирање на слободните пазари“. Како резултат на ова, тие сметаат дека Законот за поткуп 2010 претставува одговор не само на овие закани туку и на широкиот спектар на начини на кои може да се даде поткуп. Се разбира, историјата ќе покаже во која мерка новиот закон ќе придонесе до намалување на поткупот и корупцијата на локално и глобално ниво.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

49

еко инфо токио

зголемена радијација

Во Токио се откриени подрачја со незначително зголемено ниво на радијација, а во Јокохама е откриено постоење на радиоактивен стронциум, седум месеци по нуклеарната несреќа. Тоа предизвика загриженост кај населението. Градските татковци на најнаселениот токиски кварт Сетагаја, оддалечен 150 km од нуклеарната централа, објавија дека е измерена радијација од 2,7 микросиверти на час, што е повеќе отколку во некои делови околу самата централа.

(HRT)

велиНгтоН

350 тони нафта истекоа во море

Носачот на контејнери кој се насука на гребенот Astrolabe во Нов Зеланд, познат по богатството на флора и фауна, предизвика еколошка катастрофа, една од најголемите во историјата на Земјата.

350 тони нафта истекоа во морето, нафтената дамка стигна до брегот, а пингвините и кормораните се чистат во центрите за нега на животни. (energetika-net)

тираНа

албанското електростопанство во тешка ситуација

Албанското електростопанство се соочува со тешка ситуација поради сушниот период кој трае со месеци. Акумулациите се празни, а на увоз на електрична енергија тешко може да се смета поради недостаток на средства. Од друга страна, цената по која се увезува електрична енергија во земјата е трипати повисока од цената по која Албанија извезува електрична енергија. Албанија доживеа хронична криза во снабдувањето со електрична енергија во периодот 2000-2008 година, а најтешка криза била забележана во 2002 и 2007 година.

50

3

ПОРТА

04 ноември 2011

(Gazeta Shqip)

еко инфо какањ

пронајдена нафта уште во 1930 година

Со потпишувањето на меморандум помеѓу Владата на Босна и Херцеговина и компанијата „Шел“, ќе започнат активностите на истражување на резервите на нафта и гас на подрачјето на општина Какањ. Уште во далечната 1930 година на ова подрачје е пронајдена нафта, во рамките на експлоатацијата на јагленот. Тогашниот директор на Дирекцијата на државните рударски претпријатија за овој настан го известил Министерството за шуми и руди во Белград, при што во извештајот се наведува дека протокот е 22-25 литри на час. Се претпоставува дека за период од неколку години, најдоцна до 1934 година нафтата редовно се експлоатирала и се користела за потребите на јагленокопот.

(Vijesti)

њујорк

Со велосипеди против загадувањето

Само 0,5% од граѓаните на САД како превозно средство го користат велосипедот, 5% земаат јавен превоз, а дури 80% возат автомобил. Ваквата статистика го поттикна градоначалникот на Њујорк Блумберг да преземе мерки за подигање на свеста за поголема употреба на велосипедите. Доколку успее во намерата, секако примерот би бил следен и во други градови. На овој начин ќе се придонесе во обидите на глобално ниво за спречување на порастот на бројот на мотори со внатрешно согорување од 1 на 2 милијарди до крајот на оваа деценија.

(Alternative Energy)

лоНдоН

лоша вест за производителите на ветерни турбини

Иако во 2010 година Кина го имаше епитетот на најголем светски пазар за енергијата на ветер, се очекува 2011 година да ја заврши со пад од 20% во инсталирањето на нови ветерни турбини. Причина за тоа се построгите прописи и ограничувањата од дистрибутивната мрежа. Тоа е лоша вест за производителите на ветерни турбини, кои врз основа на растечкиот кинески пазар изградиле огромни производствени капацитети. Една од нив, германската компанија REpower веќе планира продажба на фабриката за турбини и завршување на своите активности во Кина. подготви: Даниела МлаДЕноВсКа

(Financial Times)

3

04 ноември 2011 ПОРТА

51

екологија

Почва - живата кора На зеМјата Според некои неофицијални податоци, повеќе од 25% од земјишната површина во Македонија се смета за значително еродирана

п

очвата го претставува живиот слој на Земјата, а Земјата го претставува нашиот дом. Доколку ја уништуваме почвата преку испуштање на токсични материи во неа, преку сечење на шумите, што доведува до ерозија, преку подметнување на пожари и преку неконтролирана употреба на пестициди, самите се доведуваме во ситуација која е мошне сериозна - доаѓа момент на самоуништување, при што свесно си го загрозуваме нашето живеалиште, нашиот

52

3

ПОРТА

04 ноември 2011

дом. Битката со ерозија и намалување на квалитетот на земјиштето во Македонија, претставува приказна која доколку не се преземе нешто, нема да има среќен крај. Од вкупната територија на Македонија, околу 25% од земјиштето го сочинуваат пасиштата, 25% обработлива земја - ливади, лозја и овоштарници, 10% претставуаваат голините, 2% претставуваат езерата, 2,5% градско или индиустриско земјиште, додека 35% од територијата е претставено со шумско земјиште. Најзначајниот

дел на хумусот во здраво земјиште содржи во просек околу 58% јаглерод. Овој податок е доста значаен, бидејќи доколку почвата на земјата е со намален квалитет, тоа ќе се карактеризира со намалена способност за задржување на јаглерод во неа, при што поголема количина на јаглерод ќе заврши назад во атмосферата, а со тоа ќе се придонесе кон поголема количина на создадени стакленички гасови. Тенкиот слој на земјиштето, кој лежи над цврстата земјина обвивка, односно земјината кора,

никола нЕшКосКИ, дипл.инж.на жив.средина /еко-менаџер

може да се нарече земјина кожа. Овој дел е жив, односно полн е со микроорганизми, глисти, печурки, минерали и хранливи состојки, со што се овозможува нормален раст и развој на разни растенија и дрвја, кои помагаат во одвивање на процесот на фотосинтеза, при што се врзува јаглеродниот диоксид од атмосферата. Кога доаѓа до деградирање на земјиштето, како на пример, неконтролирано сечење на шумите, подметнување на пожари, неконтролирано орање и претерана употреба на

екологија

синтетички/хемиски соединенија, односно почвата, овие процеси станунваат нарушени при што доаѓа до сериозни последици. Една од тие последици е краткотрајното зголемување на приносите, но по цена на долгорочно загрозување на плодноста на почвата. Губењето на плодноста на почвата доведува до уништување на количините на јаглерод внатре во почвата при што доаѓа до несакани ефекти.

НамалеН квалитет

Во Македонија пасиштата се

распространети на околу 630.000 хектари, но се карактеризираат со продуктивност далеку под очекувањата. Во просек само околу 270 kg/ha, при што истите може да достигнат до 800 kg/ha. Ова се должи на намалениот квалитет на почвата, кој како што спомнавме, се должи на непромислените активности на луѓето. Неправилното стопанисување со обработливото земјиште и уништувањето на шумите, придонесоа за појавата на ерозија во голем дел од земјата. Според некои неофицијални

податоци, повеќе од 25% од земјишната површина во Македонија се смета за значително еродирана. Економската штета која е резултат од појавата на ерозија претставува огромен удар за Македонија. Годишната загуба на земјиште изнесува околу 17 милиони m3, од кои 7 милиони m3 се изнесуваат како нанос од Македонија со помош на речните текови. Ваквите податоци ни укажуваат дека ситуацијата е сериозна, а кога ќе го додадеме и податокот дека ерозијата со себе секогаш ја носи најплодната

земја, тогаш ситуацијата од сериозна преоѓа во алармантна. Почвата има активна улога во кружењето на јаглеродот, при што во почвата се складира количество на јаглерод, кое е поголемо за три до четири пати од вкупната количина што ја складираат сите растенија на Земјата заедно. Јаглеродот навлегува во почвата преку корењата на растенијата, и преку распаѓањето на органските материи како лисјата и гранките. Дел од овој јаглерод се враќа во атмосферата, но поголемиот дел се задржува внатре во почвата.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

53

хортикултура

есеНски украсНи дрвја и грМушки Наесен природата навистина наликува на шарен ќилим распослан околу нас. Посебен есенски украс претставува дрвенестата растителност, којашто токму во овој период од годината изобилува со разновидност од нијанси и широк спектар на допадливи бои.

Американски јасен (Fraxinus americana) лисје и плодови, есенски детал

Ариш (Larix decidua) - шишарче и иглички

текст и фото: м-р Бојан симовски

Катедра за ботаника и дендрологија УКИМ Шумарски факултет во Скопје

54

Црвен јавор (Acer obtusatum) лист, есенски детал

Глог (Crataegus monogyna) лист и плод

Јудино дрво (Cercis siliquastrum) лист и мешунки

Махониа (Mahonia aquifolium) лисје, есенски детал

Огнен трн (Pyracantha coccinea) соплодија

Огнена грмушка, курика (Euonymus alatus) лист и семе, есенски детал

3

ПОРТА

04 ноември 2011

хортикултура

Петлистен партеноцизус (Parthenocissus quinquefolia) лисје, есенски детал

видови Со Жолти НијаНСи Јасен (Fraxinus spp.) Во Македонија, јасените се среќаваат и како автохтони (домашни) и како алохтони (егзотични) видови, интродуцирани во урбаното зеленило. Црниот јасен (Fraxinus ornus), покрај тоа што е декоративен во периодот на цветање (напролет, за време на пролистувањето), заедно со другите јасени претставува одличен парковски украс во поглед на есенската боја на листовите. Во тој контекст, особено е интересен полскиот јасен (F. angustifolia), чија боја на сложените непарно перести листови може да има видливи различни нијанси - од жолта до темноцрвена. Воден габер (Carpinus betulus) Претежно европски дрвенест вид (од Блискиот Исток), кој се сретнува на мезофилни месторастења. Има интересна извртена сиво-пепелава кора (дебло), густа крошна, богата со разгранувања и лисна маса. Поднесува кроење. Плодовите се опфатени во триделни лушпи, од кои средната е најголема, надвиснати по гранчињата, особено изразени во периодот пред да отпаднат заедно со лисјата. Така, пружаат извонреден поглед кон богато „украсената“ крошна на овој сè уште неисползуван декоративен бисер. Ариш (Larix decidua, =L. europaea) Иглолисна листопадна егзота со испрекинат ареал по планините на централна Европа. Аришот е изразено светлољубив вид дрвје и има ретка и провидна крошна. Игличките наесен добиваат

Махониа (Mahonia aquifolium) лисје, есенски детал

силна жолта боја, по што опаѓаат. Шишарчињата се мали и многу декоративни, бидејќи се задржуваат на гранчињата и по листопадот. Меѓутоа, топлиот и сув воздух претставува ограничувачки фактор за неговиот раст и развој и распространувањето. Гинко (Ginkgo biloba) Реликтен егзотичен вид кој потекнува од источна Азија и има првенствено духовно значење, бидејќи е садено во храмови, манастири, гробишта и слично. Неговите дволачни изразено жолти лисја со паралелна и дихотомно разгранета нерватура, наесен се вистински украс на провидливата крошна (поради светлољубивоста), која кај постарите стебла е најчесто широко заоблена. Сепак, поради појавата на дводомност, треба да се внимава при употребата на овој вид во озеленувањето, односно да се користат машките единки (во есенскиот период, „плодот“ при распаѓањето шири непријатна миризба). Јудино дрво (Cercis siliquastrum)

Јудино дрво (Cercis siliquastrum) лист и мешунки

видови Со црвеНи НијаНСи Црвен јавор, глувач (Acer obtusatum) Природно е застапен во југоисточна Европа. Скромен е кон еколошките услови. При пролистувањето и наесен, лисјата добиваат црвеникава боја. Црвен јапонски јавор (Acer palmatum ‘Atropurpureum’) Ова малечко дрвце со црвена боја на листовите потекнува од Јапонија, а особено е интересно со формата со длабоко всечени ливчиња (dissectum), кое доколку не биде поставено на директно сончево зрачење, може повторно да ја врати зелената лисна нијанса. За нагласување е неговата потреба од постојано соодветно одржување. Руј (Rhus spp.) Светлољубиви листопадни грмушки од автохтоно и алохтоно потекло, припадници на термофилните шуми. Нивните прости или сложени листови добиваат силна црвена боја, особено северноамериканскиот Rhus typhina.

преку целата вегетациска сезона. Глог (Crataegus spp.) Глоговите се претежно еколошки скромни видови, а препознатливи се по црвеникавите, портокаловите и црните плодови. Недостатокот за ползување како парковски вид се огледа во трнливите израстоци. Махонија (Mahonia aquifolium) Егзотична зимзелена грмушка од западните делови на Северна Америка. Претставува комплетен парковски украс - почнувајќи од пролет, со густи жолти гроздести соцветија, групирањето на темномодрите бобинки со пепелава превлака во метличести соплодија на лето и поцрвенувањето на кожестите боцливи лисја наесен. Во овој преглед се наведени само мал дел од домашните и странските видови дрвенести растенија кои се карактеризираат со декоративни својства во овој период од годината. Можеби за повеќето споменати дрвја и грмушки во Македонија, како дел од шумската вегетација или пак како видови за озеленување на урбани простори, воопшто и не сме размислувале дека претставуваат само едно парче од мозаикот за составување на целосниот есенски пејзаж. Еве уште еден интересен податок: евлите (Alnus spp.), како дел од крајречната македонска дендрофлора, доцна наесен ги отфрлаат лисјата целосно зелени и за многу кус временски период!

Ги опфаќа подрачјата на источниот Медитеран. Претставува листопадна грмушка до мало Црвенолисна џанка (Prunus дрво, забележителна напролет по cerassifera ‘Pissardii’) и црвенолисна прекрасните густи розови или бели јаболка (Malus ‘Atropurpureum’) цветови, распоредени по гранките или деблото (пред пролистување). Кај овие листопадни дрвца се Но, речиси тркалезните лисја наесен познати и голем број вариетети со добиваат фантастична златноцрвеникави и пурпурни ливчиња жолта нијанса, која одлично Есента е сезона кога најголем дел од дендрофлората, застапена во Република Македонија, се надополнува го завршува вегетацискиот период - одрвенува, ги отфрла асимилациските органи и се со зрелите подготвува за мирување. Така, во лисјата се намалува активноста на хлорофилот поради темнокафени помалото количество на сончева светлина, за сметка на останатите пластиди и ензими привиснати кои се носители или активатори на различни бои, од зелено-жолта, портокалова, црвена... мешунки. Плодовите созреваат и стануваат дел од есенското шаренило од облици во најразлични бои.

3

21 октомври 2011 ПОРТА

55

арт инфо

бремеН

лоНдоН

„девојка и три машки глави“

пет милиони долари за слика на фројд

Во Музејот на уметност во германскиот град Бремен, во тек е изложба посветена на Едвард Мунк насловена „Едвард Мунк - мистерија зад платното“. Во рамките на поставката е сместена и сликата „Дете и смрт“ од 1899 година, на чија заднина пред шест години беше откриено уште едно големо дело на овој голем сликар „Девојка и три машки глави“. На изложбата се поставени околу 76 дела од славниот норвешки уметник, од кои 36 се слики, а преостанатите се принтови. На изложбата е поставено и познатото дело на Мунк „Врисок“.

Слика од неодамна починатиот уметник Лусијан Фројд, на аукција во Лондон е продадена за 5,03 милиони долари. Сликата позната како „Глава на дете“, изработена во 1952 година, е со мали димензии и на неа е претставен соседот на Фројд, но и еден од неговите најпознати модели, Чарли Ламли. Лусијан Фројд е внук на познатиот психоаналитичар Зигмунд Фројд. Својата слава ја доживеал во зрелите години. Кон крaјот на 80-тите години од минатиот век неговите дела достигнуваат милионски цени, а во последните пет години од неговиот живот тие рушат неверојатни рекорди.

Скопје

јане чаловски во мСу

Во Музејот на современа уметност во Скопје е отворена самостојна изложба на македонскиот уметник Јане Чаловски. Изложбата прикажува нови дела од Чаловски, кои се засновани на истражување на постоечката архитектура во Скопје, и на различни објекти од архивата на самиот уметник. Изложените дела го имаат истиот наслов „Соговорник". Највпечатливото дело во сериите „Соговорник“ е инспирирано од модернистичката платформа од Градскиот парк во Скопје. По изложбата ќе биде издадена публикација во врска со делото на Јане Чаловски. Делата ќе бидат изложени до 22 ноември.

56

3

ПОРТА

04 ноември 2011

подготви: Дејан БуЃЕВаЦ

Семејните домови во 2015 година ќе бидат помали

занимливости

подготви: александра ПЕтРоВсКа,

С

о децении наназад, замислата за тоа како ќе изгледа семејниот дом во првите децении на 21 век беше исполнета со секаков вид на врвни технолошки пронајдоци, кои ќе го олеснат функционирањето и живеењето во него. Но, наместо најнова технологија да биде главната причина, излезе дека можеби најзначајната промена што се очекува да се случи во однос на идните семејни домови е нивната големина. Стефан Мелман, директор на економски услуги во „Националната асоцијација на градежници на семејни домови“ во Вашингтон, на спроведено истражување за тоа кои се очекувањата за големината на домовите во 2015 година, дошол до резултат кој покажува дека домовите ќе станат помали. Ова истражување се однесува на семејните домови на територија на САД, но интересно е да се забележи кои промени се очекуваат во распоредот на просториите и промени во нивната застапеност. За ова истражување биле анкетирани 238 лица, од кои: 30 отсто биле градежници на едносемејни домови, 19% архитекти, 26% дизајнери, 7% работници и 18% други професионалци во градежната индустрија. Според резултатите на истражувањето, градежниците очекуваат новите едносемејни домови во 2015 година да имаат просечна големина од 195-200 м2. Моментално, просечната големина на домовите изнесува 222 м2 и претставува намалување на пространоста на домот во споредба со големината на домот во 2007 година кога била 235 м2. За ова намалување на површината на домот најодговорна се смета рецесијата во светот, но многумина веруваат дека промената ќе остане дури и откако економијата и вредноста на недвижностите повторно ќе застанат на стабилна подлога. „Помалите домови се позитивна промена за градежниците, бидејќи овозможуваат повеќе креативност, повеќе удобност и подобар проток на движење. Ова е можност за изградба на подобар дом“, вели Мелман.

дипл.инж.арх.

СодрЖиНи кои Се очекува да ги СодрЖи домот во 2015 годиНа: - Пространи перални - Пространа спална соба поврзана со плакар-соба - трем пред влезната врата - Кујна -трпезарија (оброк во кујна) - Гаражи за 2 автомобила - Плафонски вентилатори

СодрЖиНи кои Се очекува да ги има помалку во домот во 2015 годиНа: - Дневната соба ќе се претопи со другите простории за да се добие една голема соба, која воедно ќе содржи дневна соба, трпезарија и кујна.

- остави - Формална трпезариска просторија (кујната ќе содржи трпезариска маса) - 4 или повеќе спални соби - Медиа и хоби простории - Плафонски прозорци Многу од овие промени ја рефлектираат желбата на градежниците и сопствениците на домовите за зелен и еколошки дом. Помал простор значи поефикасно загревање и ладење. Додека со плафонските вентилатори се овозможува рамномерно распоредување на топлина, со плафонските прозорци се овозможува ослободување од топлината. Во духот на еколошки дом, ќе се инсталираат енергетски ефикасни прозорци и компактни флуросцентни ЛЕД светилки, а ќе се употребуваат и апарати кои работат на вода. „Се очекува поголем дел од домовите да бидат градени и купени од страна на луѓе на возраст од 55-65 години, бидејќи тие се со поголема веројатност да имаат повеќе средства за исплата во кеш, но и без тенденција за зголемување на членовите на семејството, така што немаат потреба од поголем број на спални соби“, констатира Мелман.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

57

арт дизајн

годишНа излоЖба На иНСтитутот за арХитектура при етХ - цириХ

ЧУВСТВИТЕЛНИ УРБАНИ И РУРАЛНИ ТКИВА

58

3

ПОРТА

александра шЕКутКоВсКа, дипл.инж.арх. (на постдипломски судии на ETH во Цирих) 04 ноември 2011

арт дизајн

е

тХ- Швајцарскиот федерален фнститут за технологија во Цирих претставува еден од водечките факултети во светот. Со 21 добитник на Нобелова награда, одличното реноме на факултетот се пренесува на секој индивидуален студент преку истражување во одредената насока. Институтот за архитектура при ЕТХ е организиран на тој начин што секоја катедра функционира како независна организација. Секоја го носи карактерот на посебен институт, и индивидуално ги изработува сопствените задачи во образовната и истражувачката насока. Овогодишната изложба на Институтот за архитектура, која се отвори на 29 септември и траеше до 28 октомври, претставува презентација и симбиоза на делата на секое студио посебно. Вклучува студентски трудови од студиите по архитектонски дизајн, технологија

и визуелен дизајн, теорија на архитектонско истражување и историја на архитектура. Делата изложени на изложбата се изработени во претходната година 2009/2010, односно во претходните два семестри. Во проектите се вклучени и поединечните развивања и истражувања на одредена теза во секое од студијата за напредни постдипломски студии. Институтот за историја и теорија на архитектура, Институтот за архитектонска технологија, Институтот за истражување и конзервација на историски објекти, Пејзажен град со ЕТХ студиото во Базел, Институтот за современ град, Институтот за урбан дизајн и Институтот за пејзажна архитектура, заеднички ги презентираат своите дела и истражувања во сопствените поединечни области. На оваа изложба јасно се видливи индивидуалните архитектонски

пристапи и дисциплини, коишто заедно го градат овој Архитектонски институт. Годишниот алманах за архитектонската изложба ги појаснува основните тези, на кои се темели архитектонското истражување во изминатата година на ЕТХ Цирих. За да се задржи чекорот со глобалните предизвици, архитектонските истражувања и начинот на перцепирање на архитектурата треба да станува се покомплексен. Целосниот дискурс на практицирање архитектура и урбан дизајн, треба да се отвори и да го прошири своето поле. Архитектурата се развива заеднички со проучувањата во областите етика, социологија, филозофија, психологија, меѓутоа основното размислување треба да се насочи и кон разбирањето на глобалната политика и економијата, и дали архитектурата може да ги реши

проблемите на современото време. Проблемите како недостиг на јавен простор, промената на економските услови, промената на условите во домовите за колективно живеење, климатската промена и замирањето на живот, премала населеност во одредени урбани конгломерати наспроти проблемот со пренаселеност, се всушност теми кои ги засегаат архитектите и институтите за архитектура од целиот свет.

д+к+и

Секоја од поединечните програми на факултетот се насочени истовремено да развиваат истражувачки дух, исто колку и пренесувањето на образованието. Преку модели, цртежи и континуирана архитектонска продукција, постојано се испробуваат разни архитектонски типови и сценарија, кои можат 

3

04 ноември 2011 ПОРТА

59

арт дизајн да бидат во почетна или продолжителна фаза на одреден урбан или рурален контекст. Во годишниот алманах, проф. д-р Марк Ангелил, декан на Институтот за архитектура, истакнува дека студиите имаат дури и јасна математичка формула: Д+К+И дизајн + конструкција + интегрирани дисциплини. Значи, паралелно со архитектонскиот дискурс. Целосната методологија симболично се развива во иднина, како книгата на Итало Калвино „Шест предлози за следниот милениум: светлина, брзина, точност, видливост, мултипликативност и конзистентност“.

профеСиоНалНи прашања

Архитектонски модели во најразлични техники, изработка на проекти и цртежи во разновидна палета на софтвери, е повеќе од видливо во визуелната презентација на проектите. Доминираа локации од територии во развој, од Латинска Америка и Африка, но како и контрапункт на постоечкиот архитектонски план во швајцарските градови. Забележливи се прашањата поставени и директно на самите проекти: Како да се направи решение за земјите, каде што зголемувањето на популацијата е во постојан раст? Како да се трансформираат градовите во самодоволни простори? Како да се направи транзицијата помеѓу експериментот до конкретно архитектонско решение? Како да се интегрираат живеалиштата и луѓето, архитектонскиот субјект и политичката активност? Новите архитектонски модели треба да одговорат на прашањата за самодоволност, густина на населеност и живост на градот. Прашањата што постојано се поставуваат без разлика дали се работи за архитектонски модел, 60

3

ПОРТА

04 ноември 2011

арт дизајн цртеж, основа, 3д визуелзиација, или присуствувате на некое од предавањата на професорите по архитектура се следниве: Дали архитектурата во новото современо време може да ги премости проблемите на глобалната економија и политика? Дали светот, каде што постојано се случуваат економски кризи, треба да ја смени својата насока и да дозволи некои од овие утопистички проекти да почнат да решаваат сензитивни места во урбаното јадро? ЕТХ Цирих го развива духот на вистинската архитектура, на онаа што гледа подалеку од идеалната 3д визуелизација и идеалниот свет. Локациите и условите на коишто се работи, се чувствителни области во светот и териториите во развој. Прашањето што останува е дали може вистинската архитектура за обичниот човек да стане приоритет? Значи, дали во оние земји каде што постои проблем со основните услови како вода, вентилација, светлина, безбедност, обезбедување на храна и вода, може истата презентација на проекти да се пренесе до повисоките власти, кои би можеле да ги имплементираат во реалноста. Институтот за напредни постдипломски студии по урбан дизајн во архитектурата, што работи на локацијата на Бразил и Латинска Америка под раководство на проф. д-р Марк Ангелил, во изминатата година доби прва награда за архитектонски труд, кој ќе се реализира на локацијата на Рио. Забележлив е трудот на самите архитектонски институти да ги пренесат, да ги публикуваат и да ги презентираат и аплицираат студентските трудови. Првиот чекор е веќе направен. Во повеќето од проектите е видлива јасната порака оти периферијата го носи градот, дека териториите во развој се заднината, телото на светот, дека е време за промени, и дека вистинските промени можат да се случат само преку примената на архитектонски дизајн во сензитивните урбани и рурални ткива. 

3

04 ноември 2011 ПОРТА

61

совети Немаме можност за вградување на камин на цврсто гориво, а отсекогаш сме сакале да имаме камин во дневната соба. Дајте ни идеја како да ја оствариме нашата желба. Дневната соба, која е поврзана со трпезаријата и кујната, е уредена во модерен минималистички стил. Семејство Недевски, Скопје

и

покрај тоа што каминот понекогаш се смета за симбол на непотребен „луксуз“, сепак со можностите за комбинирање на различни материјали за изработка и проектирањето на различни форми, не треба да се плашите дека тој нема да биде ефикасно и економично грејно тело. Сè повеќе се поставуваат нови стандарди во дизајнирањето на камините, но секогаш е важно каминот добро да функционира и да се разбере како детаљ во дефинирана средина усогласен со целиот амбиент. Седењето покрај камин буди чувство на носталгија и комфор. Сега овие искуства се редефинираат за да бидат во склад со модерните домови. Вие можете да вградите камин на електрична енергија, кој со својата едноставна и брза монтажа, но и креативен дизајн кој ќе го одберете, може да долови изглед на вистински камин и да даде нова димензија на вашиот простор. Визуелната вредност ќе се намали ако претерате со деталите и боите. Во просторијата, каминот нека биде точка која ќе привлекува внимание. Поставете го на долгиот надворешен ѕид меѓу прозорците. Убаво е да е подигнат од подот, и секако внимавајте на инструкциите за монтажа на каминот. Се нуди голем избор на маски со модерен изглед изработени од метал. Наместо завеси, од двете страни на ѕидот поставете уметнички дела во метал, кои ќе го надополнат модерниот минималистички изглед на просторијата. Минимализмот што тежнее од просторот да направи скулптура, може да биде и удобен, но треба да се примени каде што му прилега. Билјана стЕВКоВсКа-саВИЌ, дипл.инж.арх.

bsavic@porta3.com.mk

каМиН во МодереН доМ

62

3

ПОРТА

04 ноември 2011

најчудни градби

киНески „ч МиНи цеНтар без Ниту едеН агол

ајонменг“ или познат како Soho 3 е дизајн на прочуената архитектка Заха Хадид. Тој веќе интензивно се гради во кинеската престолнина Пекинг, и според многумина, тоа ќе биде неверојатна глетка од аспект на дизајнот и на локацијата.

Soho 3 се наоѓа во центарот на Пекинг, опколен од комплексите Soho 1 и Soho 2, a се простира на градежна површина од 334.000 м². Ова е најголемиот комерцијален проект кој се прави во Кина. Објектот е дизајниран така што внатрешноста вклучува традиционална искористеност на градините или на долгите и широки холови, односно масивен внатрешен простор во самите згради. Најчудното во целиот дизајн е што ниту еден од четирите објекти, кои ќе се градат, немаат агол туку сите се поврзани и беспрекорно распоредени со концептуален израз, кој потсетува на кошници со пчели. На тој начин,

од секоја локација имате одличен поглед во дијапазон од 180 до 360 степени. Пред објектот е предвидена градина, зеленило на рабовите и огромен атриум. Освен конструкцијата, и надворешноста на комплексот ќе биде уникатна бидејќи предвидува заоблени стаклени фасади, и на одредени локации стаклени подови кои ќе поврзуваат сегменти помеѓу четирите главни објекти. Ниту еден архитект не ја спори футуристичката визија на Заха Хадид, која направила нешто што ќе биде најголем репрезент на моќната архитектура од 21 век. Ова е еден од дизајните со кој Заха Хадид стана прва жена добитник на наградата Прицкер за архитектура. Овој комплекс го гради компанијата „Галакси Сохо“, која постои од 1995 година. Сопствениците се наоѓаат на 237-то место на најбогати луѓе во Кина. Драган РИстоВ

3

04 ноември 2011 ПОРТА

63

Оваа мултифункционална маса, дизајнирана од италијанското студио Crop, се состои од два дела: дрвен постамент и тапацирани коцки. Коцките можат да се користат како табуретки за седење или како слободни масички околу собата. Слободностоечки часовник од шпанската компанија Nomon.

излог

излог

64

3

ПОРТА

04 ноември 2011

Уште една инвентивна идеја, полици и држач за велосипед во едно. Дизајнот е на Tamasine Osher.

Необични полици од Dripta Design Studio во вид на „облак од мисли“. Можеби не собираат многу предмети, но сигурно ќе ја развеселат детската или дневната соба. Може да се направат од дрво или фиберглас.

подготви: сандра ДонЧЕВа тЕоХаРоВа, дипл.инж.арх.

3

04 ноември 2011 ПОРТА

65

јавни набавки СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 142/2011 ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 38/2011 Назив на договорниот орган: Општина Центар, ул. “Михаил Чоков“ бб, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изградба на комплекс фонтани и партерно уредување на плоштад Пресвета Богородица. Контакт тел/факс: 3203-645, 3211-089, лице за контакт: Ненад Крстевски. Јавно отворање на понудите на ден 21.11.2011 год.

ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЗАШТИТА НА ПРИРОДАТА

– Другово, ул. “Магистрален пат“ бб, 6261, Другово. ПРЕДМЕТ: Изградба на мала хидроелектрана на регионалниот водоснабдителен систем ’Студенчица“. Проектирање, изградба, опремување и пуштање во работа на мала хидроелектрана на регионалниот водоснабдителен систем “Студенчица“ по системот “клуч на рака“ и обезбедување на сите потребни документи до добивање на решение за користење на повластена тарифа. Контакт тел/факс: 045 266-842, 045 266-154, лице за контакт: Даниел Ставревски. Јавно отворање на понудите на ден 11.11.2011 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 143/2011

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 144/2011

ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ СО НАМЕНА ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА СЕМЕЈНО ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ ЗГРАДИ ВО ОПШТИНА КИЧЕВО

ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ПРОБИШТИП

ПРЕДМЕТ: Градежно неизградено земјиште, сопственост на Република Македонија, предвидено со Детален Урбанистички План на град Кичево за “Блок 1“ дел од касарна Чедо Филиповски – Даме – Кичево, донесен со одлука на совет на општина Кичево бр. 07-670/20 од 17.04.2010 година на општина Кичево со намена за изградба на објекти за семејно домување во станбени згради согласно Табеларен преглед. Пријавите за учество на јавното наддавање можат да се достават до 16.11.2011 година на адреса на министерството за транспорт и врски: ул. “Црвена Скопска Општина“ бр. 4, во Скопје. Јавното наддавање ќе започне на 25.11.2011 година во 12.00 часот.

ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 6/2011 Назив на договорниот орган: Акционерско друштво за изградба и стопанисување со станбен простор и со деловен простор од значење за Републиката – Скопје, ул. “Орце Николов“ бр. 138, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изложување на станбен и деловен простор со кој стопанисува АД за изградба и стопанисување со станбен и деловен простор од значење на Републиката – Скопје. Контакт тел/факс: 072 260910, 02 3111-195, лице за контакт: Лидија Мицева. Јавно отворање на понудите на ден 06.12.2011 год. БРОЈ: 05/2011 Назив на договорниот орган: Јавно претпријатие за водоснабдување “Студенчица“ 66

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 148/2011

3

ПОРТА

04 ноември 2011

ПРЕДМЕТ: Градежно неизградено земјиште, сопственост на Република Македонија, предвидено со ДУП за УЕ.бр.26, УБ.бр.11, УМ.бр.1,2 и 3 (2), во централно подрачје на град Пробиштип, зона за јавни функции и терцијални дејности – 5.3. мешани функции (деловни содржини со домување), намена на објектот ТРГОВИЈА, (ДУП за УЕ.бр.26, УБ.бр.11, УМ.бр.1,2 и 3 (2), Одлука број 07-197/6 од 23.11.2004 година (Службен гласник бр. 5/2004), согласно Табеларен преглед. Пријавите за учество на јавното наддавање можат да се достават до 17.11.2011 година на адреса на Општина Пробиштип. Јавното наддавање ќе започне на 25.11.2011 година, во 12,00 часот.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 146/2011 ПРАВИЛНИК ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ПРАВИЛНИКОТ ЗА ТЕХНИЧКИТЕ ЕЛЕМЕНТИ ЗА ИЗГРАДБА И РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ЈАВНИТЕ ПАТИШТА И НА ОБЈЕКТИТЕ НА ПАТОТ ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА А2 СТАНБЕНА ЗГРАДА (Б1 Д0 20%) ВО ОПШТИНА ВЕЛЕС ПРЕДМЕТ: Градежно неизградено земјиште, сопственост на Република Македонија, предвидено со Детален урбанистички план за Урбана единица VII блок 42 локалитет касарна – опфат 3 плански период 2010 – 2015 донесен со одлука бр. 07-5278/2 од 01.11.2011 година на општина Велес, согласно Табеларен преглед.

Пријавите за учество на јавното наддавање можат да се достават на адреса на министерството за транспорт и врски: ул. “Црвена Скопска Општина“ бр. 4, во Скопје. Јавното наддавање ќе започне на 28.11.2011 година, во 14,00 часот. ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА В5- ХОТЕЛСКИ КОМПЛЕКСИ ВО ОПШТИНА ЦЕНТАР ПРЕДМЕТ: Градежно неизградено земјиште, сопственост на Република Македонија, предвидено со Детален урбанистички план за “Централно зеленило покрај река Вардар – Парк 2, донесен со одлука бр.

07-387/24 од 27.02.2009 година на општина Центар со намена за изградба на Хотелски комплекси, согласно Табеларен преглед. Пријавите за учество можат да се достават најдоцна до 11.11.2011 година на адреса на министерството за транспорт и врски: ул. “Црвена Скопска Општина“ бр. 4, во Скопје. Јавното наддавање ќе започне на 21.11.2011 година, во 11,00 часот. ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА А1ДОМУВАЊЕ ВО ОПШТИНА ДОЈРАН ПРЕДМЕТ: Градежно неизградено земјипте, сопственост на Република Македонија, предвидено со Детален Урбанистички план донесен со одлука на Собрание на општина Гевгелија број 01-777/1 од 20.12.1977 год. со намена за изградба на А1-домување согласно Табеларен преглед. Пријавите за учество на јавното наддавање можат да се достават до 11.11.2011 година на адреса на министерството за транспорт и врски: ул. “Црвена Скопска Општина“ бр. 4, во Скопје. Јавното наддавање ќе започне на 22.11.2011 година, во 11,00 часот. ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ ПРЕДМЕТ: Градежно неизградено земјиште, сопственост на Република Македонија, предвидено со Урбанистички план за вон населено место Ќојлија за мултифункционална зона – изменување и дополнување број 07-882/5 од 30.03.2011 год. со намена за изградба на Б2 – големи трговски единици, Г2 – лесна и незагадувачка индустрија, В1 – образование и В2 – здравство

согласно Табеларен преглед. Пријавите за учество на јавното наддавање можат да се достават до 17.11.2011 година на адреса на министерството за транспорт и врски: ул. “Црвена Скопска Општина“ бр. 4, во Скопје. Јавното наддавање ќе започне на 27.11.2011 година, во 11,00 часот.

ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 27/2011 Назив на договорниот орган: Служба за општи и заеднички работи на Владата ба Република Македонија, “Кузман Јосифовски Питу“ бр. 17, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Набавка на услуги во фиксна телефонија за потребите на Владата на Република Македонија и Органите на државната управа. Контакт тел/факс: 2465-225, лице за контакт: Соња Полизовска. Јавно отворање на понудите на ден 16.11.2011 год. БРОЈ: 5/2011 Назив на договорниот орган: ОУ “Гоце Делчев“ Конче, с. Конче-бб, 2424, Конче. ПРЕДМЕТ: Изградба на повеќе наменски спортски игралишта. Контакт тел/факс: 075 234550, 032 649-145, лице за контакт: Горјан Трајков. Јавно отворање на понудите на ден 14.11.2011 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 147/2011 ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 05-1802/2011 Назив на договорниот орган: Општина Чаир, ул. “Христијан Тодоровски Карпош“ бр. 5, 02, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изградба на објект Плоштад “Скендер Бег“ – прва фаза. Контакт тел/факс: 2603-019, лице за контакт: Вене Тасев. Јавно отворање на понудите на ден 14.11.2011 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 148/2011 ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЗАШТИТА НА ПРИРОДАТА

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 149/2011 ОДЛУКА ЗА ЗАПОЧНУВАЊЕ НА ПОСТАПКА ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА КОНЦЕСИЈА ЗА ИЗГРАДБА, УПРАВУВАЊЕ И ОДРЖУВАЊЕ НА ЗАБАВЕН ПАРК ВО СКОПЈЕ

рубрика

3

04 ноември 2011 ПОРТА

67