Porta3 212

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

15. СИМПОЗИуМ НА ДГКМ

90 денари / БРОЈ 212 / ПЕТОК 27.09.2013 година IX

Земјотресите голем предизвик за научна дебата

Фронт на млади сили ќе го крева гласот на архитектите

Архитектурата како стар пријател

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ - ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ - ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ - KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

Tel: 00 389 034 212 064 00 389 034 211 757 00 389 034 215 225 00 389 034 215 226 Fax: 00 389 034 211 964 e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk e-mail: hidropl@t-home.mk www.konti-hidroplast.com.mk Industriska bb 1480 Gevgelija MACEDONIA

ГОДИНА iX

БРОЈ 212 ПЕТОК 24.09.2013 Редакција:

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ, земјотрес да биде потсетување на ужасите што со себе може да ги донесе оваа природна појава. Марчела Граси е родена во Аргентина. На друг континент завршила студии по архитектура, а избрала да се занимава со трета професија и да живее во четврти град. Денес таа е фотограф кој живее во Барселона и многу е свесна за своето потекло од Јужна Америка. Зошто избрала да фотографира туѓа архитектура, а не да создава своја, што научила во Италија, а што во Шпанија. Специјално за „Порта 3“ таа зборува кој влијаел на нејзиниот пристап кон фотографијата и каков е односот на музиката додека фотографира... Кој е граѓанинот, каква е неговата улога во градот, што претставува градот, каков треба да биде за да може да се нарече убав, што значи просторот и времето во целата урбана приказна се само дел од прашањата и темите на кои се дискутираше минатата недела во Кинотека на Македонија во рамки на настанот TEDxСкопје. Од него произлезе и заклучокот - како расте градот, така стануваме поодалечени.

ИНФО 06

ААМ - ФРОНТ НА МЛАДИ СИЛИ ЌЕ ГО КРЕВА ГЛАСОТ НА АРХИТЕКТИТЕ

ОД РЕДАКЦИЈАТА

главен и одговорен уредник: Дејан БУЃЕВАЦ новинари: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

Насловна страница: ‘DHub DESiGn MuSEuM’, БАРСЕЛОНА, ШПАНИЈА

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

15. СИМПОЗИУМ НА ДГКМ

Земјотресите голем предизвик за научна дебата 90 денари / БРОЈ 212 / ПЕТОК 27.09.2013 година IX

Асоцијацијата на архитекти на Македонија избра ново раководство. Во турбулентното време за архитектите во државава на чело на Асоцијацијата дојдоа млади луѓе. Нивната намера е да го кренат гласот на архитектите, кој изминативе години се губеше, или поточно беше игнориран и покрај големите градежни зафати кои се реализираа, посебно во Скопје. Сања Раѓеновиќ – Јовановиќ и Енис Јакупи, првите луѓе на Асоцијацијата, ќе мора да работат многу за да се реализира нивната цел - Асоцијацијата да биде мал парламент каде архитектите ќе ги бранат нивните права. Но и да ги реши повеќегодишните наталожени проблеми, неправилности, недоречености, отсуство на дијалог и поединечна одговорност... Убавата Струга, уште еднаш беше домаќин на важен настан од меѓународно значење. Конструкторите и експертите од градежништвото се собраа на јубилејниот, 15-ти по ред Меѓународен симпозиум, организиран од Друштвото на градежните конструктори на Македонија (ДГКМ). Мотото на годинешниот симпозиум беше „50 години Скопски земјотрес, 50 години македонско проектирање“. Оттука и залагањата Скопскиот

Фронт на млади сили ќе го крева гласот на архитектите

Архитектурата како стар пријател

лектор: Костадинка СОЛЕВА

19

ГРАДЕЖНИШТВО 12

15. СИМПОЗИУМ НА ДГКМ ЗЕМЈОТРЕСИТЕ - ГОЛЕМ ПРЕДИЗВИК ЗА НАУЧНА ДЕБАТА

29

48

ИНТЕРВЈУ 29

Маркетинг:

ДРВНА АРХИТЕКТУРА 34 ДРВЕН БИСЕР ЗАВИТКАН ВО БЕТОНСКИ ОКЛОП

ТЕХНОЛОГИИ 48 ЕКОЛОГИЈА 52

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk www.porta3.com.mk Печати:

МАРЧЕЛА ГРАСИ: АРХИТЕКТУРАТА - СТАР ПРИЈАТЕЛ

ИТ ЗА „НОСЕЊЕ“

Издавачки совет: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. - претседател проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА, дипл.град.инж. Вања ДОНЧЕВА, дипл.инж.арх. Александра ПЕТРОВСКА дипл.инж.арх. проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА дипл.град.инж. Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје Ул. Васил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 9, 1000 Скопје

ИНТЕРВЈУ 19

АЈДОВАН АДЕМОСКИ: „ХИЛТОН“ ЌЕ ИМА ПРЕТСЕДАТЕЛСКИ АПАРТМАН ОД 170 КВАДРАТИ

графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ фоторепортер: Кире ПОПОВ

Автори: DESiGn Hub. MBM ARQUITECTES Фотографија: МАРЧЕЛА ГРАСИ

06

надворешни соработници: Ангел СИТНОВСКИ Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА) Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ Александра ШЕКУТКОВСКА Анастасија НИКОЛОВСКА Андреа ЈАМАКОСКА Билјана САВИЌ Бојана ФИЛИПОВИЌ Биљана СТОЈАНОВИЌ Владимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА) Даниела МЛАДЕНОВСКА Драган РИСТОВ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА) Ивана ГРУПЧЕ Кате АНТЕВСКА Михаил ТОКАРЕВ Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА Сашо КУЗМАНОВСКИ Трајче СТОЈАНОВ Филип ФИЛИПОСКИ Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)

52

vital

ЗДРАВА АТМОСФЕРА, ИДНИНАТА ШТО ЈА ПОСАКУВАМЕ

biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден. жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485 Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

ДИЗАЈН 60

graphics

СПОЈ НА ФУНКЦИОНАЛНОТО СО НЕОЧЕКУВАНОТО

resource kit for journalists UNEP DTIE OzonAction

UNEP/GRID-Arendal

Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

инфо

ВТОРО ИЗДАНИЕ НА TEDxСКОПЈЕ ВО КИНОТЕКА НА МАКЕДОНИЈА

Како расте градот, така стануваме поодалечени Во пријатна и интимна атмосфера, присутните што ја наполнија салата на Кинотека, меѓу другото, ги проследија и излагањата на архитектите Минас Бакалчев и Митко Хаџи Пуља, како и животните приказни на Марија Зафиркова и музичарите од „Шутка Рома Рап“ Кате АНТЕВСКА

К

ој е граѓанинот, каква е неговата улога во градот, што претставува градот, каков треба да биде за да може да се нарече убав, што значи просторот и времето во целата урбана приказна се само дел од прашањата и темите на кои се дискутираше минатата недела во Кинотека на Македонија во рамки на настанот TEDxСкопје, кој паралелно се случува низ повеќе земји во светот. Оваа иницијатива чија цел е размена на идеи и искуства на глобално ниво, кај нас се одржа на темата „Град 2.0“. Настанот беше поделен во четири сесии, а се дикутираше на темите: Редефинирање на граѓанинот, Пресоздавање на урбаното искуство, Обмислување на градот и Прекројување на географиите. Во пријатна, интимна атмосфета, присутните, кои ја наполнија салата на Кинотека, ги проследија излагањата на годинешните учесници. Настанот го отворија продуцентот Небојша Илијевски, истражувачот Елена Ставревска и правникот Зоран Дранговски, говорејќи за креирање и рекреирање на идентитетот на граѓанинот, односно за негово редефинирање. За урбаното искуство, пак, говореше архитектот и

Небојша Илијевски

професор Минас Бакалчев, потенцирајќи дека градот не треба да се гледа само од една точка, од еден агол, туку како целина. Тука тој го презентираше проектот за оживување Марија Зафирова на Ново Маало преку различни модели, од подигнување на постоечките улици до нивно поместување. На крај, говорејќи за урбанизмот и за Скопје поентираше: „Скопје е параноичен град кого не можеме рационално да го согледаме и устроиме“. Веднаш по него, Марија Зафирова, која е економист, актер и продуцент, ја раскажа својата интимна приказна за неуспешната потрага по простор за својот театар. Соочени со фактот што немаат место каде би се изведувале нивните перформанси, уметниците доаѓаат до една потопла и повозвишена идеја - да прават театар, кој не е врзан за едно место. Односно, сфаќаат дека театарот се самите тие, дека просторот се всушност тие. Од оваа приказна, публиката „скокна“ во друга, исто толку убава и човечка приказна. Во тој контекст беше излагањето и на архитектот и професор Митко Хаџи Пуља. „За градот и убавината“ беше темата на која тој зборуваше. „Убавото е во релацијата меѓу објектот и субјектот“, раскажуваше Хаџи Пуља, забележувајќи дека како што во претставата на еден филм се почнува од едно и натаму се шири во множество, во единство, таков треба да биде и градот. Тој

4

3

ПОРТА

27 септември 2013

инфо

Митко Хаџи Пуља

вели дека убавото се спојува со идејата за доброто, со значењето што го дава објектот на субјектот и обратно. „Како градот расте, така стануваме поодалечени“, вели тој, зборувајќи во контекст на ширење на градовите и потенцирајќи дека брзината создава состојба на анестезија. Сесијата понатаму продолжи со излагањата на архитектот Александра Шекутковска, која се осврна конкретно на фавелите, неформалните населби во Рио Де Жанеиро и предизвикот да се работи на нив. Интересно беше и претставувањето на Јан Зилстра, кој веќе три години живее во Скопје. Тој говореше за урбаното градинарство, за одгледувањето на храна во урбана средина, со што би се подобрил квалитетот за живеење од повеќе аспекти.

Александра Шекутковска

Како што забележа тој, „Скопје има одлични можности за развојот на овој вид на работа“. Тоа што е мошне битно во врска со настаните на „ТЕД“ е што се одржуваат паралелно во целиот свет, а видеа презентации од настапите и излагањата на учесниците можат да се проследат во живо. Така, меѓу другото, преку видео презентација имавме можност да го видиме и излагањето на Енрике Пењалоса, бившиот градоначалник на Богота, Колумбија, кој говореше за еден хуман аспект во организирањето на градовите - за пешаците и нивниот простор во таа средина. Годинешниот настан TEDxСкопје заврши со излагањето на фотографот Роберт Смилески и со бендот „Шутка Рома Рап“, којшто пријатно ги изненади присутните, настапувајќи пред нив на сцената на Кинотека на Македонија. Роберт Смилески зборуваше за својата

страст да патува и да фотографира. Тој самоиницијативно во изминативе 20 години минал низ сите континенти. Неговите патеписи и патувачки фотографии од егзотични дестинации ги сподели и со присутните во Кинотека. Музичарите што доаѓаат од Шутка, настапуваат буквално низ цел свет откако нивниот талент бил забележан од еден Словенец, кој денес е нивен менаџер. Нивниот настап внесе енергија и шарм и на некој начин го заокружи годинешниот TEDxСкопје. Инаку, „TEД“ е непрофитабилна организација посветена на, како што велат организаторите, „идеите што вредат да се споделат“, која почна да работи пред повеќе од дваесет години во Калифорнија. Нејзината цел е да креира и сподели идеи, да пренесе знаење и да создаде заедница од индивидуалци кои сакаат да се дружат, мотивираат и инспирираат.

Јан Зилстра

Минас Бакалчев

3

27 септември 2013 ПОРТА

5

инфо

Избрано ново раководство на ААМ

Фронт на млади сили ќе го крева гласот на архитектите Во наредните четири години ААМ ќе биде под „палката“ на новиот претседател Сања Раѓеновиќ Јовановиќ. Енис Јакупи е новиот претседател на Собранието на ААМ. Управниот одбор е освежен со низа млади магистри и доктори во областа на архитектурата, градежништвото и просторното планирање. Во него се Даница Павловска, Искра Ефремова, Филип Дубровски, Дејан Секуловски, Ангел Ситновски и Дејан Ивановски. Сања Раѓеновиќ - Јовановиќ

Катерина Спасовска Трпковска

С

ања Раѓеновиќ - Јовановиќ е новиот претседател на Управниот одбор на Асоцијацијата на архитекти на Македонија. На годишното собрание на ААМ, таа беше избрана едногласно за да го замени досегашниот претседател, Даница Павловска - Циги, а со цел продолжување на иницијативите и заложбите за поголемо интегрирање на професионалните архитекти во градежните текови. Управниот одбор е освежен со низа млади магистри и доктори во областа на архитектурата, градежништвото и просторното планирање, но и натаму искуството на Даница Павловска ќе биде дел од управата, како и на Искра Ефремова, Филип Дубровски, Дејан Секуловски, Ангел Ситновски и Дејан Ивановски. И на функцијата претседател на Собранието на ААМ беше избран млад архитект со големо образовно и професионално искуство.

6

3

ПОРТА

27 септември 2013

Енис Јакупи е новиот човек кој ќе ги води седниците на ААМ. Негов мотив е да го брани интегритетот и суверенитетот на архитектите. „Мотив ми е да поставам мост меѓу Скопје и другата средина за сите заедно да се бориме против локалните шерифи во урбанизмот, кои се убедени дека ако не мислиш како нив тогаш не си архитект. Токму затоа и го имаме проблемот да не знаеме каков проект да предадеме. Дали тој треба да биде во барок стил или, пак, како што бараат во Гостивар, шаренило од бои на фасадата. Исто така, ќе се обидам Асоцијацијата да ја направам мал парламент каде архитектите ќе ги бранат нивните права“, истакна Јакупи при неговиот избор. Раѓеновиќ - Јовановиќ, пак, нагласи дека новото раководство има мотив да ги реши повеќегодишните наталожени проблеми, неправилности, недоречености, отсуство на дијалог и поединечна одговорност, опасно спиење на архитектите барајќи

оправдување во општата летаргија на понижениот. Она за што младите сили ќе се залагаат се формирање на Суд на честа, упорно инсистирање на дијалог и соработка со сите институции, како и со претседатели на општини и вклучување во нивните програми. Исто така, дел од програмата е и формирање на работна група за наоѓање на начин и личности за спроведување на процесот за формирање загарантирана минимална цена за проектирање, со платен ДДВ и добивање градежна дозвола во општина каде со сета потребна документација задолжително ќе биде и приложување на фактура за целосно платен Основен проект. Новото раководство на ААМ ќе бара од институциите, распишувачите на конкурси да се обврзат дека минимум два члена во комисијата ќе бидат од ААМ, ќе се формира тим за активирање, одржување и навремено дополнување на веб страницата на ААМ. Секој член на Асоцијацијата кој ќе

инфо

дејствува спротивно на статутот и на актите, одлуките и повелбите што се донесени од Собранието, ќе биде исклучен од ААМ. Сите предлози, според Раѓеновиќ – Јовановиќ, се основни и мора да се спроведат за да се тргне чекор напред во начинот на дејствување на ААМ и уважување на

Асоцијацијата како стручен и релевантен субјект без кој не може да се дејствува во областа на архитектурата во Македонија. Досегашниот претседател на управниот одбор на ААМ, Даница Павловска Циги е горда што успеала да ја одржи Асоцијацијата во кризен период, но сепак

не сака да ја продолжи функцијата затоа што смета дека не направила доволно за да се решат и надминат долгогодишните проблеми. Затоа треба фронт на млади сили за да дејствуваат поагресивно врз јавната свест, која мора да има поголемо општествено влијание, смета Павловска.

âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò

OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í, èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè ÷àñîâíèöè Nomon. Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñî ñâî¼àòà óíèêàòíîñò. Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signum ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíè íå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.

*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - Ò ïðèñóòíà íà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.

www.ontime.mk

contact@ontime.mk

+389 75 431 135

3

27 септември 2013 ПОРТА

7

ПРОВЕРЕН КВАЛИТЕТ, ВО НОВО МОДЕРНО ПАКУВАЊЕ Производствената линија на Адинг во нова, модерно дизајнирана амбалажа

Речиси 45 години Адинг го гради сопствениот имиџ на еден од ретките македонски брендови присутен на уште 13 светски пазари. Компанијата ја почувствува потребата од освежување на дел од производите односно нивната амбалажа, која дополнително ќе нè диференцира од конкуренцијата, ќе го олесни изборот на потрошувачот и ќе биде практична и лесна за препознавање и употреба. Следејќи ги препознатливите линии за нашиот бренд и мотото „состојка на секоја градба“, нашите производи добија нов, соодветен модерен изглед. Доминантната портокалова боја, логото и молекулата како наш симбол, остануваат елементи преку кои продолжува да се препознава визуелниот идентитет на Адинг. Земајќи ги предвид барањата на нашите крајни корисници, креиравме амбалажа која е лесна за употреба и практична за користење. Дел од пакувањата се променети и рационализирани, некои од нив се со намалена тежина и вметнати се детални упатства за употреба на повеќе јазици. Проверениот квалитет доби нови модерно дизајнирани амбалажи, останува вие, нашите клиенти и потрошувачи, да го оцените нашиот изглед. Затоа што, на крајот на денот, брендовите им припаѓаат на оние што ги купуваат, не на компаниите што ги произведуваат.

8

3

ПОРТА

27 септември 2013

повеќе информации на веб страната:

региони

Штип

Култниот спортски центар „Џексон“ пред темелна реконструкција

По речиси три децении, ново руво за најпознатото игралиште во Штип. Идејниот проект за обнова и реконстуркција на спортскиот центар „Џексон“ значи не само ренесанса за комплексот, туку и крај на идеите за уривање на овој култен рекреативен објект кој е на прагот да се трансформира во мала сала. Само за градежнозанаетчиските работи се предвидени околу 49 милиони денари, од кои најголема ставка од околу 11,5 милиони денари се предвидени за армирачките работи.

С

Драган Ристов

екој град има сопствени градежни или архитектонски обележја кои оставиле траен белег во градежната историја. Без оглед на градот, објектите изградени во подалечното или поблиското минато стекнале култен статус зад кој се крие некоја приказна или богата историја. За такви објекти може да се зборува и во Скопје и во Битола и во Охрид, но кога е во прашање Штип, ретко се случува спортско игралиште да има легендарен статус кој е синоним за многу генерации. Во строгиот центар на Штип, на улицата „Генерал Михајло Апостолски“, горделиво на забот на времето му се спротивставува спортско-рекреативниот центар „Џексон“. Никој не знае кое е точното време на градење, ниту пак како го добил името, но според некои кажувања, именувањето веројатно е поврзано со раните 80-ти години од минатиот век кога на светската музичка сцена владееше легендарниот Мајкл Џексон. Повозрасните штипјани го паметат култното место и по зачетоците на ракометот, но и на кошарката. Токму на ова место се одиграа првите кошаркарски натпревари , бидејќи во Штип беше донесена првата кошаркарска топка во Македонија. Со носталгија дел од штипјани се сеќаваат како по 1984 година, овој дел од градот бил спортски најактивниот. Без оглед на се, бројни перипетии се случија во последните две години. Прво, по децениско опстојување, но и пропаѓање, минатата локална власт донесе одлука да го сруши „Џексон“ и на негово 

3

27 септември 2013 ПОРТА

9

региони

место да се изгради нов станбено-деловен комплекс. Работите одеа до таму што беше изменет ДУП-от за овој дел, почна и рушењето на соблекувалните и помошните простории, по што следеше собирање на потписи и петиција за опстојување на овој спортско-рекреативен комплекс. Се случија локалните избори, кога беше воспоставен нов состав на Советот, а Штип доби нов градоначалник, Илчо Захариев, кој уште во првата седмица од мандатот категорично ја отфрли идејата за рушење на „Џексон“ и за изградба на згради: - Јас знам дека продажбата на градежно земјиште е најголемиот извор на приход од исплата на средства по основ на комуналии. Ние и понатаму ќе продаваме градежно земјиште и ќе стимулираме и поттикнуваме изградба на згради. Но тоа не смее да загрози нешто што било своевидно обележје на градот. Место низ кое со топка, кошаркарска или фудбалска, поминале дузина генерации и кои сè уште се враќаат на партија футсал. Рушењето запира, а ние се обврзуваме да го модернизираме и од руина да го претвориме во нов предизвик за рекреативците - изјави Захариев. Во соработка со ЈП „Исар“ и

10

3

ПОРТА

27 септември 2013

„Стипион“ беа преземени низа градежни зафати, со кои срушените ѕидови на соблекувалните и помошните простории беа обновени, освежени беа трибините а понатамошните активности се движеа во насока на избор на проекти за можно архитектонско урбанизирање на „Џексон“. Последниот проект, кој има најголеми шанси да донесе своевидна ренесанса на „Џексон“ е со потпис на архитектот Методи Хаџи-Андов, кој го изготви идејното решение, а како инвеститор се јавува штипската градежна фирма „Актива“. Таа е во моментов една од најсилните градежни фирми во Штип, позната и како донатор на мостот-надвозник над булеварот „Гоце Делчев“ со што се споија легендарните населби „Исар“ и „Стар Конак“. Проектот не само што предвидува обнова и реконструкција на „Џексон“, туку и негово комплетно воскреснување, естетско надградување и дотерување до степен на непрепознатливост. Во корелација со модерните трендови во архитектурата и дизајнот, „Џексон“ ќе се претвори од излитено, асфалтирано спортско игралиште со разрушени трибини во своевидна мини-спортска сала, мал

спортски центар во кој секој ќе спортува и ќе се рекреира со возбуда и среќа. Согласно концептот, покрај реновирањето на спортскиот терен, предвидено е целиот комплекс да биде опколен со ѕидови, да биде естетски вклопена стаклена фасада, со модерна покривна конструкција во блага полукружна форма, со што објектот комплетно ќе се вклопи во оваа зона на улицата. Имено, лево од „Џексон“ веќе неколку години е изградена модерна станбена зграда, а на финалниот крак е предвидена изградба на уште една зграда - „Порта Пролет“. Десно од „Џексон“ е зградата на штипскиот театар. Освен ова, според размислувањата, постојат можности за конструкција на уште еден мост над коритото на река Отиња која ги спојува токму „Џекосн“ со медицинскиот центар, со што сета оваа локација ќе биде доведена до совршенство. Ако се додаде и тенденцијата во наредните 30-ина месеци комплетно да заврши уредувањето на коритото на Отиња со камен, тогаш Штип ќе може да се пофали со заокружени целини во срцето на градот кои ќе значат градежно-архитектонско решение во согласност со урбаното време. Вредноста на проектот сè уште зависи

региони

од конечниот проект, бидејќи во идејниот проект се предвидени бројни ставки по различен основ. На пример, за градежнозанаетчиските работи се предвидени околу 49 милиони денари, од кои најголема ставка од околу 11,5 милиони денари се однесува на армирачките работи со кои е предвидена конструкција на ѕидови со силни арматури и водоотпорни материјали, како и цементирање на комплексот за што се предвидени над шест милиони денари. Најубавиот дел од проектот е изработката

на термичко изолирана фасадна констуркција од алуминиумски профили од поцинкуван челик, како и поставување на покривни алуминиумски капи на хоризонталните и вертикалните профили. Предвидено е и поставување на комплетно нова водоводна инфраструктура со нова фекална и атмосферска канализација во вредност од 1,6 милиони денари. Без оглед на висината на средствата (кои секако не треба да бидат запоставени) обновата на спортско-рекреативниот

центар „Џексон“ ќе значи нов импулс во развојот на спортот, но и во модерната урбанизација на Штип. Практично, проектот е идеален за овој дел на Штип и носи предизвик во догледно време градските власти сериозно да размислат за изградба на Универзална спортска сала, која е дамнешен сон на штипјани. Во меѓувреме, споменот на партија баскет или фудбал останува во надлежност на легендарниот „Џексон“, кој останува едно од култните места на градот под Исарот. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

11

градежништво

15. Меѓународен симпозиум на ДГКМ

Земјотресите - голем предизвик за научна дебата

У

бавата Струга, уште еднаш беше домаќин на важен настан од меѓународно значење. Конструкторите и експертите од градежништвото се собраа на јубилејниот, 15-ти по ред Меѓународен симпозиум, организиран од Друштвото на градежните конструктори на Македонија (ДГКМ). Четири дена се излагаше, се дебатираше за теми од суштинско значење во градежната индустрија, но и за тоа како да се создадат услови за рамноправен настап на пазарот, за потребите од дополнителна едукација на инженерскиот кадар... Мотото на годинешниот симпозиум беше „50 години Скопски земјотрес, 50 години македонско проектирање“. Најголемиот дел од излагањата беше поврзан токму со темата на земјотресите и проектирањето, но секако, имаше и други кои ја надополнуваа и прошируваа оваа тема. Иницијалниот тон во расправата го даде претседателот на Друштвото на 12

3

ПОРТА

27 септември 2013

Скопскиот земјотрес треба да биде потсетување на ужасите што со себе може да ги донесе оваа природна појава. На ужасите што можат да бидат предизвикани и од незнаење и немарност во градењето. На ужасите што можат да бидат избегнати единствено со постојано подигнување на знаењето и стручната сериозност, односно со подигнување на квалитетот на градењето.

градежништво Горан Марковски

градежните конструктори на Македонија, професорот Горан Марковски во своето инспиративно излагање на тема – Дали го заборавивме скопскиот земјотрес?. Истакнувајќи дека во 1963 година природата сериозно нè опомена, тој пред присутните постави повеќе прашања: Дали после успешното отрезнување во шеесеттите години на минатиот век, напредокот во седумдесеттите, достигнатото високо ниво и сериозност во осумдесеттите, сепак дозволивме транзицијата во деведесеттите да нè навлече во градителска импровизација, шпекулативност и неквалитет? Кои се тие деградирачки процеси кои ја урнаа менталната конструкција на одговорност кон градењето, и наметнаа стил на однесување во кој импровизацијата станува врвен приоритет и дострел? Дали сите станавме жртви на нечии бескомпромисни трки по профит? Дали ја заборавивме научената лекција од Скопскиот земјотрес? Сите овие прашања беа проследени со ефективни слајдови на ситуации, кои само ги потврдуваа прашањата, а истовремено и даваа визуелен одговор на нив. Следеше и заклучокот на Марковски дека секое потсетување на Скопскиот земјотрес треба да биде потсетување на ужасите што со себе може да ги донесе оваа природна појава. На ужасите што можат да бидат предизвикани и од незнаење и јавашлак во градењето. На ужасите што можат да бидат избегнати единствено со постојано подигнување на знаењето и стручната сериозност, односно со подигнување на квалитетот на градењето. Одговорите на ваквите и слични поставени прашања дојдоа од присутните

експерти, од луѓе кои во својата теоретска или практична работа се соочуваат со последици во градежништвото предизвикани како од забот на времето во однос на материјалите и самите објекти, така и во однос на горе споменатите незнаења, импровизации...

конструктивна толеранција, важноста на соодветно проектираните и изведени детали и врски, и деталите чувствителни на замор. Исто така, беа прикажани ефектите на нееднакво слегување и стабилност на привремени потпори, како и потребата да се обезбеди адекватна стабилност за време на градењето. Поповиќ не остана само на причините. Тој во своето второ предавање, изјави во „провокативна“ смисла дека „нив ги викаат кога работите се лоши, а не кога се добри“, и ги презентираше техниките за конструктивни поправки и зајакнувања на бетонски конструкции. Значи, отстранување на последиците од причините. Според него, најчесто користени техники за конструктивни поправки и зајакнување на постоечки бетонски конструкции вклучуваат вградување на трансверзални јаки панели, дополнително зајакнување и врамување, и надворешно затегнување. Поповиќ нагласи дека поправките на столбови бараат посебно внимание да се посвети на барањата за потпирање. А неизбежно, според него, е присуството на инженерот на самото место, на скелето во текот на санациите. 

ПРИЧИНИ И ПОСЛЕДИЦИ Предраг Поповиќ, кој воедно беше и првиот говорник и предавач на овој Симпозиум, инаку претседател на Меѓународната асоцијација за мостови и конструкции, човек кој заминал во САД уште пред 40-ина години и каде што има успешна научна и бизнис кариера, пред присутните ги презентираше најчестите причини за конструктивни рушења. Со слика и збор, тој покажа дека вообичаени причини за конструктивни ломови и рушења, во неговата практика ширум САД, се недостатокот на координација помеѓу проектантот и изведувачот, недоволната толеранција, неадекватните детали и врски, како и губење на стабилноста за време на изградбата. Причините за конструктивниот колапс, според Поповиќ, се најчесто комбинација од фактори, а не еден единствен фактор.Тој изрази примери кои ги илустрираат ефектите на недоволна

Предраг Поповиќ

3

27 септември 2013 ПОРТА

13

градежништво големината на програмата за подобрување, Министерството за образование на провинцијата се обврзало да поддржи развој на најсовремена инженерска технологија базирана на однесувањето за постигнување на оптимална безбедност во исплатливи рамки, што не можеше да се постигне врз основа на тековната практика. Како резултат на тоа се изготвени упатства за формулирање на конструктивна процена и проектирање на ретрофит, кои се користат од страна на инженерите за утврдување на стратегиите за модификација на училиштата во Британска Колумбија.

Миха Томажевич

СЕИЗМИЧКИ САНАЦИИ

Академикот, професор Миха Томажевич од Словенија зборуваше за сеизмичката санација и зајакнување на постоечките ѕидани згради и за тоа што научивме во изминатите декади? Според него, сеизмичкото однесување на постоечките ѕидани згради во Словенија беше интензивно истражувано со анализирање на набљудуваните штети од земјотрес и експериментално симулирање на однесувањето. Врз основа на овие студии, предложени се технички мерки за подобрување на сеизмичката отпорност и развиени се нумерички модели за предвидување на вистинското однесување. Користејќи ги податоците од истото истражување, кодовите се подготвени да обезбедат упатства за сеизмичка процена на постоечки згради и правила за нивно репроектирање. Истите принципи што се однесуваат на сеизмиката, се воведени и за нови градби, водејќи кон развивање на нови методи за верификација на сеизмичката отпорност како и користењето на современи материјали и технологии за

подобрување на сеизмичката отпорност. За постоечките ѕидани конструкции зборуваше и Владимир Гоцевски, експерт кој дојде во Струга од Канада. Во неговото излагање беше прецизно дефинирана постапката за сеизмичка евалуација на постоечки згради од неармирана ѕидарија во согласност со канадските прописи. Исто така, презентирани беа и резултати од сеизмичка анализа и методи на санација на две згради лоцирани во Монтреал, Канада. Базирано на добиените нумерички резултати генерална стратегија и методологија, беше опишана и применета на санација на згради наменети за цивилна заштита. Искуството од проектирање базирано на однесувањето на сеизмички ретрофит на училишна зграда во Британска Колумбија, Канада, го пренесе професорот Карлос Вентура од Универзитетот Британска Колумбија во Ванкувер. Како што кажа тој, во 2004 година, провинцијата на Британска Колумбија, на западниот брег од Канада, објавила 10-15-годишна програма од 1,5 милиони долари, за сеизмички ретрофит на 750 јавни училишта со ризик. Со оглед на

Карлос Вентура

Владимир Гоцевски

АРМИРАНИ ИЛИ НЕАРМИРАНИ КОНСТРУКЦИИ

Модерните ѕидани конструкции и земјотресите: армирани или неармирани? Одговор на оваа дилема, се обиде да даде професорот Пауло Лоренко од одделот за градежништво при Универзитетот во Минхо, Португалија. Тој изложи краток преглед на еволуцијата на конструктивната ѕидарија, од однесувањето на најстари камени градби (линија на притисок) до современо глобално однесување со користење ѕидови на смолкнување. За модерната конструктивна ѕидарија, употребата на неармирана, затегната и армирана ѕидарија е актуелно во сеизмички активни 14

3

ПОРТА

27 септември 2013

градежништво Пауло Лоренко

Материјалите на овие зајакнувачи, денес, главно се состојат од FRP (полимери зајакнати со влакна). Тој даде преглед на главните карактеристики на EBR и NSM методите за зајакнување, вклучувајќи проектирање, детали и аспекти на примена.

Виктор Маркељ

ДЕГРАДИРАНИ МОСТОВСКИ КОНСТРУКЦИИ

подрачја. Првиот фокус беше на последните пристапи кон проценка на сигурноста на згради од неармирана ѕидарија и нивното однесување при тестирање на виброплатформа. Потоа, тој презентираше системи за градење на модерни ѕидани конструкции неодамна развиени и тестирани на Универзитетот во Минхо. Еден со примена на лесни бетонски блокови и друг со нормални бетонски блокови. Бетонските конструкции може да бидат изложени на сериозни натоварувања, како што се земјотреси, удар или зголемување на товарите, или страдаат заради нарушување на материјалните карактеристики. Професорот Ѓорѓи Балаш од Градежниот факултет во Будимпешта, пред присутните ги презентираше методите за надворешно зајакнување, кои обезбедуваат соодветни можности за зголемување на капацитетот на бетонските конструкции. Два погодни начини за зајакнување, според него, се: користењето на надворешно поставени зајакнувачи (EBR) или користењето на зајакнувања блиску до површината (NSM).

Ѓорѓи Балаш

Внимание на присутните на симпозиумот привлече и излагањето на професорот Петер Марк од Универзитетот Рур во Бохум, Германија. Тој зборуваше за мониторингот и стратегиите за одржување на стари конструкции. Беа образложени алтернативни методи за да се утврди моменталната состојба на стари и деградирани мостовски конструкции и како тие да се применат во практика. Со оглед на бројот на стари конструкции останува основното прашање: Колку долго тие може да се користат со доволна сигурност? Тука, фокусот е поставен особено за проценка на армирано-бетонските и преднапрегнати мостови, што би требало да биде најважниот дел од инфраструктурата во целиот свет. Во поглед на зголемување на сообраќајните товари и густината, ова централно прашање ќе добие дури и повеќе значење во иднина. Оттука, за конструктивна проценка се предлага соодветна стратегија за одржување, која се состои од двете теренски истражувања и теоретски оценки.

ПЕШАЧКИ МОСТОВИ

Проектантот на мостови, професорот Виктор Маркељ од Универзитетот во Марибор, Словенија, и од компанијата „Понтинг“, изложи искуства и примери од проектирањето и изведбата на пешачки мостови. Технички гледано, тие имаат многу пониско оптоварувања од патните и железничките мостови, што ги прави многу полесни и повеќе различни во концептот. Пешачките мостови даваат можности за повеќе креативност во дизајнот на такви структури. Тие станаа предмет на истражување, исто така, на други дисциплини (архитектура, урбано планирање, уредување и слично), а не само на структурниот дизајн. Социолошки гледано, искуствотото од бавното преминување на пешачки мост е многу подиректно, со личен контакт со структурата, отколку при висока брзина од возило во движење. Затоа, кај пешачките мостови се посветува многу повеќе внимание на дизајнот на опрема и детали, кои обично се пропишани и стандардизирани кај патните и железничките. Истовремено пешачките мостови имаат свои предности и во

поглед на геометријата, материјалите, опремата и секако кај малите трошоци. Некогашната надеж на македонскиот шах, а сега професор на Факултетот за технички науки во Нови Сад, Властимир Радоњанин, зборувајќи за санацијата на оштетени aрмирано-бетонски конструкции после пожар ги прикажа теориските аспекти на однесување на бетонот и челикот за армирање во услови на високи температури предизвикани од пожар. Тој ги опиша и ги илустрираше карактеристичните оштетувања на бетонот и арматурата во АБ конструкциите од дејство на пожар. Властимир Радоњанин

Исто така, основните принципи на санација со неколку примери на санирани и зајакнати АБ конструкции од сопствено инженерско искуство. Одбраните примери на санациони решенија ги карактеризираа основните армирано-бетонски елементи, како што се столбови, греди и плочи. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

15

градежништво Дарко Бег

Историски ѕидани згради

Зајакнувања на врски со ребра и плочи кај челични рамки во сеизмички услови. Шеснаесет циклични тестови на заварени врски греда-столб се спроведени со цел да се анализира нивното однесување во сеизмички услови. Според Дарко Бег, професор од Факултетот за градежништво

и геодезија од Љубљана, главната идеја била користење на високојакостен челик за столбови, како недисипативни еластични елементи и мек карбонски челик за греди, како дисипативни елементи. Разгледувани се два типа на заварени врски: вкрутени со ребра и врски со плочи. Експерименталните резултати пожуваат добро однесување на јазлите во смисла на релокација на нееластичните појави подалеку од местото на врската кон пресекот на гредата со соодветна голема дуктилност, минимизирање на оштетувања во столбот и отпорност на нискоцикличен замор. Последните земјотреси во Италија, особено во 2009 година земјотресот во Аквила, кои направија повеќе штета на згради во урбани зони, покажаа некои од критичните аспекти на сеизмичката ранливоста на постојните конструкции и беа двигател за напредокот во примената на истражувања и развој на нови техники за зајакнување. Токму за нив зборуваше професорот од Универзитетот Рим III, Италија, Џанмарко де Феличе. Тој опфати некои од прашањата, кои директно ја засегаат истражувачката група за градежништво на Универзитетот Рим III, вклучувајќи експерименти и активности на

Џанмарко де Феличе

самото место и во лабораторија, симулации на нови модели, како и развој и примена на нови системи за зајакнување. Де Феличе во своето излагање главно се посвети на историските ѕидани згради за кои се докажува дека се еден од градежните типови кои имаат највисок сеизмички ризик во медитеранската област.

Признанија на ДГКМ за изминатите две години По традиција, Друштвото на градежни конструктори на Македонија и на овој Симпозиум ги додели признанијата за најдобри остварувања во градежното конструкторство, и прогласи заслужни членови на Друштвото. Признанијата

Сергеј Чурилов доби признание за најдобри остварувања во градежното конструкторство 16

3

ПОРТА

27 септември 2013

отидоа во рацете на доц. д-р Игор Ѓорѓиев од ИЗИИС за научно истражувачкиот труд „Аналитички модел за гумени лежишта основан на експериментални резултати“, и на доц. д-р Сергеј Чурилов од Градежниот факултет во Скопје за

трудот „Експериментално и аналитичко истражување на зајакната ѕидарија“. За заслужни членови беа прогласени проф. д-р Петер Марк од Универзитетот Рур во Бохум и проф. д-р Виктор Маркељ од Универзитетот во Марибор, Словенија.

Петер Марк беше прогласен за почесен член на ДГКМ

градежништво Постер Сесија

Над 40 труда зазедоа простор во постер сесијата. Речиси двесте автори имаа што да кажат, преку слика и текст, за она што го сработиле во изминатите две години.На неа, покрај домашни учесници, се претставија и инженери од соседните земји, но и пошироко. Беа опфатени теми поврзани со еврокодовите, армирано-бетонските конструкции, нивните сеизмички однесувања, искуствата поврзани со градењето на браната „Св.Петка“ и др.  Голема благодарност до Димитар Миладинов за отстапените фотографии

Вклучување на еснафот во измените и дополнувањата на Законот за градење Блашко Димитров

Во рамките на Симпозиумот се одржа и Тркалезна маса на тема „Овластување - права и одговорности“, на која присутните имаа можност да се запознаат со германски и словенечки искуства од работата на нивните

Рудигер Хофер

еснафски комори, преку излагањата на професорите Рудигер Хофер и Дарко Бег. Претседателот на Комората на овластени архитекти и овластени инженери на Република Македонија, Блашко Димитров ги соопшти ставовите

и предлозите на Комората за измените и дополнувањата на Законот за градење. Исто така, присутните на тркалезната маса имаа можност да се запознаат со новиот софтвер за електронско аплицирање за градежни дозволи...

3

27 септември 2013 ПОРТА

17

интервју

Објект: The Elliot Hospital at Rivers Edge, Локација: Southern New Hampshire, Manchester, USA. Користени роизводи: Rainscreen on KarrierPanel™

Надворешен слој за системи на надворешни ѕидови кај деловни згради KarrierPanel™ Системот за надворешни ѕидови на деловни згради KarrierPanel™ на Кингспан е исплатливо алтернативно решение за останатите традиционални системи на надворешни ѕидови составени од повеќе компоненти. Надворешниот слој на системот за надворешни ѕидови KarrierPanel™ од цигли или метал придонесува за побрзо време на изградба, бидејќи се намалени одложувањата при градење и потребата од повеќекратни откупи. За да се обезбеди најдобра термичка обвивка и да се намали термичката променливост, изолацијата е надворешниот дел од градежната структура. Надворешните обвивки на системот на разделниот ѕид содржат значително голема количина рециклирани материјали и самите панели можат да се рециклираат. Овие системи на ѕидови кај деловни згради имаат силни термички перформанси со висока мерка на термичка отпорност – 7,5 по 2,54cm, а дополнително служат и како бариера за влага и воздух. Конечно, овие системи за ѕидови кај деловни згради траат исто толку долго колку што ефективно траат и вообичаените деловни згради. Долготрајните панели исто така ги намалуваат работните трошоци за енергија и одржување и нудат неколку можности за повторна употреба по завршувањето на нивниот животен век.

18

www.kingspan.mk ПОРТА3 27 септември 2013

тел: +389 75 80 77 00

Ајдован Адемоски, инвеститор на Hilton Double Tree франшиза на ланецот хотели Хилтон

интервју

„Хилтон” ќе има претседателски апартман од 170 квадрати Внатрешното уредување се остава на авторскиот печат на Синан Кафадар од Истанбул, реномиран и почитуван архитект, кој зад себе веќе има десетина хотели од разните брендови на „Хилтон” Катерина Спасовска Трпковска

М

акедонската компанија Stone Bridge Hotel, сопственик на истоимениот хотел во центарот на Скопје, ја има франшизата за изградба и оперирање со хотел од брендот Double Tree by Hilton. Хотелот се очекува да почне со работа во почетокот на 2016 година и со тоа да им се приклучи на уште неколку објекти кои се во фаза на изградба во Хрватска и Црна Гора. Вкупната инвестиција за изградба на хотелот „Хилтон” во Македонија изнесува околу 30 милиони евра. Од брендот Double Tree by Hilton се изградени 325 хотели низ целиот свет. Од основниот бренд хотели на Хилтон, пак, Hilton Hotels and Resort, има 540 хотели во 78 земји на шест континенти. „Хилтон” ќе биде сместен на самиот брег на реката Вардар, веднаш до мостот „Близнак” во населбата „Аеродром”.

Господине Адемоски, конечно и Македонија ќе се приклучи на светската класа и ќе го добие првиот хотел „Хилтон”. Можете ли да ни кажете некои факти за него?

 Хотелот ќе се простира на бруто површината од 19 илјади квадратни метри. Тој ќе има два подрума, приземје и пет ката. Објектот конструктивно ќе биде поделен на три ламели. Но сите тие ламели ќе бидат функционално една целина.

Кои хотелски содржини ќе бидат застапени?

 Во хотелот ќе има 150 соби, 15 апартмани, еден претседателски апартман, три конференциски и две сали за состаноци. Исто така, ќе има и една мултифункционална банкет сала, еден ресторан, бифе, бар. Но, нема да бидат изоставни и содржините за рекреација на гостите. За таа цел, тука ќе биде рекреативниот центар со покриен базен, СПА центар со сите содржини, фитнес центар. За дополнително уживање

ќе има отворена мултифункционална тераса на приземјето и на петтиот кат. Сето ова значи дека и овој „Хилтон” ќе ги има сите задоволства за гостите.

Во поглед на материјалите, дали ќе бидат од најновата технологија, односно каква ќе биде фасадата?

 Секако дека и во овој поглед се мислеше на трендовите. Фасадата ќе биде од алуминиум-стакло со елементи од фибер-цементни плочи и композитни материјали.

Кои се посебните барања за внатрешно уредување?

 И во овој поглед секако дека има посебни барања кои треба да се задоволат. Тука е, пред сè, комплетната одвоеност на јавниот од сервисниот дел.



Ајдован Адемоски

Познат ѝ е на домашната јавност како човекот што го донесе „Рамстор” во Македонија пред околу осум години. Претходно турските брендови за бела техника „Беко” и „Арчелик”. Сопственик е на хотелот Stone Bridge во центарот на Скопје. Во негова сопственост е и деловниот објект City Plaza, кој се наоѓа до „Рамстор”. Во моментов го гради Hilton Double Tree, кој е франшиза на ланецот хотели „Хилтон”, во скопската населба „Аеродром”, и секако мултифункционалниот објект Capitol Mall and Residence, кој наскоро ќе биде отворен во Скопје.

3

27 септември 2013 ПОРТА

19

интервју избушени за таа цел, со издашност од 30 литри во секунда и просечна температура од 14 Целзиусови степени.

Може ли да се очекуваат иновативни решенија од аспект на обликот или уредувањето на собите? Колкав ќе биде и како ќе изгледа на пример најголемиот апартман?

Исто така, треба да има прегледност на функционалните простори во рамките на хотелот, во целото внатрешно уредување треба да се користат природни материјали.

На кои начини објектот ќе штеди енергија и ќе се обезбеди неговата енергетска ефикасност?

 Секако дека ова е елемент на кој треба

20

3

ПОРТА

27 септември 2013

да се внимава. Енергијата ќе се штеди со тоа што при изградбата ќе се користат фасадни системи со најнизок можен коефициент на пренос на топлина, и тоа алуминиумски профили со прекинат термо мост, стаклото е со У фактор помал од 1.0. Како медиум за греење и ладење ќе се користи гео-термална вода од бунари кои се специјално

 „Хилтон” има воспоставено стандарди за големина на соби и нивна опременост во зависност од брендот. Собите во Доубле Трее Скопје се од 26 метри квадратни па нагоре, апартманите од 66 до 80 метри квадратни и претседателскиот апартман од 170 квадрати. Внатрешното уредување се остава како авторски печат на проектантот на ентериерот, што во нашиот случај е архитектот Синан Кафадар од Истанбул, реномиран и почитуван архитект, кој зад себе веќе има десетина хотели од разните брендови на „Хилтон”.

Кои елементи ќе бидат најзначајни во внатрешната декорација, особено во фоајето (фонтани, скулптури, внатрешна градина или нешто друго)?

интервју  Проектот на енетериерот сè уште е во фаза на изработка, но секако дека ќе има и внатрешна градина со фонтана и надворешна градина во склоп на мултифункционалната тераса на приземјето.

Како ќе биде уреден надворешниот простор?

 За пристапните улици и тротоари се планира да се користат гранитни коцки за да се добие ефект на калдрма, односно да се допрат модерното со традиционалното. Во хортикултурното решение удел ќе има и ЈП „Паркови и зеленило”, кои ќе го уредат просторот меѓу хотелот и мостот „Близнак”, кој по ДУП претставува зелена површина и е јавен простор во сопственост на градот и општината.

Каде ќе се наоѓа паркинг просторот и со колкав капацитет ќе биде?  Главниот паркинг ќе биде подземен и ќе биде сместен во вториот подрум. Тој ќе има капацитет за 100 возила. Над земја, ќе се обезбеди паркинг простор за околу 30 возила. 

ПАРКИНГ СИСТЕМИ адреса: ул. Никола Карев бр. 20, 1000 Скопје, п. фах: 356 тел./факс: +389 2 2465 467 e-mail: izgradba@gmail.com www.parkingsistemi.com.mk www.facebook.com/izgradba 27 септември 2013 ПОРТА

3

21

градежништво

Значењето на геотехничките испитувања на почвата

Г

Марија Шиндева, дипл.инж.геотехника, ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје, Игор Ѓорѓески, дипл.инж.геотехника, ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје

еотехничките истражувања се процес со кој се собираат релевантни информации за теренот што е предмет за изведба на некој инженерски објект и на неговата непосредна околина. Делот за геотехнички истражувања се однесува на дефинирање на конкретните геотехнички услови на подлогата на самата локација за некој објект, т.е геотехничките истражувања претставуваат подлога за геотехничко проектирање, а воедно се и збир податоци врз основа на кои се оправдува и докажува конечното геотехничко решение, од што следува дека геотехничките истражувања и испитувања се основа и составен дел од геотехничкото проектирање. Геотехничките услови имаат огромно влијание при изградба на објекти, со нив треба да се опфатат локацијата на објектот како и околниот простор. Најпрво се прави проспекција за одредување Апарати за директно смолкнување на условите на теренот, се анализираат Проектните решенија и се одредува бројот проектирањето на геотехничките конструкции. на дупнатини заедно со длабочината Со испитување на примероците во лабораторија за геомеханички на истражување. Согласно методологијата на истражувачките испитувања се добиваат карактеристики на почвата, т.е се добиваат работи, специфичноста на геотехничките услови, и Проектните многу значајни параметри кои понатаму служат за изработка на барања, при истражувачкото дупчење, освен основните „in situ“ најсоодветни и техно-економски оправдани Проектни решенија. методи за идентификација и класификација на почви, се земаат Со дефинирањето на геотехничките услови на теренот и изборот и репрезентативни примероци за лабораториски испитувања. на правилната интерпретација се добиваат основните и најбитни Целиот процес при извршување на геотехничките податоци за носиво-деформабилните карактеристики на тлото. истражувања и испитувања треба да биде воден од Основните геомеханички параметри добиени важечките правилници и нормативи, кои го стандардизираат преку соодветни методи се: - Модул на стисливост Водена бања за гранулометриски состав - Агол на внатрешно триење и кохезија на почвата - Коефициент на водопропустливост - Едноаксијална јакост на притисок - Калифорниски индекс на носивост - Максимална збиеност и оптимална влажност на почвата - Специфична тежина на почвата - Волуменска тежина на почвата - Граница на течење и граница на пластичност - Гранулометриски состав на почвата Само добро опремена лабораторија за геомеханички истражувања и испитувања со едуциран, мотивиран и искусен персонал може успешно да ги извршува задачите што ги бара современото геотехничко проектирање. Како потврда за квалитетот на лабораториските испитувања е

22

3

ПОРТА

27 септември 2013

градежништво нивно спроведување во акредитирана лабораторија која ги исполнува барањата на ИСО 17025. Акредитацијата на методите за лабораториски испитувања е логичен чекор напред за секоја Лабораторија, која има потенцијал да се развива и да ги наметне своите услуги на корисникот како компетентен извор на резултати од лабораториски испитувања. Акредитирана Лабораторија претставува основа за квалитетена стручна и истражувачка работа и како таква полесно може да се вклучи во домашните и странските образовно-истражувачки проекти. Улогата на акредитираната лабораторија на пазарот е непристрасен, стручен и компетентен пристап кон утврдување на својствата на производот или предметот на испитување. Имплементирањето на стандардот ИСО 17025 е од голема значајност

Едометарски апарати

Триаксијални апарати

за секоја лабораторија, големи се придобивките од акредитирањето на Лабораторија по ИСО 17025, т.е со тоа лабораторијата го подига рејтингот, има предност при учество на тендери, прифаќање и признавање на резултатите од сите државни институции и приватни организации, олеснување на соработката при хармонизација на стандардот со процедурите, светски препознатлива Лабораторија на пазарот. Поради недостаток или несоодветно спроведени истражувања и испитувања, интерпретација и проектирање од геотехнички аспект за кој било инженерски објект, подоцна во текот на експлоатација можно е да дојде до неконтролирани деформации на тлото и целиот инженерски објект што во најмала мера ќе ја проблематизира употребливоста, ќе бара прескапа санација или во најлош случај ќе предизвика големи хаварии кои може да придонесат и за загуба на човечки животи.

3

27 септември 2013 ПОРТА

23

градежништво

ТРАДИЦИОНАЛНИ МАТЕРИЈАЛИ

Каменот - ексклузивен пример за одржлив градежен материјал Градба од камен и бетон

Со увозот на евтини камени производи и синтетички имитации, се замаглуваат добрите карактеристики на овој материјал. За да се достигнат одржливите стандарди, потребно е каменот како градежен материјал да се транспортира исклучиво од каменолом близу градилиштето, или повторно употребување на стар камен материјал од градби во разрушување.

К

Биљана Стојановиќ, дипл.град.инг.

аменот како градежен материјал е познат многу одамна, поточно каменото време го означува почетокот на експлоатација на овој материјал. Неговите силни атрибути се достапност, трајност и квалитет, а неговата примена секогаш асоцира на статус во општеството, моќ и религија. Пирамидите во Гиза, надгробните споменици во Велика Британија и познатите храмови во Малта биле изградени од камен пред 4000 години, кои сè уште опстојуваат, означувајќи историски белег за едно време. Употребата на каменот за градба, во текот на последните сто години, е опаднат, но сепак сè уште претставува аристократ во однос на сите останати градежни материјали.

Видови на градежен камен

Најчесто применувани видови на градежен камен при изградба на објекти се следните: 24

3

ПОРТА

27 септември 2013

градежништво Еруптивен камен - непорозен материјал со високи јакосни карактеристики, кој се добива со бавно или брзо ладење на вулканската магма. Најдобар пример за овој вид на материјал е гранитот. Седиментен камен - мек и прилично порозен камен, формиран од депозити на постоечки еродирани карпи поставени во слоеви, најчесто на морското дно, и притоа формирале компактна целина. Пример за

овој вид на камен се песочник и варовник. Метаморфен камен - непорозен со висока јакост, формиран од постоечки карпи кои се измениле под дејство на интезивна топлина или притисок. Најдобар пример за метаморфни камења се мермерот и шкрилецот. Освен овие три видови на камен, постојат голем број на варијации помеѓу нив, во зависност од минеролошките и

геолошките услови под кои настанале. Иако секој од нив може да се употребува како градежен камен, нивните специфични карактеристики ги диктираат можностите за нивна примена во соодветни цели. Гранитот, песочникот и варовникот можат да бидат употребени за изведба на ѕидови, додека шкрилецот е единствено применлив за покривање на кровови или пак формирање на подови (овој материјал е често применуван во традиционалните

Мост од реден камен на суво

македонски куќи, на пример галичката, како покривна камена плоча). Некои видови на гранит содржат минерални соли кои можат да предизвикаат ронење на површината на каменот; шкрилецот може да содржи штетни минерали поради кои, под дејство на атмосферски влијанија, доаѓа до распаѓање на материјалот, додека пак песочникот може да биде до толку порозен што не е во можност да биде носив елемент на некоја конструкција. Анализата на структурата на различните камења и проучувањето на нивното настанување овозможуваат подобро запознавање на карактеристиките на одреден вид на камен и негова соодветна примена како градежен материјал.

форми и нивно редење еден до друг. Овие објекти обично се пошироки во основата, а во висина се стеснуваат. Конструкциите изведени со суво редење на камен материјал се долготрајни и лесно се репарираат. Ако се употребуваат за огради или потпорни ѕидови, со овој вид на конструкција се овозможува дренирање на површинските и подземните води преку истата, при тоа не нарушувајќи ја нејзината стабилност. При овој начин на градба, не се потребни специјализирани алатки за работа, единствено е значајна способноста и искуството на ѕидарот во селектирањето и соодветното сместување на различните форми на каменот.

употреба на дијамантски пили или железни клинови, за потоа да бидат обликувани и полирани во зависност од нивната понатамошна употреба. Камените блокови можат да бидат оформени во правилни блокови за употреба во фината ѕидарија, или пак да бидат оставени во неправилни форми кои можат да бидат вградени во случај да се бара груба ѕидарија. Конструкциите изведени од камена малтерисана ѕидарија се помалку трајни во однос на суво редената камена ѕидарија поради едноставна причина што под дејство на водата, која е заробена и не може слободно да дренира, може да дојде до рушење на малтерисаната камена ѕидарија.

Начини на вградување на градежниот камен

Традиционалната камена ѕидарија претставува еволуиран начин на вградување на камен во однос на сувото редење. Камените блокови се поставуваат во редови и се прицврстуваат со помош на малтер. Материјалот за ѕидаријата се добива со бушење и отцепување од карпите со

Градбата со камен и бетон претставува брз начин на градба и најчесто е применлив за изградба на станбени објекти до два ката. Принципот на градење се состои од примена на лизгачка оплата со висина од 50–60 см во која се реди камениот материјал со рамната површина на надвор. 

Редење на камен на суво е начин на формирање на конструкција која е самостоечка и притоа можат да се изведуваат ѕидови, мостови или објекти со камења во внимателно селектирани

3

27 септември 2013 ПОРТА

25

градежништво Потоа во оплатата се врши вградување на бетонот со негово постојано вибрирање. Со овој начин на градба, се врши употреба на истата оплата со нејзино лизгање за формирање на нов слој од камен и бетон. Изградба на камена фасада, за разлика од претходните начини, е нов и модерен облик на примена на каменот во градежништвото. Најчесто, нејзината изведба се сведува на лепење на камениот фурнир (тенок, мазен слој изработен од камен) на бетонските ѕидови од конструкцијата. Сепак, со зголемување на кампањата за штедење на енергија со акцент на подобрување на термичките својства на објектите, начинот на монтажа на камената облога беше потребно да се видоизмени. Со цел задоволување на препораките за термичка заштита, како составен дел од фасадниот систем, влегува и термоизолацијата (камена или стаклена волна) со диспозиција помеѓу Градба од камен и бетон

бетонскиот ѕид и камените фасадни блокови. Лепењето на камените блокови се заменува со нивно поставување на специјална иноксна подконструкција и анкери од не'рѓосувачки челик. На овој начин се добива вентилирачка фасада со одлични перформанси. Терминот „вентилирачка“ се употребува поради циркулацијата на воздухот во просторот помеѓу конструктивниот ѕид на кој е поставена термоизолацијата и нејзината фасадна облога, со што се овозможува природна и континуирана вентилација на објектот и се избегнува појава на кондензација на ѕидовите. Вентилирачката фасада има повеќе предности, како што се добрите топлотни и звучни карактеристики, можноста за инсталација на електро и водоводните системи во меѓупросторот помеѓу ѕидот на објектот и фасадната облога, а не смее да се занемари ни фактот што со изведба на овој тип на фасада се покриваат некои од грешките што би можеле да се појават при изведувањето на грубите градежни работи.

Предности на каменот како градежен материјал

Долготрајноста е една од најзначајните карактеристики на овој материјал. Конструкциите изградени од камен од пред неколку векови, стојат неоштетени и сè уште функционални. За овој материјал важи истиот принцип како и за виното, колку постар толку подобар за употреба. Со годините каменот може да ја менува својата боја и површина, но сепак во прифатливи граници за разлика од останатите градежни материјали. И неговото чистење е едноставно и не условува специјализирани средства или квалификуван кадар за негово извршување.

26

3

ПОРТА

27 септември 2013

Објект изграден со камена ѕидарија

Широк дијапазон на типови на камења, во однос на структура, боја и форма, овозможува огромна примена, како за изведба на екстериер, така и за уредување на интериерот на домаќинставата. Од естетска гледна точка, овој природен материјал совршено се вклопува во комбинација и со сите останати градежни материјали, од дрвото, до бетонот и челикот. Од конструктивно стојалиште, неговата висока носивост го прави конкурентен и за изведба на носечки конструктивни елементи како што се кровни покривки, подови, ѕидови или пак сводови. Каменот како зелен одржлив материјал е единствен меѓу останатите градежни материјали кој е 100 % природен материјал без токсични супстанци и без потреба од премачкување со премази кои можат да бидат штетни по човековото здравје. За негово добивање не се троши значајна количина на енергија, освен во случај на негова дообработка која споредбено со останатите градежни материјали е минимална. Според анализата направена во Велика Британија, најголем дел од емисиите на штетни гасови при изградба на објектите не се однесува на самата градба, туку се испушта при производството на градежните материјали кои се очекува да бидат инкорпорирани во конструкцијата и нивниот транспорт до градилиштето. Во таа листа, најголем загадувач е челикот, со емисија на 1640 кг СО2 на тон при негово производство. За разлика од него, камените материјали, гранит и песочник, се меѓу најеколошките (дијаграм 1). Освен при производство, емисија на штетни гасови се врши и при траснпортот на материјалите. Сепак, со увозот на евтини камени

градежништво

Мост од реден камен на суво

Примена на камена ѕидарија при изградба на македонска црква

производи и синтетички имитации, се замаглуваат добрите карактеристики на овој материјал. За да се достигнат одржливите стандарди, потребно е

каменот како градежен материјал да се транспортира исклучиво од каменолом близу градилиштето, или повторно употребување на стар камен материјал

од градби во разрушување. Само на таков начин, каменот би можал да биде прифатен како ексклузивен пример за одржлив градежен материјал. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

27

2,3

плочи, 25 kg Thermokleber

Потрошувачка: 5 kg/m

2

Малтер за лепење стиропор (EPS) Putzgrund Fassade плочи, 25 kg

Kati

Подлога пред нанесување на Потрошувачка: 5 kg/m завршни фасадни малтери, 20 kg интервју 2

25 лтер, kg 25 kgПотрошувачка: KlebeSpachtel

0,3 – 0,5 kg/m2

Малтер за лепење на стиропор (EPS)

Styrokleber армирање и глетување, 25 kg агребана а структура структура Малтер за лепење на стиропорни (EPS) Потрошувачка: плочи, 25 kg лепење: ca. 5 kg/m mm3 mm 3за mm Mosaic за армирање: ca. 6 kg/m 4 3,0 3,0 Малтер за цокле, 25 kg 2

Потрошувачка: 5 kg/m

2

2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 Малтер за лепење на стиропор (EPS) армирање и глетување, 25 kg

3,0

Малтер Малтер заза лепење лепење нана стиропор стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање и глетување, и глетување, 2525 kgkg

Putzgrund Putzgrund Fassade Fassade

Addi

Подлога Подлога пред пред нанесување нанесување нана завршни завршни фасадни фасадни малтери, малтери, 2020 kgkg

Потрошувачка: Потрошувачка: Акрилен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca.

5 kg/m 5 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за армирање: армирање: ca. ca.

6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm Измазнета структура Загребана структура 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0

2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7Conni 3,6 2,4 3,0 Фасаден систем со плочи од Силиконски фасаден малтер, 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel M M стиропор (EPS)

Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, цокле, 2525 kg Фасаден систем соkgплочи од Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m камена волна 2

Малтер Малтер заза лепење, лепење, армирање армирање и Измазнета структура Загребанаиструктура

глетување глетување нана плочи плочи и2 ламели од Putzgrund 1,5 mm Fassade 2 mm 3 mm и ламели mm 3од mm

камена камена волна, волна, 25 25 kgkg 2,4 на 3,0 Подлога пред нанесување 2,3 2,7 3,6 Потрошувачка: Потрошувачка: завршни фасадни малтери, 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca.

6 kg/m 6 kg/m 2

Кнауф Кнауф дооел дооел Скопје, Скопје, бул. бул. Александар Александар Македонски Македонски бб,бб, 1000 1000 Скопје, Скопје, Македонија Македонија Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk

Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2

Минер Кнауф Кнауф

2

малтер

Системи Системисос и истиропор стиропо Преднос

1

2

2 2 2 Kati за за армирање: армирање: 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: 0,3ca.–ca. kg/m

• Пароп • Економ • Довер • Едност

2

Кнауф фасаден систем

Mosaic

KlebeSpachtel

KlebeSpachtel M

2,7 3,6 2,4 KlebeSpachtel KlebeSpachtel

Измазнета структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 3,6

Загребана структура 2 mm 3 mm 3 2,4 3,0

3

Knauf Knauf Macedonia Macedonia

Малтер за цокле, 25 kg

Системи со плочи од Кнауф камена волна фасаден систем 4 и стиропор (EPS) Системи со плочи од камена волна

Putzgrund Fassade Потрошувачка: 0,3 пред – 0,5нанесување kg/m2 Подлога на

завршни фасадни малтери, 20 kg 4

Потрошувачка: за лепење: ca. 5 kg/m2 армирање и за армирање: ca. 6 kg/m2

за лепење, ер, малтер, 25 kgМалтер 25 kg глетување на плочи и ламели од

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

камена волна, 25 kg

Потрошувачка: Thermokleber Thermokleber Thermokleber Thermokleber 2 лепење: ca. 6Малтер kg/m Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер стиропор застиропор за лепење лепење (EPS) стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) Кнауф дооелзаСкопје, Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca.

7 kg/m22525 плочи, плочи, kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg KlebeSpachtel M бул. Александар Македонски бб,

Mosaic Addi Addi

Addi Addi

и стиропор (EPS)

5

5

6 Малтер за цокле, 25 kg агребана а структура структура Акрилен Акрилен фасаден Акрилен фасаден Акрилен малтер, фасаден малтер, фасаден 25Кнауф 25 малтер, kgмалтер, kg 25 25 kgkg фасаден систем бул. бб, Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана структура структура 1. Styrokleber * 1.Загребана KlebeSpachtel Малтер за лепење, армирање и Александар Македонски mm 3 mm 3 mm Потрошувачка: Системи со плочи одMкамена волна Потрошувачка: Потрошувачка: 5Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5иkg/m 1000 глетување на плочи ламели од Скопје, Македонија 2. Stiropor (EPS) волна* 1000 Скопје, Македонија 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3стиропор mm 322.mm 2Камена mm (EPS) 3 mm 3 mm и камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, Addi 3. KlebeSpachtel со мрежичка 3. KlebeSpachtel M со мрежичка 02 3235750, 2,3 2,7 2,7 2,3 2,3 3,6 3,6 2,7 2,7 2,4 2,4 3,6 3,6 3,0 3,0 2,4 2,4 3,0 3,0 4Тел: 3,0 3,0Addi info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 Fassade 4. Putzgrund Fassade АкриленАкрилен фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2

2

2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

2

Потрошувачка:

за лепење: ca. 6 kg/m www.knauf.com.mk info@knauf.com.mk, 5. Addi ** Knauf Macedonia Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca. 7 kg/m бул. Александар Македонски бб, www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Conni Conni Conni Conniи Thermok* За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби 1000 Скопје, Македонија ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 2

2

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 Styrokleber Styrokleber Styrokleber Styrokleber

малтер, р, 25 kg 25 kg

Тел: 02 3235750, leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти со висина до 8m Силиконски Силиконски Силиконски фасаден Силиконски фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 25*25 малтер, kgмалтер, kg од25 25 kgkg Кај плочите камена волна неопходно е

23mm mm 2,4 3,0

3 info@knauf.com.mk, mm нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањето со типли со челично јадро www.knauf.com.mk Thermokleber-от секогаш е потребно типлување. Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 3,0 Наместо SP 260 и егализациска боја може да се 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32**mm 2 mm 3 mm 3 mm Knauf Macedonia

** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни

2

2

2

2

Kati Kati

Силиконски Силиконски фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg

mm3 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 4 3,0 3,01,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3

стиропор (EPS) eе(EPS)

Kati

2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel

3,0

Addi

Addi

Kati

/m2

S)

Малтер Малтер заза лепење, Малтер лепење, Малтер за армирање за армирање лепење, лепење, армирање иструктура армирање иЗагребанаиструктура и Измазнета структура Измазнета структура Загребана глетување глетување глетување наглетување на плочи плочи на ламели и2 на ламели плочи плочи и ламели и2 ламели од 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2иmm mm 3 mmод 3од mm mm 3од mm камена камена волна, волна, камена камена 25 25 kg волна, kg волна, 25 kgkg порни е на стиропорни (EPS) (EPS) Подлога Подлога пред нанесување пред нанесување на на 3,0 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 25 3,6 3,02,4

m2

kg

/m2

Putzgrund Putzgrund FassadeFassade

Kati Kati

Силикатен Силикатен Силикатен фасаден Силикатен фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 2525 малтер, kgмалтер, kg 2525 kgkg Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2,32,3 2,72,72,32,3 3,63,62,72,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,42,4 3,03,0

Подлога Подлога пред пред Подлога Подлога нанесување нанесување пред пред нанесување на нанесување на нана завршни завршни фасадни завршни фасадни завршни малтери, фасадни малтери, фасадни 20 малтери, 20 kg малтери, kg 2020 kgkg

2

2

5

Mosaic Mosaic Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, Малтер цокле, Малтер 25 за 25 kg за цокле, kg цокле, 2525 kg Фасаден Фасаден систем со систем плочи соkg од плочи од Минерални Минерални завршни зс Кнауф Кнауф Кнауф Кнауф фасаден фасаден фаса фас 1.kg/m Styrokleber * 1. Kleb Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m 2. Stiropor (EPS) каменакамена волна волна малтери малтери 2. Кам 2

2

2

2

3. KlebeSpachtel Системи соСистеми мрежичка 3. Kleb со Системи со Системи плочи плочиод со од со камена плочи камена плочи од во 4. Putzgrund Fassade 4. Putz и и стиропор стиропор и и стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) (EPS) 5. Addi ** 5. SP 2 Предности Предности на минерални на ми 6. Егал * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok1 Styrokleber-от кај 1 објекти со висина до 8m leber. Kaj

2

* Кај пло • Паропропустливост • Паропропустл Кнауф Кнауф дооел дооел Кнауф Скопје, Кнауф Скопје, дооел дооел Скопје, Скопје, нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањ 2Александар бул. Александар бул. бул. Македонски Александар Македонски Александар бб, Македонски бб, Македонски бб,бб, Thermokleber-от секогаш2е• потребно типлување. Силикатен Силикатен фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 2 25бул. kg Економичност • Економичност 2 1000 1000 Скопје, Скопје, 1000 Македонија 1000 Македонија Скопје, Скопје, Македонија Македонија ** Намес • Доверливост • Доверливост Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, ** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни употреб фасадни нанесувања (Kati, Conni или SP 260, односно info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, силиконс • Едноставна • Едноставна употреба упо 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 3 mm 3 RP 240 3 со егализациска 3 боја) 240 во к www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Knauf Macedonia Macedonia Knauf Knauf Macedonia Macedonia

2 2 2 2 2ca.

2 Kati Kati за за армирање: армирање: ca. ca. армирање: 70,5 армирање: kg/m 7 kg/m 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3за –за kg/m 0,3ca.– kg/m

2,3

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 2,7

Mosaic Mosaic

2,3 3,6

2,7 2,4

3,6

3,02,4

3,0

SP 260

Системи Системи со плочи со плочи од Кнауф камена од Кнауф камена волна волна фасаден фасаден систем систем системи 4 4 и стиропор и стиропор (EPS) (EPS)Системи Системи со ѕид. плочи соод плочи камена од камена волна волна со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m2

Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор Вашиот и стиропор (EPS) дом.

(EPS) Mosaic

Mosaic

Малтер за цокле, Малтер25 заkg цокле, 25 kg

Кнауф дооел Кнауф Скопје, дооел Скопје, Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m M 2

2

бул. бул. Македонски Македонски бб, бб, * 1. Styrokleber 1. Styrokleber * ње е, армирање и Александар и Александар 1000 Скопје, 1000 Скопје, Македонија очи ли од и ламели одМакедонија 2. Stiropor 2.

(EPS) Stiropor (EPS) 5Тел: kg 02 3235750, Тел: 02 3235750, 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel со мрежичка со мрежичка

2

бул. Александар бул.Македонски Александарбб, Македонски бб,

5

5

6

6

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 1. KlebeSpachtel 1. KlebeSpachtel M M Системи со Системи плочи од со камена плочи од волна камена волна 2. Камена2. волна* Камена волна* и стиропор и стиропор (EPS) (EPS) 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel M со мрежичка M со мрежичка

info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk 5. Addi **дооел 5. Addi ** Knauf Macedonia Knauf Macedonia 2 Кнауф дооел Кнауф Скопје, Скопје,

/m

SP

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Малтер за Малтер цокле, засистеми 25 цокле, kg 25контактна kg пор е на(EPS) стиропор (EPS) Дозволете им на нашите фасада, трајно да Ви покажат Putzgrund Putzgrund Fassade за Fassade kg ување, 25 kg 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m 0,3 – 0,5 kg/m дека "Изгор лето-кочан зима" не е опис и за Вашиот дом. Подлога пред Подлога нанесување пред нанесување на на 4 20 kg 4 завршни фасадни завршни малтери, фасадни 20 малтери, kgовозможена 2 Вдишете голема доза чист и свеж воздух, од единствените Кнауф

/m2

2

4

2 2 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,3 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: завршни завршни фасадни фасадни малтери,малтери, 20 kg 1 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca. за 6 за kg/m лепење: 6 kg/m лепење: ca.ca.

6 kg/m 6 kg/m 2

1

Putzgrund Putzgrund Putzgrund Fassade Putzgrund FassadeFassade Fassade

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: АкриленПотрошувачка: фасаден Акрилен малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg 2 2 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca. за 5 за kg/m лепење: 5 kg/m лепење: ca.ca.

5 kg/m 5 kg/m Силикатен Силикатен фасаден фасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2 2 2 2 за за армирање: армирање: за ca. за ca. армирање: 6 армирање: kg/m 6 kg/m ca. ca.

6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура Загребана Загребана структура структура 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 3,0 Conni Conni со Фасаден Фасаден систем систем плочи со од плочи од Силиконски Силиконски фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel MM (EPS)MM стиропор стиропор (EPS)

Фаса каме

стиропор (EPS)

3

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропор лепење стиропор на(EPS) на стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање армирање и армирање глетување, и глетување, и глетување, и25 глетување, 25 kgkg 2525 kgkg

на вање на лтери, , 20 kg 20 kg

m2

употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропорни лепење стиропорни нана стиропорни (EPS) стиропорни (EPS) (EPS) (EPS) 2,32,3 (Kati,2,7 2,72,3 2,3 3,6 2,7односно 2,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,4 2,4 3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP фасадни нанесувања Conni или SP3,6 260, силиконско завршно Фасаден систем со плочи од RP 240 со егализациска боја) 240 во комбинација со егализациска боја. плочи, плочи, 2525 kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg

ConniПотрошувачка: ConniПотрошувачка: Потрошувачка: 5 Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5 kg/m агребана а структура структура

EPS)

5. SP 260 ** 6. Егализациска (изедначувачка) боја

4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade 5. SP 260 **5. SP 260 ** 6. Егализациска 6. Егализациска (изедначувачка) (изедначувачка) боја боја

f Macedonia Knauf Macedonia * За лепење ЕРЅ * Заплочи лепење може ЕРЅда плочи се употреби може да исеThermokупотреби и Thermok1000 Скопје, 1000 Македонија Скопје, Македонија Тел: 0227 3235750, Тел: 3235750, leber.

Kaj 02 Styrokleber-от leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти сокај висина објекти до со 8mвисина до 8m * Кај плочите*од Кајкамена плочите волна од камена неопходно волнае неопходно е 28 ПОРТА септември 2013

3

info@knauf.com.mk, немаinfo@knauf.com.mk, потребанема за типлување, потреба задодека типлување, при употреба додека при на употреба на типлувањето типлувањето со типли со челично со типлијадро со челично јадро www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Knauf Macedonia Thermokleber-от Thermokleber-от секогаш е потребно секогаш типлување. е потребно типлување.

** Наместо SP **260 Наместо и егализациска SP 260 и егализациска боја може дабоја се може да се

Гранулација Гра 1,5 mm 1,5 2 mm 2m

RP 240

RP

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Гранулација Гра 2 mm 2m 2,5 mm 2,5

Силиконска Си егализациск ега

интервју

МАРЧЕЛА ГРАСИ (MArCEllA GrASSi)

Архитектурата како стар пријател

Марчела Граси е родена во Аргентина. На друг континент завршила студии по архитектура, а избрала да се занимава со трета професија и да живее во четврти град. Денес таа е фотограф кој живее во Барселона и многу е свесна за своето потекло од Јужна Америка. Зошто избрала да фотографира туѓа архитектура, а не да создава своја, што научила во Италија, а што во Шпанија. Кој влијаел на нејзиниот пристап кон фотографијата и каков е односот на музиката додека фотографира, специјално за „Порта 3“ зборува архитектот и фотографот Марчела Граси. Александар пЕТроВ, дипл.инж.арх.

иако сте дипломирале на Архитектонскиот факултет во Ферари, Вие сте станале фотограф. Како тоа повеќе да Ве интересира да ја „видите“ отколку да ја „допрете“ архитектурата?  Многу интересно прашање. На почетокот ме фасцинираше идејата да го видам мојот проект реализиран, да размислувам за просторот и да ја видам интеракцијата на светлото, луѓето и материјалите што стануваат архитектура. Со време сфатив дека ќе помине многу време пред да го видам некој свој проект реализиран, а јас сум една нестрплива личност, не можев да чекам. Заради тоа одбрав да ја „користам“ архитектурата на други и да ѝ дадам своја интерпретација, преку интеракција на таа архитектура со околината, со луѓето, со материјалите и со светлото. Отсекогаш сакав фотографија. Таа е присутна во моето семејство со генерации, а сама почнав да фотографирам на десет години.

првото работно искуство го стекнавте во Барселона, меѓу останатото и во студиото „Фератер“ (Ferrater). Како се вклопивте во нивниот начин на живот?

 Изминаа десет години од тогаш. Најубавата страна на работата во големо архитектонско студио е во тоа што можеш да работиш на проекти со различни скали, движејќи се од проекти кои се подетални до урбанистички проекти на некој кварт. Она што е највредно од тој период е што запознав многу млади архитекти, многу квалитетни, од цела Европа, од кои повеќето почнаа да создаваат свое име во архитектурата.

Се сеќавам на фразата изговорена од архитектот Марио Бота, во текот на една своја конференција на Миланскиот саем, каде ја претставуваше својата школа: Сликата е направена за да биде

потрошена, а архитектурата за да трае?

 Во прашање е една многу ефективна изјава, но не верувам дека се е црнобело, постои одлична архитектура која не е направена исклучиво за да трае, како и фотографиите што го одбележале преминувањето од еден во друг период, кои станаа симбол на една генерација, една нација или на еден историски момент. Можеби за Марио Бота таа фраза ја презентира неговата архитектура која е масивна, постојана и материјална, но постојат различни начини да се направи архитектура која е минлива, нематеријална, лесна и хетерогена. Јас верувам дека сликата стана основен елемент на нашето општество, во добата на Интернет гледаме илјада слики дневно. Од една страна на одреден начин тие се „потрошени“, а од друга страна ја чинат основата на презентација на нашето општество. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

29

интервју Вашите фотографии потсеќаваат на делата на Габриеле Базилико (Gabriele Basilico), но во Вашиот случај фотографиите се во боја, со чисти објекти, без луѓе на нив, широкоаголен кадар, одлично осветлување и длабочина со јаки сенки.

 Многу сум ви благодарна за споредбата, Габриеле Базилико беше мој голем учител и неговата смрт е загуба за сите нас. За мене, тој е еден од татковците на фоторгафијата на современата архитектура, неговиот пристап кон контекстот во архитектурата, чувството за разбирање на градот се некои од работите што влијаеле врз фотографијата со генерации. Присуството на бои за мене е основна работа затоа што доаѓа од моето потекло. Моите спомени на Јужна Америка се составени од синото небо, многу јаките бои кои се користат многу интензивно, жолта, црвена, портокалова, зелена бујна вегетација. Ако обрнете внимание, во архитектурата на Јужна Америка, на пример Нимаер (Niemeyer), Бараган (Barragan), Клориндо Теста (Clorindo Testa), многу се користи бојата. Велите, чисти објекти без луѓе? Имено, првите години како фотограф фотографијата ја гледав како архитектура во архитектурата, нов начин за „читање“ на некое дело, игра на геометријата на сенки, интеракција на светлината во материјалите, цели згради со околината во текот на различни периоди од денот. Мислев дека човековото присуство е референца на размерите (како во нашите проекти, пресеци, изгледи), една точка или објект чие присуство се бара. Луѓето сакаат да се фотографираат, да бидат

протагонисти, но јас сакам протагонист да биде објектот, делото. Неодамна забележав дека напротив, присуството на човекот може да ја збогати фотографијата, давајќи му расположение, боја, облека, цел и употребна вредност на делото. Не смееме да заборавиме дека архитектурата е замислена за употреба на луѓето, не само како чист и перфектен објект кој претставува свој идентитет.

Дали слушате музика додека фотографирате?

 Многу ми е драго што ме прашавте за ова, зашто музиката е дел од мојот живот и секаде ме следи. Кога фотографирам сакам да ги слушнам звуците што се наоѓаат околу објектот, затоа што тие ја прават неговата реалност. После неколку часа работа, верувам дека можам да го слушнам гласот на објектот што вика, молчи, се крие или комуницира. За да се забележи суштината на еден дел, потребно е и да се послуша. Слушам различна музика, од џез до рок. Во текот на фотографирање портрети не сакам тишина, музиката е интегрален дел на мојот дијалог со моделот. Во тој случај сакам музиката да е енергија, а за мене чиста енергија е рок музиката. Порасната сум со гранџ музика, тоа е музика која ми допира до срцето, која претставува еден дел од мене и која ќе постои секогаш, признавам, пред некое време имав идеја да почнам кариера на рок ѕвезда.

Која техника ја корисите? Дали ги обработувате фотографиите за да добијат финална верзија?

 На почетокот фотографирав користејќи филм од 35 мм, а од пред неколку години користам дигитален фотоапарат. Секако, фотографиите многу ги обработувам бидејќи сакам да бидат што 30

3

ПОРТА

27 септември 2013

интервју посовршени, за подобро да ги нагласам карактеристиките на материјалот, просторот, обликот. Некогаш се случува објектот да не е завршен, во тие случаи потребно е да се измисли на одреден начин „слики за архитектот“ и да се заврши објектот што сè уште не е завршен.

Фотографиравте објекти на познати архитекти како Миралес Таљабуе (Miralles Tagliabue), Фератер (Ferrater), Бас (Baas), Бофил (Bofill), МАбарх (MABarch), Бетл и Роиг (Battle e Roig), кој најмногу Ве импресионира?  Ова прашање нема да ме извади од рамнотежа. Во секоја моја работа се обидувам да го разберам најдоброто од секој објект, да го дадам својот печат, иако веројатно некои решенија би биле поинакви да учествував јас во проектирањето. Секоја архитектура има потреба за нејзино единствено прикажување, верувам дека рационалниот стил може да се поправи преку ортогоналноста и просторот што така настанува. Од друга страна, архитектурата што има карактер на органска архитектура е голем предизвик за прикажување бидејќи бара пресврт во перспективата и разбирање како геометриските форми стануваат скулптури и како настанува

интеракција помеѓу нив и просторот.

Армин Линке (Armin Linke) е фотограф кој ја гледа архитектурата на еден начин кој е повеќе критички, иако ја задржува естетиката и убавината на надреалната композиција. Дали сте запознаени со неговите фотографии на кои се прикажани архитектонски дела од македонскиот социјализам?

 До денес не ги познавав делата на овој одличен уметник. Благодарам за

можноста да се запознам со неговите дела. Социјалистичкиот период во Македонија создаде навистина фасцинантни дела на архитектурата, надреални дела како од соништата. Ме потсетуваат на футуристички градови, кои можеше да ги замисли само Асимов. Би било интересно кога би можела да направам своја интерпретација.

Какво беше чувството кога ги фотографиравте делата на Оскар Нимаер во Нитерој, во Бразил? 

3

27 септември 2013 ПОРТА

31

интервју

 Патувањето во Рио де Жанеиро беше во 2007 година, во текот на прославата од 100-годишнината на раѓањето на Оскар Нимаер. Фотографирањето на дела на еден голем архитект за мене беше многу емотивно, пресвртница која ме убеди да се посветам на фотографијата. Неговата архитектура ја отсликува бразилската култура, органските форми претставуваат криви во природата, живописните бои претставуваат тропско овошје, а пристапот кон зградата под наклон ве повикува бавно да уживате во пејзажот скоро играјќи во ритамот на самба. Се восхитувам не само на фасцинантната архитектура која ни ја остави (во овој случај Бота е во право, архитектурата е направена за да трае) туку и на неговиот поглед кон животот и општеството. Неговата смрт остава голема празнина во современата архитектура и идеологијата на социјалната архитектура.

Колку урбаните сцени влијаат врз композицијата на фотографијата на некое дело кое го фотографирате?

 Како што нè учеше големиот Габријеле Базилико, верувам дека урбаните сцени се составен дел не толку на проектот на некоја зграда туку на нејзиното претставување. Односот (дијалог или контраст) со урбаната околина, според мене, е една од основите на фотографијата на современата архитектура.

Родени сте во Аргентина, студиравте во Италија, а живеете во Шпанија. Како влијаеја различните периоди на животот врз Вашата креативност, зрелост и формирање како фотограф?

 Тоа е добро прашање. Мојот мултикултурен пат беше пресуден за дефинирање на мојот идентитет како фотограф, секоја земја во која живеев влијаеше врз мене и го оформи начинот на кој ја интерпретирам фотографијата. Од Аргентина, како што реков, ми остана фасцинацијата на боите, интензитетот и чистината на синото небо. Од човечка страна, се врзувам за поимот пријателство како однос кој е длабок, фамилијарен и вечен. Од Италија, покрај образованието, ми остана вредноста на контекстот, важноста на историјата, фасцинацијата од делата на големите класични и 32

3

ПОРТА

27 септември 2013

интервју ренесансни мајстори. Беше среќна околност за мене што можев во живо да учам за италијанската уметност која ми остави богато културно наследство. Живеејќи во Барселона, не можам да кажам дека овој град ја претставува шпанската култура, но можам да кажам дека многу влијаеше на мојот пристап кон фотографијата. Големото значење кое се придава на проектирање јавни простори беше фундаментално во учењето за разбирање на отворениот простор во архитектурата: плоштади, улици, паркови... Потребен е поинаков пристап за да се сфати суштината на овој тип проекти. Постојано учам за да ги разберам новите нијанси. Вториот аспект на кој се восхитувам, за разлика од Италија и Аргентина, е поголемата слобода и еднаквост на жените во сферата на работењето, иако сè уште е потребно да се достигне нивото што постои во државите на северна Европа.

Покрај Ротердам и Базел, Барселона е еден од трите големи архитектонски центри во Европа. Колку овој град ги прошири Вашите видици во работата?

 Како што веќе споменав, Барселона и нејзините јавни простори се многу важни за мене. Според моето мислење, каталонската архитектонска школа има потрадиционален пристап и ја фаворизира конструкцијата, конструктивниот детаљ, суштината на материјалите и поинаков е пристапот од школата во Мадрид каде што повеќе се цени истражувањето во архитектурата, истражување со нови идеолошки или формални лимити, веројатно со повеќе слобода во проектирањето. Добрата страна на животот во град кој е културно многу жив, во кој постои идентитет кој се врзува за дизајн, е можност постојано да се проширува сопствениот пристап кон уметноста и согледувањата, и споредбите со новите авангарди. Живеам во кварт кој некогаш бил индустриски, зона 22@ Побленпу (la zona 22@ Poble Nou), кој постојано расте и секогаш имам можност да сум блиску до репрезентативната современа архитектура. Тоа ме поттикнува постојано да размислувам како да ја фотографирам, како да ја читам, како се однесуваат една со друга, сè додека не ги познавам како стар пријател. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

33

дрвна архитектура

Сиднејска опера

Дрвен бисер завиткан во Ентериерот на Сиднејската опера, како една од најпознатите градби за сценски уметности во светот и еден од најпрепознатливите симболи на Австралија, претставува врвен пример како се употребуваат дрвните материјали во објекти од јавен карактер

В

о местото Бенелонг, во рамките на сиднејското пристаниште Џексон, близу Сиднејскиот пристанишен мост, се наоѓа објектот на славната

34

3

ПОРТА

27 септември 2013

Александар Черепналкоски, дипл. инж. по дрвна индустрија Сиднејска опера, која се вбројува во оние архитектонски проекти кои го одбележаа минатиот век. Сиднејската опера е дом на Австралијската национална опера, Сиднејската театарска компанија, како и на Сиднејскиот филхармониски оркестар.

По победата на интернационалниот конкурс, данскиот архитект Jørn Utzon (Јерн Уцон) го надгледувал проектот до завршување на првите две фази од проектот - подиумот и концертните школки. По неколку години експериментирање

дрвна архитектура

бетонски оклоп на дизајнот. Во ентериерот, дрвото е насекаде и претставува силен контраст на надворешните масивни бетонски конструкции. Овој проект, исто така, е пример како да се употребуваат дрвните материјали во објекти од јавен карактер.

Идеите на Utzon

со иновативниот сиднејски производител на фурнирани плочи ‘Ralph Symmonds Ltd.’, архитектот Utzon ги привршувал дизајните за ентериерот на објектите, кога по значителни контроверзии во процесот на градење тој се повлекол од градењето

во 1966 година. По напуштањето на Utzon, групацијата ‘Hall, Todd and Littlemore’ биле ангажирани да го завршат ентериерот. Новиот поконзервативен пристап кон констрyкцијата на новите архитекти резултирал со значителна промена и

Уште од самиот почеток, визијата на Utzon била да се користи дрвото како примарен материјал во ентериерот, со неговата топлина, акустичност, боја и текстура се спротиставува на надворешните тешки монохромни носечки бетони. Таванот требало да биде изработен со квадратни дрвени носачи од фурнирани плочи, кои се протегаат од главната бина, спуштени на одредени точки од високите лаци на едрата. Секој носач требало да биде изработен од два носачи сврзани меѓусебно, со звучна изолација во внатрешноста на секој носач. На овие носачи биле предвидени хоризонтално да се постават фурнирани плочи од долната страна, зајакнати со алуминиумски врски. На горната страна на сите овие плочи требало да се постави тенка акустична изолација од два милиметри. Архитектот Utzon во неговите скици го зацртал таванот како лебдечки облак. Оваа идеја требало да се протега од фоајето, каде што публиката чека пред почеток на претставата влегувајќи во концертната хала сè до главната бина. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

35

дрвна архитектура

Таванот бил проектиран со можност да се подели на големи одделни елементи, кои можат да се обработат и премачкаат со лакови во контролираните усови на производителот, а на самото место да се подигнат и да се зашрафат на нивната позиција. Предвидено било дека овој начин на подготовка ќе донесе флексибилност во целиот процес.

Изградените идеи

Исто како и архитектот Utzon, новоизбраните архитекти од ‘Hall, Todd and Littlemore’, го избраа дрвото како главен материјал за ентериерот. За ѕидовите, подот и премачкувачите, новите архитекти се придржувале строго до оригиналниот дизајн на Utzon. Но проектот за таванот во концертната сала бил драстично променет во дизајнот, но дрвото како материјал било задржано. Низ целиот ентериер се користени ламелирани дрвни елементи за подот, за 36

3

ПОРТА

27 септември 2013

скалите и за ѕидните панели. За реализација на овие елементи бил избран австалискиот дрвен вид Brushbox (Lophostemon confertus), кој се карактеризира со голема густина и цврстина, со богат топол колорит, одлични акустични својства и висока издржливост. Плочите употребени како облога на ѕидовите во операта се изработени од бичени сортименти со ширина од 3,8 сантиметри ламелирани меѓусебно за да се добие ширина од 120 сантиметри, додека должината варира во зависност од нивната апликација. Ѕидовите се со дебелина од 1,9 сантиметри, и се прицврстени на метални носечки профили. Подовите се изработени од ламелирани плочи со 5,1 см дебелина, прицврстени за дрвна подна конкструкција. Од истиот дрвен вид се изработени и детали како оградите на скалите, облогата на парапетот и друго. Таванот во концертната хала и Операта, и покрај тоа што се разликувал од првичните замисли на архитектит Utzon, изобилува

со дрво. Двата тавани се изработени од фурнирани плочи од видот бела бреза, монтирани со спуштена конструкција на метални држачи. Оваа метална спуштена конструкција се прицврстува на големите едра од главната конструкција. Таванската конкструкција решена на овој начин е доволно стабилна за да изостанат квадратните носачи, коишто Utzon ги предвидел во неговите проекти. Комплексната геометрија на таваницата претставува голем предизвик за префабрикувањето на елементите. Целиот таван во концертната сала се состои од близу осумдесетина различни пресеци на фурнираните плочи, кои требало да се вклопат со точност од 0,8 мм. За сечењето на фурнираните елементи била изработена специјална роботска рака, која била употребувана за точно и прецизно движење и сечење на плочите. Исто така, голем проблем претставувале и заоблените делови за сечење. За таа цел било употребено

дрвна архитектура

компјутерско сечење - Операта во Сиднеј е еден од најраните примери за примена на ваква технологија во архитектурата.

ДРВОТО И АКуСТИКАТА

Дрвото, историски гледано, најчесто се употребува во објекти од ваков карактер.

Тоа со своите погодни својства придонесува за акустиката во просторот. Дрвната површина не го рефлектира само звукот, туку и го збогатува давајќи му посебен квалитет и боја. Тврда површина, како на пример бетонот, грубо го одбива звукот со тврд и остар квалитет. Во Сиднејската

опера на музичарите особено им се допаѓа изборот на материјал за ентериерот, бидејќи дрвото е материјал кој тие го разбираат и го почитуваат. Со оглед на тоа што повеќето од инструментите се направени од дрво, тие се привикнати на квалитетот на звукот што дрвените ентериери го произведуваат. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

37

архитектура инфо КАЛГАРИ, КАНАДА Објект: угостителски објект "De Lemos" Архитект: Jose Carvalho Arújo Одговарајќи на барањата на концепција и дизајн за гурмански ресторан и мала винарија, архитектите креирале во контекстот да се интегрира и приватна содржина, т.е. гостинска куќа. Ова групирање на намени доаѓа од релацијата со големото производство на вино, како и со цел да се дефинира инвестицијата во глобална трговска стратегија и целината да го актуализира опкружувањето. Идејата за проектот се должи примарно на топографијата, базиран на контурни линии, како референца на платформите

и воздржаната асоцијација која ги соединува постепено, карактеристика на производството на вино, особено во регионите Дуро и Дау. Целокупниот концепт дефинира екстензивен тек кој ја изразува димензијата на територијата на која е позициониран објектот, како директен резултат на топографијата.

ВАСЕНААР, хАГ, хОЛАНДИЈА Објект: Центар за деца/ јасли Архитектонско студио: Kraaijvanger Како фарма со неколку објекти, Американското училиште на Хаг во предградието Васенаар е проширено со изградбата на центарот за деца. Во контекст на комплексот оваа нова адиција зазема мала површина и всушност претставува реставрација на веќе постоечка селска колиба од 16. век, инкорпорирана во самата целина. Целокупниот комплекс интегриран во опкружувањето целосно се претопува во природниот пејзаж. Училиштето има капацитет за 250 деца до шестгодишна возраст и во себе вклучува содржини како јасли, 12 училници, гимназиум и мултифункционална просторија. Влезниот дел е дизајниран како монументално стаклено јадро помеѓу фармата и „колибата“. Дијалогот помеѓу двата објекти се чувствува како преку ентериерот, така и преку нивниот надворешен израз. Новото и старото се поврзани помеѓу себе преку мост кој минува во новиот атриум. Материјализацијата на новиот објект се повикува на типичниот дизајн на една традиционална колиба преку апликација на дрвени супструктури, покривки и дрвени елементи при фасадното обликување.

38

3

ПОРТА

27 септември 2013

архитектура инфо НАГОЈА, ЈАПОНИЈА Објект: Повеќесемејна куќа (Share House) "LT Josai" Архитектонско студио: Naruse Inokuma Architects Идејата за дизајнирање на ваков тип станбена единица произлегува од сè поголемата побарувачка за објекти за домување низ Јапонија, куќи каде засебни индивидуи ја делат кујната, јавните простори и бањите. Објектот претставува пример за нов концепт на домување, нетипичен модел анализирајќи низ архитектонска историја. Да се живее во овој нов прототип на повеќесемејно домување станува сè поатрактивен и популарен начин на организација на животот во границите на Јапонија. Она што го прави поразличен од големите куќи е фактот што неговите резиденти немаат семејна релација, туку напротив, тие се тотални туѓинци меѓу себе. Затоа, неопходен е специфичен пристап при организацијата на просторот, со цел секој резидент природно и беспрекорно да функционира како индивидуа, истовремено делејќи го просторот со останатите. При целокупниот дизајн засебните простори се креирани и позиционирани на начин да соодветствуваат со целокупната архитектонска композиција на објектот.

ЗАПАДНА ВИРЏИНИЈА, САД Објект: Колиба Архитекти: Nick Holson (фотограф) & Lilah Horwitz (дизајнер) Неизмерната желба за поседување на својата куќа од соништата, овие двајца авантуристи ги довела до идеја за изградба на куќарка скриена во планинскиот пејзаж на Западна Вирџинија. Со цел да овозможат максимално природно осветлување и да ја редуцираат потребата за примена на вештачки ресурси, овој минимален четириаголен волумен е реализиран со редење на стари неупотребливи прозорски отвори и рециклирано дрво. Внатрешноста, пак, негува посебна атмосфера и топлина, збогатена со исполнување на просторот со стар мебел. Апсорбирајќи ги зајдисонцето, изгрејсонцето како и планинското зеленило кое ја опкружува, иако со минимални димензии и услови за живеење, сепак претставува идилична и несекојдневна архитектонска креација.

ВИЈАНА ДО КАСТЕЛО, ПОРТуГАЛИЈА Објект: Културен Центар Архитект: Eduardo Souto de Moura Новоотворениот културен центар на градот Вијана до Кастело по својот израз и дизајн повеќе се одликува со карактеристики на машина, наместо на типичен архитектонски објект. Ситуирана до библиотеката на Алваро Сиза и рекреативниот центар на Фернандо Тавора, трикатната структура ја дефинира последната адиција на површината што се протега долж реката Лимија и триаголно обликуваниот градски плоштад. Горната зона на фасадата ја обвиткуваат мегаломански алуминиумски цевки зад кои се затскриени содржините на објектот, со намера структурата да потсетува на приморската естетика на Navio Hospital Gil Eannes, брод кој во 50-тите години на 20. век се прикотвил во негова непосредна близина и започнал да се користи како музејски објект. Наспроти строго дефинираната горна зона, приземните елевации се целосно застаклени, овозможувајќи непречени визуелни доживувања на реката.

подготви: Андреа јАМАКоСКА

3

27 септември 2013 ПОРТА

39

1963

50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ

2013

Михаил Токарев ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (14)

МЕЃУ ТРАДИЦИЈАТА И МОДЕРНИЗМОТ Ателје Ајвар. Вилата Дизи

За разлика од ателјето Ајвар, кое доследно ја спроведува својата концепција за современа интерпретација на традиционалната градска куќа (вила Дизи 1996), кон средината на деценијата се јавуваат тенденции за еден вид некритичко прифаќање на зрачењата од западните земји и во областа на индивидуалните објекти. Така на пример, Ѓоко Радовановиќ и Саво Симоски кај вилата Панчеви на Водно (2000), употребувајќи слободно интерпретиран постмодерен неокласицизам ги повикуваат и другите автори ,,да излезат од шаблонот и да бидат модерни“. Таквиот „модернизам“ поврзан со традицијата, всушност на разновиден начин веќе го применуваат поголем број архитекти. Својствен концепт во градењето куќи применува Стојче Наумовски, што директно се потпира врз квалитетите на старата градска куќа, при што редовно внесува некој „свој“ елемент заради

Ѓоко Радовановиќ и Саво Симоски. Вилата Панчеви на Водно. Пресек и изглед

идентификација на конкретниот објект. Тоа се потврдува преку една серија куќи изградени во Скопје и во Струмица, како што се: замокот Жупан во Скопје (1995) и куќата Гаштеовски во Струмица (2000).

Стојче Наумовски. Замокот Жупан, населба Црниче. Основа и изглед 40

3

ПОРТА

27 септември 2013

архитектура ,,проверен“ архитектонски израз. Од комбинација на армиранобетонска конструкција и ѕид-завеса се направени: - Административно-деловниот објект ГП Бетон (1993-96), од Харалампие Јосифовски и Лојза Трпковска-Шутиновска; - ексклузивниот објект Светски трговски центар (1995-2002); како и - контроверзниот деловен објект АД Метал (подоцна хотел Арка), (1997-2000), на познатиот автор Благоја Мицевски. Кај административно-деловниот објект ГП Бетон, на авторите може да им се забележи дека стаклената ѕид-завеса некритички ја применуваат како на северната така и на јужната страна, при што рефлексијата на јужните сончеви зраци создава неповолна микроклима за соседната станбена зграда на ул. Рузвелтова. Објектот Светски трговски центар (подоцна Соравија), поставен во центарот на градот, кој според концептот е замислен да биде статусен симбол на македонското стопанство, се претвора во антитеза бидејќи неговото градење и довршување Валентино Константиновски и Марина Мичиќ. Проект за индивидуалниот станбен објект, населба Тафталиџе. Основа и изглед

Од друга страна, Валентино Константиновски со проектите за индивидуални станбени згради настојува да направи синтеза на постмодерниот неопластицизам со деконструктивизмот. Такви се проектите за: куќата Тријада во Бардовци (2001), и индивидуалниот станбен објект во Тафталиџе (2000), изработен заедно со Марина Мичиќ. Пред да започне експериментирањето со обликовниот израз, во областа на административно-деловните објекти се создадени неколку примери со висок стандард и со

Група автори. Светскиот трговски центар

Харалампие Јосифовски и Лојза Трпковска-Шутиновска. Административно-деловниот објект ГП Бетон

долги години останува проблематично. По создавањето на идејниот концепт од проектантскиот тим на АД Бетон, работата во свои раце ја преземаат Ѓ. Радовановиќ, С. Живковски и З. Хаџи Пецов со краткотрајно учество на М. Гулески. Со помош на конструкторот Д. Велков, тие прават решение со бетонско јадро и со стаклено-челична обвивка. На таков начин се рационализира функционалното решение и се избегнуваат некорисните површини. Со додавањето на ,,пикантни“ детали во надворешниот изглед, проектантите настојуваат да ја одбегнат универзалната безличност на стаклените облакодери. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

41

архитектура Објектот АД Метал (подоцна хотел Арка) во вид на стаклен кристал, без никаков логичен однос кон околната урбана форма и без соодветен сообраќаен пристап, е поставен на границата од Старата скопска чаршија, каде што со големиот волумен ги нарушува сите одржливи релации со историската околина. Наспроти тоа, авторот неосновано тврди дека: ,,Во координатите на еден модерен град, вткаен мудро и плански во Старата чаршија е поставен блескав репер, кој авторитативно ќе владее со денешниот архитектонски белег“. Маркетиншкиот центар на Македонски телекомуникации (1997-1999) најверно зборува за статусниот симбол на оваа стопанска организација. Авторката Викторија Јанакиевска-Гавриловиќ, покрај натур-бетонскиот објект на Телекомуникацискиот центар поставува еден високосјаен понизок кубус во чии рамни површини се огледува непосредната

Благоја Мицевски. Деловниот објект АД Метал (подоцна хотел Арка). Основа и изглед

Викторија Јанакиевска-Гавриловиќ. Маркетиншкиот центар на Македонски телекомуникации Кристијан Јорданов и Слободан Арсовски. Административноделовниот објект К&К (подоцна Техномаркет Европа)

околина, која со својата тривијалност не го заслужува тоа. Затоа ќе беше подобро овој објект наместо да се дематеријализира, да инсистира на своја индивидуалност. Неговата огледална транспарентност уште повеќе се потенцира со масивниот влезен дел направен во вид на геометризирана триумфална порта, што како постапка одамна се применува во Западна Европа и во САД. Изградбата на ,,кристални“ објекти останува ,,модерен“ пристап и во почетокот на новиот милениум, особено кај деловните објекти, каков што е случајот со административно-деловниот објект на К&К (подоцна Техномаркет Европа, 2001-2002), на Кристијан Јорданов и Слободан Арсовски. Овој објект е еден од серијата деловни 42

3

ПОРТА

27 септември 2013

објекти поставени покрај патот на јужното подножје од Зајчев рид. Сите тие имаат една заедничка негативна карактеристика: непочитување на конфигурацијата на теренот, така што за нивното сместување се направени високи засеци на теренот. Објектите од западните земји за некои македонски архитекти и понатаму остануваат единствено достојни примери, на кои би требало да се угледуваат. За формалното негување на постмодерниот неорегионализам сведочи деловнопроизводствениот центар Лек (1998-2000) на Снежана Илиевска со соработниците. Тие настојуваат врз фон од еден стаклен кристал да „налепат“ фрагменти со силуети од традиционалната

Снежана Илиевска. Деловно-производствениот објект Лек

архитектура архитектура, а со цел да воспостават „дијалог“ со архитектурата на поднебјето. Милчо и Оливија Мојсови, иако релативно млади архитекти, редовно ги следат најновите трендови во западноевропската архитектура и се придружуваат кон следбениците на Бернард Чуми, кои понатаму ја развиваат идејата на деконструктивизмот. За тоа сведочи нивниот проект за административно-деловниот објект на Македонски телекомуникации (2000-2005). Дали таквите идеи ќе добијат имплементација во архитектонската практика или ќе останат на ниво на експеримент, ќе покаже иднината. Дека македонските архитекти ги следат најновите европски трендови, на својствен начин докажуваат Влатко П. Коробар и Мартин Гулески со подигањето на гимназијата Нова (1999-2000). Може да се каже дека овој објект, според функционалното и обликовното решение, е двојно кодиран. Неговото крстовидно решение, со фино избалансираните волумени, потсетува на раното творештво на Оскар Нимаер, додека неговата рационална, лесна и ненаметлива структура може да се поврзе со архитектонскиот концепт што во Западна Европа го спроведуваат следбениците на Жан Нувел. Милчо и Оливија Мојсови. Административно-деловниот објект на Македонски телекомуникации

Влатко П. Коробар и Мартин Гулески. Гимназијата Нова. Изглед од север и од југ

Видливо е дека во втората половина на 90-тите години во Македонија се градат мал број хотелско-угостителски објекти, што уште повеќе важи за спортските објекти. Ретките примери со високо ниво само го потврдуваат опаѓањето на општествениот стандард. Хотелот Александар палас (1996-1998) на реномираниот архитект Јанко Константинов и соработниците веројатно претставува најкарактеристичен пример од тој вид објекти. Авторот смета дека неговата концепција се потпира врз трансформираните белези на традиционалните манастирски конаци со затворен двор, при што и аркадите на фасадите би требало да се сметаат како дел од таа логика. Меѓутоа, извештачената гламурозност на овој објект недвосмислено потсетува на претенциозните хотели што се подигнати 20-ина години порано во САД, како на пример оние на Џон Портман. Таквиот пристап уште повеќе се потврдува со помпезното внатрешно уредување на Моника и Илија Стојчевски. 

Јанко Константинов. Хотелот Александар Палас. Изглед и главниот хол

3

27 септември 2013 ПОРТА

43

експерт

Домување на лицата во третото доба во фокусот на вниманието на британските експерти

Двојна полза од забрзаното Обезбедувањето на домување за потребите на третото доба во земјите со тенденција за стареење на наслението, не само што може да помогне да се обзебеди нивно соодветно сместување, во согласност со нивните потреби, туку може да придонесе и за ослободување на фонд од станбени единици кои се посоодветни и посакувани за помладите семејства во земјата

П

о малку тивко и можеби не премногу забележително во изминатите седум месеци во Обединетето Кралство барем на трипати фокусот на вниманието на стручната јавност беше насочен кон домувањето за лицата во третото доба. Така, првин во месец март вниманието го привлече објавувањето на Извештајот на Домот на Лордовите на британскиот Парламент под наслов „Подготвени за стареење?“ во кој се разгледуваат дологорочните последици од забрзаното демографското стареење на населението во земјата, за што пишувавме во „Порта 3“ во април годинава. Во него се истакнува дека и покрај тоа што продолжувањето на животниот век може да биде голема придобивка, колективната непогодветност на земјата да се одговори на предизвиците, коишто ќе произлезат од новонастаната ситуација, може да

44

3

ПОРТА

27 септември 2013

д-р Владимир Б. Ладински, дипл.инж.арх. (Велика Британија) HOUSE OF LORDS Select Committee on Public Service and Demographic Change Report of Session 2012–13

Ready for Ageing?

Report Ordered to be printed 5 March 2013 and published 14 March 2013

Published by the Authority of the House of Lords London : The Stationery Office Limited £price

HL Paper 140

прерасне во низа кризи доколку не се преземат итни активности. Извештајот што се фокусирал на последиците од стареењето на населението, како за поединците така и за јавната политика, за периодот 2020 - 2030 година укажува на исклучителни демографски промени во наредниот период, меѓу кои и дека:  Во Англија во 2030 година ќе има 51 процент повеќе лица со старост од 65 и повеќе години, како и дека ќе има 101 процент повеќе лица со старост од 85 и повеќе години во споредба со 2010 година;  10,7 милиони лица во Велика Британија можат во моментот да очекуваат несоодветни примања по пензионирањето;  Во Англија до 2018 година ќе има над 50 проценти повеќе лица со три или повеќе хронични заболувања во споредба со 2008 година; и  Во 2030 година во Англија и Велс над

експерт

демографско стареење 80 проценти повеќе лица со старост од 65 и повеќе години ќе имаат демнеција со средни или големи сознајни (когнитивни) нарушувања во споредба со 2010 година. Според Комитетот, којшто го изготвил Извештајот, продолжениот животен век не е само показател на напредок, туку и можност за уште поголем придонес на постарите лица кон општеството, при што се укажува на постојната ситуација, според која 30 проценти од лицата постари од 60 години редовно волонтираат преку формални организации. Со оглед на тоа што продолжениот животен век носи со себе и свои предизвици, како за поединците така и за целото општеството, Комитетот во својот извештај идентификувал низа аспекти од значај за општеството, а на коишто ќе треба да се посвети внимание во наредниот период. Па така се истакнува дека: • Централната и локалната власт, станбените асоцијации и градежните фирми специјализирани за изградба на станбени единици под итно да почнат да планираат за тоа како да се задоволат станбените потреби на постарото насление, со оглед на тоа што пазарот на станбени единици испорачува многу помалку специјализирани станбени единици за потребите на постарите лица од потребните. Комитетот укажал дека подобриот систем за здравстена и социјална заштита бара соодветни станбени единици и поддршка во домашни услови за да може да им се овозможи на лицата незвисно да живеат.

• Урбанистичкото планирање, банкарските услуги и дизајнот на производите треба да се приспособат за постарите лица и за постара потрошувачка база, со што би се реализирала важната улога за спречување на социјалната изолација на постарите граѓани, при што Комитетот ја нагласува потребата постарите лица задолжително да бидат вклучени во дизајнот на погоре наведените аспекти. Само неколку недели по објавувањето на извештајот пристигнаа и првите реакции, според кои, станбените организации и градежниците констатираат дека изградбата на само околу 1.600 специјализирани станбени единици годишно за постари лица за пазар за целата територија на Обединетото Кралство, значително се помали од побарувањето. Како одговор на ова градежната фирма

„МекКарти и Стоун“ (McCarthy & Stone), специјализирана за изградаба на станови за постари лица, пресметала дека за да се задоволат потребите искажани во Извештајот на Куќата во наредните 20 години во Обединетото Кралство ќе треба да се изградат 10 нови градови со големина на Манчестер, преку кои би се овозможило сместување на очекуваното постаро насление во земјата, или дека на секои две години во наредините 20 години ќе теба да се изгади град за 500 илјади жители со што би се ослободиле до 3,75 милиони постојни станбени единици за средно по големина семејство, со што би се задоволила и побарувачката во сегментот на домови за семејства од средна големина. Според проценките, еден ваков пристап би резултирал во 250 илјади нови работни места во градежништвото секоја година заклучно со 2033 година, што несомнено би придонело за значаен пораст на стопанството на земјата, и веројатно ќе овозможи стареењето да стане двигател на градежната индустрија и идниот економскиот подем на земјата до 2030 година. И покрај тоа што фокусот на Извештајот на Домот на Лордовите е во задоволувањето на станбените потреби на постарото население, коментарите на градежните фирми укажуваат на размислувањето, преку изградбата на специјализирани станбени единици за потребите на постарите лица, да се задоволат не само нивните потреби, туку и потребите на помладите генерации преку „ослободување“ на домовите во коишто постарите лица претходно живееле, а тоа веројатно би придонело да се намали и недостигот на станбени единици во земјата. Во еден ваков контекст, неодамна објавените резултати од истражувањето спроведено од страна на британската осигурителната група „НФУ Мјучуал“ (NFU Mutual) укажуваат на фактот што во изминатите пет години над еден милион станбени единици во земјата биле продадени, за преку нивната продажба да се финансира покривањето на трошоците за негата на постарите лица коишто живееле во нив. Според сегашните прописи, секое лице кое живее во Англија и има движен и недвижен имот поголем од 23.250 фунти (околу 27.900 евра) само треба да си ги плати трошоците за сместување и нега во дом за згрижување 

3

27 септември 2013 ПОРТА

45

експерт на стари лица. Притоа, вкупните трошоци за ваквото сместување и нега достигнуваат, според експертите за домови за грижа Леинг и Баисон (Laing and Buisson), и до 40.196 фунти (околу 48.235 евра) годишно што е нешто над седум пати поголемо од полната основна (прв столб) бруто пенизија од 5.728 фунти (околу 6.870 евра) годишно. Исто така, треба да се земе предвид и тоа што, според истражувањата на Џозеф Роунтри Фоундејшен (Joseph Rowntree Foundatio), за едно лице да може да живее само во Обединетото Кралство, со станадрд на живеење којшто се смета за минимално прифатлив, во 2012 година му требало бруто годишен приход од најмалку 16.400 фунти (околу 19.680 евра) што е речиси 2,9 пати поголемо од зголемената полна основна пензија во 2013 година. Леинг и Баисон укажуваат дека минатата 2012 година 175 илјади (43,4%) корисници сами си го платиле надоместот за сместување и нега во целост, 56 илјади (14%) проценти добиле одредена помош за покривање на трошоците, додека за преостанатите 143 илјади овие надоместоци биле покриени од локалните власти или националната здравствена служба. Според официјалните проценки на државата, лице со движен и недвижен имот во вредност од 250 илјади фунти (околу 300 илјади евра) се очекува да потроши околу 177 илјади фунти (околу 212,4 илјади евра) за својата нега пред да почине, што е околу 71 отсто од вредноста на неговиот вкупен имот. Теоретски, лицето коешто треба да оди во дом за сместување и нега за постари лица може да поднесе барање до локалните власти за одложено плаќање на надоместот за сместување и нега, при што плаќањето се одлага за 56 дена по смртта на лицето или продавањето на имотот. Притоа, одложеното плаќање на надоместоците во овој период не е подложно на плаќање на камата. Со оглед на тоа што одлуката за едно вакво барање е дискрециона, од аспект на локалните власти, во сегашните услови кога се прогнозира дека до 2017 година голем број од локалните власти ќе станат неликвидни, доколку сегашната влада продожи со постојните мерки за штедење, тешко е веројатно дека едно вакво барање за одложено плаќање на надоместоците за сместување и нега ќе најде на позитивен одговор. Последиците од ваквата состојба се сериозни. NFU Mutual во своето истражување укажуваат дека три од секои четири деца, чиишто родители одат во домови за сместување и нега 46

3

ПОРТА

27 септември 2013

на постари лица, ќе го изгубат своето наследство на сметка на надоместоците за долгорочно сметување и нега на нивните родители. Можеби во минатото во одреден период и не било проблем децата да не можат да наследат ништо или многу малку од своите родители. Денес ситуацијата е сосема поинаква со оглед на зголемената задолженост на младите лица како резултат на големите надоместоци за високо образование и зголемената стапка на невработеност на помладите лица. Сево ова резултира во состојба во која децата се подолго остануваат во домот на свите родители наместо да си формираат свој дом. За жал, горенаведените истражувања не укажуваат на тоа во колкава мера ваквата социјална и здравствена политика доведува

до тоа одреден дел од населението ефективно да го изгуби својот дом. Имено, доколку еден од родителите треба да оди во дом за сместување и нега како резултат на неговите комплексни потреби, за коишто тој и семејството треба да ги платат надоместоците, доколку семејството не е во состојба да го стори тоа, тие не само што ќе треба да го продадат семејниот дом за да ги платат трошоците, туку многу лесно може да останат на товар на локалните власти, коишто ќе треба да им обзебедат социјално сместување во се помалубројните социјални станови или пак во соби изнајмени од страна на општината во локалните приватни пансиони и слични угостителско-сместувачки објекти. Најновиот фокус на внимание врз домувањето за лицата во третото доба произлегува од најновото истражување на Демос (Demos), спонозрирано од страна на Федерацијата за градители на домови, станбени единици, (Home Builders

Federation). Според ова истражување, 58 проценти од оние постари од 60 години размислуваат за можноста да се преселат во помала станбена единица или пак во друга станбена единица. Доколку само половина од овие што размислуваат за вакво нешто се во можност навистина да го сторат тоа, тогаш според проценките на Демос, 3,29 милиони имоти вредни околу 356 милијарди фунти (околу 427,2 милијарди евра) би се ослободиле. Од овие станбени единици скоро половина (до околу 2 милиони) би биле станбени единици со три спални соби и околу 20 проценти станбени единици со четири спални соби. Оттука, Демос коментира дека владата досега го фокусирала своето внимание и поддршка на оние што допрва сакаат да се стекнат со својот дом, во услови кога поголемо внимание и поддршка би требало да се посвети на постарите лица, коишто сакаат да купат специјализирана станбена единица за постари лица, и на тој начин да ја ослободат постојната станбена единица, која би била посоодветна да ја купи некое помладо семејство. На овој начин би се надминала ситуацијата во која 85 проценти од поголемите семејни домови во сопственост на постарите лица стануваат достапни за купување само по смртта на нивните сопственици. Ваквата ситуација се смета дека е резултат на постојната состојба во која само два проценти (533 илјади) од севкупниот станбен фонд во Обединетото Кралство се состои од специјализирани станбени единици за постари лица. Оттука Демос сугерира преземање на мерки преку кои ќе се стимулира изградбата на вакви единици, како на пример: • Давање на специјален урбанистички статут на ваквите стабени единици, слично на оној што веќе го имаат станбените единици за лица со ниски примања со оглед на нивната социјална вредност; • Намалување на урбанистичките и комуналните надоместоци коишто ја прават изградбата на вакви објекти неекономска; како и • Воведување на квоти и погодности преку кои соодветно градежно земјиште би се резервирало за вакви станбени населби. Како што може да се види од погорното, обезбедувањето на домување за потребите на третото доба во земјите со тенденција за стареење на наслението, не само што може да помогне да се обзебеди нивно соодветно сместување во согласност со нивните потреби, туку може да придонесе и за ослободување на фонд од станбени единици кои се посоодветни и посакувани за помладите семејства во земјата. 

експерт

DVORNIK

Лична заштитна опрема од 1990 8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје Тел.: +389 2 3110 624 +389 2 3110 901 info@dvornik.com.mk Факс: +389 2 3110 546 www.dvornik.com.mk

www.liting.mk Архитектонска подготовка и изведба Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА; +389 2 3114 360 Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

3

27 септември 2013 ПОРТА

47

технологии

ИТ за „носење“ Општа констатација е дека телефонот кажува многу за човекот. До пред некое време, бизнисмените и менаџерите се идентификуваа со смарт телефоните на компанијата Blackberry, додека оние кретивните, со истенчен вкус се држеа до Apple iPhone. Според општите констатации, старите модели на телефони, од друга страна, означуваат запуштеност, индиферентност на корисникот/ сопственикот.

48

3

ПОРТА

27 септември 2013

В

о далечната 1975 година, компанијата Pulsar, дел од Hamilton Watch Company, го лансираше првиот часовник - калкулатор. Производот веднаш беше хит. Неколку години подоцна, јапонските SEIKO и CASIO почнаа со продажба на свои модели, но овој пат со поконкуретни цени. Набргу, сите носеа часовник со калкулатор, од „гикови“ и инженери, преку музичари и актери до политичари и денгубци. Никој не може да каже дека таквиот часовник бил неопходност во тоа време, туку едноставно, моден детаљ кој зависно од која дистанца се гледа, различно се толкува. Она што е важно за нас сега е фактот што тоа е првиот моден детаљ со кој започнала „технологијата што се носи“ (Wearable Technology - WT). WT уште е позната како Fashion Electronics (модна електроника) и означува облекување или аксесорис кои во себе инкорпорираат компјутер, односно напредна електронска технологија. Во моментов, под ознаката на WT се продаваат ограничен број производи, но ако може да се верува на ABI Research, компанија која го

Трајче Стојанов, дипл.инж.арх.

истражува пазарот на технолошките производи: „WТ уредите се предвидува да експлодираат во популарност следната година и со бранот на нови гаџети кои треба да се појават на пазарот, за пет години можат да станат норма/стандард за повеќето луѓе. ABI Research предвидува дека пазарот на WТ уредите ќе расте до 485 милиони продадени уреди годишно во 2018 година“. Мошне охрабрувачка вест, но дали е реална?

НОВИТЕТИ

На почетокот на овој месец, двата технолошки гиганти (и лути соперници) Apple и Samsung, ги претставија своите технолошки новитети. Иако се очекуваше дека Apple ќе биде првиот што ќе претстави „паметен“ часовник, сепак Samsung го стори тоа прв. Го претстави Samsung Galaxy Gear, „паметен“ рачен часовник кој во комбинација со Samsung Galaxy Note 3 телефонот, ќе овозможи примање и испраќање на телефонски повици, смс пораки, електронска пошта, а дополнително ќе овозможи и фотографирање, користење на неколку апликации итн. Часовникот има Super AMOLED дисплеј сензитивен на допир, со дијагонала од 1.63 инчи (4,14 sm), 320 x 320 резолуција. Остатокот од хардверот се потпира на 800 MHz процесор, 4GB меморија, 512MB работна меморија, вградени звучници и 1,9 мегапикселна камера. Ќе се испорачува во шест бои. Apple пак го промовираше новиот во низата iPhone 5S и неговата поевтина варијанта iPhone 5C. Новиот iPhone е поубав, потенок и повисок иако екранот останува со дијагонала од 4 инчи. „Под хаубата“

технологии се сретнува новиот 64-битен А7 процесор, кој е исклучително брз. Значајна хардверска новина е и скенерот на отпечатоци кој е воведен да понуди зголемено ниво на безбедност, иако токму скенерот стана тема на дискусија за можното нарушување на приватноста од страна на Apple. iPhone 5S го користи iOS 7 оперативниот систем кој е значајно подобрен и редизајниран. Боите се повторно значајна новина како и кај Самсунг. Покрај сребрената и сивата (црна) боја, iPhone 5S доаѓа и во златна боја, додека поевтината 5C варијанта се продава во 5 бои. Токму бојата е една од новините што треба да го приспособи производот на специфичните барања за задоволување на модните хирови. Покрај Apple и Samsung, за „свое место под сонцето“ се борат и низа други компании. Така, Sony веќе го објави својот Sony Smartwatch 2, а истото го стори и Qualcomm со својот Toq. Најави за „паметни“ часовници има и од LG, Nissan, Apple, Acer и уште многу други компании. Она што е интересно, компјутерските (технолошките) компании се оние што го зедоа водството во обликувањето на WT, иако се очекуваше дека и модните гиганти ќе имаат значајна улога. Не дека соработка не постои, но пасивноста на модните куќи ќе го повтори судирот на традиционалното со новите технолошки текови, како што беше случај со музичката и филмската индустрија. Судир кој сè уште трае, а поради кој значајни компании прогласија банкрот. Но, додека едните се мачат да преживеат, технолошките компании во сегашната ситуација гледаат шанса која треба да ги издигне кон „ѕвездите“. Во потрага по оригинален производ, некои компании отидоа светлосни години понапред. Google, на пример, со своите Google Glass побрза виденото само на sci-fi филмови да го пренесе во реалноста.

Google Glass e WT уред кој содржи оптички интерактивен дисплеј кој е доволно интелигентен да препознава објекти и лица, како и да известува за најразлични ситуации. Тоа е мал hands-free производ што се прикачува на очила и содржи мал екран и камера. Може да прави фотографии,

истите да ги разменува, да испраќа пораки, да известува за правци и за други потребни информации. Овој производ е сè уште во тест фаза, но се очекува негово наскоро објавување. Додека ги чекаме неверојатните производи од типот на Google Glass, Интернетот е бомбардиран со други, не толку бомбастични производи, од типот на бодиметар, фитнес алки кои се носат на рачен зглоб и покажуваат притисок, пулс или потрошувачка на калории при физичка активност. Во категорија на WT уреди спаѓаат и најразличните музички и видео плеери, слушалки, hands-free сетови, 3д очила и друго. Сите тие стануваат моден детаљ на рамниште на една шапка, чевли, фустан, сако, чанта итн. Доказ дека стануваме зависни од оваа модна електроника е фактот што луѓето трошат нелогично големи суми на најновите телефони, додека кон останатите комодитетни производи се држиме резервирано и штедливо. Пример, честопати се решаваме да купиме телефон кој вреди околу 25.000 – 30.000 денари, а за тие пари може да се купи солиден телевизор, или пак

компјутер итн. Но, модата е дури и премногу сурова, бидејќи влијае на социјалната интеракција. Денес, општа констатација е дека телефонот кажува многу за човекот. До пред некое време, бизнисмените и менаџерите се идентификуваа со смарт телефоните на компанијата Blackberry, додека оние кретивните, со истенчен вкус се држеа до Apple iPhone. Според општите мненија, старите модели на телефони, од друга страна, означуваат запуштеност, индиферентност на корисникот/сопственикот. Кога би влечел паралели во доменот на архитектурата, градежништвото и инженерингот, можеме телефонот да го споредиме со техничкиот молив. Можеби многумина нема да се согласат со мене, но сметам дека техничкиот молив (придружен со пенкало или тенок фломастер) потајно стана моден детаљ кај инженерите/проектаните. Со оглед на тоа што се сè уште средства со кои секојдневно се служиме во нашата работа, овие производи за пишување/цртање

внимателно ги одбираме. Поради нив дури и носиме кошули со џеб. Би било добро, WT компаниите да поработат и на ваквите производи. Со сигурност знам дека Samsung веќе работи на специфични електронски направи кои служат како пенкала. Впрочем, и Galaxy Note таблетите и телефоните имаат потреба од нив. Можеби во иднина, токму ваквите електронски пенкала, во комбинација со екраните осетливи на допир ќе бидат основно средство за проектирање. Шкотите носат килтови. Кајани жените носат вратни прстени. Абориџините го бојадисуваат своето тело. Коита народот од Папуа Нова Гвинеја си го тетовира телото. Арапите носат облеки со долги краеви, муслиманките бурка. Западните жени носат високи потпетици. Младината си го „пирса“ телото. Овие културни навики спаѓаат под поимот мода, кој, ако може да му се верува на Интернетот, означува „општ израз за популарен стил или навика на облекување, шминкање, пирсање, аксесорис, па дури и навика на уредување на просторот“. Така, моден детаљ може да биде: чанта, шапка, фустан, сако, чевли, но и часовник, телефон, ајпод, бодиметар итн. Токму така. Нашата интеракција со информатичката технологијата се промени. Таа стана составен дел од нашето секојдневие, ја доближивме поблиску до нашите сетила, и попат некако ја воздигнавме до степен на обожување.

3

27 септември 2013 ПОРТА

49

еко инфо бЕЛГРАД

„Зелените“ бараат од ЕбОР да не ги финансира електраните на јаглен

Фондацијата „Мрежа за промени во Југоисточна Европа“ ја повика Европаката банка за обнова и развој (ЕБОР) да се откаже од инвестициите поврзани со експлоатација на јаглен. Такви одлуки веќе донесоа Светската банка и Европската инвестициска банка (ЕИБ). Според најновиот извештај, ЕБОР бил најголем кредитор во земјите од Југоисточна Европа во периодот 2006-2012 година, а дури половината од овие кредити биле наменети за проекти на фосилни горива. Фондацијата испрати и отворено писмо до членовите на Управниот одбор на ЕБОР, преку кое бара вистинска посветеност на дијалогот поврзан со клучните прашања кои се однесуваат на ревизијата на Стратегијата за развој на енергетскиот сектор.

(B92)

бРИСЕЛ

Недостиг од работници во европската индустрија за ветроелектрани Индустријата за енергија од ветерот во ЕУ, во минатата деценија оствари значаен пораст поради кој моментално се соочува со недостиг на стручна работна сила. Секоја година во оваа индустрија недостасуваат 7.000 квалификувани работници, и доколку нешто не се смени во трендовите таа бројка би можела да порасне на 15.000 во 2030 година. Ова се резултатите од истражувањето спроведено од страна на European Wind Energy Technology Platform, и тоа во услови кога стапката на невработеност во Европската Унија веќе достигна 11%.

(Vjetroelektrane)

бЕЛГРАД

Кинеска компанија ќе гради нов блок во Костолац

50

3

ПОРТА

Кинеската компанија CMEC ќе биде ангажирана за изградба на нов блок B3 во термоелектраната Костолац, и проширување на јагленокопот Дрмно. Новата електрана ќе има моќност од 350 MW, и треба да биде завршена за неполни пет години, додека работите на јагленокопот треба да завршат за 42 месеци. Изградбата на новиот блок ќе чини 613 милиони долари, додека во проширувањето на копот Дрмно ќе бидат вложени 97,6 милиони долари. (energetika-net) 27 септември 2013

еко инфо ПРИШТИНА

Албанија ќе увезува отпад од Македонија и Косово

Албанската влада во заминување донесе одлука за увоз на 4.000 тони отпад годишно, главно од Македонија и од Косово, но и од некои земји од Европската Унија. Се работи за полиетилен наменет за рециклирање. Непосредно пред оваа одлука, на почетокот на август владата во Тирана донесе одлука за увоз на 600 тони отпад од Грција и 2.000 тони од Италија. Од Грција ќе се увезеува исто така полиетиленски отпад, додека од Италија отпад од челик, цинк, олово, железо, пластика и сл. Овие одлуки на владата беа остро критикувани од победничката коалиција предводена од социјалистите.

(Energyobserver)

ПАРИЗ

франција воведува нов зелен данок

Франција најави воведување на нов зелен данок, кој би требало да ги охрабри индустријата и домаќинствата да трошат помалку енергија. Деталите сè уште не се познати, но во 2009 година владата на Саркози беше блокирана во намерата да воведе данок од 17 евра по тон јаглерод диоксид, со оглед на фактот што ваквиот потег би резултирал со зголемување на цените на моторните горива. Овој пат речиси е извесно дека новиот данок ќе биде составен дел на буџетот за наредната година.

(EMP)

АМАН

Соларната енергија како замена за гасот

Јорданската влада го претстави проектот за користење на сончевата енергија кај јавните објекти, со што би се произведувала електрична енергија за сопствени потреби, а во исто време би се намалиле трошоците за енергија. Според проценките, проектот би овозможил јавните објекти да произведуваат околу 20% од сопствените потреби. Со тоа ќе се остварат заштеди од 30 милиони долари годишно. Според енергетските извори Јордан е најсиромашна земја, која во целост увезува нафта и нафтени деривати. Увозот на гас е во сериозен прекин поради немирите во Египет.

(ANSA) подготви: Даниела МЛАДЕНоВСКА

3

27 септември 2013 ПОРТА

51

екологија

Одбележан Меѓународниот ден за заштита на озонската обвивка

Здрава атмосфера, иднината што ја посакуваме Денешното растечко ниво на јаглероден диоксид во атмосферата го менува хидролошкиот циклус на Земјата, правејќи ги сушните подрачја уште посуви, а зголемувајќи ги дождовите во тропите Сашо Кузмановски

А

ко одбележувањето на 16 септември - Меѓународниот ден за заштита на озонската обвивка минатата година помина во знакот на позитивната вест дека виталната обвивка околу нашата планета почнала да се обновува, годинава Обединетите нации ја продолжија акцијата во позитивна насока и потсетија дека напорите за заштита на озонот мора да продолжат со исто темпо. „Здрава атмосфера, иднината што ја посакуваме“ беше годинешната тема со која Обединетите нации го одбележаа 16 септември. Земјите ширум светот организираа предавања, конкурси за избор на најуспешни фотографии, изложби и еколошки работилници за да потсетат на важноста на озонската обвивка за опстанокот на животот на планетата Земја и на нашата одговорност да ја заштитиме. Монтреалскиот протокол за елиминирање на супстанциите што ја уништуваат озонската обвивка, кој беше потпишан токму на овој ден во 1987 година, денес се посочува како одличен пример на успешна меѓународна соработка за да се заштити општото добро. „Како што ги спроведуваме во дело заклучоците од Рио+20, Конференцијата за одржлив развој од 2012 година, неверојатната успешна приказна на Монтреалскиот протокол ни дава надеж. Тој документ обезбедува заштита на озонската обвивка, придонесува за подобрување на климатските услови и нè потсетува дека кога сме соочени со егзистенцијална закана нациите во светот се способни за соработка. На овој ден ги охрабрувам владите, индустриите, граѓанското општество и сите други партнери да ги држи истиот дух и за другите големи еколошки 52

3

ПОРТА

27 септември 2013

и развојни предизвици на нашето време“ вели, меѓу другото, во својата порака за 16 септември, генералниот секретар на Обединетите нации, Бан ки Мун.

Штитејќи го озонот, ја штитиме климата

Монтреалскиот протокол од 1987 година наметна исфрлање од употреба на

екологија хлорофлуорокарбонатите (CFC), класа хемиски сустанции кои ја уништуваат озонската обвивка во стратосферата, а со тоа овозможуваат ултравиолетовата радијација од Сонцето во поголеми количества да стигне до површината на Земјата. Договорот беше наменет да се спречи загубата на озонот, но последните истражувања покажуваат дека тој ја заштитил и хидроклимата. Студијата што ја анализира магазинот "Sciencedaily" посочува дека Монтреалскиот протокол не само што ја спречил загубата на озонот, туку ги спречил хлорофлуорокарбонатите, кои се уште познати и како стакленички гасови, дополнително да ја загреат атмосферата, а со тоа да ја променат циркулацијата во атмосферата. Во времето кога бил потпишан Монтреалскиот протокол, потенцијалот на CFC како стакленички гасови не бил доволно познат, а пак влијанието на уништувањето на озонот врз климата и врз хидролошкиот циклус било целосно непознато, нагласуваат научниците. Денес, растечкото ниво на јаглеродниот диоксид во атмосферата го менува хидролошкиот циклус на Земјата, правејќи ги сушните подрачја уште посуви, а зголемувајќи ги дождовите во тропите. Но, преку компјутерски модели кои симулираат свет со континуирана употреба на CFC, истражувачите утврдиле дека хидролошките промени во деценијата од 2020 до 2029 година би биле двапати поостри, отколку што очекувале. Суптропските пустини во Северна Америка и во Медитеранот

би станале уште посуви и би ја зголемиле својата површина, а тропите што се карактеризираат со голема влажност, би станале уште повлажни. Како стакленички гасови, CFC може да бидат илјадници пати помоќни од јаглеродниот диоксид, се нагласува во студијата што ја подготвиле истражувачите од Универзитетот Колумбија (LamontDoherty Earth Observatory).

Октомври 1981

Многу дожд во австралиското лето

Новата истражувачка студија на професорот Сара Канг од Улсан националниот Институт за наука и технологија (УНИСТ) покажува дека озонската дупка над Јужниот Пол извршила влијание врз екстремните дневни врнежи во текот на австралиското лето, за месеците декември, јануари и февруари, пренесе деновиве порталот Sciencedaily. Користејќи сложени истражувачки модели, истражувачите откриле дека озонската дупка над Антарктикот директно се поврзува со екстремните врнежи во текот на летните месеци, па сознанието во иднина ќе се користи за да се прогнозираат обилни дождови и природни катастрофи. Во последниве 150 години опасни поплави се случуваат во сите австралиски држави, со смртни последици и огромни штети на инфраструктурата. Меѓу 1852 и 2011 година во поплавите животите ги загубиле 951 лице, 1.326 биле повредени, а материјалните штети се проценуваат на 4,76 милиони долари, анализира магазинот ‘Sciencedaily’.

Октомври 1991

Озонската дупка над Антарктикот

Со личен придонес во заштита на озонската обвивка

Снежана Домазетовска, Љупчо Илиевски и Ангел Ситновски се добитниците на првите три награди на конкурсот за избор на најуспешна фоторепортажа на тема Заштита на озонската обвивка, што Министерството за животна средина и Градот Скопје го организираа по повод Меѓународниот ден за заштита на озонската обвивка. Учесниците во конкурсот имаа задача да подготват фоторепортажи за добри и лоши примери на уреди за ладење поставени на фасадите на објектите во Скопје. Наградите на најдобрите во овој конкурс на 16 септември им ги доделија министерот за животна средина и просторно планирање, Абдулаќим Адеми и градоначалникот на Скопје, Коце Трајановски. „Нашиот пат кон закрепнување на озонската обвивка е трасиран пред 16 години со формирањето на Канцеларијата за заштита на озонската обвивка, при МЖСПП. Во контекст на последните трендови интензивно работиме на редукција на групата HCFC соединенија кај директно засегнатите чинители, сервисерите на разладни уреди. Со цел да обезбедиме одржливост на целата акција организираме обуки на професорите од средните училишта каде што процесите на ладење се дел од наставната програма“, истакна министерот Адеми, на доделувањето на наградите. Градоначалникот Трајановски рече дека со примената на насоките на познатиот Монтреалски протокол за супстанциите што го оштетуваат озонскиот слој, човештвото со помош на науката успеа да најде замена за најголем дел од овие супстанци и да го трасира патот кон намалување на штетните влијанија врз озонската обвивка и нејзино натамошно подобрување. „Ја користам можноста да им се обратам на сите граѓани при изведбата на објектите да применуваат современи разладни системи со што ќе се надминат проблемите со актуелните начини на ладење. Со тоа сите ќе го дадат и својот личен придонес, надвор од институционалните активности, за заштита на озонската обвивка, а со тоа и на опстојувањето на животот на нашата планета“, рече Трајановски.

3

27 септември 2013 ПОРТА

53

хортикултура

ВИСЕЧКИТЕ ГРАДИНИ НА СЕМИРАМИДА

Филип Филипоски, дипл. шум. инж.

В

исечките градини на Вавилон се познати како градините на Семирамида. Тоа е името на асирската царица, ќерка на божицата Иштар и на кралот Нин, која билa на власт во 810 година пр.н.е. Овие градини претставуваат третото, од седумте светски чуда во светот, иако сè уште до ден-денес остатоците со сигурност не се откриени. Се смета дека се наоѓаат околу древниот град Вавилон, кој се наоѓа на територијата на денешен Ирак. Постојат повеќе легенди за градителот на овие прекрасни градини. Според голем број пишани сведоштва, градините се изградени во 575 година пр.н.е. од цар Набуходоносор, кој управувал со градот повеќе од 50 години. Според друга легенда, градините се создадени од царицата Семирамида, за време на нејзиното краткотрајно владеење (околу пет години). Според историските наоди како поверодостојна е земена легендата за царицата Семирамида. Дури има и истражувачи кои сметаат дека висечките градини на Семирамида не се ништо освен човекова измислица, поради многу малкуте пишани документи и докази. Исто така, постојат голем број контроверзии околу точната локација каде што се наоѓале градините. Постои една теорија која вели дека Висечките градини на Вавилон, всушност биле изградени од страна на асирскиот цар Сенхирим за неговата палата во Нинива, град кој

54

3

ПОРТА

27 септември 2013

се наоѓа во северниот дел од Ирак. Со тоа се поставува прашањето дали локацијата на градините е на источниот брег од реката Еуфрат на 50 километри од Багдад или Нинива. Неодамна се откриени голем број ископани поврзани канали, брани, аквадукти и системи за подигање на вода, за да се снабдува со вода градот Нинива. Од архитектонска гледна точка, висечките градини биле поставени на пирамида, која била составена од четири

хортикултура ката - платформи, каскадно поставени со височина од околу 30 метри. Најдолната платформа била со форма на неправилен правоаголник со димензии 42 х 32 метри. Секоја платформа претставувала посебна градина, обрасната со бујна висока и грмушеста вегетација, цветни бордури, а по краевите растеле голем број висечки и ползечки видови, па оттука дошло името висечки градини. За да не се впива водата надоле, секоја платформа била покриена со слој од трска, врз кој биле наредени два реда тули од гипс, а на врвот

имало оловни тули. Најгорниот слој бил насипан со плодна земја, во која се саделе трева, цвеќиња, грмушки и дрвја. Со оглед на тоа што формата на конструкцијата била скалеста, тоа дозволувало доволно сончева светлина за сите растенија. Водата потреба за наводнување со обезбедувала од реката Еуфрат. За да биде искачена водата до највисоката платформа, веројатно се практикувала технологија слична на Арихмедовиот систем. Преку систем на цевки поставени во внатрешноста на столбовите, надоле по платформите се спуштала гравитациски во форма на потоци и водопади.

3

27 септември 2013 ПОРТА

55

спортски храмови

Евробаскет 2013 - Словенија

Стожице е „асот“ на Словенија Словенија успеа да ја собере европската кошаркарска елита на свое тло. Во неколку модерни спортски зданија, Словенците се потрудија да понудат врвни услови за организација на континенталниот собир на најдобрите кошаркари. Најатрактивното, од сите понудени решенија за организација на настанот, секако е Спортскиот центар „Стожице“, каде се играа завршните средби на шампионатот. Сашо Кузмановски

СПОРТСКИ ЦЕНТАР „СТОЖИЦЕ“ (ЉУБЉАНА)

Арената „Стожице“ е дел од истоимениот спортски центар во Љубљана, кој беше завршен со градба во 2010 година, а токму ова кошаркарско европско првенство е првиот голем настан кој се одржува во еден навистина модерен спортски обект. Арената „Стожице“ има капацитет од 12.500 места за кошаркарски натпревари. Дел од трибинскиот простор е монтажен, па во зависност од потребите на организаторите на спортски и културни настани, централниот терен може да се зголемува на сметка на трибинскиот простор. За организација на музички настани (концерти) капацитетот на aрената може да „порасне“ до 15.000 места, додека за традиционалните хокеарски средби, кои во Словенија се едни од најатрактивните спортски настани, капацитетот на „Стожице“ се симнува до 10.500 места. Целиот комплекс е изграден во Спортскиот парк „Стожице“. Арената е во северозападниот дел на паркот и се издигнува на три нивоа. Поточно, тирбините се поделени на три нивоа. Првото е т.н. зелени трибини, второто ниво е со ВИП ложи, додека третото ниво или горниот дел под поткровјето, кое е покриено со купола налик на школка, е т.н. црвена трибина. На долниот дел (приземјето) има и помала сала за загревање, а е изграден и голем центар наменет за алпинистите и за натпреварувачите во спортско качување. Арената е опремена со рампи за лица со хендикеп, како и посебни места на трибините токму со таа намена. Зад потписот на арената стои ”Sadar Vuga architects“, додека градежните работи на објектот ги изведуваше компанијата ”Grep“. Комплетната инвестиција за изградбата на Спортскио центар беше на Градот Љубљана. Во просторот меѓу стадионот и арената има зелен појас за спорт и рекреација, а целиот спортски парк е збогатен и со Трговски центар. Градбата на центарот започна во ноември 2008 година, а комплетните работи беа завршени во август 2010 година. ФАКТИ: Капацитет: 12.500, Површина на градба: 182.000 м2, Бројки: Мала сала со капацитет 700 гледачи, сала за спортско качување, површина на градба на арената 14.100 м2, 1111 паркинг места + 62 паркинг места за автобуси и минибуси, 2.503 паркинг места на второ ниво, ВИП ложи, два ресторани, сала за кревање товар.нивоа.

56

3

ПОРТА

27 септември 2013

спортски храмови АРЕНА ЗЛАТОРОГ (ЦЕЛЈЕ)

Салата во Целје е изградена во 2003 година. Во последните 10 години важеше за една од најубавите во Словенија, па не случајно се најде на пописот на спортски сали со кои Словенците ја добија организацијата на ЕП во кошарка. Арената во Целје го носи името „Златорог“. Станува збор за мултинаменска арена со капацитет од 5.200 места. Во зависност од настаните, трибинскиот простор може да се зголеми до 5.500 места, додека најмалиот капацитет на основни места за седење е 4.594 места. Ова се фиксни позиции кои не можат да се демонтираат. Зад проектот за изградба на оваа арена стои локалната компанијата ”Arhitekt ERNST“ од Целје, но зад која покрај арената во Целје се и дизајните на арените во Киелце (Полска) и во Веспрем (Унгарија). Салата во Целје е изградена на површина од 10.000 м2, а спортскиот објект зафаќа простор од 1.826 м2. За потребите на арената е изграден паркинг со 600 места. Во рамките на арената има шест соблекувални, соба за физиотерапија, соба за допинг контроли, судиски соблекувални и новинарска ложа. Изградбата е од армиран бетон, покривот е обложен со панели, а фасадата во најголем дел е изработена од стаклени панели (на предната страна). ФАКТИ: Капацитет: 5.200, Површина на градба: 10.000 м2, Бројки: 6 соблекувални, новинарска ложа, паркинг 600 места, соба за физиотерапија, административен простор (РК Целје), сала за допинг контрола, судиски соблекувални.

АРЕНА ПОДМЕЖАКЛА (ЈЕСЕНИЦЕ)

Изградена во далечната 1978 година, арената „Подмежакла“ мораше да доживее скоро комплетна реконструкција за потребите на организацијата на ова ЕП. Во 2010 година, Словенците успеаја да ја „нашминкаат“ и комплетно да ја обноват арената што беше синоним за хокеарските натпревари на еден од најпопуларните клубови од овие простори „ХК Јесенице“. Со последната реконструкција се зголеми и капацитетот на трибинскиот простор кој сега изнесува 5.500 места, место претодните 4.500 места. Иако се користи како сала за организација на кошаркарското ЕП, сепак, „Подмежакла“ е типична хокеарска арена. Во неа ретко се одржуваат други спортски манифестации, па при реконструкцијата беше модернизиран и системот за мраз, кој се користи за хокеарските средби. ФАКТИ: Капацитет: 5.500, Површина на градба: 62.000 м2, Бројки: Фитнес центар, куглана со 4 патеки, отворени игралишта за фудбал и кошарка, тениски терени, мала сала за пинг-понг.

АРЕНА БОНИФИКА (КОПЕР)

И арената Бонифика е во делот на спортски центри, затоа што покрај затворената сала за кошаркарски и останати спортски настани, комплексот опфаќа и уште неколку спортски објекти. Во спортскиот центар во Копер, покрај арената се вклучени и мал атлетски стадион, фудбалски стадион и затворен пливачки базен. Арената Бонифика беше комплетно реновирана во изминатите две години, за да може да ги задоволи ФИБА стандардите за организација на ЕП во кошарка. Реконструкцијата опфати комплетна „шминка“ на ентериерот, поставување на нови 4.300 столчиња, монтажа и инсталација на ново осветлување, озвучување, како и поставување на нов семафор. При реконструкцијата подот е скратен, но ги задржа димензиите за организација на скоро сите спортови во сала. ФАКТИ: Капацитет: 5.500, Површинана градба: 3330 м2, Бројки: мала сала, стадион, мал атлетски стадион, медиа-центар, 45 ВИП места, 4 соблекувални, 2 судиски соблекувални, простор за лица со хендикеп.

3

27 септември 2013 ПОРТА

57

совети

Декоративен ѕид

С

ветот на декорациите, кој ја сочинува пријатноста на домот и го создава неговиот шарм, особено е впечатлив кога носи дух на романтична инспирација. Најдобар пример за тоа е бетонскиот ѕид покрај скалите што водат до влезот на една куќа во населбата Радишани, кој долго време стоел необработен. Користејќи остатоци од керамички плочки и лепило за плочки, сопственичката на куќата својот личен артистички стил решила да го пренесе и во осмислувањето на животниот простор што ја опкружува. Нејзината имагинација на она што

пред се случува под морската површина ја пренесува на едноставен начин како уникатен мозаик на површината на грубиот бетонски ѕид. Парченцата плочки со неправилна форма и различна големина ја анимираат фантазијата и во рацете на креативецот се претвораат во дел од уметничка слика која наведува на размислување за суштината на обликувањето на нашето секојдневно опкружување. Секој дел од мозаикот како брановидно да трепери. Во ѕидот се вклопени и делови со емотивни вредности – школки и камчиња кои значат сеќавање. Мотивот „Под површината на морето“ брановидно тече низ целата композиција, а под светлото на сончевите зраци прави илузија на вистински воден ѕид. Покрај имагинацијата и трпението за изработка на мозаикот потребни се парченца од декоративни керамички плочки што останале како растур при поплочувањето на некоја кујна или бања и лепило за плочки. По сушењето на лепилото со влажно сунѓерче се отстранува вишокот и се чистат глазираните делови. Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ, дипл.инж.арх.

bsavic@porta3.com.mk потоа

58

Под површината на морето 3 ПОРТА

27 септември 2013

најчудни градби

„Куќа која нема да умре“

Драган Ристов

Н

е е првпат човек да налета на градби кои се толку хаотични, што едноставно се прашувате како можел некој да дозволи градба на таков објект. Постојат бројни примери околу нас, но понекогаш архитектите ширум светот знаат и да изненадат, па првичниот впечаток за хаотична конструкција полека ви се трансформира во некакво чувство за убавина. Таков е случајот со објектот Reversible Destiny Lofts во Митака, предградие на јапонската метропола Токио. Кога ќе го слушнеме името на јапонскиот главен град, а знаејќи ги навиките на вредните „источњаци“, веднаш сфаќаме дека станува збор за нешто навистина интересно. Оваа куќа е изградена во спомен на Хелен Келер, а дизајнирана е од страна на Шузаку Аракава и поетесата Меделин Гинс од „Јасуки Архитектс“. Едноставно, тие ја опишале како „куќа која нема да умре“. Објектот е завршен во 2005 година и од тогаш до денес низ него поминале милиони туристи а бил тема на бројни магазини и весници. Звучи чудно, но посетителите по престојот речиси редовно кажувале дека објектот ги стимулира, пред сè визуелно, бидејќи трите главни кружни комплекси се обоени во 14 живи бои. Еден познат јапонски писател, надоврзувајќи се на мотото на архитектите, по престојот кратко напишал „оваа куќа нема смрт“. Дизајнирана е така да овозможи спој на уметноста или на уметничките души со корисниот станбен простор. Од технички аспект, објектот има станбена површина од 260 м², а приземниот кат со сите придружни елементи (градина, пристап и друго) има корисна површина од 760 м². Мора да се признае дека хаотичната градба сепак има совршена структура во која грижливо и педантно е избран секој агол со соодветна намена. Внимателно е направен спој на две спротивни геометриски фигури, коцката и кругот, при што со перфектна леснотија се гледаат соби кои се поврзани со овални или кружни купатила, кабини за капење па дури и мини лулашки кои се своевидни комори како од научно-фантастичните филмови. Впрочем, една од главните пароли при престојот во овој комплекс е дека вашите чувства ќе бидат предизвикани, а несекојдневните влезови, излези и собни површини од вас ќе направат ментално посилна личност.

3

27 септември 2013 ПОРТА

59

дизајн

Радијатори „капка“

Спој на функционалното со неочекуваното

Во чекор со новите трендови и на македонскиот пазар се појави интересна и невообичаена колекција на радијатори од не'рѓосувачки челик со наслов „Линии на животот“, која освен топлина носи и специфичен печат на индивидуалност на секое внатрешно катче

К

ога ќе се спомене зборот радијатор, првичната слика што ја добиваме е грејно тело, често присутен елемент во ентериерот, кој од естетски причини сакаме да го сокриеме. Дизајнерските светски имиња, свесни за овој проблем, а во пресрет на софистицираниот стил на живеење, поитаа кон

60

3

ПОРТА

27 септември 2013

Ивана Групче, дипл. инж. арх. изнаоѓање на решение кое ќе ги спои функционалноста и естетиката на овој просторен елемент, претворајќи го радијаторот во посакувано парче уметност за секој современ простор. Во чекор со новите трендови и на македонскиот пазар се појави интересна и невообичаена колекција на радијатори од не'рѓосувачки челик со наслов „Линии на животот“, која освен топлина носи и

дизајн

специфичен печат на индивидуалност на секое внатрешно катче. Идеен реализатор на овој модерен концепт е компанијата специјализирана за сите видови заварувања „Завар Компани“ од Скопје. Таа со својата колекција „Линии на животот“ дава интересни и поразлични концепти на радијатори, создадени за луѓе кои уживаат во уметноста и кои имаат посебен став за животот. „Линии на животот“ е колекција инспирирана од животот, со потенцирана паралела помеѓу различните животни ситуации и нивното рефлектирање низ различни траектории и линии. Тоа е приказна за патувањето на дизајнерот раскажано преку метафорите на линиите. Последната од приказните на „Линии на животот“ е авторски печат на дизајнерот Јана Ацевска со колекцијата насловена „Капка“ (Drop). Оваа приказна се зачнува на минатогодишниот настан „Скопска недела на дизајнот“, кога се сретнуваат два различни профили на креативни личности, Јана Ацевска, како графички дизајнер и Марта Наумовска

Грнарова, дизајнер а воедно и сопственик на „Завар дизајн“. За нивното запознавање и желбата за соработка, Јана раскажува: „Со Марта се запознавме на минатогодишното издание на Скопска недела на дизајнот, на кое јас ја организирав изложбата на Art Directors Club - New York како гостинска изложба на SDW, а Завар ги изложуваше своите претходни колекции. Се препознавме по енергијата што ја носиме и желбата за создавање креативни нешта, па оттаму произлезе идејата за соработка. Неколку месеци подоцна, Марта беше во подготовка на нова колекција радијатори за претстојниот саем во Франкфурт. Инспирирана од дизајнот на моите парчиња накит дојде до идејата за соработка. Една година подоцна, токму неделата на дизајн во Скопје е местото каде ќе биде промовиран резултатот од нашата соработка, рефлектиран низ дизајнот на новата колекција Капка (Drop). Инаку, дел од дизајнираните парчиња веќе беа изложени на Mikser festival во Белград, DDay во Загреб и Sofia Design Week. 

3

27 септември 2013 ПОРТА

61

дизајн Ова е прво претставување пред македонската публика“. Колекцијата „Капка“ плени со својот уникатен израз, а инспирацијата Јана ја црпи непосредно од природата и нејзиниот веќе создаден бренд на накит, при што се чувствува голема слобода и смелост во експериментирањето и трансформацијата на различните материјали и техники на применетата уметност и накит, во нешто сосем опипливо и одговорно како што е индустрискиот дизајн на еден толку функционален елемент во просторот. За својата колекција, Јана објаснува: „Колекцијата Капка произлезе од мојата колекција накит насловена 'Hubble Bubble', што всушност е и името на мојот бренд. Марта го препозна потенцијалот таа да прерасне во колекција на радијатори, а за мене како графички дизајнер и дизајнер на накит, беше огромен предизвик својот креативен потенцијал да го испробам и на друго поле. Убавината на оваа колекција се состои во тоа што дизајнот и функционалноста се среќаваат на пола пат. Завар во своите

62

3

ПОРТА

претходни колекции вклучувајќи ја и оваа, тежнее во ентериерот да внесе парче уметничко дело кое зад видливата, декоративна улога ја чува скриена основната функција - затоплувањето“. Основниот материјал за изработка на колекцијата радијатори е не'рѓосувачки челик-инокс, кој е специјалност на компанијата „Завар“, а воедно и материјал од кој се изработени и претходните колекции на радијатори. Новина во оваа колекција е употребата на дополнителни материјали како дрво, месинг и бакар. Во колекцијата се среќаваат и интересни парчиња добиени со ласерско сечење, при што со играта на полно-празно комплетно се имитира филигранската техника која Јана ја користи во изработката на накит, со што на самиот дизајн му се дава уште поелегантен, понежен акцент што иницира удобност и поетичност на аморфните скулптурални форми од меурчињата и капките, создавајќи природен амбиент во просторот. За конечниот производ, начинот на комбинации и неговото

пуштање во продажба, Јана ни зборува: „Концептот на колекцијата Капка е да се создаде производ кој е потполно иновативен од технички аспект како решение, а истовремено и како дизајнконцепт. Тестирањето на техничките карактеристики на производот е во завршна фаза и до крајот на годината треба да се пушти во сериско производство. Ова е прв ваков концепт на радијатори каде независно од положбата и самата комбинација на елементите ќе се обезбеди беспрекорна функционалност. Техничкото решение што го овозможува ова е сосема иновативно и досега неоткриено пред јавноста. Со самото тоа и предизвикот и одговорноста се големи, но во исто време и крајно возбудливи. Стручниот тим на Завар во моментот работи на прототиповите на оваа колекција. Потребата да се доближиме до модерниот купувач чиј вкус е сè порафиниран, нè доведе до идејата секој купувач да се пронајде во оваа колекција и да добие невообичаена можност сам да си креира свој концептуален дизајн на радијатори комбинирајќи ги осумте елементи на свој начин“. И додека чекаме „капките“ да го дочекаат своето обелоденување на пазарот, македонската публика ќе има можност да ја почувствува нивната волшебност и да го отсонува сонот на секој модел капка и меурче од дизајнот на „Завар“ и Јана, на презентацијата на претстојната Скопска недела на дизајн 2013 од 1 до 6 октомври во Куршумли Ан во Скопје.  27 септември 2013

дизајн

Б

3

27 септември 2013 ПОРТА

63

излог

1 1. Дизајнерското студио Junction Fifteen ja креира столицата Olly направена од метални ногалки и седиште од европски даб или американски орев.

2. Столица "U" како клацкалка со дел за чување книги и списанија, дизајнирана од Richard Clarkson, Zena Verda Pesta и Clay Kippen.

3. Дрвена подна ламба дизајнирана од полското дизајнерско студио Abadoc.

4. Ѕидна закачалка направена од фурнир-бреза, инспирирана од старите скандинавски играчки. Дизајнот е на Domaas/Hogh.

5. Ѕиден часовник "Life goes on" oд Leslie Landucci.

64

3

ПОРТА

подготви: Сандра ДОНЧЕВА Теохарова, дипл.инж.арх.

5 27 септември 2013

излог 2

4

3

3

27 септември 2013 ПОРТА

65

јавни набавки СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.

123/2013 ОБЈАВА БРОЈ 125 (5.9.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАБДА НА ОБЈЕКТ СО КОМЕРЦИЈАЛНИ И ДЕЛОВНИ НАМЕНИ ВО ОПШТИНА ЦЕНТАР

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.

125/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ, ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ СО ПРИДРУЖНИ И ПРАТЕЧКИ СОДРЖИНИ Г-2 ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА ЗА КО ГЛУВОБРАЗДА, ОПШТИНА ЧУЧЕР САНДЕВО

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.

126/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА Е2-КОМУНАЛНА СУПРАСТРУКТУРА БЕНЗИНСКА ПУМПНА СТАНИЦА КО СТРУМИЦА, ОПШТИНА СТРУМИЦА ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА 66

3

ПОРТА

27 септември 2013

УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА -Г2 КО ПЕПЕЛИШТЕ, ОПШТИНА НЕГОТИНО ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС (ПОГОН ЗА ПРЕРАБОТКА НА КОМУНАЛЕН БЕЗОПАСЕН ОТПАД) ВО КО АЛИНЦИ ОПШТИНА ПРИЛЕП ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ КОМПЛЕКС ЗА ИЗГРАДБА НА Б5- ХОТЕЛСКИ КОМПЛЕКСИ И Г2-ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА КО КОНОПИШТЕ, ОПШТИНА КАВАДАРЦИ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТ ЗА ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА СО ПРАТЕЧКИ СОДРЖИНИ НА КО СТАРО НАГОРИЧАНЕ, ОПШТИНА СТАРО НАГОРИЧАНЕ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА Б3- ГОЛЕМИ УГОСТИТЕЛСКИ ЕДИНИЦИ КО

ТЕНОВО ВОН ГР ОПШТИНА БРВЕНИЦА ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА СПОРТ И РЕКРЕАЦИЈА СО ПРИДРУЖНИ СОДРЖИНИ ВО КО КРКЉА, ОПШТИНА КРИВА ПАЛАНКА ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА ЦЕВКОВОД И МАЛА ХИДРОЕЛЕКТРИЧНА ЦЕНТРАЛА СО РЕФ. БР. 1 СО ПРОПРАТНИ ОБЈЕКТИ ВО КО СТРАГОВО, ОПШТИНА КАВАДАРЦИ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.

127/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ДАВАЊЕ ПОД ДОЛГОТРАЕН ЗАКУП НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА НЕПОСРЕДНА СПОГОДБА НА ЕВН ЕЛЕКТРОСТОПАНСТВО НА МАКЕДОНИЈА, АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО ЗА ДИСТРИБУЦИЈА НА ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА СКОПЈЕ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА НА ТУРИСТИЧКО РАЗВОЈНА ЗОНА КО НОВ ДОЈРАН, ОПШТИНА ДОЈРАН

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.

128/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ДАВАЊЕ ПОД ДОЛГОТРАЕН ЗАКУП НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА НЕПОСРЕДНА СПОГОДБА НА ЕВН ЕЛЕКТРОСТОПАНСТВО НА МАКЕДОНИЈА, АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО ЗА ДИСТРИБУЦИЈА НА ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА СКОПЈЕ

АГЕНЦИЈА ЗА КАТАСТАР НА НЕДВИЖНОСТИ ТАРИФНИК ЗА ДОПОЛНУВАЊЕ НА ТАРИФНИКОТ ЗА ВИСИНАТА НА НАДОМЕСТОКОТ ЗА ИЗВРШЕНИ ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ ОД СТРАНА НА ТРГОВЦИ ПОЕДИНЦИ ОВЛАСТЕНИ ГЕОДЕТИ И ТРГОВСКИ ДРУШТВА ЗА ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.

129/2013 ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ

ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ ОБЈАВА БРОЈ 15