215issuu

ПОРТА ТА Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО А РХ И Т Е К Т УР А Е КО ЛО Г И Ј А

90 ДЕНАРИ

215 ДЕКЕМВРИ 2013

Големата награда на ААМ за објектот СЕКТРОН Градскиот идентитет и неговите неутрални места Среќни Новогодишни и Божикни празници

ГОДИНА IX

БРОЈ 215 ПЕТОК 27.12.2013 Редакција:

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ, Еве изминува уште една година. Редакцијата на „Порта 3“ се трудеше во изминатите месеци да ве запознае со сѐ она што се случуваше во областа на архитектурата, градежништвото и екологијата кај нас и во светот, а заслужува внимание. Нашето списание влегува во јубилејната 10 година од излегувањето. Се надеваме дека и во неа ќе бидеме заедно, како што беше изминативе девет години. Како по обичај, крајот на секоја година е повод за поглед наназад кон она што одминало и ставање црта под она што е направено за да се сумираат резултатите. Па така и оваа година Асоцијацијата на архитекти на Македонија подвлече црта и го прогласи најдобриот изведен објект годинава. Големата годишна награда за архитектура на ААМ е доделена за Деловниот центар СЕКТРОН, дело на проектантскиот тим од „Студио 2000“, односно проектантот Јана Гугуловска Ѓорѓевиќ, под будното око на консултантот, архитектката Билјана Филиповска. Во образложението на стручната комисија се вели: „Во услови на сложени просторни можности на локацијата, изведениот објект има успешно решение на поливалентноста на внатрешниот простор и со

складна употреба на стакло и алуминиум се постигнува комплетно обликување на објектот“. Важен е и заклучокот на комисијата: „Имајќи ги предвид пристигнатите трудови, македонската архитектура покажува виталност, желба за натпревар и истражување, слобода на креативното изразување и современост“. Месецов скопјани имаа можност да видат изложба која повозрасните ги врати во годините наназад, а помладите ги запозна со еден поинаков дух што го имаше Скопје. Студијата „Невидливо Скопје“ претставува истражувачки проект насочен кон проучување на јавните простори во градот. Во студијата се опфатени 51 место во градот. Секое од истражуваните места е претставено преку текстуални и графички прилози. Идеја на истражувањето е да се откријат, документираат, проучат и јавно да се претстават местата каде во рамките на комплексниот урбан пејзаж на градот Скопје се создава, раѓа, предизвикува или се обликува скриената (суб) култура на секојдневното градско живеење „под отворено небо“.

ОД РЕДАКЦИЈАТА

главен и одговорен уредник: Дејан БУЃЕВАЦ новинари: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

Насловна страница: ЛУКСУЗНИОТ ХОТЕЛ БУРЖ АЛ АРАБ, ДУБАИ, ОАЕ

ПОРТА ТА Г Р А Д Е Ж Н И ШТВ О А Р Х И ТЕ КТУ Р А Е КО Л О Г И ЈА

215 ДЕКЕМВРИ 2013

Големата награда на ААМ за објектот СЕКТРОН Градскиот идентитет и неговите неутрални места Среќни Новогодишни и Божикни празници

графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ фоторепортер: Кире ПОПОВ

90 ДЕНАРИ

лектор: Костадинка СОЛЕВА

Архитект: TOM WRIGHT

Издавачки совет: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. - претседател проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА, дипл.град.инж. Вања ДОНЧЕВА, дипл.инж.арх. Александра ПЕТРОВСКА дипл.инж.арх. проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА дипл.град.инж.

14

ИНФО 06

КОМОРАТА СО РЕЧИСИ 7.000 ЧЛЕНОВИ И 18.000 ОВЛАСТУВАЊА

ГРАДЕЖНИШТВО 14

НАЈКОМПАКТНА ОЛИМПИЈАДА ВО ЦЕЛАТА ИСТОРИЈА НА ИГРИТЕ

Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје Ул. Васил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 9, 1000 Скопје

ИНТЕРВЈУ 24

ГРАДСКИОТ ИДЕНТИТЕТ И НЕГОВИТЕ НЕУТРАЛНИ МЕСТА

24 28

АРХИТЕКТУРА 28

ТРАНСФОРМАЦИЈА НА НОВО МААЛО ВО НОВА КОЛЕКТИВНА ФОРМА

Маркетинг:

ДРВЕНИТЕ КУЌИ - ПРИРОДЕН ИЗБОР ЗА ДОМУВАЊЕ

biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796

ЕКСПЕРТ 44

ВО ПОТРАГА ПО НЕПОЗНАТОТО

ТЕХНОЛОГИИ 46

44

ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден. жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485

ЕКОЛОГИЈА 48

МОРСКОТО ДНО КРИЕ РЕШЕНИЕ ЗА СВЕТСКАТА КРИЗА ЗА ВОДА?

Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

AРТ 60

ДЕСЕТ НАЈСКАПО ПРОДАДЕНИ СЛИКИ ВО 2013

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk www.porta3.com.mk Печати:

ДРВНА АРХИТЕКТУРА 37

НОВО ТЕХНОЛОШКО ЧУДО!?

надворешни соработници: Ангел СИТНОВСКИ Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА) Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ Александра ШЕКУТКОВСКА Анастасија НИКОЛОВСКА Андреа ЈАМАКОСКА Билјана САВИЌ Бојана ФИЛИПОВИЌ Биљана СТОЈАНОВИЌ Владимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА) Даниела МЛАДЕНОВСКА Драган РИСТОВ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА) Ивана ГРУПЧЕ Кате АНТЕВСКА Михаил ТОКАРЕВ Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА Сашо КУЗМАНОВСКИ Трајче СТОЈАНОВ Филип ФИЛИПОСКИ Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)

60

Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

инфо

ВРАЧЕНА ГОЛЕМАТА ГОДИШНА НАГРАДА ЗА АРХИТЕКТУРА НА ААМ

СЕКТРОН - најдобар објект годинава Во услови на сложени просторни можности на локацијата, наградениот објект има успешно решение на поливалентноста на внатрешниот простор и со складна употреба на стакло и алуминиум се постигнува комплетно обликување на објектот

Д

обитник на Големата годишна награда на Асоцијацијата на архитекти на Македонија (ААМ) за реализиран објект во 2013 година е деловниот објект СЕКТРОН, проектиран во проектантското биро „Студио 2000“ од авторите Јана Гугуловска Ѓорѓевиќ, проектант, и Билјана Филиповска, консултант. Наградата на добитниците им беше врачена од страна на претседателот на Република Македонија Ѓорѓе Иванов, кој е и покровител на ова високо признание. Сања Раѓеновиќ Јовановиќ, претседател на УО на ААМ, обраќајќи им се на присутните на свеченото доделување на наградата истакна: „Особена чест ми е што можам да кажам дека во едни деликатни услови архитектурата успеа да покаже виталност и неуништливост. Квалитетната архитектура никој не може да ја сопре“. Претседателот на комисијата што ги разгледуваше пристигнатите трудови, архитект Александар Смилевски, образложувајќи ја работата на 4

3

ПОРТА

27 декември 2013

СЕКТРОН

инфо БОНИМИ

Градски пазар во Пробиштип

Kуќа-Р

стручната комисија истакна дека годинава во конкуренција за Големата годишна награда на ААМ биле пријавени 10 реализирани архитектонски објекти, девет во Македонија и еден во Косово. „По опстојно разгледување на сите кандидирани објекти по пат на селекција, комисијата издвои четири објекти и тоа: Станбено-деловен објект БОНИМИ во Скопје, Деловен објект СЕКТРОН во Скопје, Градски пазар за земјоделски и услужни дејности во Пробиштип и индивидуална станбена куќа-Р во Скопје. Имајќи ги предвид пристигнатите трудови, комисијата заклучи дека македонската архитектура покажува виталност, желба за натпревар и истражување, слобода на креативното изразување и современост“, рече Смилевски. Што се однесува до добитникот, комисијата потенцира дека „во услови на сложени просторни можности на локацијата, изведениот објект има успешно решение на поливалентноста на внатрешниот простор и со складна употреба на стакло и алуминиум се постигнува комплетно обликување на објектот“.

3

27 декември 2013 ПОРТА

5

инфо

ШЕСТ ГОДИНИ КОМОРА НА ОВЛАСТЕНИ АРХИТЕКТИ И ОВЛАСТЕНИ ИНЖЕНЕРИ

Комората со речиси 7.000 членови и 18.000 овластувања Комората на овластени архитекти и овластени инженери востанови четири награди со кои ќе се вреднуваат достигнувањата на најдобрите и најистакнати инженери

К

омората на овластени архитекти и овластени инженери одбележа шест години од основањето. Таа во моментов има 12 одделенија со 6.872 члена и издадени 18.000 овластувања. Одбележувањето беше повод да се проговори за достигнувањата и работата на Комората во годината што изминува и она што ќе се работи наредната година. Обраќајќи им се на присутните на одбележувањето, претседателот на Комората Блашко Димитров истакна дека годинава е формирано ново одделение за Енергетска ефикасност, а исто така е формирана и работна група во Комората и започнати се првите активности околу изработка на упатства за минималните цени на инженерските услуги. Покрај другото, Комората изминатиот период беше посебно активна со коморите од регионот, од што произлезе одлуката македонската Комора да биде претседавач на ИИРС во првата половина од 2014 година. Од плановите за идната година нагласено беше таа да биде година на континуирано инженерско образование со предавања во повеќе градови во Македонија. Последните неколку години, во ЕУ се воведува системот на задолжително перманентно образование на инженерите, без кое не е можно да се има активно овластување за извршување на соодветна дејност. За таа цел Комората ќе настојува да овозможи дополнителна едукација на своите членови преку организирање на разни предавања, семинари, конгреси и слично, во рамките на своите финансиски можности, без да ги оптоварува овластените инженери со дополнителни трошоци. Во рамките на одбележувањето на шестата годишнина од основањето, Комората на овластени архитекти и овластени инженери востанови четири награди, кои ќе ги носат имињата на починатите истакнати инженери од македонската

6

3

ПОРТА

27 декември 2013

богата инженерска историја, од областа на архитектурата, градежништвото, машинството и електротехниката, со кои ќе се вреднуваат достигнувањата на најдобрите и најистакнати инженери. Наградата од областа на архитектурата ќе го носи името на професорот Борис Чипан. Наградата од областа на градежништвото ќе го носи името на професорот Александар-Цане Ангелов. Наградата од областа на машинство ќе го носи името на професорот Илија Черепналковски и наградата од областа на електротехниката ќе го носи името на професорот Станимир Јовановски. Во тој контекст, Комората додели благодарници на неколку свои истакнати членови, кои несебично помогнаа во основањето и работата на Комората во изминатите шест години. Благодарници им беа доделени на 10 нејзини истакнати членови: Јагода Мицајкова, Виолета Стојанова, проф. д-р Мирослав Грчев, Мирко Андовски, проф. д-р Санде Атанасовски, Станислава Додева, Гани Идризи, Мирко Стојановски, Петраки Мано и проф. д-р Васил Витанов.

инфо

Адора Инженеринг со рекордна продажба од 270 елитни станови во 2013

Г

радежната компанија „Адора Инженеринг“ 2013 година ја завршува со рекордна продажба од 270 елитни станови во Скопје, Струмица и Охрид, што е повеќе од минатата година. Анализите на продажниот сектор покажаа дека во текот на 12-те месеци во компанијата се јавиле околу 3.000 заинтересирани граѓани за купување на стан, 900 потенцијални купувачи ја посетиле компанијата, а речиси една третина од нив, односно 270 граѓани купиле нов дом од овој единствен градежен супербренд во Македонија во 2013/2014 година. Интересен е податокот за возрасната структура на купувачите, кои во модерниот

станбен комплекс „Адора“ во Ново Лисиче, општина Аеродром, Скопје, каде компанијата наскоро ќе гради уште два станбени објекти, се на возраст од 30 до 40 години, што значи

релативно помлада популација, додека од 40 до 50 години се купувачите на станови во елитните објекти „Под Водно“ во Скопје и „Билјанини Извори“ во Охрид.

3

27 декември 2013 ПОРТА

7

инфо

ГОДИШНО СОБРАНИЕ НА MACOLD

Нема силна економија без големи брани

Браните во Македонија може да бидат погодни за развој на земјоделието, сточарството, но може да станат и туристичка атракција. Сепак, за тоа треба да се работи. Експертот за големи брани Трифун Паскалов смета дека реонот на Мариово има потенцијал за економски развој на браните

М

акедонија има голема традиција во изградба на брани. Една од најстарите е браната „Матка“ изградена во 1936 година, која го има издржано и скопскиот земјотрес. Високите брани во Македонија се во надлежност на Електрани на Македонија – ЕЛЕМ, и сите тие се исклучително сигурни. Законски за сите брани е задолжително следење на нивното

8

3

ПОРТА

27 декември 2013

однесување со инструменти, а контролата на инструментите ја прават стручни лица. Браните треба да се постојано под контрола и да имаат низа сензори за следење за водениот притисок, ама и за останатите параметри како што се поместувањата и температурите во одделни делови од браните, беше истакнато на Годишното собрание на Здружението Македонски комитет за големи брани (MACOLD). Членовите на Здружението ги одредија

приоритетите за идната година, а традиционално одржаа и семинари на кои се потсетија за состојбата со одредни брани во Македонија. Идната година е планирано македонски претставници да учествуваат на годишна конференција за големи брани, која ќе се одржи на Бали. Исто така, од Здружението веќе се подготвуваат за организирање на 10 советувањa за водостопанство и хидротехника, а паралено со останатите активности ќе се

инфо продолжи и со работа за изработка на едицијата „Браните во Македонија“ . Браните во Македонија може да бидат погодни за развој на земјоделието, сточарството, но може да станат и туристичка атракција. Сепак, за тоа треба да се работи. Експертот за големи брани Трифун Паскалов смета дека реонот на Мариово има потенцијал за економски развој на браните. Во своето излагање „Визија за ревитализација и економски развој на Мариово“, тој наведува кои сè чекори треба да се преземат за да заживее овој крај. „Има неколку проекти на кои сметам дека треба да се посвети внимание. Најпрво треба да има интегрален развој на патната инфраструктура затоа што во оваа ситуација е тешко да се стигне од Прилеп до кое било село за кратко време. Проект за водостопански и енергетски развој на сливот на Црна Река, развојот на земјоделството,сточарството, рибарството, пчеларството, шумарството и дрвната индустрија се исто така значајни за овој регион“, вели Паскалов. Освен овие проекти, тој наведува дека во реонот на Мариово е потребно да се направи регионален систем за отстранување на цврст отпад, како и проект за изградба на станица за прочистување на отпадни води. Што се однесува, пак, до термоелектраната Мариово, Паскалов вели дека таа има

можности за користење на јагленот за производство на електрична енергија. Како проект, Паскалов го наведува и тој за изградба на нуклеарна електроцентрала во Македонија. „Ова се проектите на кои треба да се работи за да се ревитализира реонот на Мариово и да се искористат сите капацитети на браните во овој регион“, додава Паскалов. Но, освен реализацијата на овие проекти за кои говори Паскалов, треба да се реши и изградбата на хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“ кои се наоѓаат на Црна Река. Владата веќе 10 пати распишува тендер за реализација на проектот за изградба на хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“. Но, досега сите обиди се неуспешни, вели експертот Илија Андонов-Ченто. Хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“, за македонски услови, се мега-енергетски проект од огромно стратегиско значење од повеќе аспекти. Особено ако работат во еден систем заедно со ХЕЦ „Тиквеш“. Токму заради нивната цена и стратегиско значење, главниот збор во градењето мора да го има државата. Освен стратегиското значење за електроенергетскиот систем, овие хидроцентрали можат да обезбедат континуиран раст на бруто домашниот производ и придвижување на домашната економија. Двете хидроцентрали кои се наоѓаат

во срцето на централна Македонија треба да ја зафаќаат водата од сливот на Црна Река. Нивната проектирана заедничка инсталирана моќност е 450 мегавати, што значи дека тие две заедно, ако работат истовремено можат да произведат електрична енергија која е околу 70 отсто од електричната енергија што ќе ја произведе РЕК „Битола“, најголемиот поединечен производител на струја во земјава. И додека се чека изградбата на овие две хидроцентрали, останатите големи брани во Македонија се следат постојано. Тие се снабдени со инструменти кои сигнализираат доколку нешто не е во ред. Слободан Филиповски од фирмата SWIT MS објаснува дека целата опрема што се монтира во браните има софтвер кој ги чита сите податоци за состојбите. Такви инструменти се монтирани на браните „Света Петка“ и „Кнежево“. Во Македонија има околу 30 бетонски и над стотина мали брани. Сите брани во Македонија се поделени на мали и големи. Во големи брани спаѓаат оние со висина поголема од 15 метри, но и оние со висина меѓу 10 и 15 метри доколку ги исполнуваат потребните услови. Околу 20 брани кои се големи се третирани од посебен интерес за државата. К.С.Т.

3

27 декември 2013 ПОРТА

9

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ - ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ - ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ - KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

Tel: 00 389 034 212 064 00 389 034 211 757 00 389 034 215 225 00 389 034 215 226 Fax: 00 389 034 211 964 e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk e-mail: hidropl@t-home.mk www.konti-hidroplast.com.mk Industriska bb 1480 Gevgelija MACEDONIA 10 ПОРТА 27 декември 2013

3

региони

ПРЕСВРТНИЦА ВО ОДНОСОТ КОН КУЛТНОТО ШТИПСКО НОВО СЕЛО

Проекти од историска важност Започна уредувањето на дворот на новиот ректорат, кој се наоѓа во заедничкиот двор со црквата „Света Богородица“. Проектот предвидува нова партерна површина или мини плоштад со фонтана. Пред Ректоратот ќе се наоѓа и споменик на Гоце Делчев. Се гради и огромен паркинг од другата страна до реката Брегалница, а кај „Јаворот“ се прави амфитеатар со чешма и црква.

Д

олги години штипско Ново Село беше оставено на заборавот на времето. Трошните куќи со автентична архитектура сè уште некако се држат, иако не е тајна, ниту далеку од вистината, дека можат и да паднат. Легендарното училиште во кое даскалувал Гоце Делчев беше исто така во лоша состојба, наместо да биде своевиден модерен музеј на апостолот на македонската револуција. А доволно е да се каже дека како основно училиште е изградено во 1882 година и во периодот 1894 - 1896 година во него работел Делчев. Но, очигледно работите одат во подобра насока. Оваа 2013 означува своевидна пресвртница во односот кон култното Ново Село. Универзитетот „Гоце Делчев“ веќе е во финална реализација на обновата на самото

Драган РИСТОВ

Уредување на дворот на Ректоратот на УГД

училиште (надворешно и внатрешно), кое е предвидено да биде седиште на новиот ректорат, а од пред извесно време започна и уредувањето на дворот. Раскопано е старото кошаркарско игралиште кое се наоѓа во заедничкиот двор со црквата „Света Богородица“ и полека добива лик новата партерна површина, која во согласност со проектот подразбира мини плоштад со фонтана и други придружни елементи. Веќе се поставуваат новите бехатон плочи, се оформува фонтаната, а некогашниот ѕид од долната страна на улицата е срушен и на негово место веќе се конструирани скалила кои имаат и елементи на илуминација. Се настојува целиот комплекс да биде обликуван така што ќе има еден спој меѓу Ректоратот и црквата каде се наоѓаат и скривниците на Гоце Делчев. Пред Ректоратот ќе биде поставен и споменик на Гоце Делчев, а до него ќе има

и една голема просторија, која заеднички ќе ја користат МПЦ и Универзитетот. Споменикот ќе биде висок околу три метри. И влезната капија, од страната каде што се наоѓа и куќата на Гоце Делчев, ќе добие поубав изглед. Од двете страни на капијата, на ѕидовите ќе бидат поставени релјефи на познати штипски личности, како на пример Јосиф Ковачев, Владислав Ковачев, Михаило Апостолски, Тодор Павлов, Михаил Гогов, Мише Развигоров, Даме Груев кој исто така бил учител во новоселското училиште и други личности.

- Споменикот се изготвува и е во завршна фаза. Тоа ќе биде момент многу значаен за нас како Универзитет, но и за градот, зашто тоа ќе биде местото со кое ќе се гордееме сите - изјави Кирил Барбареев, проректор за развој и инвестиции при УГД - Штип. На отворањето на Ректоратот во Штип ќе биде донесен и 

3

27 декември 2013 ПОРТА

11

региони Новата црква која ја гради бизнисменот Сашо Миладинов

Реконструкција на куќата на Мијалкови

Проект за уредување на дворот на Ректоратот

12

3

ПОРТА

27 декември 2013

прстенот што некогаш го носел со себе идеологот на македонското национално движење, Гоце Делчев.

- Со внуката на Гоце Делчев, Катерина Нурџиова-Делчева, имав средба во Благоевград, Бугарија, каде што живее. Во таа пригода, таа ми рече дека нејзина желба е да го предаде на чување прстенот што го оставил Гоце Делчев на штипскиот Универзитет. Тоа ќе се случи кога ќе се отвори и спомен собата на Делчев, која ќе се наоѓа во поранешната фискултурна сала на некогашното училиште во Ново Село. Во оваа спомен соба ќе има и други експонати, пред сè стари предмети, кои при свечените заклетви ги користеле комитите (кама и пиштол). Ќе има и стари дрвени клупи од времето кога во ова училиште учителствувал Делчев - додава Барбареев. Исто така, општина Штип веќе започна со уредувањето на просторот кај реката Брегалница, од спротивната страна на Ректоратот. Набиената земја и купиштата ѓубре веќе стануваат минато, бидејќи таму полека се оформува урбан паркинг простор со сите потребни елементи, кој треба да биде завршен до крајот на декември. Треба да се напомене дека и регионалниот пат кој поминува тука, во должина од над два километри, пред пет месеци беше реконструиран целосно, со нов слој на асфалт. Паралелно со паркингот, отстранета е некогашната продавницабарака на излезот од Ново Село, кај познатото место „Јаворот“, каде веќе се прави уште еден мини плоштад. Тој ќе вклучува мал амфитеатар и мала еднокуполна црква. Од овој дел па се до црквата, низ срцето на Ново Село поминува улицата „Крсте Мисирков“, денес асфалтна ископина со паркирани возила од кои тешко можат и пешаци да поминат. Но за да се заокружи целиот проект, оваа улица е предвидено да биде пешачка зона, со забранет сообраќај.

региони Уредување на паркинг

На оваа улица, на самиот почеток се наоѓа и куќата на пред ректоратон Мијалкови, која е во финална фаза на реставрација, во стар македонски стил. Општината веќе прави проект со Министерството за култура за обнова на уште неколку куќи, меѓу кои и онаа што ќе биде музеј. Сите тие треба да бидат реновирани по примерот на куќата на Мијалкови. Во непосредна близина на „Јаворот“, на самиот свиок од патот, некогашната трошна куќа во која беше црквата „Покров на Пресвета Богородица“, со донација на бизнисменот и ктитор Сашо Миладинов од модната конфекција „Алабатрос“, полека се претвора во црковен храм, бидејќи прераснува во прекрасна црква во класичен македонски стил. Ако на крајот се додаде и намерата на локалната самоуправа да ги обнови легендарните извори Л’џи, познатото извориште на водата од бањата Кежовица, каде пред век и половина новоселските моми ги переле чергите и алиштата, изградбата на две автентични чешми кај „Јаворот“, исчистеното и уреденото корито на реката Брегалница и најавата дека од март ќе се прави шеталиште зад Исарот, во подножјето, кое ќе биде своевидна пешачка зона од камениот мост па се до вливот на Отиња во Брегалница (кај паркингот што се гради), тогаш неминовно мора да се признае дека Ново Село со чист образ ќе продолжи да ја чува легендата за револуционерното минато на Штип. Од градежен аспект, тоа ќе биде и своевиден успех не само за градот туку и за државата, бидејќи ќе се стави крај на распаѓањето на куќите во кои некогаш за слободна Македонија сонувале илјадници комити. 

3

27 декември 2013 ПОРТА

13

градежништво

СОЧИ ПОДГОТВЕН ЗА ЗИМСКАТА ОЛИМПИЈАДА

Најкомпактна олимпијада во За одржување на игрите во Сочи, направени се 11 спортски објекти расположени на две локации - крајбрежен кластер или Олимписки парк и планински кластер или Краснаја Полјана. Вкупните трошоци за Зимските олимписки игри 2014 изнесуваат 1.256 милијарди рубљи или 50 милијарди американски долари, со што тие се досега најскапи во историјата на олимписките игри. Предраг КОЧОВСКИ, дипл.инж.арх.

В

о градот Сочи - Русија ќе се случи eден од најважните светски настани во 2014 година. Тој е домаќин на XXII Зимски олимписки игри (ЗОИ) - меѓународен спортски настан, кој ќе се одржи од 7 до 23 февруари 2014 година. На територијата на Русија ова се втори олимписки игри. Во Москва во 1980 година се оджани летни олимписки игри, а за прв пат во својата историја, Русија ќе биде домаќин и на зимски олимписки игри. По завршување на олимписките игри, на истите спортски објекти ќе се одржат Зимските параолимписки игри 2014. На ЗОИ во Сочи ќе учествуваат 2.750 спортисти од 85

14

3

ПОРТА

27 декември 2013

Олимпискиот парк Сочи - Панорама на изведена состојба

земји од светот, а во програмата се вклучени 15 зимски спортски дисциплини, обединети во осум вида спорт и ќе се доделат 98 комплети медали. Финансирањето на организацијата, изградбата на објектите и инфраструктурата е со средства од државниот буџет на Руската Федерација и приватни инвестиции, а вкупните трошоци изнесуваат 1.256 милијарди рубљи или 50 милијарди американски долари, што се досега најскапи во историјата на олимписките игри. Организаторите на ЗОИ 2014 со гордост потенцираат дека Олимпијадата во Сочи ќе биде најкомпактна во целата историја на игрите. Навистина, сите клучни спортски

објекти се сконцентрирани во Олимпискиот парк и се на растојание стотина метри еден од друг, само на неколку минути одење. За одржување на игрите во Сочи, направени се 11 спортски објекти расположени на две локации, на крајбрежен кластер или Олимписки парк и планински кластер или Краснаја Полјана. Патувањето од планинските спортски објекти до крајбрежните изнесува не повеќе од 30 минути со новата железничка линија на растојание од 48 километри. Секој кластер во непосредна близина има свое олимписко село за сместување на спортистите, така што патот од олимпиското село до местата на натпревари е од 5 до 15 минути.

градежништво

целата историја на игрите СОЧИ Најголем туристички град во Русија. Тоа е Сочи. Тој се протега на 147 километри по должината на брегот на Црното Море. Планинскиот масив Западен Кавказ го обиколува Сочи на височина од 2.000 метри со највисокиот планински врв во Европа - Елбрус ( 5.642 м) кој е повисок и од Мон Блан (4.810 м). Градот се наоѓа на иста географска широчина како Ница и Торонто. Климата во Сочи е влажна суптропска. Просечната летна температура е +24°C, а просечна во зима +6°С, температурата на морето достигнува до +28° C. Во Сочи се наоѓа летната резиденција на претседателот на Русија, па затоа градот го нарекуваат „главен град на југот на Русија“. Сочи има населеност од 368.000 постојани жители. Основниот

национален состав се Руси, Ерменци, Украинци и Грузијци. Во Сочи се родиле многу познати руски спортисти, меѓу кои олимпискиот шампион тенисерот Евгениј Kaфeлников и тенисерката ѕвезда Марија Шарапова. Гордоста на Сочи се прекрасните плажи, кои не заостануваат во однос на Медитеранот и формираат едно од најдолгите крајбрежја во Европа, топлата клима, изворите со минерална вода како и шумите на Западен Кавказ, кои на територијата на Сочи зафаќаат повеќе од 200.000 хектари. Повеќе од 90 проценти од површината на Сочи вклучуваат планини, а подрачјето на градот е целосно дел од државниот Национален парк кој е влезен во списокот на светското наследство на УНЕСКО.

ОЛИМПИСКИ ПАРК

Олимпискиот парк Сочи е еден од главните објекти на претстојните Зимски олимписки игри. Се наоѓа на брегот на Црното Море во Имеритинската долина. Изградбата на некои објекти на Олимпискиот парк е завршена на крајот на 2012 година, за спроведување на некои натпревари како тестови во оваа година. Другите објекти се пред завршување. Во Олимпискиот парк ќе се одржи церемонијата на отворање и затворање на игрите, сите натпревари на мраз, а исто така и церемониите на прогласување на победниците. Олимпискиот парк едновремено може да прими 70 илјади посетители. Тој ги опфаќа: • Олимпискиот стадион „Фишт“, церемонија на отворање /затворање, 40.000 гледачи • Големиот леден дворец „Бољшој“ - хокеј, 12.000 гледачи • Ледената арена „Шајба“ - хокеј и слеџ-хокеј, 7.000 гледачи • Карлинг центар „Ледјаној куб“ - карлинг, 3.000 гледачи 

3

27 декември 2013 ПОРТА

15

градежништво • Зимскиот дворец на спортови „Ајсберг“ - уметничко лизгање и лизгање на кратки патеки, 12.000 гледачи • Арена „Адлер“ - брзо лизгање, 8.000 гледачи

• Олимписко село - сместување за спортисти и новинари, капацитет 3.000 места • Олимпискиот парк /станица/ - железничка станица • Тренинг арена за хокеј

• Тренинг центар за уметничко лизгање • Главен медијацентар • Хотел за членовите на МОК • Траса за Формула 1 • Тематски парк

Големиот леден дворец „Бољшој“

Зимски дворец на спортови „Ајсберг“

16

3

ПОРТА

27 декември 2013

градежништво „Адлер Арена“

КРАСНАЈА ПОЛЈАНА

Краснаја Полјана е локацијата каде што ќе се одржуваат планинските, односно скијачките натпревари. За таа цел на падините од планината се направени: • Комплекс за натпревари во нордиско скијање и биатлон

Центар за боб „Санки“

„Лаура“ - 7.500 гледачи • Комплекс „Роза Хутор“: ски-центар „Роза Хутор“ и екстрим парк „Роза Хутор“ - алпско скијање, сноуборд-парк, фристајл, за вкупно 17.750 гледачи • Комплекс скокалници „Руские горки“ - ски скокови, 7.500 гледачи Комплекс за натпревари во нордиско скијање и биатлон, „Лаура“

• Центар за санкање „Санки“ - боб, скелетон, санкање, 5.000 гледачи • Планинско олимписко село на гребенот Псехако - 1.100 места • Планинско олимписко медиумсело и помошен медија центар во одморалиштето „Горки-Город“  Комплекс скокалници „Руские горки“

Комплекс „Роза Хутор“

3

27 декември 2013 ПОРТА

17

градежништво Планинско олимписко село

Меѓународен аеродром - Сочи

ИНФРАСТРУКТУРА

За потребите на Олимписките игри изградена е специјална железничка линија од Адлер до Краснаја Полјана, која го поврзува Олимпискиот парк, аеродромот и објектите во Краснаја Полјана. Во тек е реконструкција на постојната железничка линија од Туапсе до Адлер (102 километри), која по целата должина ќе биде двонасочна, со што ќе се овозможи да се организираат нормални регионални превози и да се зголеми пропусната моќ на оваа линија. Покрај тоа оваа линија ќе продолжи до аеродроморт „Сочи“ во Адлер. Исто

така, се планира изградба на експресна железничка линија Москва - Адлер. Завршен е и пуштен во употреба новиот меѓународен аеродром „Сочи“, новата аеродромска зграда (објект кој ГП „Маврово“ - Скопје го започна во далечната 1989 година и ја изведе комплетно армиранобетонската конструкција, а кој е прекинат поради нефинасирање. Во октомври 2006 година работите се продолжени и завршени). Покрај тоа, зголемена е должината на пистата за полетување за 300 матри и нејзината должината сега изнесува 2.500 метри, а широчината 49 метри.

Пропусната моќ на сочинскиот аеродром изнесува три милиони патници годишно. Аеродромот е поврзан со сите поголеми градови во Русија и со главните градови во Европа. Во градовите околу Сочи, Геленджик, Минерални Води и Краснодар се направени резервни аеродроми. Во пристаништето „Сочи“ се завршува изградбата на нов терминал, кој ќе овозможи прием на бродови со капацитет од три илјади патници. Терминалот е расположен на 1,5 километар од брегот. Карго пристаништето се планира да се дислоцира од центарот на градот. Извршена е изградба и модернизација на телекомуникациската инфраструктура на регионот, инфраструктура на дигитална радиодифузија, која вклучува радио и телевизиски предаватели кои го покриваат Сочи и регионот. Создаден е инфокомуникациски центар за известување на земјите од странство, преку три комуникациски сателити спрема стандардот HDTV. Изградени се и модернизирани четири електрични централи, двојно е зголемен капацитетот на сочинската термоелектро центала, зголемен е капацитетот на електростаниците во регионот на соседните градови, изведени се нови линии на надземни електрични водови.

ХОТЕЛИ - СМЕСТУВАЊЕ

Олимпијадата се очекува да ја посетат 1,2 милиони туристи. Состојбата на хотелски сместувања во 2012 год. изнесувала 34 илјади места. До почетокот на игрите се планира да се заврши изградбата на уште 20 илјади соби во нови хотели и во постојните, кои се реконструирани и модернизирани. На барање на Меѓународниот олимписки комитет, околу три илјади соби одговараат на категоријата „пет звезди“, 9.605 на категоријата „четири звезди“, а 21.716 според стандарот „три звезди“. 

Новата Железничка станица во Адлер

18

3

ПОРТА

27 декември 2013

Патна петља – Адлерско кољцо

www.kingspan.com

градежништво

Опис на објектот: Mr. Bricolage, Скопје Користени материјали:

Сендвич панел со огноотпорна термоизолациона исполна IPN, модел на панел за фасадно обложување AWP100 mm боја RAL 9010, Сендвич панел со огноотпорна термоизолациона исполна IPN, модел на панел за кровно обложување RW100 mm

www.kingspan.mk

тел: +389 75 80 77 00 ПОРТА 3 27 декември 2013

19

градежништво

ИНЖЕНЕРСКИ И КОНСТРУКТИВЕН ПРИСТАП ЗА УБЛАЖУВАЊЕ НА ВЛИЈАНИЕТО

Предизвици од динамичкото

В

проф. д-р Рудигер ХОФЕР, Универзитет Рур во Бохум, Факултет за градежништво и животна средина, Германија

етерот на различни начини влијае врз вибрациите на објектите и конструкциите. Турбуленциите во атмосферата се прва и веројатно најдобро проучена причина, која ги предизвикува овие вибрации. Следниот важен динамички ефект е резултат на вртлозите, кои вообичаено се јавуваат на бочните страни на витко тело и истите се со периодично променлива насока (вртложна улица). Авто-побудувањето на осцилирачките конструкции е предизвикано од интеракцијата помеѓу флуидот и конструкцијата. Вибрациите на градежните објекти и одделните конструктивни елементи предизвикани од динамичкото оптоварување од ветерот може да предизвикаат прекумерен

одговор на конструкцијата, а долгорочно и посериозни оштетувања. Прописите за проектирање налагаат анализата примарно да се спроведе за ретки екстремни случаи „оптоварување-одговор на конструкција“, додека за комплетниот склоп од динамички влијанија што ветерот ги предизвикува во текот на експлоатациониот век на конструкцијата, кој е причина за појава и развој на оштетувања на истата, постојат мал број на пресметковни модели. Типичен пример за изложеност на ветер е кровна конструкција со голем распон. Кај оваа конструкција напрегањата предизвикуваат замор на конструкцијата како резултат на ударното дејство на ветерот, што претставува главен аеродинамичен механизам на дејствување.

Слика 1: Хала на железничка станица во Хемниц, Германија, претпоставка за соодветен засек, влијание на дебелината на материјалот

Во анализата можат да се воведат поволните ефекти од несимултаната појава на максималните вредности, односно пиковите на притисок. Понатамошни подобрувања се можни ако се примени пристап со броење на циклусите во реална временска историја на

напрегања, или да се дефинира пробабилистичка распределба преку поврзување на циклусите на напрегања со мноштвото одговори на налетите на ветерот. Доверлива алатка за соодветни истражувања претставува тестирањето во аеродинамички тунел.

Слика 2: Мерења во аеродинамички тунел при просторно товарење, спектрална анализа на напрегањата на модел во конечни елементи, составување на S-N кривата на напрегања

Во таа смисла, во текстот е даден приказ на потврдено нумеричко и експериментално моделирање на оштетувањата на конструкцијата на конверторот на ветерна енергија, како и на испитувањата на моделите на вртложните сили кај сложени конструктивни елементи со кружен напречен пресек. Реалното предвидување на преостанатиот век на конструкцијата 20

3

ПОРТА

27 декември 2013

првично зависи од добрата процена на оштетувањата акумулирани во текот на експлоатацијата. Комбинацијата од мониторинг на состојбата на конструкцијата и идентификацијата на системот помага за што е можно пореално моделирање на актуелната состојба на постојните и очекуваните оштетувања. Заморот и процесот на оштетување се стохастички, нелинеарни и временски

НА ВЕТЕРОТ ВРЗ ОБЈЕКТИТЕ ОД ВИСОКОГРАДБАТА И ИНФРАСТУКТУРНИТЕ ОБЈЕКТИ

градежништво

оптоварување од ветерот променливи. Споредено со претходните пристапи, со правилно вклучување на нелинеарноста и на временската варијација, историјата на товарење може да се употреби поефикасно за да се долови развојот на оштетувањата. Класичниот S-N концепт на Wöhler (следење на линеарната акумулација на оштетувањата) не секогаш ги

задоволува барањата за реално предвидување на преостанатиот век на конструкцијата. Како што е прикажано на сл.3, преостанатиот век на конструкцијата може да се определи со примена на стохастички модели за процесот на товарење и со моделирање на оштетувањата директно или со примена на посебни елементи за прснатини (XFEM).

Слика 3: Пример на разгледуван конвертор на ветерна енергија во Германија, оштетување на заварена врска моделирана директно и со примена на елементи за прснатини, анализа на оштетувањата

Таканаречената v.Kármán-вртложна улица предизвикува осцилации на конструкцијата нормално на правецот на ветерот како резултат на вртлозите кои вообичаено се јавуваат на бочните страни на витко тело и истите се со периодично променлива насока. Името го добила по Теодор фон Карман, кој беше првиот што ја разви теоријата за предвидување на честотата на вртложното одвојување и брзината на движење на вртлозите. Секој одвоен вртлог предизвикува сила со главна компонента напречно на правецот на ветерот. Резултатот е динамички товар кој осцилира со честотата на одвојување на вртлозите. За флексибилно тело кое вибрира со доволно високи амплитуди, таканаречениот аероеластичен ефект

се јавува во процесот на товарење каде двојувањето на вртлогот е синхронизирано со фреквенцијата на вибрациите на конструкцијата (lock-in effect - затворен ефект). Во вакви услови се подобрува корелацијата на товарот долж оската на гредата и одговорот на конструкцијата се приближува кон синусоиден. Резонансата на вртлогот предизвикала конструктивен лом на кулите и оџаците поради замор. Покрај дампери, други можни противмерки се аеродинамичните мерки, како ветробрани (О8) или отвори (t2). На Слика 4 одговорот на оригиналната конфигурација (t1) на конзолата со квадратен напречен пресек е спореден со одговорите добиени со алтернативите.

Слика 4: Скалести кули на топлана во изведба, енергија на бочни осцилации за три конфигурации

3

27 декември 2013 ПОРТА

21

градежништво

КНАУФ АКАДЕМИЈА СО ПОСЛЕДНО ПРЕДАВАЊЕ ЗА ГОДИНАВА

Свест за повисока звучна изолација во станбената градба

Реалните потреби од звучна изолација се далеку над минималните законски барања, а законските барања реално и не се постигнуваат во градежништвото, кога ќе ги земеме предвид преносите на звук преку пробивите на ѕидовите, преку соседните елементи и преку подовите и таваните К.С.Т.

В

о земји каде термичката изолација на објектите е законски регулирана и стандардно употребувана, изолацијата на звукот во објектите е главниот фактор што укажува на квалитетот на просторот што се гради. „Звучна изолација и звучен комфор“ беше темата на последната „Кнауф Академија“ за оваа година. Експерти од „Кнауф“, но и професори од Градежниот факултет ги изнесоа фактите околу звукот како појава, негово ширење, карактеристики, типови, параметри,

22

3

ПОРТА

27 декември 2013

начини на мерење, како и најпрактичните начини на негово пригушување и изолирање, што допрва ќе стане тренд во станбената градба во Македонија. Звукот се пренесува преку прегради по директен пат, преку отвори и процепи и преку вратите и прозорците. Пренесувањето на звукот може да се пресече со раздвојување и вметнување на механички препреки. Но, постои и ударен звук кој предизвикува вибрации кои се шират по подовите, а за тоа најдобра изолација е конструкција на пливачки под, вели професорката од Градежниот

факултет, Тодорка Самарџиоска. За да се провери колкава звучна изолација има еден објект, се вршат мерења и тоа во комплетно завршен и потполно празен простор, односно без мебел, завеси, теписи - објаснува Самарџиоска. Таа додава дека во Македонија за звучна изолација важи правилник од 1989 година, според кој звучната изолациска моќ на ѕидовите помеѓу станбени единици треба да биде најмалку 52 децибели. Кај внатрешните преградни ѕидови стандардот е 42 децибели. Европските стандарди велат дека преградните ѕидови меѓу станови

градежништво треба да имаат 50 до 56 децибели звучна пропустливост, а преградните ѕидови во становите од 40 до 45 децибели. Един Далифи од „Кнауф инсулејшн“ од Србија, објасни за улогата на минералната волна во заштита од бучава и просторна акустика. „Камената и стаклената волна се минерални волни кои се одлични апсорбенти на звучна енергија, и како такви ја зголемуваат изолациската моќ на сите системи во кои учествуваат. Изолационата моќ кај гипсените прегради зависи од гипсените облоги, растојанието меѓу нив, еластичноста на потконструкцијата, од количината на минерална волна, бројот на дисконтинуитет внатре во преградите, но и од грешките при изведбата“, објаснува Далифи. Кај ѕиданиот преграден ѕид, пак, додава тој, поголема звучна изолација се постигнува со систем на ѕидна облога. Ако ѕидот се изолира со камена или стаклена волна тогаш има до 14 децибели поголема звучна изолација, а ако е со друг тип на изолација или без неа, тогаш таа е само два децибели. Што се однесува, пак, до звучна изолација на неизолираните подови, Далифи наведе дека таму звукот се шири по конструкцијата и не може да се елиминира целосно. Решение е да се направи соба во соба, но тоа е тешко затоа што се крати просторот и е покомплицирано. Акустички добар простор е простор со одличен квалитет на внатрешните звуци, заштита од надворешна бука и без можност внатрешните звуци да се чујат во друга просторија (заштита на приватноста). Дека сето тоа може да се постигне во домот,

објасни Блажен Зотовски, советник за сува градба од „Кнауф“. Има различни типови на плочи кои учествуваат во системите за звучна излоцаија. Освен стандардните масивни плочи, има и понапредни кои нудат одлична звучна изолација. Тука спаѓа плочата "Diamant" со напредната механичка отпорност и стабилност, што ја прави погодна за употреба на места подложни на оштетувања. Разликата што оваа плоча ја донесува кај сувомонтажните преградни ѕидови во споредба со стандардните плочи, достигнува и до 12 dB. Но, „Кнауф“ има и плоча за највисока звучна изолација, а тоа е плочата "Silentboard". Звучен комфор со бенефит плус се добива со плочата "Cleaneo". Тоа се гипсени плочи со различен облик и процент на перфорираност и каширан филц на задната страна, кој не му дозволува на звукот, по преминот низ плочата, да се врати назад во просторот. При секоја градба има детали кои значат изолација, вели Зотовски. Правилата велат дека при изведба на кошулката треба да има прекини точно под ѕидовите, или самата кошулка да се изведе по монтажата на целосните ѕидови. Препораката за штекерите е тие да бидат разминати од 50 до 60 сантиметри од едната и од другата страна на двата ѕида, а беа наведени и повеќе други детали кои директно влијаат врз звучната изолација на ѕидовите, ѕидните облоги, таваните и фасадните системи. Според колегите од „Кнауф“, добрата изолацијата бара познавање, време и внимание, а вложувањето во неа е она што во Македонија допрва ќе почне да се продава.

КНАУФ - МАТЕРИЈАЛИ ЗА СИТЕ ГРАДЕЖНИ СИСТЕМИ Точно една недела пред предавањето за звучна изолација и комфор, во рамките на циклусот семинари „Кнауф Академија“, беше одржано и предавање на тема „Системска градба“, каде колегите од „Кнауф“ укажаа на потребата од употреба на целосен систем, од кој е логично да се очекува постигнување на сите карактеристики на системот, кои се опишани во соодветните технички листови. Само од целосен систем може да се очекува да нè заштити од звук и високи/ниски температури, да постигне одредени механички карактеристики и да ја постигне трајноста која сите ние ја бараме во квалитетната градба. Блажен Зотовски ги презентираше најважните елементи и начини на вградување на сите сувомонтажни системи, како и системите за малтерисување и самонивелирачките подови (FE50 самонивелирачка кошулка и Knauf Nivelir - маса за порамнување на подови). Александар Николовски, советник за материјали од градежната хемија и фасадни системи, потенцираше дека фасадните системи се дел од објектот што е изложен на милоста и немилоста на временските услови, и дека најверно треба да одговорат на најстрогите барања на монтажата за да останат во формата, бојата и обликот што инвеститорот си ги одбрал. Како случаи на непочитување на овие барања, Николовски ги наведе неколкуте случаи на оштетени и паднати фасади, кои се случија последниве години низ Скопје и републиката. Строги правила на вградување владеат и кај системите за поплочување, т.е. кај употребата на цементните лепила за плочки, со различни карактеристики: отпорност на мрзнење, флексибилност, трајност. Тимот од „Кнауф“ најави продолжување и продлабочување на овие предавања, како и активности со истите и низ другите градови во Македонија.

3

27 декември 2013 ПОРТА

23

интервју

ЈОВАН ИВАНОВСКИ, „АРХИТЕКТОНСКИ ВОДИЧ НИЗ НЕВИДЛИВО СКОПЈЕ“

Градскиот идентитет и неговите неутрални места Урбаниот живот во невидливите места е потврда дека во моментот кога градските празнини започнуваат да бидат населувани од одредена група корисници, тие се претвораат во неформални градски средишта, од „не-места“ во „места“ на градот Катерина СПАСОВСКА ТРПКОВСКА

О

вој месец скопјани имаа можност да видат изложба која повозрасните ги врати во годините наназад, а помладите ги запозна со еден поинаков дух што го имаше Скопје. Студијата „Невидливо Скопје“ претставува истражувачки проект насочен кон проучување на јавните простори во градот. Во студијата се опфатени 51 место во градот. Секое од истражуваните места е претставено преку текстуални и графички прилози. Идеја на истражувањето е да се откријат, документираат, проучат и јавно да се претстават местата каде во рамките

24

3

ПОРТА

27 декември 2013

на комплексниот урбан пејзаж на градот Скопје се создава, раѓа, предизвикува или се обликува скриената (суб)култура на секојдневното градско живеење „под отворено небо“. За „Невидливо Скопје“, за урбаноста на градот и за сето она што групата млади архитекти имаат да го кажат, за „Порта 3“ одговара едниот од нив, Јован Николовски.

Од каде идејата за „Невидливо Скопје“?

 Студијата „Невидливо Скопје“ е поттикната од повеќе причини. Од една страна, тоа е желбата да се истражуваат јавните простори во градот Скопје,

нагласувајќи ги оние јавни простори кои ѝ се помалку познати на јавноста, а во кои градот интензивно живее. Нивното откривање, мапирање и промовирање, претставува начин да се покаже (и укаже) дека градот Скопје поседува раскошна урбана природа за која многумина не се свесни дека постои. Од друга страна, во време кога градските места со историско, симболичко и по автоматизам политичко значење се наоѓаат во центарот на вниманието на пошироката јавност, сметаме дека е вистински момент да се нагласи дека севкупноста на градската слика, градскиот пејзаж и градскиот идентитет го сочинуваат

интервју и места кои по претходните критериуми би можеле да се дефинираат како неутрални. Во поширока смисла, покрај основната намера, тематиката на секојдневната урбана динамика на градот да ја направиме подостапна за пошироката јавност, во истражувачка смисла целта на оваа студија е повеќезначна: на методолошки план - да предложи неколку можни начини на мапирање и анализа на современиот град од аспект на неговата постојана формална променливост; на документарен план - да придонесе во разбирањето на структурата на јавниот простор во градот Скопје во контекст на општата - глобалната, односно специфичната локална (постсоцијалистичка) транзиција на урбаното; на емпириски план - да ја утврди меѓусебната зависност на елементите на урбаниот и архитектонскиот простор и новите социокултурни модели на урбано живеење.

Колку време ја работевте студијата и колкумина бевте вклучени?

 Студијата „Невидливо Скопје“ беше работена четири години, во периодот 2009 - 2013 година, со различна динамика и интензитет на работа. Јадрото на истражувачкиот тим го сочинуваат вкупно десет архитекти и студенти по архитектура: Јован Ивановски, Владимир Десков, Паолина Милушева, Билјана Темелковска, Иван Николовски, Сања Лилиткин, Нина КарангелескаТодоровска, Мартин Ефремовски, Сања Тасева, Бисера Крцковска и Александар Балдазарски. Во текот на работата соработувавме со истражувачи од други области и дисциплини, помеѓу кои сакам да го истакнам Фабио Матиоли, урбан антрополог од Италија, со чија помош беше организирана тридневна работилница на која, покрај членовите на истражувачкиот

тим, учество земаа и студенти од Институтот за етнологија и антропологија од Природноматематичкиот факултет при УКИМ. Во изработката и реализацијата на изложбената поставка, со која проектот беше претставен пред јавноста, беа вклучени и неколку студенти од Архитектонскиот факултет во Скопје при УКИМ.

Зошто се опфатени 51 локација, само толку ли се места во градот со посебно субкултурно значење?

 Се разбира дека такви места не се само 51, во градот со сигурност ги има стотици, ако не и илјадници. Нивниот точен број всушност и не може да биде изброен, бидејќи тие постојано се појавуваат или исчезнуваат. Заеднички именител на местата што се претставени во водичот (и изложбата) е дека тоа се места кон кои гравитираат корисници, пред сè од поширокото урбано подрачје, жители на

градот кои живеат на други географски точки. Во таа смисла, овие места не се локални, туку пред сè станува збор за градски собиралишта. Од друга страна, изборот да посочиме 51 вакво место во градот (а не рамно 50) доаѓа од убедувањето дека, како што споменав, бројот на ваквите градски собиралишта всушност не може да биде заокружен, доброен, конечен, „цел број“. Конечно, бројот на истражени и документирани места произлегува (и е ограничен) од објективните (квантитативни) истражувачки можности на работниот тим.

На изложбата можеше да се видат 48 макети на јавни простори. Ќе може ли за секоја од нив накратко да ни кажете што е тоа што го имала, а го загубила во ова време? Или барем за дел од нив?

 Секоја од макетите всушност претставува еден исечок од градот, еден негов фрагмент. Основна цел на овој дел од поставката беше преку медиумот на физичкиот модел поавтентично да го претставиме карактерот на урбаниот простор во рамки на кој се јавуваат невидливите места. Макетите ја покажуваат само основната архитектонска конфигурација на волумените на соседните градби помеѓу кои се наоѓа претставеното градско собиралиште. Што се однесува до динамиката на местата, во смисла на промените што настанале во меѓувреме, овој аспект не е претставен на макетите, бидејќи тие промени се случуваат постојано и практично е невозможно да бидат соодветно и навремено ажурирани. Единствен начин да ги проследите промените што настанале или кои во моментот настануваат е да го земете водичот во рака и да ги посетите местата што ве интересираат. 

3

27 декември 2013 ПОРТА

25

интервју Има ли и натаму Скопје дух за да создава нови вакви места? Може ли да се испланираат, проектираат и изградат, или единствено се како спонтани?

 Градовите се наоѓаат во процес на постојано (пре)создавање; тие се доградуваат, преуредуваат, рушат, наслојуваат... Низ различни времиња градовите ги населуваат и различни генерации кои веруваат во вредности (барем малку) поразлични од своите претходници, кои припаѓаат на различни културни обрасци... Соодветно, формите на урбано живеење се менуваат, а со тоа и односот кон просторот (местата) на градот. Во таа смисла, средиштата на невидливото живеење постојано се преселуваат од една точка во друга, најчесто спонтано и, што се вели, „без план“. Преку насочување на истражувачкиот интерес кон овие привремени, во-мигот-актуелни места во градот, со оваа студија сакаме да покажеме дека и покрај силната тенденција на приватизација на јавните градски простори (преку нивна комерцијализација, политизација, симболизација итн.), урбаниот живот во Скопје сè уште е витален и тој се наоѓа во постојан процес на (пре)создавање на нови точки на интерес. Клучно својство на овие места претставува нивниот непостојан, привремен и транзиторен карактер, карактеристики кои соодветствуваат со споменатата променливост на градот. Урбаниот живот во невидливите места е

26

3

ПОРТА

27 декември 2013

потврда дека во моментот кога градските празнини започнуваат да бидат населувани од одредена група корисници, тие во многу кус временски период се претвораат во неформални градски средишта, од „не-места“ во „места“ на градот.

Поради кои причини, според Вас, локалните власти не го следат доволно и не го земаат предвид урбаното живеење при обликувањето на просторот во градот и во нивните општини? Не ги познаваат доволно локалните навики или едноставно ги игнорираат, следејќи свои и други интереси?

 Како места на алтернативно разбирање на искуството на градот, невидливите места всушност претставуваат контрапункт на формалните концепти на урбанистичкото планирање. Во таа смисла, невидливите места претставуваат своевидни точки на отпор кон планскиот урбанизам, кој како своја целна група ги има само „примерните“ категории на корисници на градот. Доколку посетите некои од овие места, ќе видите дека тие не ретко претставуваат урбани прибежишта на многу маргинализирани поединци или групи кои спонтано го населуваат просторот, како одговор на разни форми на урбана бруталност (материјална сиромаштија, социјална исклученост, културна дискриминација). Односно, како форма на отпор кон исклучувачкиот карактер на некои од формалните јавни простори во градот.

Преку следење на трагите од активности кои се одвиваат на невидливите места, дојдовме до заклучок дека многу од нив претставуваат оази на градските (суб) култури, чие постоење во извесна смисла претставува барометер за степенот на синтеза меѓу архитектонскиот и социјалниот простор. На многу од тие урбани субкултури, токму невидливите места се просторот во кој ги истражуваат своите уметнички можности, за што сведочат многуте форми на улична уметност. Истражувањето, документирањето, мапирањето и анализата на неформалните градски собиралишта во Скопје ни овозможи да откриеме повеќе различни „клучеви“ за читање на врската помеѓу архитектонскиот простор и урбаниот живот во нашиот град. Впрочем, една од целите на водичот низ невидливо Скопје беше токму тоа, на јавноста, на властите, на планерите... да им укаже на постоењето на ваквите облици на јавно живеење, кои сметаме дека треба да бидат набљудувани како вредности на градот, а не негови морбидни симптоми.

Што после Архитектонскиот водич низ Невидливо Скопје?

 Од една страна, продолжуваме да го следиме невидливото живеење на градот, од друга, се обидуваме да пронајдеме и „отвориме“ други прашања поврзани со секојдневната урбана динамика на Скопје. 

интервју

3

27 декември 2013 ПОРТА

27

архитектура

Трансформација на Ново Маало во нова колективна форма

Гордан Петров е автор на магистерски труд во кој се согледуваат современите трансформации на станбената текстура во маргинализираните зони од градското ткиво и наоѓање на алтернативно решение за физички уништените и социјално разградливите процеси, кои го фрагментизираат основното станбено ткиво на градот

С

ведоци сме на еден динамичен развој на општеството коешто несомнено има потреба од интегрирање на нови архитектонски концепти, кои ќе одговараат на современиот начин на градскиот и урбан живот. Така, во овој број на „Порта 3“ предмет на анализа е магистерскиот труд на Гордан Петров, под менторство на проф. д-р Минас Бакалчев, а темата се современите трансформации на станбената текстура во маргинализираните зони, кои несомнено припаѓаат и се дел од градското ткиво, како и наоѓање на алтернативно решение за физички

28

3

ПОРТА

27 декември 2013

Анастасија НИКОЛОВСКА уништените и социјално разградливите процеси, кои го фрагментизираат основното станбено ткиво на градот. Неконтролираното и хаотично згуснување и трансформирање на физичката и социјалната структура на градот е видлив израз на долготрајната пост-социјалистичка транзиција. Некогашните препознатливи делови на градот во налетот на новите просторни и социјални процеси, како и на новите станбени потреби ја губат јасната урбана морфологија и архитектонска типологија. Нивните некогашни станбени квалитети неповратно се губат. Како можеме да одговориме на новите

потреби, а истовремено да ги задржиме и развиеме постојните квалитети? Првиот дел од овој труд обработува теми кои низ еден историски пресек укажуваат на најразлични типови на надградување, наслојување, супер понирање на градското ткиво. Следниот чекор е морфолошко-хронолошката декомпозиција на градот Скопје, каде што се препознаваат урбаните фрагменти во градот, односно урбаните слоеви создадени кон крајот на XIX и во текот на XX век, и кои овозможуваат да се согледа диверзитетот и комплексноста на самиот процес на надградување, како и поволностите од

архитектура неговата примена кон она што е предмет на обработка во овој магистерски труд. Начинот на кој се приоѓа кон разгледување на избраниот дел од градот - Ново Маало, е нов од аспект на тоа што одговара на моменталните потреби и постојните проблеми кои се среќаваат во Ново Маало, но во исто време и препознатлив од аспект на тоа што се базира на веќе обработени теории за трансформација и реконструкција на градот. Проектот предложува задржување на постојната, ситна структура на Ново Маало, не затоа што е во добра физичка состојба, туку поради фактот што на самите жители им годи атмосферата што владее во маалото, чувството на припадност и, секако, социјалниот аспект во маалото. Тоа се овозможува преку трансформативна тактика на надградување, наслојување, односно додавање на уште едно, паралелно ниво на Ново Маало, форма која произлегува од уличниот модел на маалото. Трансформацијата на Ново Маало е замислена така, да се добие нова колективна форма која ќе биде во коегзистенција со постојната

физичка структура на маалото, како и квалитативно да го надгради, истакнувајќи го народниот дух што го поседува. Проектот претставува еден вид експеримент, каде што преку линиски формации произлезени од уличниот модел на маалото, истото се надградува, воедно се шири по вертикала, но и се развива независно од ситната постоечка структура. Иако според новиот детален урбанистички план на подрачјето на Ново Маало се предвидени блоковски структури и поништување на сè што е постоечко, овој проект го негира таквиот конвенционален начин на пристап и предлага една нова над-структура, која паралелно би функционирала со постојната. Мостовите, по својата природа служат како конектори, така и во овој проект е постигнат еден нов квалитет, поврзување на кејот на реката Вардар со маалото и новоформираниот јавен отворен простор, кој како една архитектонска „депресија“, претставува критика на случувањата со јавните простори во Скопје. Современите стихијни, неконтролирани и неизвесни промени на нашата околина ги

доживуваме како закана. Тие претставуваат сериозна закана како за физичкиот, така и за културниот и социјалниот модел на нашите заедници. Но токму овие промени треба да нè стимулираат да ја реобмислиме нашата заедница, нашите живеалишта, нашите дворови. Надградувањето како тактика успешно функционира, нуди еден нов, современ начин на живот. Маалото што постојано и стихијно поединечно се наслојува, надградува, доградува, сега би можело да го продолжи процесот, но на еден „колективен” начин. Ваквиот пристап на трансформација на станбената текстура е наменет, првенствено да одговори на потребите на жителите на Ново Маало, но може да послужи како модел кој би се имплементирал и во други слични по структура делови од градот. Со ваквиот пристап маалскиот живот повторно се актуализира, нешто што блоковскиот напад на градовите го негира. Живеењето во куќа, а во центарот на градот не е само привилегија, туку и негов социо-културен идентитет. Тоа всушност претставува еден од основните квалитети на вака реализираниот проект.

3

27 декември 2013 ПОРТА

29

архитектура

МУЗЕЈ „ХУМЕКС“, МЕКСИКО СИТИ, МЕКСИКО

Репрезентативен дом на современата уметност

М

ексико Сити одамна е моќен играч во областа на значајни модерни и современи музеи од архитектонска гледна точка. Тука, пред сè, се мисли на Националниот антрополошки музеј, кој го дизајнирал познатиот мексикански архитект Педро Рамирез Васкез (1919-2013), а граден во периодот 1963-1964. Овој музеј претставува успешен пример на современата архитектура со складни ефекти и еден од најубавите музеи во светот со своето старо индијанско уметничко и културно наследство. Или приватниот музеј Soumaya, изграден во 2011 година, посветен на фондацијата на Карлос Слим, еден од најбогатите луѓе во светот и неговата импресивна уметничка колекција која содржи илјадници дела од 14 век па до денес. Автор на овој музеј со аморфна структура е мексиканскиот архитект Фернандо Ромеро. Ваквата традиција на градење модерни музеи во Мексико Сити ја продолжува и неодамна отворениот музеј „Хумекс“, главна платформа за изложби на фондацијата Jumex за современа уметност. Овој нов музеј своите врати за јавноста ги отвори на 19 ноември 2013 година. Музејот го проектирал познатиот британски архитект Дејвид Чиперфилд, а изградбата започнала во 2010 година. Отворањето на музејот е проследено и со нова дигитална платформа на институцијата: www.fundacionjumex. org, виртуелен простор кој ги нуди сите потребни информации во врска со активностите, како и дополнителни материјали кои вклучуваат информативни текстови, интервјуа со уметници и кустоси, и информации во врска со збирката на фондацијата Jumex. Сместен спроти музејот Soumaya,

30

3

ПОРТА

27 декември 2013

архитектура во „дизајнерска мека“ позната како „Плаза Карсо“, музејот „Хумекс“ е првиот проект на славниот Дејвид Чиперфилд во Латинска Америка. Музејот е, исто така, најзначаен дом на современата уметност во целиот регион, воден од Еугенио Лопез Алонсо, визионерски наследник на Grupo Jumex, глобална империја за производство на овошни сокови. Забестиот покрив на трикатната зграда претставува галериски простор предвиден за максимално користење на природната светлина. За свеченото отворање на музејот е поставена изложбата A Place in Two Dimensions, уметнички дијалог меѓу седум скулптури на познатиот американски минималистички и концептуален уметник Фред Сенбек и 50 дела од музејската колекција, вклучувајќи дела од авторите Доналд Џад, Амбер

Стак, Џеф Кунс и Габриел Ороско. На вториот кат е поставена прва мексиканска ретроспективна изложба на починатиот американски уметник Џејмс Ли Бајарс, додека инсталацијата Cosmogonía doméstica на мексиканскот уметник Демијан Ортега е сместена во приземниот двор. „Она што функционира добро во Лос Анџелес не значи дека ќе помине во Богота, или конкретно во Мексико Сити. Прво и основно, музејот мора да биде во дијалог со својот град, активно да учествува со своето социо-културно постоење и да биде учесник во својот и во урбаниот контекст на градот“, ќе забележи Алонсо. Тој сака музејот „Хумекс“ да служи како прибежиште од градската врева на светскиот мегаполис, како што е Мексико Сити. Тоа и не е мала мисија во град од 20 милиони жители.

3

27 декември 2013 ПОРТА

31

архитектура

ИСПОРАЧУВАМЕ КОМПЛЕТНИ ИНЖЕНЕРСКИ РЕШЕНИЈА ВО 10 ОБЛАСТИ ЗА 60+ ЕКСПЕРТИЗИ

Адреса ул. Борис Трајковски 111 1000 Скопје, Македонија Тел/Факс: +389 (0)2 3109 795

32

3

ПОРТА

27 декември 2013

Email: info@geing.com.mk ONLINE: www.GEING.com.mk Контактирајте нè. Веруваме дека ќе ги надминеме Вашите очекувања.

архитектура

Сакаме ли нов хотел? Во Белград речиси во потполност замре изградбата на деловен простор, кој беше неприкосновен во текот на транзициските години. Се градеше на големо, површината на деловен простор секоја година се зголемуваше за илјадници квадрати и наеднаш сè застана.

Д

еновиве во Белград се прочу веста дека инвеститор добил градежна дозвола за адаптација на постоечка зграда во хотел, кој припаѓа на еден познат ланец на хотели. Тоа беше причината проектот на хотелот „Кортјард Мериот“ (Courtyard Merriot) повторно да го достигне фокусот на интересирање како на стручната јавност така и на сите заинтересирани за развојот на Белград. Последните неколку години, откако економската криза зема замав, во Белград речиси во потполност замре изградбата на деловен простор, кој беше неприкосновен во текот на транзициските години. Се градеше на големо, површината на деловен простор секоја година се зголемуваше за илјадници квадрати и наеднаш сè застана. Буквално застана, така што некои скоро завршени згради нема кој да ги доврши, изградените објекти се празни, а цената на квадрат деловен простор нагло падна. Во исто време, со кризата што ја почувствуваа сите оние што живеат од деловните квадрати, во Белград се градеа сè повеќе хотели. Се градеа нови објекти, беа ангажирани познати имиња од светот на архитектурата, се средуваа некогашните капитални хотелски простори, бројот на хотели од сите категории полека се зголемуваше. Тоа не беше доволно, денес, кога се очекува отворањето на реновираниот некогашен хотел „Интерконтинентал“, се работи на уште неколку проекти во поширокиот центар на градот. Со години наназад, излегувајќи од тролејбусот на Плоштадот на Републиката, се наидуваше на голема, по малку трошна и напуштена зграда, која се сместила помеѓу две институции од национално значење – Народниот музеј и Народниот театар. Големиот стаклен кубус ја претставува 

м-р Ѓорѓе ЈОКИЌ, дипл.инж.арх. (СРБИЈА)

3

27 декември 2013 ПОРТА

33

архитектура

деловната зграда на компанијата „Југодрво“, денеска празна. Пред неа, со години се продаваше цвеќе, работеше еден киоск и една пекарница. Објектот нема да биде срушен, ќе му биде променета намената и изгледот, а со самото тоа и изгледот на најважниот плоштад во Белград. Приказната за деловната зграда на „Југодрво“ почнува од седумдесеттите години на минатиот век. Архитектите Драган Јовановиќ и Момчило Миловановиќ победиле на конкурсот во 1978 година, а зградата е изградена осум години подоцна. Таа е една од ретките згради со челична конструкција во Белград, и кога е направена имала напредно решение за констукцијата на фасадата. Архитектонското решение на намален габарит има нагласен агол и многу вешто го интерпретира просторот каде се „спојува“ јавниот простор и самиот објект. Квалитетот на обработка на фасадата е во фактот што двете фасадни рамнини на објектот се одраз на небото и околните објекти, кои се многу значајни во архитектурата на Белград. Пред година и пол, кога е претставена идејата за реконструкција на зградата „Југодрво“ во хотел, се појави група архитекти и студенти на архитектура наречена „Иницијатива за архитектура“.

34

3

ПОРТА

27 декември 2013

Тие, преку сајт, организираа петиција за зачувување на спомнатиот објект, запознавајќи ја пошироката јавност со неговото значење и историјата на објектот. Писма се пишуваа и до доскорешниот градоначалник. Како што обично се случува, петицијата не промени ништо, градоначалникот можеби и не го прочитал писмото, и пред неколку дена се појави веста за добиената градежна дозвола. Според зборовите на организаторот на иницијативата за зачувување на зградата, реконструкцијата ќе ги загрози сегашните архитектонски карактеристики на објектите и амбиенталната вредност на Плоштадот на Републиката. Бидејќи решението не е добиено преку конкурс, што се смета за јавна проверка, и бидејќи јавноста не била вклучена во расправата, во ова здружение сметаат дека ќе се наруши културолошкото и историското значење на овој амбиент. Од друга страна, компанијата „ПФБ Пропертиес“ планира да вложи 25 милиони евра во обнова на зградата и адаптација на постоечкиот објект во хотел. Најголемата вредност на овој објект, што е една од причините да биде избран за иден хотел, е неговата локација. Треба да се додаде и фактот што во самиот

центар на Белград нема хотели кои припаѓаат на реномирани ланци, а исто така постои и големо интересирање за изградба на хотелски простор во главниот град на Србија, што може да се види во квантитетот на изградени или најавени проекти. Предвидено е новиот хотел да има 115 соби, кои ги задоволуваат сите технички стандарди на хотелите „Мериот“, како и сите придружни функции кои одат со корпоративниот стандард. Причината за овој мал број соби е во фактот што инвеститорот не може да оди надвор од габаритот на постоечката зграда. Според нивните зборови, тоа не мора да биде нужно зло, бидејќи во време на криза таквите хотели се покажале многу успешни и исплатливи за инвестиција. Ставката околу која не би се сложиле луѓето од „Иницијатива за архитектура“ и луѓето што ќе го реализираат проектот е секако фасадата. Според инвеститорот, оспорената новопроектирана фасада, имајќи предвид дека оригиналната фасада претставува есенција на естетскиот квалитет на оригиналното решение, претставува храбар архитектонски израз, што во свое време беше и сегашната фасада. На такво решение луѓето се навикнале со текот

архитектура на времето, па тие веруваат дека и новата фасада, порано или подоцна, ќе биде прифатена. Од техничка страна, оригиналната фасада има проблем заради ориентацијата во правец југозапад и големата стаклена површина, па задниот простор е многу тешко, речиси и невозможно, да се излади во текот на поголемиот дел од годината и потрошувачката на енергија е огромна. Новопроектираната фасада ќе има современи термоизолациски материјали, а ќе се користи и техника на пасивно ладење со користење на заштитни маски. Тој архитектонски елемент, покрај енергетската ефикасност, ќе влијае и на заштитата на приватност на корисниците на хотелот, што ќе им биде овозможено да гледаат од своите соби на Плоштадот, а притоа да не бидат забележани. Но, постојат две спротивставени страни со доста силни аргументи. Дали да се зачува одредената архитектонска целина или да му се дозволи на инвеститорот да го промени изгледот на главниот белградски плоштад? Дали со овој потег ќе биде уништен еден од архитектонските објекти во Белград или реконструкцијата ќе биде нешто што ќе му помогне на градот? Можеме ли, воопшто, да дефинираме што е денес повредно во Белград, дали оригиналната напуштена архитектура во самиот центар на градот или уште еден хотел чиј изглед предизвика голема дискусија? Дали сличен проблем постоел и пред триесет години кога стаклената зграда на „Југодрво“ го нашла своето место помеѓу две национални институции? Белград во догледно време ќе добие нов хотел, кога точно сè уште не се знае, почетокот на работите е најавен за јануари 2014 година. Јавноста ќе биде поделена веројатно и долго време откако првите гости ќе отседнат во новиот објект, а жената што продаваше цвеќе пред зградата на „Југодрво“ ќе мора да побара ново место. Веројатно и ќе го пронајде пред ние да се договориме што било исправно во случајот „Југодрво“. 

ПАРКИНГ СИСТЕМИ адреса: ул. Никола Карев бр. 20, 1000 Скопје, п. фах: 356 тел./факс: +389 2 2465 467 e-mail: izgradba@gmail.com www.parkingsistemi.com.mk www.facebook.com/izgradba 27 декември 2013 ПОРТА

3

35

архитектура

36

3

ПОРТА

27 декември 2013

дрвна архитектура

ДРВЕНИТЕ КУЌИ природен избор за домување Дрвото со својата племенитост и релаксирачки ефект што го има врз човекот, позитивно влијае и врз психолошкиот развој на децата што живеат во дрвени куќи Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, дипл. инж. по дрвна индустрија

П

риродно и прекрасно, дрвото е правилен и долготраен избор. Благодарение на одличните својства на дрвото, како градежен материјал го познаваме со илјадници години, и досега не е пронајден материјал кој може да го замени, или барем материјал со слични карактеристики. Дрвото е лесно за изградба и се карактеризира со трајност во различни клими и околности, а во исто време, покрај тоа што е конструктивен материјал, ја регулира влажноста во просторијата со испуштање и впивање на влагата, и претставува термичка изолација. Како типичен пример за куќа од дрво, и еден од најстарите примери за дрвни конструкции се дрвените колиби. Дрвените куќи сè уште се многу атрактивни градби, како за индивидуални куќи, викендички и други објекти во зимските рекреативни центри, така и како религиозни објекти, цркви, манастири и друго. Многу истражувања укажуваат на одличниот квалитет на животот во куќи направени целосно од дрво. Дрвото има способност да „дише“, па така со размената на воздухот во ентериерот и екстериерот, тој е многу погоден за живеење на луѓето. Покрај сите овие квалитети кои се спомнати, мора да се истакне и племенитоста на дрвото и релаксирачкиот ефект што го има врз човекот, со што позитивно влијае и на психолошкиот развој кај децата што живеат во дрвени куќи.

КОНСТРУКЦИЈА

Во историјата, особено во северните делови на Европа и Азија, основните живеалишта на луѓето се граделе со овој тип на градба. Старите мајстори својата техника за изградба на дрвени куќи ја пренесувале со генерации стотици години. Првите конструктивни елементи за изградба на дрвени куќи биле самите 

3

27 декември 2013 ПОРТА

37

дрвна архитектура дрва-стебла со мали обработки за изработка на конструктивните врски. Стеблата или балваните се ределе еднонадруго со набивање на дрвени колови вертикално за стабилност. Аглите каде што се сретнуваат два ѕида се обработувале со разни детали за да се формира една затворена целина и за да нема отвори од каде може да се појави термален мост. Покривот се изработувал со стандардна дрвна конструкција која се потпирала на ѕидовите. Главен алат кој се користел во изградбата бил секира, потоа длета, сврдла, чекани и други помошни алати. Со текот на времето и развивањето на технологијата, трупците добиваат различна и пософистицирана форма. Со оваа промена се подобрува квалитетот на објектите, се олеснува изградбата на објектите со што се намалува и времето на градење, а исто така што е многу важно, се зголемува искористувањето на дрвниот материјал со што се намалува потребата за сеча на шумите. Подобрувањето на квалитетот на лепилата овозможува трупците да се составуваат од повеќе слоеви и да се добиваат различни пресеци. Пресеците на трупците можат да бидат округли, квадратни, правоаголни или со комплексен пресек. Денешната технологија дозволува целосната обработка на елементите за изградба на дрвената куќа да се изработува во фабрика под контролирани услови со што се гарантира квалитетот на објектот. Во историјата, изградбата и обработката на балваните се случувало на самото градежно место.

ПРОМЕНА НА ДИМЕНЗИИТЕ КАЈ ДРВОТО

Познато е дека дрвото е хигроскопски материјал и има својство да впива и испушта влага од неговата околина, со што ги менува своите димензии. Ова својство е едно од клучните предизвици кои мора да се решат и да се предвидат при проектирање на дрвени куќи. Исто така, проектирањето на вакви куќи не е исто како проектирање на обична дрвна конструкција. Искуството вели дека еден ѕид со висина од 2,4 метри при сушење на дрвото може да се намали од 10 до 12 сантиметри, додека пак ѕид со висина од три метри се очекува да има намалување и до 20 сантиметри. Секако дека овие вредности не се исти за различни дрвни видови и за различни клими, но сепак може да се забележи дека значително има намалување на димензиите. Доколку не се предвидат овие промени може да претставуваат огромен проблем кај прозорците и вратите, а исто така можат 38

3

ПОРТА

27 декември 2013

дрвна архитектура

да се јават и отвори во ѕидовите со што може директно да влијае не само на изолационите способности на објектот, туку и на конструктивните. За да не се случат овие проблеми, посебни детали се изработуваат со толеранција кај отворите на ѕидовите со жлебови, за да може со намалување на димензиите да налегне конструкцијата без никакви оштетувања. Ова покажува дека целата конструкција на дрвената куќа треба да се предвиди и да се согледа како систем каде треба да

се контролира промената на димензии, влагата во конструкцијата и во ентериерот, движењето на воздухот и температурата низ конструкцијата и слично. Целиот систем се состои од темели, под, ѕидови од трупци, прозорци, врати, тавани, загревање и ладење, вентилациони системи, енергетско ефикасно осветлување, жители во објектот и надворешната околина. Каква и да било промена во овој систем ќе влијае на перформансите на останатите параметри. Кај мене, овие куќи секогаш буделе

празнична атмосфера. Атмосфера на зимски одмор, планина, скијање, празнување. Атмосфера на здравје, црвени образи, топли насмевки, врели чинии, дружење, забава... Со наближување на крајот на оваа година, им посакувам на сите читатели среќна и бериќетна Нова година и среќни божиќни празници, и исто така ви посакувам и празнување на новогодишната ноќ во планински амбиент, на чист воздух, и секако во куќа од дрво, покрај каминот со своите сакани и најблиски. 

âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò

OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í, èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè ÷àñîâíèöè Nomon. Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñî ñâî¼àòà óíèêàòíîñò. Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signum ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíè íå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.

*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - Ò ïðèñóòíà íà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.

www.ontime.mk

contact@ontime.mk

+389 75 431 135

3

27 декември 2013 ПОРТА

39

1963

2013

50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ

Михаил Токарев ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (17)

Деловни и станбени објекти во прв план

М. Радоњиќ, Р. Христов, Е. Дурлевиќ. Изложбено-продажниот салон SEAT на ул. „Скупи“

Јовица Стефановски. Автосалон со сервис на BMW на ул. „Скупи“

Марија Марковска. Фоксваген и Ауди центарот на бул. „Босна и Херцеговина“

Автосалоните и сервисите за моторни возила претставуваат посебно атрактивна проектантска тема, која освен што треба со својата програма и облик да се усогласи со околината, исто така треба да ги вгради и елементите за препознатливост на конкретниот бренд. Неколку објекти со таква намена се подигнати на јужното подножје од Зајчев рид, при што генерално погледнато се прават непотребни големи засеци на теренот, кои понекогаш се високи колку и самиот објект. Забележливо е исто така дека нивната јужна експозиција е недоволно искористена за прифаќање на соларната енергија. М. Радоњиќ, Р. Христов и Е. Дурлевиќ на ул. „Скупи“ го создаваат продажносервисниот салон SEAT (2003-2005) со речиси симетрично решение, нагласено со испакнатиот и лачно покриен влезен хол. Притоа, тие ги почитуваат барањата 40

3

ПОРТА

27 декември 2013

на брендот за создавање типски изложбен салон, како екстериерно, така и ентериерно. Јовица Стефановски на истата улица го проектира автосалонот со сервис BMW во вид на една издолжена хоризонтала со бочно поставен влезен трем и галерија над него. Далеку од претходните објекти, на бул. „Босна и Херцеговина“ во населбата Керамидница, Марија Марковска според барањата на брендот и во консултација со Митко Хаџи Пуља го создава Фолксваген и Ауди центарот (2004-05) со висок технолошки сјај на стаклено-челичната структура. Мартин Пановски на бул. „Илинден“, најпрво со голема креативност го проектира изложбено-продажниот салон на Хонда (2007) во вид на уметнички поедноставена автомобилска силуета. Меѓутоа, подоцна заедно со Дејан Спасеновски, врз истиот габарит и со нешто изменета основа, подигаат строго геометризиран објект со целосно застаклено приземје и со современи технолошки брисолеи на катот. Подигањето на згради за колективно домување во Скопје претставува еден од најдоходовните бизниси на инвеститорите. Под нивен притисок, архитектите често пати се принудени до максимум да ги искористат условите на локацијата и да

архитектура

Мартин Пановски и Дејан Спасеновски. Изложбено-продажниот салон Хонда на бул. „Илинден“. Идеен проект и реализација

создадат, не само еден, туку два нивоа на подпокриви. Со тоа се создава т.н. урбана сатурација, а се нарушува достојната слика на градот. Малубројни се архитектите кои на тоа поле успеваат да се изборат за достоинството на професијата. Поедини автори настојуваат со обликувањето на завршните нивоа да го зголемат квалитетот на просторното обликување. Така на пример, Јовица Стефановски, наместо со вообичаени подпокриви, една серија станбени згради завршува со полни лачни површини, а Ј. Стефановски. Станбено-деловниот објект на бул. Партизански одреди. Основа и изглед

понекогаш и со стаклени аголни или полукружни форми. Карактеристичен пример претставува проектот за станбеноделовниот објект Адора (2003), направен во соработка со Ванчо Георгиевски. Двојната височина на завршните лачни тимпанони и истакнатите полукружни аголни завршетоци од стакло создаваат визуелен притисок врз долните четири нивоа. Истиот автор прави слична композиција, но со аголни стаклени завршетоци кај станбено-деловниот објект на бул. „Партизански одреди“ (2003). Големиот станбено-деловен комплекс Лептокарија во почетокот на векот се дооформува со објектот на агол на бул. „Партизански одреди“, чие градење траеше долго поради големиот наплив на подземна вода, што се појави при темелењето. Врз таков терен, З. Ивановски и Л. Христовска подигаат една масивна композиција на повеќе нивоа со формални монументални елементи, кои донекаде потсетуваат на творештвото на Рикардо Бофиљ. Ѓоко Радовановиќ преку неговата фирма Радо Инженеринг проектира разновидни објекти кај нас, па дури и на Дачелниот исток. Негов најзначаен проектантски предизвик за Скопје во почетокот на векот претставува резиденцијалниот комплекс Соравија (2009-2012), поставен на границата со парк-шумата Водно. Комплексот има над 20.000 m2 корисна површина и се состои од повеќе објекти со: апартмани, гарсоњери, хотел со ресторан, вилнес центар и други објекти за рекреација. Најмалите станбени единици имаат 48 m2 површина, а најголемите со 

З. Ивановски и Л. Христовска. Станбено-деловниот објект на бул. Партизански одреди

3

27 декември 2013 ПОРТА

41

архитектура

Ѓоко Радовановиќ и др. Резиденцијалниот комплекс Соравија во населба Водно

Мето Стојчевски и Шенол Ислам. Панорама резиденс во населба Водно

Паолина Милушева. Проект за повеќесемејно домување, нови технологии. Маџир маало 42

3

ПОРТА

27 декември 2013

своите 180 m2 се решени на два нивоа, во вид на т.н дуплекси. Архитектонскиот израз и просторното уредување ги следат актуелните текови на овој вид архитектура во светот. Во истиот локалитет, нешто подоцна Мето Стојчевски и Шенол Ислам го создаваат Панорама резиденс (2011-2013) со луксузно домување од затворен тип. Станбените единици имаат големи прозорски отвори без парапет, со цел да се овозможи непречена широка визура кон градот. Сето тоа е дополнето со богато партерно уредување од ниска вегетација и водени површини. Забележливо е дека во областа на колективното домување, многу ретко се прават истражувања на нови архитектонски концепции. Меѓу ретките случаи спаѓаат и конкурсните трудови за нови станбени комплекси за потребите на АРМ, предвидени на локации од некогашните касарни. Понекогаш истражувањето на нови системи за колективно домување е поврзано и со локации во постоечка деградирана урбана средина. Таков е случајот со проектот за нови типологии повеќесемејно домување во Маџир Маало (2012) на Паолина Милушева. Во нејзината концепција се користат искуствата од нашите староградски структури и поуките на модерната, за да се создаде човекомерна единица на соседство. Проектирањето на индивидуални станбени објекти претставува широко поле за натпревар меѓу архитектите, каде е присутна поголема творечка слобода, често пати придружено и со експеримент. Од многубројните остварувања во таа област тешко може да се направи некој потесен избор. На самиот почеток од десетлетието, Големата годишна награда за архитектурата ја добива проектантскиот тим на ДСЦ за индивидуалниот станбен објект во населба Црниче (20002001), кој се карактеризира не само со совршена функција, туку и со хармониско пропорционирање на кое не му конкурира употребениот воздржан колорит.

архитектура ДСЦ Дизајн. Индувидуалниот станбен објект во населба Црниче

Ѓоко Радовановиќ и Саво Симовски. Зелената куќа во населбата Водно

Ѓоко Радовановиќ и Саво Симоски, често пати си земаат преголема слобода во проектирањето на куќите, каде прават спој на архитектонски елементи од различни периоди, при што не се воздржуваат од употреба и на интензивен колорит. Таков е случајот со нивната живописна и разиграна Зелена куќа (2002-2003) во населбата Водно. Душанка Поповска во консултација со Митко Хаџи Пуља ја проектира едносемејната куќа Поповски (2003) во вид на издолжена линеарна композиција, составена од традиционални камени ѕидови и од стакленочелични прегради, под мотото: враќање кон природата, интеграција на внатрешноста и надворешноста, на старото и новото итн. Во 2003 година се одбележува 40-годишнината од земјотресот во Скопје кога беше разурнат поголемиот дел од градот. По тој повод е објавена книгата СКОПЈЕ - катастрофа, обнова, искуства (SKOPJE - Catastrophe, Ronewal, Experience, Matica, 2004). Нејзини автори се Коле Јордановски, некогашен генерален директор во обновата и изградбата на Скопје, и Кенет Вотс, своевремено советник за урбано планирање при ООН. Авторите во книгата на документарен начин ги прикажуваат значајните настани во донесувањето на клучни стратешки одлуки за обновата и понатамошниот развој на градот. Користејќи го стекнатото искуство, тие отворено ги поставуваат дилемите и ги анализираат грешките направени при обновата на градот во тогашните околности, кога морале да се направат различни компромиси.  Серијата 50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ продолжува на интернет-страницата на Порта3: www.porta3.mk

Душанка Поповска. Едносемејна куќа во Бардовци

3

27 декември 2013 ПОРТА

43

експерт

ШАМПАЛИМО - ЦЕНТАР ЗА НЕПОЗНАТОТО, ЛИСАБОН, ПОРТУГАЛИЈА

Во потрага по непознатото Станува збор за несекојдневен спој на монументално во надворешното обликување и обработка на објектот со примена на трајни масивни материјали и многу похумана и поинтимна атмосфера на внатрешните простори. Спокојот на надворешниот амбиент и на водата, виталноста на сонцето и богатството на флората на градината, овозможува природно засолниште од проблемите на денот. д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх. (Велика Британија)

Н

а северниот брег на најдолгата река Тагус на Иберискиот Полуостров е лоциран главниот град на Португалиja - Лисабон. На устието на Тагус, каде се влева во Атланскиот Океан, се наоѓа прочуената кула Белем, објект заштитен од УНЕСКО како светско културно наследство. Од скоро, лисабонскиот реон Белем е збогатен со едно импресивно здание. Фондацијата Шампалимо во 2010 година го промовирала својот нов и врвен научно-истражувачки центар за биомедицински истражувања Центар за непознатото (Champalimaud Centre for the Unknown), испроектиран од светски позанатиот архитект Чарлс Кореа (Charles Correa), добитник на Карлскиот златен медал на Кралскиот институт на британските архитекти во 1984 година. Станува збор за научно-истражувачки

44

3

ПОРТА

27 декември 2013

центар наменет за мултидисциплинарни истражувања во областа на молекуларната биологија, генетика, имунологија, онкологија, неуронауки и бихевиорална психологија, замислен како установа која ќе понуди оптимални услови да ги привлече и задржи најдобрите академици, истражувачи и лекари од 20 земји во светот. Центарот „Шампалимо“ е резултат на соработката на три архитектонски бироа: индиското Charles Correa Associates како носител на проектот, американското RMJM Hillier како специјалист за проектирање на лаборатории и болници, и португалското Consiste. Нивната соработка резултирала во проект вреден 120 милиони долари, со 50.000 квадратни метри голем комплекс кој се состои од три објекти. Во првиот објект на подолните катови се сместени дијагностичкиот центар, центарот за лекување и центарот за добро здравје, додека на погорните катови се

семестени истражувачките лаборатории и административните канцеларии. Исто така, во овој објект е сместена и градината со големина 80 х 40 метри, пејзажно уредена како прашума која расте во самиот објект, а која е пристапна и за пациентите и за вработените во објектот. Во вториот објект се сместени аудиториумот, (Дарвиновиот) ресторан и изложбениот простор на нивото на влезот, додека на горното ниво се наоѓа конференцискиот центар и канцелариите на фондацијата Шампалимо. Елегантен стаклен мост ги поврзува овој со првиот објект. Третиот објект, всушност, е амфитеатар на отворено со поглед кон реката, наменет за јавни претстави и настани за потребите на пошироката заедницата. Трите објекти се со неправилни форми, кои главно се состојат од благи кривини кои, пак, меѓусебно се поврзуваат преку

експерт остри агли, а се поставени на таков начин што формираат отворена, 125 метри долга, благо накосена патека која поминува дијагонално низ комплексот во правец на Атлантскиот Океан. Распоредот и формата на објектите создаваат плоштад кој е отворен за јавноста и овозможува одржување на изложби, претстави но и отвора можности за медитација на посетителите. Слободниот пристап на јавноста до брегот на реката и јавните пејзажно уредени простори на комплексот е резултат на определбата на Фондацијата да се почитува историската важност на локацијата, и да се промовира интеракција помеѓу граѓаните, морето и „непознатото“. Големо внимание е посветено при проектирањето на објектот да се искористат пријатните струења на воздухот и погледите кон реката и океанот од клиничките простори во објектот, како и да се изврши јасна поделба на внатрешните простори, помеѓу оние приватните и јавните. Градината и реката, преку примена на принципите на геотермалната енергија, се користат за регулирање на климата во внатрешноста на објектот. Исто така, групирањето на просториите во чекалните на клиничките амбуланти им дава избор на корисниците, во смисла на тоа дали тие сакаат да ја сочуваат својата приватност за време на лекувањето или пак сакаат да ги споделат своите искуства со семјството и другите пациенти. Концептот на Кореа е инспириран од тераписките својства на земјата, копното, водата и прашумата, претставен преку градината, која, покрај различните растителни видови, вклучува и хабитат на пеперутки како симбол на животот и виталноста. Од страна на реката и океанот комплексот наликува на брод укотвен во близина на кулата Белем, во очекување своите патници и екипаж да ги понесе на патот што води кон откривање на непознатото. Ова дополнително е потенцирано на нивото на плоштадот со поставување на фонтана без раб, која визуелно се спојува со морето и двата столба, што ги симболизираат столбовите поставени помеѓу рампите од кои се пуштале бродовите во водата во минатото. Станува збор за несекојдневен спој на монументално во надворешното обликување и обработка на објектот со примена на трајни масивни материјали и многу похумана и поинтимна атмосфера на внатрешните простори, коишто во голем број завршуваат со погледи кон внатрешната градина и преку аморфните фасадни отвори, кои овозможуваат поглед кон реалноста на денешнината, но

и вечноста на морето. Станува збор за комплекс наменет да поттикне на размислување. Спокојот на надворешниот амбиент и на водата, виталноста на сонцето и богатството на флората на градината, овозможува природно засолниште од проблемите на денот. За пациентите комплексот овозможува исклучително хумани услови за нега во најтешките моменти на нивниот живот. За истражувачите се создадени високо квалитативни и инспиративни услови за работа. Доволно е само да се завртите за 90 степени од своето работно место и низ големиот стаклен екран да се најдете во центарот на прашумата, и

со бегол поглед кон нејзиниот хоризонт да се соочите со спокојот на водата и животната енергија на сонцето, коишто ќе ви помогнат да истраете на патот на откривањето на „непознатото“, за оние што го очекуваат спасот на подолните клинички нивоа на објектот. Во една реченица може да се каже дека новоизградениот Центар „Шампалимо“ на Чарлс Кореа, претставува врска помеѓу епските патувања на минатото и возбудливите научни откритија на иднината.

3

27 декември 2013 ПОРТА

45

технологии

МИСТЕРИОЗНИТЕ СПЛАВОВИ НА GOOGLE

Ново технолошко чудо!? Деновиве повторно се интензивираа шпекулациите околу сплавовите на Google, откако се потврдија информациите дека крајбрежната стража на САД извршила инспекција и покренала формална истрага околу овие сплавови

К

ога Google нешто работи во тајност, јавноста веќе знае сè (или сешто). Не дека Google не знае да чува тајни, туку новинарите се претерано итри и проникливи. А штом на виделина се појават информации, јавноста е исклучително љубопитна да дознае и доволно паметна да претпостави за што станува збор. Па така, кога во октомври годинава „пукна“ скандалот со мистериозните сплавови на Google, веднаш се појавија информации од типот: Google се подготвува за крајот на светот, Google ќе отплови во меѓународни води за да избегне каква било регулација и даноци, Google подготвува центар за податоци и торент сервис за инает на филмската и музичка индустрија, Google ќе клонира диносаурус, Google се подготвува за Интернет под вода, Google работи на нов извор на енергија итн. Но вистината е нешто поинаква. Деновиве повторно се интензивираа шпекулациите околу сплавовите на Google, откако се потврдија информациите дека крајбрежната стража на САД извршила инспекција и покренала формална истрага околу овие сплавови. Неофицијално, проблем се дозволите, но и спецификациите, па изградбата е стопирана на неопределно време. Во меѓувреме, со цел да го намали притисокот на јавноста, Google обелодени дека мистериозните сплавови не се ништо друго, туку уметнички технолошки изложбени простори – интерактивни центри каде луѓето можат да научат нешто повеќе

46

3

ПОРТА

27 декември 2013

Трајче СТОЈАНОВ, дипл.инж.арх. за новата технологија. Значи, нема ништо бу-ху во мистериозните спплавови. Но дури и да е така, Google гради објекти кои во секој случај ќе го задржат интересот на јавноста, бидејќи ќе остават архитектонски отисок, ќе бидат предмет на дискусии, ќе го дополнат имиџот на Google. Нешто што Apple го искуси со нивните малопродажни Apple Store. Во дизајнирањето на своите продавници - Apple Store, покојниот Стив Џобс се внесе со душа и срце, соработувајќи тесно со архитектите, насочувајќи ги кон она што навистина е Apple. Apple Store уште од самиот почеток станаа архитектонски и технолошки храмови. Што ќе изгради сега Google? Јавноста очекува нешто, но ништо помалку од она што Google навистина е: иновативна компанија и технолошки лидер.

ШТО ВСУШНОСТ ГРАДИ GOOGLE?

Колку што кажуваат информациите, Google индиректно поседува четири сплава или ако сакате пловечки платформи. Две од нив се наоѓаат во заливот на Сан Франциско, Калифорнија, додека останатите две се на Источниот брег, односно во Портланд, Мејн и Њу Лондон, Конетикат. Сплавовите се долги околу 72 метри, широки 22, а длабоки околу 5 метри. Изградени се од страна на C & C Marine and Repair во 2011та. Годинава, на сплавовите се монтира структура од 12-метарски транспортни контејнери наредени во едноставен 4x4x4 распоред: четири контејнери по должина, четири по широчина и четири во висина. Контејнерите се наредени на начин кој овозможува лесна монтажа и демонтажа.

технологии Се смета дека Google дури и размислува за мобилноста на своите објекти, кои би можел да ги постави на камиони, возови или бродови и да ги префрли на која било точка на планетава за кратко време. Во моментов, само на две платформи се поставени овие структури. На нив се забележуваат големи застаклени површини, wi-fi антени, скали и тераси, цевки и вентилациони канали. Во целата глетка доминира белата боја. Сите овие карактеристики одат во прилог на најавите дека платформата ќе служи за организирање на настани. Се очекува овие платформи да бидат дел од идната флота на Google на која ќе се организираат настани за одбрани посетители. И сè ќе беше океј, доколку не постоеја мноштво контроверзии кои го придружуваат проектот. Прво, целиот проект е обвиен со претерана тајност. Дури и сега кога во јавност протекоа информации, Google останува на кратки изјави кои се целосно неуверливи. Дополнително, зачудуваат строгите мерки на безбедност и доверливост на информациите кога станува збор за изложбени салони. Дури и американската крајбрежна стража била приморана да потпише изјави за доверливост на информациите. Тоа никој не би го барал за празни контејнери. Иако Google никаде не се спомнува како инвеститор, изведувач или сопстевник на платформите или структурите, тоа за неа го прават страшно таинствени компании за кои упорните новинари „ископаа“ дека сепак се поврзани или создадени од Google. Второ, се знае дека проектот се развива под водство на коосновачот и извршен директор Сергеј Брин и неговиот topsecret Google X тим, одговорен за двата најиновативни технолошки пронајдоци: Google Glass (очилата мини компјутери) и Google Car (автомобилите со автопилот). Оттука, очигледно е дека заднина на

проектот е ново технолошко чудо, инаку тимот ќе се состоеше од архитекти и конструктори, а акцент ќе беше ставен на архитектонските вредности. Трето, одлуката да се гради на вода, наместо на копно, дефинитивно додава масло на огнот. Можеби несреќно, но идејата за капацитети на вода потсетува на бродовите на Саентолошката црква на кои, според шпекулациите, се одржуваат супер тајните напредни курсеви за нејзините истакнати следбеници. Од друга страна, сè погласни се мислењата дека Google вградува технологија која е во коалиција со регулативите, па се обидува да ги избегне правилата што важат за on-shore градби на копно. Четврто, целата локација на која се градат двете платформи во близината на Сан Франциско е мистична. Станува збор на вештачки остров наречен Остров на богатството, кој е во сопственост на амерканската морнарица. Од 80тите години на минатиот век, дел од објектите се користат за филмската и музичката продукција. Меѓу другото, тука се снимале „Матрикс“ и „Индијана Џонс и последното крстарење“. Вљубениците во СФ се прашуваат дали сижето на филмот „Матрикс“ има врска со заднината на проектот? И последно, сепак, експертите се едногласни: Google прави центар за податоци. Од историјата на проектот, се знае дека Google разработувал идеја за пловечки центри за податоци уште пред неколку години. Во 2008 година, „Тајмс“ ја прогласува оваа идеја за една од најиновативните таа година. Во образложението на весникот се вели: „Скриениот трошок на триумфот на Интернет е растот на центрите за податоци. Интернет се потпира на големи комплекси на загреани, гладни за енергија сервери кои

трошат недвижности и енергија во масивни количини. Во 2006 година, центрите за податоци учествувале со неверојатни 1,5 отсто од вкупната потрошувачка на електрична енергија во САД. Инженерите на Google можеби најдоа решение: одржливи пловечки центри на податоци кои обезбедуваат енергија со помош на ветерни турбини и турбини на бранови, додека морската вода ги лади серверите, а укотвувањето покрај брегот претставува незначителен трошок“. Во 2009 година, Google патентираше токму таков центар за податоци. Доколку се споредат податоците во патентот со она што моментално се гради, ќе се забележи извонредна сличност. Во патентот системот е опишан како „систем кој вклучува пловечка платформа на која е монтиран компјутерски центар за податоци кој се состои од мноштво на компјутерски единици, морски електричен генератор во електрична врска со мноштво од компјутерски единици и една или повеќе морски ладилни единици за ладење на компјутерските единици“. Понатаму, патентот опишува податочни единици подредени во 2д и 3д мрежа и поставени во контејнери. Центрите за податоци се чувствителни објекти бидејќи често се мета на хакерски напад. Најчесто, нивните локации се чуваат во тајност. Дали поради тоа е превезот на тајноста на овој проект? Можеби. Можеби, Google навистина прави изложбени простори. Како и да е, сведоци сме на една технолошка архитектура која се создава врз барањата на електричниот полнеж како основна честица во ова дигитално доба.

3

27 декември 2013 ПОРТА

47

екологија

НАЈНОВО ОТКРИТИЕ НА АВСТРАЛИСКИТЕ НАУЧНИЦИ

Морското дно крие решение за светската криза за вода?

Пронајдените басени слатка вода под морското дно се слични на оние пронајдени под копното, а од чија издашност зависи поголемиот дел од светското население, така обезбедувајќи вода за пиење. Водата под морското дно има многу низок процент на соленост, па лесно може да се претвори во вода за пиење.

А

встралиските научници неодамна пронашле огромни резерви слатка вода под дното на светските океани, на повеќе километри оддалеченост од бреговите на Австралија, Кина, Северна Америка и Јужна Африка. Истражувањето открива дека станува збор за половина милион кубни километри слатка вода закопана под морското дно, пренесува интернетпорталот ScienceDaily. Овие резерви, според експертите, може да се искористат за да се реши кризата за вода во крајбрежните градови кои веќе го чувствуваат недостигот.

- Волуменот на овие извори на вода е стопати поголем од количеството вода што ја имаме извлечено од земјината подповршина во изминатиот век, од 1900 година па наваму. Пронаоѓањето на овие резерви е одлична 48

3

ПОРТА

27 декември 2013

Сашо КУЗМАНОВСКИ

вест зашто ова количество вода може да поддржува огромни региони во светот со децении. Научниците знаеја дека под морското дно постои слатка вода, но мислеа дека таа ретко се јавува и под посебни околности. Нашето истражување покажува дека басените со слатка вода под морското дно се всушност многу чест феномен - ја пренесува порталот ScienceDaily изјавата на еден од авторите на студијата, доктор Винсент Пост од Националниот центар за истражување на подземната вода и обука (NCGRT) и Школата за животна средина при Универзитетот Флиндерс, Австралија. Според истражувачите, овие резерви вода настанале пред стотици илјади години кога нивото на морската вода било многу пониско отколку што е денес, а со тоа и бреговата линија била многу подалеку, кон морето.

- Така, кога врнело дожд, водата

се впивала во тлото и ги исполнувала подземните басени. Тоа се случувало низ целиот свет, а кога пред 20.000 години почнал да се топи мразот на половите и се подигнало нивото на морето, тие басени ги покрило морето. Многу вакви басени сè уште се заштитени од пробив на морската вода со слоеви глина и седимент - коментира доктор Пост. Истражувачите објаснуваат дека пронајдените басени слатка вода под морското дно се слични на оние пронајдени под копното, а од чија издашност зависи поголемиот дел од светското население, така обезбедувајќи вода за пиење. Водата под морското дно има многу низок процент на соленост, па лесно може да се претвори во вода за пиење.

- Постојат два начина да се дојде до оваа вода, да се изгради платформа во морето

екологија и да се дупчи во морското дно или да се дупчи од копното или островите што се блиску до овие басени. Дупчењето преку платформи може да биде многу скапо, но сметам дека треба да се изврши детално испитување на оваа вода и да се направи проценка за нејзино користење од аспект на цената, одржливоста и влијанието врз животната средина. Треба да се земе предвид и отсолувањето, па дури и потребата од изградба на големи брани на копното. Слатката вода на нашата планета е под постојан стрес, па пронаоѓањето нови извори на вода е возбудлив процес. Тоа значи дека на располагање имаме повеќе решенија за справување со недостигот од слатка вода во светот и за справување со сушите - ја пренесува понатаму ScienceDaily изјавата на доктор Пост. Тој додава дека откако нациите ќе

станат целосно свесни за новото водено богатство ќе треба да посветат големо внимание да го заштитат морското дно.

- Треба да водиме сметка да не ја загадиме слатката вода под морското дно. Често морското дно се дупчи во потрага по нафта и природен гас или пак на басените се гледа како на бунари за отстранување на јаглеродниот диоксид. Овие активности може да го загрозат квалитетот на пронајдената вода. Овие извори на вода не се обновливи. Треба внимателно да ги користиме. Еднаш ако ги загубиме, тие нема да се обноват сè додека морското ниво повторно не опадне, а тоа нема да се случи уште многу долго време - коментира Пост. Истражувањето „Резерви на слатка вода под морското дно како глобален феномен“ е објавено во последното издание на меѓународното научно списание Nature.

3

27 декември 2013 ПОРТА

49

хортикултура

НАЈДОБРИТЕ ПЕЈЗАЖНИ ОСТВАРУВАЊА ЗА 2013 ГОДИНА

Ремек-дела на пејзажната архитектура Филип ФИЛИПОСКИ, дипл. шум. инж.

Gardens by the Bay

К

ако што веќе беше пишувано во претходниот број, за најдобро дело на Светскиот фестивал за пејзажна архитектура за 2013 година е избрана Австралиската градина, па затоа е неминовно таа да се спомне и во контекст на оваа статија. Покрај неа, за годината што изминува, вреди да се споменат и следниве пејзажни зданија кои во голема мера може да се наречат и ремек-дела на пејзажната архитектура. Некои од нив во целост се завршени, а дел се во фаза на доизведба.

GARDENS BY THE BAY, СИНГАПУР Еден дел од овие градини се отворени минатата година, а комплетирањето е завршено во 2013 год. Оваа градина се простира на површина од околу 101 хектар. Таа претставува зелена оаза и е прва од трите градини кои се дел од проектот за формирање на 50

3

ПОРТА

27 декември 2013

нова урбана оаза во Сингапур до 2015 година. Bay South ја сочинуваат голема збирка од специјално хортикултурно уредени градини. Врвот на визуелната претстава ја означуваат 18-те „супер дрвја“ - едноставно дизајнирани вертикални градини од тропски ползавци и папрати. Низ својата интелигентна инфраструктура, Bay South е добар пример за мултидисциплинарна работа. Оваа композиција неодамна ја доби наградата од реномираниот институт "Landscape" во категоријата „Kлиматски промени и адаптација“. Целиот концепт е составен од три градини. Источна градина, која претставува совршено место за пикник, со тропски растенија, цветен колорит и прекрасен поглед кон финансискиот центар на градот, заедно со два километри долгото шеталиште покрај водата. Најголема е Јужна градина каде може да се види футуристичкиот

изглед на „супер дрвјата“, кои собираат дождовница, произведуваат соларна енергија и имаат канали за проветрување на паркот. Централна градина претставува конекција помеѓу источната и јужната градина по должина на Marina reservoir.

MILL RIVER PARK AND GREENWAY - СТЕМФОРД, КОНЕКТИКАТ (САД)

Овој проект е започнат со реализација во 2013 година. Тековно се градат поединечни делови, а целосната реализација се очекува да биде до 2015 година. Со изградба на овој парк во Стемфорд се подобрува квалитетот на животот на сите жители. Проектот создава зелена средина во централното градско подрачје, која има за цел да поврзе повеќе населби во една рекреативна целина. Едно е јасно: откако луѓето почнаа да ги користат изградените делови од овој парк, неговата вредност драстично се зголеми, а луѓето станаа негови најголеми чувари.

дизајн

Mill River Park and Greenway

Victorian Desalination Plant Green Roof

Lotus Lake Park

Ceramic Museum And Mosaic Park

LOTUS LAKE PARK – КУНШАН, КИНА

Ова пејзажно ремек дело се наоѓа во Куншан, Кина, град со уникатна историја. Неговите жители ги негуваат културните традиции во овој регион низ годините. Овој парк е сместен помеѓу голем број трговски центри и сообраќајници. Основен елемент на оваа композиција претставува водата во паркот која нуди пресликување на околниот пејзаж, како и запознавање со раскошната аквакултура која се развива во езерото. Самото име кажува дека станува збор на парк со езеро во кое доминантни се видовите од родот Nymphaea spp. По должина на брегот подигнато е шеталиште каде што има експонати од тенкови.

VICTORIAN DESALINATION PLANT GREEN ROOF, АВСТРАЛИЈА

Ова вистинско ремек-дело на архитектите Аштон Регат МекДугал и Пек Вон Хартел се наоѓа во Викторија, Австралија. Целокупната површина на која е изградена кровната градина е 26.000 м2, за која се искористени 96.000 садници. Целта на овој проект е да се

оплемени варовничкиот предел со автохтони растенија, кои променливо би се однесувале зависно од сезоната. Бенефитите од овој зелен покрив се согледуваат преку акустичната заштита, отпорноста на корозија, термичката контрола и малите средства за одржување.

CERAMIC MUSEUM AND MOSAIC PARK, КИНА

Овој парк се наоѓа во градот Џинзу, град со три милиони жители. Архитектите Казанова и Хернандез имале за задача да проектираат парк со 176 хектари, кој би помогнал во борбата против засиленото урбано проширување на градот, место кое со својата убавина би го привлекла вниманието на граѓаните. Во првата фаза од изградбата, овој парк бил домаќин на Џинзу светската пејзажна изложба и воедно саем, а на просторот на неговото одржување, во иднина ќе израсне парк кој ќе претставува симбол на урбаниот развој. Музејот за керамика и Мозаичниот парк претставуваат спој на архитектурата и хортикултурата на начин кој обезбедува визуелно единство.

3

27 декември 2013 ПОРТА

51

2,3

плочи, 25 kg Thermokleber

Потрошувачка: 5 kg/m

2

Малтер за лепење стиропор (EPS) Putzgrund Fassade плочи, 25 kg

Kati

Подлога пред нанесување на Потрошувачка: 5 kg/m завршни фасадни малтери, 20 kg најчудни градби 2

25 лтер, kg 25 kgПотрошувачка: KlebeSpachtel

0,3 – 0,5 kg/m2

Малтер за лепење на стиропор (EPS)

Styrokleber армирање и глетување, 25 kg агребана а структура структура Малтер за лепење на стиропорни (EPS) Потрошувачка: плочи, 25 kg лепење: ca. 5 kg/m mm3 mm 3за mm Mosaic за армирање: ca. 6 kg/m 4 3,0 3,0 Малтер за цокле, 25 kg 2

Потрошувачка: 5 kg/m

2

2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 Малтер за лепење на стиропор (EPS) армирање и глетување, 25 kg

3,0

Малтер Малтер заза лепење лепење нана стиропор стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање и глетување, и глетување, 2525 kgkg

Putzgrund Putzgrund Fassade Fassade

Addi

Подлога Подлога пред пред нанесување нанесување нана завршни завршни фасадни фасадни малтери, малтери, 2020 kgkg

Потрошувачка: Потрошувачка: Акрилен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca.

5 kg/m 5 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за армирање: армирање: ca. ca.

6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm Измазнета структура Загребана структура 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0

2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7Conni 3,6 2,4 3,0 Фасаден систем со плочи од Силиконски фасаден малтер, 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel M M стиропор (EPS)

Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, цокле, 2525 kg Фасаден систем соkgплочи од Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m камена волна 2

Малтер Малтер заза лепење, лепење, армирање армирање и Измазнета структура Загребанаиструктура

глетување глетување нана плочи плочи и2 ламели од Putzgrund 1,5 mm Fassade 2 mm 3 mm и ламели mm 3од mm

камена камена волна, волна, 25 25 kgkg 2,4 на 3,0 Подлога пред нанесување 2,3 2,7 3,6 Потрошувачка: Потрошувачка: завршни фасадни малтери, 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca.

6 kg/m 6 kg/m 2

Кнауф Кнауф дооел дооел Скопје, Скопје, бул. бул. Александар Александар Македонски Македонски бб,бб, 1000 1000 Скопје, Скопје, Македонија Македонија Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk

Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2

Минер Кнауф Кнауф

2

малтер

Системи Системисос и истиропор стиропо Преднос

1

2

2 2 2 Kati за за армирање: армирање: 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: 0,3ca.–ca. kg/m

• Пароп • Економ • Довер • Едност

2

Кнауф фасаден систем

Mosaic

KlebeSpachtel

KlebeSpachtel M

2,7 3,6 2,4 KlebeSpachtel KlebeSpachtel

Измазнета структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 3,6

Загребана структура 2 mm 3 mm 3 2,4 3,0

3

Knauf Knauf Macedonia Macedonia

Малтер за цокле, 25 kg

Системи со плочи од Кнауф камена волна фасаден систем 4 и стиропор (EPS) Системи со плочи од камена волна

Putzgrund Fassade Потрошувачка: 0,3 пред – 0,5нанесување kg/m2 Подлога на

завршни фасадни малтери, 20 kg 4

Потрошувачка: за лепење: ca. 5 kg/m2 армирање и за армирање: ca. 6 kg/m2

за лепење, ер, малтер, 25 kgМалтер 25 kg глетување на плочи и ламели од

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

камена волна, 25 kg

Потрошувачка: Thermokleber Thermokleber Thermokleber Thermokleber 2 лепење: ca. 6Малтер kg/m Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер стиропор застиропор за лепење лепење (EPS) стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) Кнауф дооелзаСкопје, Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca.

7 kg/m22525 плочи, плочи, kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg KlebeSpachtel M бул. Александар Македонски бб,

Mosaic Addi Addi

Addi Addi

и стиропор (EPS)

5

5

6 Малтер за цокле, 25 kg агребана а структура структура Акрилен Акрилен фасаден Акрилен фасаден Акрилен малтер, фасаден малтер, фасаден 25Кнауф 25 малтер, kgмалтер, kg 25 25 kgkg фасаден систем бул. бб, Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана структура структура 1. Styrokleber * 1.Загребана KlebeSpachtel Малтер за лепење, армирање и Александар Македонски mm 3 mm 3 mm Потрошувачка: Системи со плочи одMкамена волна Потрошувачка: Потрошувачка: 5Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5иkg/m 1000 глетување на плочи ламели од Скопје, Македонија 2. Stiropor (EPS) волна* 1000 Скопје, Македонија 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3стиропор mm 322.mm 2Камена mm (EPS) 3 mm 3 mm и камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, Addi 3. KlebeSpachtel со мрежичка 3. KlebeSpachtel M со мрежичка 02 3235750, 2,3 2,7 2,7 2,3 2,3 3,6 3,6 2,7 2,7 2,4 2,4 3,6 3,6 3,0 3,0 2,4 2,4 3,0 3,0 4Тел: 3,0 3,0Addi info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 Fassade 4. Putzgrund Fassade АкриленАкрилен фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2

2

2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

2

Потрошувачка:

за лепење: ca. 6 kg/m www.knauf.com.mk info@knauf.com.mk, 5. Addi ** Knauf Macedonia Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca. 7 kg/m бул. Александар Македонски бб, www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Conni Conni Conni Conniи Thermok* За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби 1000 Скопје, Македонија ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 2

2

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 Styrokleber Styrokleber Styrokleber Styrokleber

малтер, р, 25 kg 25 kg

Тел: 02 3235750, leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти со висина до 8m Силиконски Силиконски Силиконски фасаден Силиконски фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 25*25 малтер, kgмалтер, kg од25 25 kgkg Кај плочите камена волна неопходно е

23mm mm 2,4 3,0

3 info@knauf.com.mk, mm нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањето со типли со челично јадро www.knauf.com.mk Thermokleber-от секогаш е потребно типлување. Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 3,0 Наместо SP 260 и егализациска боја може да се 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32**mm 2 mm 3 mm 3 mm Knauf Macedonia

** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни

2

2

2

2

Kati Kati

Силиконски Силиконски фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg

mm3 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 4 3,0 3,01,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3

стиропор (EPS) eе(EPS)

Kati

2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel

3,0

Addi

Addi

Kati

/m2

S)

Малтер Малтер заза лепење, Малтер лепење, Малтер за армирање за армирање лепење, лепење, армирање иструктура армирање иЗагребанаиструктура и Измазнета структура Измазнета структура Загребана глетување глетување глетување наглетување на плочи плочи на ламели и2 на ламели плочи плочи и ламели и2 ламели од 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2иmm mm 3 mmод 3од mm mm 3од mm камена камена волна, волна, камена камена 25 25 kg волна, kg волна, 25 kgkg порни е на стиропорни (EPS) (EPS) Подлога Подлога пред нанесување пред нанесување на на 3,0 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 25 3,6 3,02,4

m2

kg

/m2

Putzgrund Putzgrund FassadeFassade

Kati Kati

Силикатен Силикатен Силикатен фасаден Силикатен фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 2525 малтер, kgмалтер, kg 2525 kgkg Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2,32,3 2,72,72,32,3 3,63,62,72,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,42,4 3,03,0

Подлога Подлога пред пред Подлога Подлога нанесување нанесување пред пред нанесување на нанесување на нана завршни завршни фасадни завршни фасадни завршни малтери, фасадни малтери, фасадни 20 малтери, 20 kg малтери, kg 2020 kgkg

2

2

5

Mosaic Mosaic Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, Малтер цокле, Малтер 25 за 25 kg за цокле, kg цокле, 2525 kg Фасаден Фасаден систем со систем плочи соkg од плочи од Минерални Минерални завршни зс Кнауф Кнауф Кнауф Кнауф фасаден фасаден фаса фас 1.kg/m Styrokleber * 1. Kleb Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m 2. Stiropor (EPS) каменакамена волна волна малтери малтери 2. Кам 2

2

2

2

3. KlebeSpachtel Системи соСистеми мрежичка 3. Kleb со Системи со Системи плочи плочиод со од со камена плочи камена плочи од во 4. Putzgrund Fassade 4. Putz и и стиропор стиропор и и стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) (EPS) 5. Addi ** 5. SP 2 Предности Предности на минерални на ми 6. Егал * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok1 Styrokleber-от кај 1 објекти со висина до 8m leber. Kaj

2

* Кај пло • Паропропустливост • Паропропустл Кнауф Кнауф дооел дооел Кнауф Скопје, Кнауф Скопје, дооел дооел Скопје, Скопје, нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањ 2Александар бул. Александар бул. бул. Македонски Александар Македонски Александар бб, Македонски бб, Македонски бб,бб, Thermokleber-от секогаш2е• потребно типлување. Силикатен Силикатен фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 2 25бул. kg Економичност • Економичност 2 1000 1000 Скопје, Скопје, 1000 Македонија 1000 Македонија Скопје, Скопје, Македонија Македонија ** Намес • Доверливост • Доверливост Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, ** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни употреб фасадни нанесувања (Kati, Conni или SP 260, односно info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, силиконс • Едноставна • Едноставна употреба упо 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 3 mm 3 RP 240 3 со егализациска 3 боја) 240 во к www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Knauf Macedonia Macedonia Knauf Knauf Macedonia Macedonia

2 2 2 2 2ca.

2 Kati Kati за за армирање: армирање: ca. ca. армирање: 70,5 армирање: kg/m 7 kg/m 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3за –за kg/m 0,3ca.– kg/m

2,3

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 2,7

Mosaic Mosaic

2,3 3,6

2,7 2,4

3,6

3,02,4

3,0

SP 260

Системи Системи со плочи со плочи од Кнауф камена од Кнауф камена волна волна фасаден фасаден систем систем системи 4 4 и стиропор и стиропор (EPS) (EPS)Системи Системи со ѕид. плочи соод плочи камена од камена волна волна со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m2

Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор Вашиот и стиропор (EPS) дом.

(EPS) Mosaic

Mosaic

Малтер за цокле, Малтер25 заkg цокле, 25 kg

Кнауф дооел Кнауф Скопје, дооел Скопје, Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m M 2

2

бул. бул. Македонски Македонски бб, бб, * 1. Styrokleber 1. Styrokleber * ње е, армирање и Александар и Александар 1000 Скопје, 1000 Скопје, Македонија очи ли од и ламели одМакедонија 2. Stiropor 2.

(EPS) Stiropor (EPS) 5Тел: kg 02 3235750, Тел: 02 3235750, 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel со мрежичка со мрежичка

2

бул. Александар бул.Македонски Александарбб, Македонски бб,

5

5

6

6

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 1. KlebeSpachtel 1. KlebeSpachtel M M Системи со Системи плочи од со камена плочи од волна камена волна 2. Камена2. волна* Камена волна* и стиропор и стиропор (EPS) (EPS) 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel M со мрежичка M со мрежичка

info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk 5. Addi **дооел 5. Addi ** Knauf Macedonia Knauf Macedonia 2 Кнауф дооел Кнауф Скопје, Скопје,

/m

SP

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Малтер за Малтер цокле, засистеми 25 цокле, kg 25контактна kg пор е на(EPS) стиропор (EPS) Дозволете им на нашите фасада, трајно да Ви покажат Putzgrund Putzgrund Fassade за Fassade kg ување, 25 kg 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m 0,3 – 0,5 kg/m дека "Изгор лето-кочан зима" не е опис и за Вашиот дом. Подлога пред Подлога нанесување пред нанесување на на 4 20 kg 4 завршни фасадни завршни малтери, фасадни 20 малтери, kgовозможена 2 Вдишете голема доза чист и свеж воздух, од единствените Кнауф

/m2

2

4

2 2 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,3 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: завршни завршни фасадни фасадни малтери,малтери, 20 kg 1 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca. за 6 за kg/m лепење: 6 kg/m лепење: ca.ca.

6 kg/m 6 kg/m 2

1

Putzgrund Putzgrund Putzgrund Fassade Putzgrund FassadeFassade Fassade

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: АкриленПотрошувачка: фасаден Акрилен малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg 2 2 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca. за 5 за kg/m лепење: 5 kg/m лепење: ca.ca.

5 kg/m 5 kg/m Силикатен Силикатен фасаден фасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2 2 2 2 за за армирање: армирање: за ca. за ca. армирање: 6 армирање: kg/m 6 kg/m ca. ca.

6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура Загребана Загребана структура структура 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 3,0 Conni Conni со Фасаден Фасаден систем систем плочи со од плочи од Силиконски Силиконски фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel MM (EPS)MM стиропор стиропор (EPS)

Фаса каме

стиропор (EPS)

3

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропор лепење стиропор на(EPS) на стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање армирање и армирање глетување, и глетување, и глетување, и25 глетување, 25 kgkg 2525 kgkg

на вање на лтери, , 20 kg 20 kg

m2

употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропорни лепење стиропорни нана стиропорни (EPS) стиропорни (EPS) (EPS) (EPS) 2,32,3 (Kati,2,7 2,72,3 2,3 3,6 2,7односно 2,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,4 2,4 3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP фасадни нанесувања Conni или SP3,6 260, силиконско завршно Фасаден систем со плочи од RP 240 со егализациска боја) 240 во комбинација со егализациска боја. плочи, плочи, 2525 kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg

ConniПотрошувачка: ConniПотрошувачка: Потрошувачка: 5 Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5 kg/m агребана а структура структура

EPS)

5. SP 260 ** 6. Егализациска (изедначувачка) боја

4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade 5. SP 260 **5. SP 260 ** 6. Егализациска 6. Егализациска (изедначувачка) (изедначувачка) боја боја

f Macedonia Knauf Macedonia * За лепење ЕРЅ * Заплочи лепење може ЕРЅда плочи се употреби може да исеThermokупотреби и Thermok1000 Скопје, 1000 Македонија Скопје, Македонија Тел: 0227 3235750, Тел: 3235750, leber.

Kaj 02 Styrokleber-от leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти сокај висина објекти до со 8mвисина до 8m * Кај плочите*од Кајкамена плочите волна од камена неопходно волнае неопходно е 52 ПОРТА декември 2013

3

info@knauf.com.mk, немаinfo@knauf.com.mk, потребанема за типлување, потреба задодека типлување, при употреба додека при на употреба на типлувањето типлувањето со типли со челично со типлијадро со челично јадро www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Knauf Macedonia Thermokleber-от Thermokleber-от секогаш е потребно секогаш типлување. е потребно типлување.

** Наместо SP **260 Наместо и егализациска SP 260 и егализациска боја може дабоја се може да се

Гранулација Гра 1,5 mm 1,5 2 mm 2m

RP 240

RP

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Гранулација Гра 2 mm 2m 2,5 mm 2,5

Силиконска Си егализациск ега

најчудни градби

Дански модел за спој на еколошкото со модерното

М

ожеби е сè уште само идеја размислувањето на познатиот дански архитект од полско потекло, Конрад Војчек, но уште денес својот глас го давам за овој уникатен дизајн кој нема да биде само чуден, туку прекрасно чуден и еколошки неверојатен. Официјалното име им е Прајмвел Симбиозис, а уметнички ги нарекуваат „Еднополни куќи“. Ова е можеби најдобриот еколошки дизјан кој овозможува не само живот на висока нога, туку и зачувување на животната средина, без да се сечат дрвја. Конрад е и познат активист за заштита на животната средина, кој бара интимна и длабока врска помеѓу градежништвото и пиродата, без еднострана штета. Амбиентот што го нуди во овој тип на куќи, кои имаат триаголен дизајн инспириран од листовите на дрвјата, е урбан и модерен со простор за двојки или за четирчлено семејство. Освен тоа, во симбиоза со природата, овие еднополни куќи нудат заштита на дрвјата, па и на дузина хектари шуми кои вообичаено се расчистуваат и сечат за да се отвори бришан простор за изградба на цели квартови или населби. Структурално, секоја куќа има четири ката, а секој кат има своја временска намена. Најдолниот дел е за влез и адаптација, вториот кат е предвиден за дневни или денски активности, третиот за работа, а последниот или врвот на конусната еднополна куќа за ноќни активности. Притоа, педантно се предвидени и квадратури на површините, па така бањата би била со 5 м², работната просторија со 7 м², а четвртиот кат или зоната за ноќни активности би имала 7,2 м². Освен ова, Војчек посветил комплетно внимание и на надворешната структура на куќата, која има обвивка од црн цинк, изолација и техничка обвивка, како и користење на материјали од дрво за подот. Севкупно, идејата наишла на позитивни одгласи ширум светот, што само потврдува дека иднината на индивидуалното домување, колку и да изгледа откачено, крие голем потенцијал, бидејќи секогаш тргнува од една важна констатација - заштита на природата.

Драган РИСТОВ

3

27 декември 2013 ПОРТА

53

совети

ЗВУКОТ НА ЛИМЕНАТА ВИОЛИНА

Д

еновиве прошетав низ градот. Излозите накитени со новогодишни декорации се претвораат во тродимензионални слики од зимските сказни. Окото го мамат елки накитени со светкави топки, насмеани Дедо Мразовци, ангели и други библиски ликови. Со сигурност доаѓа времето на убави желби, а во мене полека се буди празничниот дух. Време е и за неизоставниот обичај – новогодишното декорирање на домот. Ја извадив кинеската пластична елка и новогодишните украси спакувани во гаражата. Накитената елка го зазеде централното место на масичката покрај прозорецот. Ги извадив и Дедо Мразовците, чорапите за подароци, вештачките борови гранчиња, неколкуте украсни свеќи... Собата доби емотивен и духовит изглед. Изгледаше живо и весело со забележлив допир на кичот. Си помислив, сите што ќе ја видат собава никогаш нема да побараат совет за уредување на домот од мене. Фатена во стапицата на сопствените размислувања се обидував да си објаснам како сето ова ми се допаѓа. Ги гледав Дедо Мразовците и накитената елка. Длабоко во мене се отвори едно прозорче создавајќи 54

3

ПОРТА

27 декември 2013

сосема посебна емотивна реакција. Се вратија спомените и почна да се раѓа една речиси детска отвореност за мечтаењето. Ги снема границите на имагинацијата, се раѓаа идеи и полека почнав да ги откривам заборавените работи и задоволства на кои и не помислував трчајќи по секојдневните обврски. Новогодишната декорација доби друго значење. Како што е и замислена да

биде симбол, сега беше и нешто повеќе. Суштината беше што таа имаше посебен шарм и ме транспортираше на друго место и во друго време. Таа раскажуваше стари убави приказни, го грееше срцето и ja затоплуваше душата. Се сетив на филмот што кружеше по Интернет за децата од Парагвај, кои свират на ’рѓосани лимени инструменти составени од смет од депонијата, но следејќи го срцето создаваат анѓелска музика. Светот им праќа смет, а тие создаваат музика. Стана јасно дека е важен начинот на кој е устроена нашата свест и колку сме богати во длабочината на душата. Силните емотивни реакции стануваат виртуелни и го демоделираат вистинскиот свет. Но, за тоа да се случи треба работа, имагинација, многу љубов и негување на душата. Во студените декемвриски денови топлете се однадвор но грејте ја и душата внатре. Новогодишните чуда ќе се случат и соништата ќе се остварат, само треба да се подотвори прозорчето во душата. Во Новата година нека ви се исполнат сите желби! Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ, дипл.инж.арх.

bsavic@porta3.com.mk

спортски храмови

Со стадион од една милијарда долари во лов на „Супер Боул“

С

о стартот на новата 2014 година почнува изградбата на уште еден ексклузивен спортски комплекс во САД. Овој пат локацијата е Минесота, поточно градот Минеаполис, а станува збор за новиот стадион на особено популарниот НФЛ тим од овој град, „Минесота Викингс“. На местото на досегашниот дом на популарните „Викинзи“, во источниот дел на градот почнува со изградба новата ексклузивна арена, која ќе биде третиот дом на клубот од неговото формирање до денес. Со вкупен буџет од околу една милијарда долари се гради еден од најексклузивните спортски објекти на територијата на

Сашо КУЗМАНОВСКИ цела Америка. Спецификите на новиот стадион на „Викинзите“ се во фиксната покривна конструкција, проѕирниот покрив и подвижните предни прозорци на самата фасада, кои ќе овозможат сосема природна светлина да продира во внатрешноста на арената. Покрај тоа, функционалноста на предните прозорци ќе им дава несекојдневна можност на посетителите да имаат неверојатен поглед кон центарот на Минеаполис. Покривот ќе биде искосен, за да се овозможи полесно отстранување на снежните наноси кои во оваа американска држва се повеќе од присутни. Предните подвижни прозорци, освен визуелниот дел, имаат и своја практична примена, особено во обезбедување на заштита од снег, силни ветришта и дожд во зимскиот период.

Иако сопствениците на новиот објект сакаа отворен објект, подоцна ја прифатија сугестијата и на фановите, кои бараа ваков импозантен објект, за да можат да го донесат и супер популарниот „Супер Боул“ во својот град во догледна иднина. Сопственик на новиот стадион на „Викинзите“ е актуелниот сопственик на клубот, мултимилионерот Зиги Вилф, кој уште во 2005 година најави изградба на ова фантастично здание. Новиот дом на „Минесота Викингс“ ќе има капацитет од над 65.000 места, а за евентуална организација на легендарниот „Супер Боул“ капацитетот ќе може да биде зголемен и до 73.000 места. Изградбата се очекува да заврши во 2016 година, кога тој ќе биде пуштен во употреба.

ФАКТИ за АРЕНА „ВИКИНГС“ - Минеаполис, САД Површина на градба: 160.000 м2 Цена на изградба: 975 милиони долари Капацитет: 65.115 места Придружна инфраструктура: 4.500 станбени единици, два хотела со 270 соби, административен простор, 125 апартмани, диско клуб со капацитет од 8.100 места, голем јавен плоштад. Период на изградба: 2014 - 2016 Дизајн: HKS, Inc. Проект менаџер: Hammes Company

3

27 декември 2013 ПОРТА

55

арт

DVORNIK

Лична заштитна опрема од 1990 8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје Тел.: +389 2 3110 624 +389 2 3110 901 info@dvornik.com.mk Факс: +389 2 3110 546 www.dvornik.com.mk

56

3

ПОРТА

27 декември 2013

www.liting.mk Архитектонска подготовка и изведба Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА; +389 2 3114 360 Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

саеми

Б

3

27 декември 2013 ПОРТА

57

ентериер

Естетика, иновација и функција во дизајнот

П

о софата Revolve, за којашто хрватската фирма KVADRA Design Studiо во 2012 година ја освои една од најважните светски дизајнерски награди - Red Dot Award, ова познато студио од индустријата на мебелот продолжува да го освојува светот со своите креации. Имено, фотелјата Polygon/NumenForUse и софата Up Lift/ Redesign ја освоија наградата Interior Innovation Award 2014, една од најпрестижните награди за иновативни достигнувања од сите области на продукт дизајнот. Наградата Interior Innovation Award ја доделува Германскиот совет за дизајнери, кој веќе 60 години ја промовира културата на дизајнот. Овогодишното жири ги оцени како победнички двата производа на KVADRA Design Studiо, а новото признание водството на оваа фирма го дочека како уште една потврда за ентузијазмот и преданоста во промовирање на естетиката како битен момент во развојот на новите производи.

POLYGON

Polygon е фотелја со потпирачи за раце, креирана врз модернистичката типологија на столици, со скромни димензии кои ги задоволуваат функционалните параметри, но не го узурпираат просторот со гломазност и неподвижност. Триаголници кои го дефинираат ортогоналниот страничен поглед на фотелјата се претвораат во шестоаголни и сложени „полигони“ при промена на перспективата. Резултатот е производ што се чини познат, дури и малку старомоден, но во исто време многу современ. Конструкцијата од свиткани челични шипки дополнително го нагласува двојниот карактер на Polygon.

UP-LIFT

Up-lift е стол кој претставува иновација во типологијата на фотелја-лежалка. Тој е дизајниран на таков начин што трансформацијата се постигнува со едноставно подигнување на (UP) делот за потпирање кој автоматски го крева (LIFT) долниот дел за лежење, задржувајќи ја притоа оптималната височина. Благодарение на големиот успех, UP-lift доживеа нова димензија во форма на двосед.

58

3

ПОРТА

27 декември 2013

ПРИЗНАНИЕ INNOVATION AWARD 2014

занимливости

Дубаи за дочек на 2014-та со најголем огномет во светот

Хотелот Бурж Ал Араб

Музичката фонтана Дубаи

О

бично кога е во прашање новогодишниот огномет во Дубаи, во преден план се истакнуваат исклучителните архитектонски знаменитости на градот. Тука, пред сè, се мисли на еден од модерните симболи на Дубаи - луксузниот хотел Бурж Ал Араб (Кула на Арапите). Со својата височина од 321 метри, тој е четвртиот највисок хотел во светот. Бурж Ал Араб е изграден на вештачки остров на 280 метри оддалеченост од плажата Џумеира, а со копното е поврзан преку приватен искривен мост. Тој е величенствена градба чиј облик наликува на бродско едро. Изградбата на хотелот Бурж Ал Араб започна во 1994 година и беше изграден со цел да наликува на „дхау“ (стар арапски брод). Две крила во форма на лат. буква „V“ формираат голем јарбол, а просторот меѓу нив е затворен во голем атриум. Атриумот во внатрешноста на зградата е висок 180 метри. Архитект на хотелот е Том Рајт, а го изгради јужноафриканската компанија Murray & Roberts. Целосната изградба на хотелот чинеше 650 милиони долари. Тука е секако и највисоката градба

во светот, облакодерот Бурџ Халифа. Со висина од 828 метри и вкупно 160 катови, Бурџ Халифа е градба со најмногу катови во употреба и највисок кров. Изградбата на објектот започна на 21 септември 2004, а официјално заврши на 4 јануари 2010 година. Архитект на кулата е Адријан Смит во соработка со компанијата Skidmore, Owings & Merrill. Во непосредна близина на Бурџ Халифа се наоѓа и музичката фонтана Дубаи. Фонтаната е осветлена со 6.600 светилки и 50 проектори во боја. Фонтаната е долга 275 метри и испушта вода во висина од 150 метри, при што постојано се изведуваат дела од класичната, но и современата арапска музика. Вредноста на фонтаната изнесува 218 милиони долари, а нејзиниот изглед е осмислен од страна на американската компанија WET Design. За дочекот на 2014 година се планира новогодишно спектакуларно шоу по должината на брегот на Дубаи, а главниот огномет треба да трае 20 минути. „Организаторите се оптимисти дека на овој начин ќе го прикажат успехот на Обединетите Арапски Емирати, а спектаклот воедно треба да го урне светскиот рекорд кога станува

збор за најголем огномет“, пренесуваат арапските медиуми. Според нив, за градот Дубаи ова беше многу успешна година, а кулминираше со добиената чест Дубаи да биде домаќин на Светската изложба Експо во 2020 година. Облакодерот Бурџ Халифа

3

27 декември 2013 ПОРТА

59

арт

РУШЕЊЕ НА РЕКОРДИ

Десет најскапо продадени слики во 2013

В

о оваа година што полека заминува, на светскиот уметнички пазар се случија вистински рушења на рекорди во продажбата на уметнички дела. Цените на сликите, скулптурите и цртежите вртоглаво се искачија до неверојатни милионски бројки. Во овој новогодишен број на „Порта 3“ ви ја претставуваме листата на 10 најскапи продадени уметнички дела во 2013 година.

10. Норман Роквел, Saying Grace, 46 милиони долари На сликата 'Saying Grace' е прикажан преполн ресторан во кој се издвојуваат баба и внук поврзани во молитва на столот што го делат со двајца младичи. Пред аукцијата, проценето е дека сликата ќе достигне цена од 15 до 20 милиони долари. Купувачот, кој на крајот на аукцијата издвоил дури 46 милиони долари, сакал да остане анонимен. Сликата поставила нов рекорд за американско уметничко дело продадено на аукција.

9. Марк Ротко, Untitled (No. 11), 46,1 милиони долари Со Jacksona Pollocka и Willema de Kooninga, еден од најпознатите поствоени американски уметници, продаден е за импресивна цена на аукција на „Кристи“ во Њујорк.

8. Жан-Мишел Баскијат, Dustheads, 48,4 милиони долари Сликата продадена во Њујорк, станала најскапото уметничко дело на американскиот славен сликар и поет.

60

3

ПОРТА

27 декември 2013

арт

7. Рој Лихтенштајн, Woman with Flowered Hat, 56,1 милиони долари „Осакатена“, верзија на англиската кралица, е врвна слика на поп уметникот, која очекувано достигна и висока цена на њујоршката аукција на „Кристи“.

6. Енди Ворхол, Coca-Cola [3]', 57,2 милиони долари Можеби изгледа како симплифицирана ретро реклама за Кока Кола, но истовремено е и култно дело на водечкиот човек на поп арт, американскиот сликар, дизајнер и филмаџија.

5. Џексон Полок, Number 19, 58,3 милиони долари Иако оваа слика остварила „пристојна“ цена на мајската аукција, ни оддалеку не може да се мери со неговата слика 'No. 5, 1948' која на продажбата во 2006 година постигна цена од 140 милиони долари.

4. Џеф Кунс, Balloon Dog (Orange), 58,4 милиони долари Аукцијата не би била успешна без барем еден примерок на Кунсовите сјајни животни-балони. 

3

27 декември 2013 ПОРТА

61

арт 3. Енди Ворхол, Silver Car Crash (Double Disaster), 105 милиони долари Метален диптих со димензии 2,43 х 4 м настанал во 1963 год, а иложен е само еднаш во последните 26 години. Левата страна ја чини сериграфија составена од 15 фотографии од иста автомобилска несреќа. Монументалното дело на Ворхол постигна нов рекорд кога е збор за делата на американските уметници, особено на поп арт, извести „Сотебис“ додавајќи дека почетната цена била 60 милиони долари.

2. Френсис Бејкон, „Три студии на Лусијен Фројд“, 142 милиони долари Сликата од 1969 год., триптихот „Три студии на Лусијен Фројд“, е продадена во рок од шест минути од почетокот на аукцијата во Њујорк, а непознат купувач платил нешто повеќе од 142 милиони долари. Сликата е понудена во рамки на поствоената современа уметност во аукциската куќа „Кристи“, а со цената го надмина и славниот „Врисок“ на Едвард Мунк продаден за 120 милиони долари.

1. Пабло Пикасо, „Сон“, 155 милиони долари Американскиот колекционер Steven A. Cohen ја купил славната слика на Пабло Пикасо по рекордна цена од 155 милиони долари. Тој ја откупил сликата од сопственик на коцкарница во Лас Вегас. Оваа цена е најголемиот износ што еден америкаски колекцинер некогаш платил за уметничко дело.  62

3

ПОРТА

27 декември 2013

www.porta3.mk

Читајте не` онлајн!

3

27 декември 2013 ПОРТА

63

излог

1. Столици кои придонесуваат за топла и весела атмосфера во домот. Дизајнирани се од Meb Rure, a изработени се од светол американски орев и сунѓер обложен со материјал од свила.

2. Практична полица за чување на списанија од Riva1920 на подлога од бел медијапан на кој се прицврстени ластиците.

3. Модерен дизајн на божиќна елка, рачна изработка, направена од дрво бреза, дизајнирана од Trine Find.

4. Светлосна инсталација и висечки цвеќиња изведени во деловна зграда во Швајцарија, дизајнирани од Burckhardt+Partners.

5. Австралискиот дизајнер Stephanie Ng е дизајнерот на висечкиот лустер Scoop, инспириран од формата на сладолед во корнет, направен од комбинација на метал и дрво. подготви: Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА, дипл.инж.арх.

2

1 64

3

ПОРТА

27 декември 2013

излог 3

5 4

3

27 декември 2013 ПОРТА

65

јавни набавки СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 163/2013 ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЗАШТИТА НА ПРИРОДАТА ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЗАШТИТА ОД БУЧАВА ВО ЖИВОТНАТА СРЕДИНА ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА КВАЛИТЕТ НА АМБИЕНТНИОТ ВОЗДУХ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ПРЕВОЗ НА ОПАСНИ МАТЕРИИ ВО ПАТНИОТ И ЖЕЛЕЗНИЧКИОТ СООБРАЌАЈ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЈАВНИТЕ ПАТИШТА ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ДОМУВАЊЕ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ОТПАДОТ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ГРАДЕЊЕ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЈАВНА ЧИСТОТА ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ПРОСТОРНО И УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА РЕГИОНАЛЕН ПАТ Р29272 (СТАРА ОЗНАКА Р-102) ОД С.ОПАЕ ДО ГРАНИЦА СО РЕПУБЛИКА КОСОВО ПРОГРАМА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ПРОГРАМАТА ЗА ИЗГРАДБА И РЕКОНСТРУКЦИЈА НА СРЕДНИ УЧИЛИШТА ЗА 2013 ГОДИНА ПРОГРАМА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ПРОГРАМАТА ЗА ИЗГРАДБА И РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ОСНОВНИ УЧИЛИШТА ЗА 2013 ГОДИНА ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ПРОГРАМАТА ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАНОВИ И ДРЖАВНА И ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ВО 2013 ГОДИНА МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ ОБЈАВА БРОЈ 132 (26.11.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ПЕХЧЕВО ОПШТИНА МАКЕДОНСКИ БРОД ОБЈАВА БР. 11 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ, СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА МАКЕДОНСКИ БРОД ОПШТИНА КАРПОШ ОБЈАВА БРОЈ 02/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА КОМУНАЛНА СУПРАСТРУКТУРАКАТНА ГАРАЖА ВО ОПШТИНА КАРПОШ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 166/2013 ОПШТИНА КАРПОШ ОБЈАВА БРОЈ 03/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ЗДРАВСТВЕНИ ИНСТИТУЦИИ ВО ОПШТИНА КАРПОШ ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 70/2013 Назив за договорниот орган: Јавно сообраќајно претпријатие СКОПЈЕ,

66

3

ПОРТА

27 декември 2013

бул. А. Македонски 10, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изградба на Панорамско тркало со придружни објекти и мост во централното градско подрачје на Скопје. Контакт тел/факс: 02 3174-264, 3174-266, лице за контакт: Атанас Ременски. Јавно отворање на понудите на ден 31.01.2014 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 167/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА Е2-СКЛАД СО ПОДЗЕМНИ И НАДЗЕМНИ РЕЗЕРВОАРИ ЗА МОТОРНО ГОРИВО ВО КО СИРКОВО ОПШТИНА РОСОМАН ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТ СО КЛАСА НА НАМЕНА Г-2 ИНДУСТРИСКА ХАЛА ЗА ПРОИЗВОДСТВО НА ПАМУК, ПРИМАРНА ПРЕРАБОТКА НА ПАМУК, ЧУВАЊЕ НА РЕПОРМАТЕРИЈАЛИ КО Н СЕЛО Ш ОПШТИНА ШТИП ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА НА ГРАНИЧЕН ПРЕМИН ЌАФАСАН КО РАДОЖДА ОПШТИНА СТРУГА ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС СО ОСНОВНА КЛАСА НА НАМЕНА Г 1ТЕШКА ИНДУСТРИЈА КО ЧУЧЕР САНДЕВО ВОН Г.Р. ОПШТИНА ЧУЧЕР САНДЕВО ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА ПРОИЗВОДСТВО И СЕРВИС ЗА МЕРИЛА НА МАСА СО ЛАБОРАТОРИЈА КО УСЈЕ ОПШТИНА КИСЕЛА ВОДА ПРАВИЛНИК ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ПРАВИЛНИКОТ ЗА СТАНДАРДИ И НОРМАТИВИ ЗА УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 169/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС Г2-ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА КО СТЕЊЕ ОПШТИНА РЕСЕН ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ДРЖАВНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ТЕХНОЛОШКО ИНДУСТРИСКА РАЗВОЈНА ЗОНА КО ВИНИЦА ОПШТИНА ВИНИЦА ПРАВИЛНИК ЗА КРИТЕРИУМИТЕ, МЕТОДИТЕ И ПОСТАПКИТЕ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ НА КВАЛИТЕТОТ НА АМБИЕНТНИОТ ВОЗДУХ ОПШТИНА ИЛИНДЕН ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА А1 – ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ КУЌИ СО КОМПАТИБИЛНИ КЛАСИ НА НАМЕНИ Б1, В 1 И Д3

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 171/2013 ПРАВИЛНИК ЗА ФОРМАТА И ЕЛЕМЕНТИТЕ КОИ ТРЕБА ДА ГИ СОДРЖИ МИСЛЕЊЕТО ЗА ПРОЕКТИРАНИОТ И ИЗВЕДЕНИОТ СТЕПЕН НА МЕХАНИЧКА ОТПОРНОСТ, СТАБИЛНОСТ И СЕИЗМИЧКА ЗАШТИТА НА ГРАДБАТА

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 172/2013 МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ ОБЈАВА БРОЈ 133 (11.12.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА СО КОМПАТИБИЛНИ НАМЕНИ ВО ОПШТИНА ЖЕЛИНО

ОПШТИНА КАРПОШ ОБЈАВА БРОЈ 04/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА СЕМЕЈНО ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ ЗГРАДИ И КОМЕРЦИЈАЛНИ И ДЕЛОВНИ НАМЕНИ ВО ОПШТИНА КАРПОШ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 168/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА НА ГРАНИЧЕН ПРЕМИН ДЕВЕ БАИР ВО КО УЗЕМ ОПШТИНА КРИВА ПАЛАНКА ОГЛАС ЗА КОНКУРС ЗА ИЗБОР НА ИДЕЈНО РЕШЕНИЕ БРОЈ: 05-3361/2013 Назив на договорниот орган: Општина Илинден, ул. “9“ бб, 1041, Илинден. ПРЕДМЕТ: Избор на идеен проект и изработка на основен проект за изградба на семејни станбени куќи во локалитет Јака – Општина Илинден. Контакт тел/факс: 02 2571-703, лице за контакт: Весна Стојановска. Плановите или проектите да се достават најдоцна до: 15.01.2014 година. ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 110/2013 Назив на договорниот орган: Јавно претпријатие за државни патишта, ул. “Даме Груев“ бр. 14, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Надзор над изградба на автопат А2, делница Кичево – Охрид. Контакт тел/факс: 02 3118-044, 3220-535, лице за контакт: Жаклина Стефановска – Богдановска. Јавно отворање на понудите на ден 22.01.2014 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 175/2013 УРЕДБА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА УРЕДБАТА ЗА ВИСИНАТА НА ЦЕНАТА НА ГРАДЕЖНОТО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА И ВИСИНАТА НА ПОСЕБНИТЕ ТРОШОЦИ ЗА СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОСТАПКИТЕ ЗА ОТУЃУВАЊЕ И ДАВАЊЕ ПОД ЗАКУП КАКО И ЗА ЗАСНОВАЊЕ НА ПРАВО НА СТВАРНА СЛУЖБЕНОСТ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 176/2013 МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ ОБЈАВА БРОЈ 136 (14.12.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА – ВИНАРИИ ОПШТИНА ГАЗИ БАБА ОБЈАВА 9 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА А1- ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ КУЌИ ОПШТИНА ГАЗИ БАБА ОБЈАВА 10 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА А2- ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ ЗГРАДИ ОПШТИНА ГАЗИ БАБА ОБЈАВА 11 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА В4-

ОРГАНИ НА ЛОКАЛНА САМОУПРАВА ОПШТИНА НЕГОТИНО ОБЈАВА 02/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА НЕГОТИНО ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 112/2013 Назив на договорниот орган: Министерство за здравство, ул. “50 Дивизија“ бр. 6, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изработка на техничка документација за дооформување и адаптација на постоен објект на ЈЗУ Општа болница Струмица. Контакт тел/факс: 02 3176-076, 02 3113014, лице за контакт: Марјан Витанов. Јавно отворање на понудите на ден 09.01.2014 год. БРОЈ: 114/2013 Назив на договорниот орган: Министерство за здравство, ул. “50 Дивизија“ бр. 6, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Реконструкција на болничка зграда на ЈЗУ Здравствен Дом – Крива Паланка. Контакт тел/факс: 02 3176-076, 02 3113014, лице за контакт: Марјан Витанов. Јавно отворање на понудите на ден 10.01.2014 год. БРОЈ: 115/2013 Назив на договорниот орган: Министерство за здравство, ул. “50 Дивизија“ бр. 6, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Реконструкција на сутеренски простор на болничка зграда на ЈЗУ Општа Болница Куманово. Контакт тел/факс: 02 3176-076, 02 3113014, лице за контакт: Марјан Витанов. Јавно отворање на понудите на ден 13.01.2014 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 177/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ХОТЕЛ НА ЛОКАЛИТЕТ ДО “ЕЗЕРЦЕ“ КО БС ОПШТИНА КРИВА ПАЛАНКА ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ЗА ЛИНИСКИ ИНФРАСТРУКТУРНИ ГРАДБИ И ИЗГРАДБА НА ХЕЦ “БОШКОВ МОСТ“ СО ПРАТЕЧКИ ОБЈЕКТИ И СОДРЖИНИ ОПШТИНА МАВРОВО И РОСТУША И ОПШТИНА ДЕБАР ОДЛУКА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ОДЛУКАТА ЗА РАСПРЕДЕЛБА НА СРЕДСТВА ЗА ИЗГРАДБА НА ИНФРАСТРУКТУРНИ ОБЈЕКТИ ВО ВИКЕНД ЗОНАТА ВРШНИК ВО ОПШТИНА КРУШЕВО И ИЗГРАДБА НА СИСТЕМ ЗА СНАБДУВАЊЕ СО ВОДА ЗА ПИЕЊЕ ЗА ДЕЛ ОД НАСЕЛЕНИТЕ МЕСТА ВО ОПШТИНА СОПИШТЕ – РЕГИОНАЛЕН ВОДОВОД ПАТИШКА РЕКА ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА ТРГОВСКИ ЦЕНТАР ВО БЛИЗИНА НА ГРАНИЧЕН ПРЕМИН НОВО СЕЛО КО НОВО КОЊАРЕВО И КО НОВО КОЊАРЕВО – ВОН Г.Р. ОПШТИНА НОВО СЕЛО ОПШТИНА ИЛИНДЕН ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА А3ГРУПНО ДОМУВАЊЕ СО КОМПАТИБИЛНИ КЛАСИ НА НАМЕНИ: Б1, Б2, В2 И В3 ОПШТИНА КАВАДАРЦИ ОБЈАВА БР. 1/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА КАВАДАРЦИ МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ ОБЈАВА БРОЈ 137 (16.12.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТ ЗА ВРЕМЕНО СМЕСТУВАЊЕ – А4 ВО ОПШТИНА ЦЕНТАР