219 issuu

ПОРТА Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО А РХ И Т Е К Т УР А Е КО ЛО Г И Ј А

90 ДЕНАРИ

219 АПРИЛ 2014

СЦ „Јане Сандански“, уникатен проект за енергетска ефикасност кај нас Шигеру Бан - добитник на Прицкерова награда за 2014 Македонското геотехничко инженерство е на високо ниво

ПОРТА

25 април 2014

ГОДИНА X

БРОЈ 219 ПЕТОК 25.04.2014 Редакција:

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ, Шигеру Бан, овогодишниот добитник на престижната Прицкерова награда за архитектура, е уште еден јапонски архитект познат во светот по иновативните концепти во своето творештво. Проучувајќи ја работата на „Њујоршката петорка“ и следејќи ја нивната практика, тој создава сопствена идеологија кон архитектурата. Бан е модернист кој не е заинтересиран за новите технологии и материјали, туку за експресијата на архитектурата, односно самиот концепт зад неговите објекти. Затоа и го викаат експресионист на невидливата структура. „Градежништвото од памтивек било поле за натпревар на човекот со природата и иницијатор на нови технологии и изведби“, вели Здравко Јаковлески, дипломиран градежен инженер. Според него, тоа што ќе го испроектирате е потполно ако учествувате и во изведбата. Професорот Хајнц Брандл од виенскиот Технички универзитет, оддел за Механика на почви и карпи и геотехничко инженерство, неодамна беше во Скопје. Го искористивме неговиот престој за

разговор за „Порта 3“. Брандл вели: Македонија моментално е на врвот од поранешните југословенски републики, а и повисоко во споредба со соседните земји. Спортскиот центар „Јане Сандански“, кој е во изградба, ќе има уникатен систем за ладење и греење. Проектантите од „Радо инженеринг“, кои се дел од екипата заслужни за овој грандиозен проект во целост, заедно со колегите од „Паксон“, се погрижија овој проект да биде уникатен и водечки во регионот и пошироко во однос на начинот на кој ќе се климатизира со високоенергетски ефикасен систем, но и со паметно користење на енергијата во текот на денот. Мислењето за сеизмичка отпорност предизвика реакции кај инвеститорите. Претседателот на Комората на овластени архитекти и овластени инженери Блашко Димитров, смета дека е пожелно во наредниот период да се направи една анализа на досегашната примена на Мислењето, и врз основа на таа анализа ова решение да претрпи одредени измени.

Инвестирајте во „енергетска ефикасност“

ОД РЕДАКЦИЈАТА

16

главен и одговорен уредник: Дејан БУЃЕВАЦ новинари: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

Насловна страница: CARDBOARD CATHEDRAL, НОВ ЗЕЛАНД

ПОРТА Г Р А Д Е Ж Н И ШТВ О А Р Х И ТЕ КТУ Р А Е КО Л О Г И ЈА

219 АПРИЛ 2014

СЦ „Јане Сандански“, уникатен проект за енергетска ефикасност кај нас Шигеру Бан - добитник на Прицкерова награда за 2014 Македонското геотехничко инженерство е на високо ниво

графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ фоторепортер: Кире ПОПОВ

90 ДЕНАРИ

лектор: Костадинка СОЛЕВА

Автор: ШИГЕРУ БАН

18

ГРАДЕЖНИШТВО 16

БРАНДЛ: МАКЕДОНСКОТО ГЕОТЕХНИЧКО ИНЖЕНЕРСТВО Е НА ВИСОКО НИВО

Издавачки совет: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. - претседател проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА, дипл.град.инж. Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА, дипл.инж.арх. Александра ПЕТРОВСКА дипл.инж.арх. проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА дипл.град.инж. Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје Ул. ВаСил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 9, 1000 Скопје

ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ 18

СЦ „ЈАНЕ САНДАНСКИ“, УНИКАТЕН ПРОЕКТ ЗА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ КАЈ НАС

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk www.porta3.com.mk

ИНТЕРВЈУ 21

БЛАШКО ДИМИТРОВ, претседател на КОАИ

Печати:

СОВРЕМЕНИ МАКЕДОНСКИ ГРАДИТЕЛИ 24

Маркетинг:

ЗДРАВКО ЈАКОВЛЕСКИ

ПРИЦКЕРОВА НАГРАДА ЗА 2014 38

38

ШИГЕРУ БАН - ЕКСПРЕСИОНИСТ НА НЕВИДЛИВАТА СТРУКТУРА

Рубриката „енергетска ефикасност“ е иницирана од ПроКредит Банка во партнерство со Порта3. Со Еко Кредитите од ПроКредит Банка по повластени услови можете да ги реализирате сите Ваши проекти кои заштедуваат енергија и имаат помала емисија на CO2 во атмосферата.

надворешни соработници: Ангел СИТНОВСКИ Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА) Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ Александра ШЕКУТКОВСКА Анастасија НИКОЛОВСКА Андреа ЈАМАКОСКА Билјана САВИЌ Бојана ФИЛИПОВИЌ Биљана СТОЈАНОВИЌ Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија) Даниела МЛАДЕНОВСКА Драган РИСТОВ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА) Ивана ГРУПЧЕ Кате АНТЕВСКА Михаил ТОКАРЕВ Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА Сашо КУЗМАНОВСКИ Трајче СТОЈАНОВ Филип ФИЛИПОСКИ Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)

24

21

biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.000 ден. жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485 Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ - ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ - ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ - KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

Tel: 00 389 034 212 064 00 389 034 211 757 00 389 034 215 225 00 389 034 215 226 Fax: 00 389 034 211 964 e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk e-mail: hidropl@t-home.mk www.konti-hidroplast.com.mk Industriska bb 1480 Gevgelija MACEDONIA 4 ПОРТА 25 април 2014

4

ПРПРО ОМ ЛЕ ОЦ ТН ИЈ А А

100 % МАКЕДОНСКА КВАЛИТЕТНА ГРАДБА

КУПЕТЕ СТАН И ОСВОЈТЕ АВТОМОБИЛ ПОЛО

СО КУПЕН СТАН ГАРАЖА ПО ПОЛА ЦЕНА

НАЈПОВОЛНО ДО ЕКО ДОМ ШТО ГО ЗАСЛУЖУВАТЕ

Скопје - Аеродром

Скопје - Под Водно

Охрид - Билјанини Извори

Лидер во високоградбата во Македонија, синоним за квалитетна, сигурна и економична градба. Рекордна продажба на 87 станови во I тримесечје од 2014 - 45 % повеќе од I тримесечје на 2013.

Комплекс Адора Ново Лисиче - Аеродром - Скопје +389 2 5 215 215, 072 204 024, 075 240 200, 078 240 467, 075 240 003, 078 240 354, 070 365 738 075 244 244 - Охрид prodazba@adora.com.mk www.facebook.com/adora.inzenering

Единствена компанија која со вештачки земјотрес ја потврдува сеизмичката стабилност на станбените објекти. Пионер во воведувањето на енергетски ефикасните домови А КЛАСА.

www.adora.com.mk 5

инфо

САЕМ ЗА МЕБЕЛ „МЕБЕЛ 2014“

Иновативност во формите,

Саемот покажа дека сè поголем број на домашни дизајнери ја добиваат можноста да ги реализираат, а потоа и да ги приложат своите креации кои воопшто не се далеку од модерните и современи светски трендови, при што, на овој начин се стекнуваат со можност да го трасираат патот не само за домашниот туку да се чувствуваат подготвени и за меѓународниот пласман

С

копскиот саем за мебел, кој се одржа во седум хали и три монтажни објекти на 16.000 метри квадратни, годинава го одбележа јубилејот – 40. по ред. На него беа претставени повеќе од 430 брендови и 180 изложувачи од земјава и од странство - Србија,Турција, Шведска, Хрватска, Италија и Словенија, што направи да има 20 насто повеќе изложувачи отколку минатата година. Не само затоа што Саемот за мебел е препознатлив бренд во оваа индустрија кај нас и во регионот, туку и поради големиот број реномирани изложувачи и големите попусти, оваа година тој достигна максимален број посетители досега, кои се решија да го опремат својот дом токму за време на овој настан. Секој од штандовите презентираше по некој дел од домот во кој се нудеа функционални и естетски елементи, сè со цел да се задоволат апетитите на купувачите. Луѓето не се воздржуваа да го проверат комфорот на креветите и столиците, прашуваа за

6

6

ПОРТА

25 април 2014

Наталија ЗАФИРОСКА

карактеристиките и бенефициите, за материјалите и производството, додека луѓето од компаниите ентузијастички ги истакнуваа своите најдобри квалитети. Овој Саем се очекува со нетрпение поради своите оригинални декорирани изложбени простори, кај кои секој од изложувачите се обидува да го достигне своето највисоко претставување и кај кои, покрај мебел за домот, го трасираат трендот за модерните кујни и елегантни бањи, осветлување, подови, ѕидни декорации, материјали за тапацирање, како и канцелариски мебел, мебел за јавни објекти, мебел и додатоци за градини, но и најновите технички и технолошки достигнувања кај репроматеријалите, машините и опремата за обработка на дрво, кои навистина заслужуваат внимание. Оваа манифестација со својот спектар од најразлични функционални и современи решенија, кои во зависност од вкусовите имаат чист и едноставен или пак рустичен и конвенционален израз, се

инфо

функционалност според потребите

обидува да го привлече вниманието на посетителите и да направи сè во насока на исполнување на нивните замисли. На Саемот се претставија и традиционално присутните компании како што се: FEYDOM, Вардар Мебел, PUNKT MEBEL, Jugoexport stil, TEHNOKOOP, KARES GRUP, LESNINA MI, AKRON и други. Покрај овие препознатливи брендови, беа присутни и нови помали производствени и продажни компании кои допрва се пробиваат на пазарот. Со јасна и чиста геометрија и исто толку чистите бои, FEYDOM и оваа година ги воодушеви посетителите со својата иновативност и функционалност. Препознатливи по својот модуларен мебел, кој се модифицира и комбинира во зависност од потребите на корисниците, врвот на својата развојна линија го постигнаа со новиот модел MATACAO. Се работи за четири поединечни елементи со прекршени форми кои компатибилно се

спојуваат, така што со варијации на нивно составување се добиваат многубројни можности на седење. Меѓу другите, кои исто така ја имаат карактеристиката на адаптибилност, е производот CUBAN што е всушност двоен кревет кој се претвора во гарнитура за дневна соба. Имајќи ги предвид сè помалите простори за живеење, кои ги наложува динамичниот современ живот и економските услови со кои е окупирано речиси сечие секојдневие, AKRON го понуди својот нов производ кој дава решение за рационално искористување на просторот во домот. Благодарејќи на неговата едноставна монтажа, новиот патентиран производ од линијата spacesaving furniture, мултифункционалниот кревет Simba, овозможува отстапување на просторот што го зафаќаат вообичаените кревети, така што со помош на механизам се собира и се вградува во самиот ѕид. Но, ова не е единствената карактеристика; друга предност е тоа што кога креветот не е во  25 април 2014

ПОРТА

7

7

инфо

употреба, во него е монтирана и гарнитура за дневен престој, така што просторот никогаш не останува неискористен. Новиот производ, од кој ретко некој од минувачите можеше да го тргне погледот, е стаклениот плакар каде внатрешната структура е изработена од дрво додека надворешната обвивка е стаклена од двете страни, што прави да биде видлива целата облека. Кога мислиме на софистицирана естетика, функционалност, чисти облици со јасна линија, квалитет и трајност во ентериерното уредување, всушност веднаш се асоцираме со италијанскиот современ дизајн. КАРЕС е една од компаниите што застапува италијански брендови како Domitalia, Pedrali, Doimo Idea, Musa Spa, Twils, Doimo City Line, Bonaldo, Samoa и Santa Lucia. Грижата на оваа фирма е да овозможи присуство на производи изработени со посебно внимание посветено врз нивните еколошки својства. Имено, за првпат беше изложена плотната Fenix што ќе биде презентирана овој месец во Милано. Покрај досегашните карактеристики на pass работните кујнски површини, неверојатно кај овој продукт е тоа што доколку се изгребе или оштети, со едноставно пеглање на површината исчезнуваат трагите од оштетувањето. Овој производ сведочи за напредната технологија на новитетите во светските трендови. Брендот SDI, кој нуди решенија на плакари и прегради со лизгачки врати кои овозможуваат слободна организација на внатрешниот простор, годинава од петчленото жири на Скопскиот саем доби награда за најдобар дизајн за плакар соба. Станува збор за плакар во кој има доволен простор за движење, а најдоброто од сè е тоа што може да се инсталира во која било соба, користејќи независни лизгачки врати од палетата на SDI. PUNKT мебел ја претстави својата богата, 8

8

ПОРТА

25 април 2014

разновидна и современа колекција која одговара со денешниот начин на живот и модерниот човек. Нејзината разновидна програма, прикажувајќи еден класичен и екстравагантен стил, одговараше на потребите на купувачите. Со употреба на 100% кожа, најквалитетен сунѓер и конструкција од бука, нејзините производи овозможуваат трајност на формата и неверојатна удобност. Во рамките на штандот беше изложена атрактивната Inverse столица која е дизајн на архитектот Паолина Милушева и Билјана Темелковска. Столицата има јасен и едноставен израз, секогаш обложена со кожен тапацир во впечатлива боја, каде чистата геометрија на “L” форма е проследена со хромирани рачки кои сосема суптилно го поткреваат предниот дел на седиштето, така што конструкцијата станува главна тема кај оваа фотелја. Домашната производствена компанија „Еко Стил“ од Струмица нуди плочест мебел изработен од боен фурниран медијапан со висок сјај. Иако компанијата има производство на серии, на саемот се претстави со уникатен мебел. Како посебен елемент се изложуваше масата ST035, која е дизајн на Теодора Бомјанска. Главната нејзина специфика е тоа што е составена од два извиени лушпести елементи кои се движат, составуваат и ротираат во зависност од желбата на корисникот. Од изложените производи на овогодишниот Саем за мебел, може да се каже дека се бележи прогрес во однос на развојната линија на домашното производство. Ова значи дека сè поголем број на домашни дизајнери ја добиваат можноста да ги реализираат, а потоа и да ги приложат своите креации кои воопшто не се далеку од модерните и современи светски трендови, при што, на овој начин се стекнуваат со можност да го трасираат патот не само за домашниот туку да се чувствуваат

инфо подготвени и за меѓународниот пласман. Пропратно со вообичаената програма, беше вклучена и изложбата насловена „Сјајност“ - Living smart on a Swedish way, на реномираната шведска авторка со српско потекло Александра Стратимировиќ. Според Стратимировиќ, изложбата нуди увид во современиот шведски дизајн на расветни тела од пет водечки компании. Амбасадорот на Кралството Шведска во Македонија Матс Стафансон истакна дека изложбата покрај презентирање на специфичниот шведски дизајн, кој се одликува со природни и чисти линии изразени низ современи форми, треба да придонесе и за соработка меѓу македонски и шведски компании. При самото влегување во стаклениот павилјон каде беше поставена изложбата, се чувствуваше едноставноста на скандинавскиот начин на живот преточена во атмосфера која е сосема ослободена од каква било нападност и вознемиреност. Несомнено е дека голем дел во креирањето на целата таа слика беа расветните тела кои го создаваа амбиентот. Со својот исклучителен дизајн произведен од шведскиот реномиран бренд bsweden, се издвојуваше ламбата CYMBAL дизајнирана

од Helena Svensson. Дизајнерката вели дека била инспирирана од едноставната форма, големината и позицијата на музичките инструменти кои отсекогаш ја фасцинирале во скулптурална смисла, па така и оваа стоечка ламба наликува на чинела. Од истата серија е и столната ламба TRAY на Jonas Wagell, која е составена од два главни елементи: метален послужавник кој служи за оставање на ситни работи и највообичаена јаглеродна сијалица. Друг производ кој не остана незабележан е висечката ламба Happy Happy, од друг исто така шведски познат бренд anell, која се одликува со мек и органски облик на млечно белата обвивка. Покрај декоративните, овој продукт има и технички квалитети со кои се добива ефикасно и удобно светло кое не прави отсјај поради употребата на чист алуминиум. Во соработка со Машинскиот факултет во Скопје, седум студенти имаа можност да ги изложат своите дизајни во рамките на „Сјајност“. Во серијата на клупските маси беа претставени Ивана Пендовска со MOON RIVER, Татјана Кандикјан со PICTOCARVE и Димитар Манчев со BIRDS. Сите маси беа изработени од бел медијапан со висок сјај во кој беа изгравирани

различни декоративни геометрии. Во серијата корисни предмети, Aлександра Катмерова го изложи послужавникот HALFTONE. Беа претставени и три садови од Стефан Ристовски, Воислав Денковски и Елена Билјаноска Наќева. За целото времетраење на „МЕБЕЛ 2014” во фоајето на Управната зграда беше поставена изложбата на скулптури на реномираниот македонски уметник - скулптор Васе Урдин. Изложбата ја сочинуваа рачно изработени експонати од орев, кои не вклучуваа само естетски уметнички дела, туку беа изложени и функционални парчиња на мебел и тоа маси, ѕидни огледала и комоди. Ова 40. јубилејно издание на Саемот за мебел „МЕБЕЛ 2014“, претставува позитивен исчекор во развојна и типолошка смисла. Можеме да заклучиме дека дефинитивно беше платформа каде што се презентираше и доминираше македонското производство и иновативност. Во таа смисла, целиот овој настан се смета за дополнителен поттик на младите и просперитетни домашни дизајнери, кои допрва треба да го докажуваат својот квалитет во доменот на индустрискиот дизајн. 

25 април 2014

ПОРТА

9

9

региони

ШТИП

Докажано: Општината може сама да ја уреди Отиња

Драган РИСТОВ

Ш

тип не памети толку многу погледи кон коритото на Отиња во последните 50 години. Кога во 2011 година почна неговото раскопување, многумина беа песимисти. Не во поглед на проектот, колку во однос на бугарскиот изведувач и неговите можности од коритото да направи убав проект. Цената за тоа беше над 1,5 милиони евра, вклучително и изградба на пет платформи. Многумина и беа во право. Изведувачот не беше дораснат на задачата, но за да не остане коритото како ораница или последица на нуклеарна реакција, новиот штипски градоначалник Илчо Захариев ги засука ракавите. За само три месеци, покажа дека општината и самостојно има капацитет да го уреди коритото, да го санира она што и поплавата во 2013 го дотолчи, а најважно од сè, да ги затвори сите злобни усти кои не престануваа да се ситат на грдата слика во центарот на градот.

10

10

ПОРТА

25 април 2014

По 11 месеци, состојбата на терен е драстично сменета. Играат и фотоапарати на случајни минувачи, кои сè повеќе коментираат дека ова вреди да се види и дека конечно во Штип се прави нешто неверојатно и добро. И оние надвор од Штип, редовно запираат да видат каде се насочени љубопитните погледи на штипјани, кои стојат на мостовите или на тротоарите над коритото. Многумина мислеа дека со уредување на просторот од 150 метри помеѓу камениот мост и оној кај Стопанска банка, ќе следи одмор, но се излажаа. Со работна девиза „важна е секоја минута“, работниците од штипскиот Казнено-поправен дом веднаш продолжија со уредување и на вториот дел, од камениот до мостот кај штипската гимназија. Не требаше многу. За само четири месеци, уреден е и овој дел. „На коритото на Отиња работат штитеници на КПД од Штип. Тие покажаа умешност, издржливост и пред сè волја да се направи вакво капитално дело за Штип. И самите знаат дека се дел од историјата, дека се

дел од групата што остава трага зад себе и дека деновите им поминуваат во нешто важно за градот. Од друга страна, ние со тоа работиме и на нивната ресоцијализација, што е можеби најважното за нив“, вели Ангел Бојаџиев, извршен директор на фондацијата „Лер-Ит“, која е задолжена за средување на коритото на Отиња. Освен од средениот тек, хортикултурното уредување, каменот и убавите клупи, многумина се изненадија и од естетскиот лаковиден мост поставен во вториот дел. Тоа е подарок од штипската фирма „Актива“, која го сврте вниманието на јавноста во Македонија со претходниот подарок „Мостот на вљубените“ со кој ги спои Исар и Стар Конак. Кога на крајот на март десетина амбасадори дојдоа во Штип, беа изненадени од темпото на работа. Некои од нив добро го познаваат центарот на Штип бидејќи доаѓале повеќепати. „Заштедивме многу. Да не споменувам што на бугарскиот изведувач требаше да

градежништво

му платиме 200.000 евра за уредување на еден дел помеѓу двата моста. Нас тоа не чинеше скромни 7.500 евра. Не само што покажавме рационалност и домаќинство кога се работи со народни пари, мислам дека најважно од сè е што покажавме трпеливост, посеветеност и способност тоа да го направиме. Нема човек во Штип кој сега поинаку не гледа на капацитетите на

локалната самоуправа. Тоа е бесценето. Да знаеш дека си направил нешто добро и дека 100% од луѓето се задоволни од тоа“, изјави градоначалникот на Штип Захариев. Освен уредувањето на коритото, работите паралелено течеа и со конструкцијата на првата паркинг платформа. Секако, проектот е видоизменет бидејќи наместо комплетно покривање на Отиња, ќе има две странични платформи а средишниот тек ќе биде слободен. По конструкцијата на првата платформа, работите веќе се визуелно поимливи. Секој што застанал на камениот мост, знае дека целиот овој сегмент си го добива својот лик. Пролетта значи и активност на основите од втората платформа, кога ќе се знае дали приватни лица ќе помогнат во реализација на проектот. За комплетно завршување на проектот ќе бидат потребни околу 36 месеци. Остануваат уште четири целини кои треба да се завршат, но централните веќе добија оформување кое дава јасна слика за тоа што ќе добие Штип по овој проект.

25 април 2014

ПОРТА

11

11

градежништво

Б

12

12

ПОРТА

25 април 2014

градежништво

DVORNIK

Лична заштитна опрема од 1990 8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје Тел.: +389 2 3110 624 +389 2 3110 901 info@dvornik.com.mk Факс: +389 2 3110 546 www.dvornik.com.mk

www.liting.mk Архитектонска подготовка и изведба Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА; +389 2 3114 360 Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

25 април 2014

ПОРТА

13

13

енергетска ефикасност

Уникатен систем за ладење и греење на Спортскиот центар „Јане Сандански“ Тимот проектанти од „Радо инженеринг“, заедно со колегите од „Паксон“, се погрижија овој проект да биде водечки во регионот и пошироко во однос на начинот на кој ќе се климатизира со високоенергетски ефикасен систем, но и со паметно користење на Марија ПЕТРУШЕВСКА, дипл.маш.инж. енергијата во текот на денот

Н

овиот спортски центар „Јане Сандански“, лоциран во Скопје во општина Аеродром на местото на некогашната сала МЗТ, кој е во изградба, е специфичен и единствен по повеќе нешта. Овој современ спортски комплекс се состои од повеќе целини: голема сала предвидена за околу 5.300 гледачи; мала сала предвидена за околу 800 гледачи; хотел со 63 соби и ресторан; продавници; велнес центар, модерен аеробик и фитнес центар; како и обезбеден паркинг простор за 500 возила. Овде ќе се задржиме, пред сè, на концептот за греење и ладење на спортскиот центар, што е единствен од ваков тип и обем во Југоисточна Европа. Навистина е за потенцирање концептот за греење и ладење, пред сè изворот на топлинска и ладилна енергија, како од гледна точка на оние што ќе стопанисуваат со комплексот заради огромните заштеди кои ги нуди овој систем, така и од аспект на вложување во енергетска ефикасност и искористување на обновливите извори на енергија, а со тоа и грижа кон човековата околина. Тимот проектанти од „Радо инженеринг“, кои се дел од екипата заслужни за овој грандиозен проект во целост, заедно со колегите од „Паксон“, се погрижија овој проект да биде уникатен и водечки во регионот и пошироко во однос на начинот на кој

14

14

ПОРТА

25 април 2014

ќе се климатизира со високоенергетски ефикасен систем, но и со паметно користење на енергијата во текот на денот. Имено, како извор на топлинска, односно ладилна енергија, ќе се користи подземна вода од неколку бунари, која со помош на геотермални топлински пумпи со висока ефикасност ќе се трансформира во топлинска/ладилна енергија потребна за греење или ладење на објектот. Од друга страна, потребната топлинска односно ладилна енергија за едно деноноќие на комплексот, ќе биде складирана во дневните резервоари или акумулатори на топлинска, односно ладилна енергија. Суштината на овој концепт е во функционирање на геотермалните топлински пумпи во ноќен режим на евтина тарифа на електрична енергија. Акумулаторите на топлина се дневни резервоари на топлинска/ладилна енергија, и тие заедно со вкупниот капацитет на топлинските пумпи се димензионирани така што во текот на осумте часа евтина тарифа ноќе, произведуваат онолку топлина или студ колку што изнесуваат дневните потреби на објектот. Геотермалните топлински пумпи се сами по себе високоефикасни уреди со коефициент на искористување меѓу 3,5 и 4,5 во зависност од работните услови, но користењето е во најголем дел или исклучиво на евтина тарифа на електрична енергија, и избегнувајќи го максиграфот многукратно ги намалува експлоатационите трошоци за објектот.

енергетска ефикасност А познато е дека трошоците за греење на еден објект се сигурно највисоката ставка во неговите вкупни месечни трошоци, а доколку се користи некој конвенционален систем за греење како што е климатизацијата во дневните часови за време на летниот период, тоа е најголемата ставка во сметките за електрична енергија на еден објект. Од друга страна, заради различна намена на објектите, односно различните целини во склоп на спортскиот комплекс и различните режими и време на користење, предвидени се вкупно пет дневни резервоари на енергија и пет засебни машински сали. За кои капацитети на резервоари станува збор? Целиот комплекс има потреба од инсталиран капацитет за греење/ладење од повеќе од 2 MW, односно сите резервоари вкупно да имаат дневен капацитет за складирање на околу 16 MWh топлинска/ладилна енергија. целина

Намена

Волумен m³

Голема сала

ладење/греење

924

Мала сала

ладење/греење

431

Хотел

ладење/греење

600

Продавници

ладење/греење

677

греење

243

Базен, спа центар, фитнес, санитарна топла вода

Големина на дневни акумулатори на енергија

На објектот постои и бунарски резервоар од 150 m³. Секој од акумулаторите се предвидени првенствено за делот од комплексот за кој е наменет, но тие се меѓусебе поврзани и по потреба, може да се користи акумулираната енергија од акумулатор од друга целина во случај кога во одредени услови има потреба за тоа. На пример, во одреден момент хотелот може да користи дел од акумулираната енергија за големата сала, во периоди кога таа не се користи. Од друга страна, постои можност и во случај на намалена температура на водата во одреден резервоар, кога има потреба од дополнително греење на пример, да се повика директно еден дел од топлинските пумпи да се вклучат и да дополнат, но секако да се избегне максиграфот. Сето ова е овозможено со соодветна

автоматска регулација која, во зависност од температурата на водата во различни делови и нивоа во акумулаторите и побарувачката за енергија од објектот, ги координира работата на топлинските пумпи и користењето на енергијата од расположивите резервоари. Она што е клучно е дека електроенергетскиот систем во Република Македонија има вишоци на електрична енергија во ноќните часови, кои мора некаде да ги оддаде и затоа постои бенифицирана тарифа за користење на енергијата во ноќните часови. Проектираниот концепт за спортскиот центар ја користи таа бенифицирана тарифа и го избегнува максиграфот, а сите поголеми потрошувачи се на тарифа со максиграф. Како илустрација - ориентациони трошоци за греење по сезона на објектот според проектирани параметри, со различни системи за греење според моментални цени на енергенси: Греење со нафта: Греење со природен гас: Греење со геотермални топлински пумпи: Греење со геотермални топлински пумпи и акумулатор на енергија:

130.000 - 160.000 евра за сезона 75.000 - 90.000 евра за сезона 34.000 - 37.000 евра за сезона 18.000 - 20.000 евра за сезона

(гореспоменатите вредности се ориентациони и зависат од начинот на користење на центарот)

Замислете како би изгледала ситуацијата со потрошувачката на електрична енергија и фосилни горива во земјава кога, да речеме, барем објектите со потреба од топлински/ладилен капацитет од над 500 kW би користеле акумулатори на енергија и висоефикасни топлински пумпи. Најголем дел од таквите објекти во Република Македонија се греат со фосилни горива, а ладењето е обезбедено со воздушни чилери или клима уреди. Се надеваме дека овој пример ќе биде следен од многу други понатамошни сериозни инвестиции во капитални објекти заради повеќестраниот бенефит.

25 април 2014

ПОРТА

15

15

градежништво

ХАЈНЦ БРАНДЛ, ПРОФЕСОР НА ВИЕНСКИОТ ТЕХНИЧКИ УНИВЕРЗИТЕТ, ОДДЕЛ ЗА МЕХАНИКА НА ПОЧВИ И КАРПИ И ГЕОТЕХНИЧКО ИНЖЕНЕРСТВО:

Македонското геотехничко инженерство е на високо ниво

Постојаното менување на работните места не е стилот што се очекува од младите градежни инженери, а љубезното однесување сè уште се цени на меѓународно ниво, дури и на градилиштата каде што животот е апсолутно неформален

Х

ајнц Брандл е реномиран експерт, високо ценет во академските и стручните кругови. Истовремено, мој пример за научник и инженер во правата смисла на зборот. Моето познанство датира од 2008 година кога бев гостин истражувач во неговиот институт во Виена. Од 2009 година тој е во пензија, но сепак останува активен на интернационално ниво. Во 1977 година Хајнц Брандл беше назначен за редовен професор за Механика на почви и карпи и фундирање на Техничкиот универзитет во Грац. Исто така бил раководител на Геотехничкиот институт во Грац, а подоцна е и редовен професор на Техничкиот универзитет во Виена до 2009 година. Професорот Брандл бил назначен за надворешен член на Кралската академија 16

16

ПОРТА

25 април 2014

доц. д-р Јосиф ЈОСИФОВСКИ, Катедра за геотехника при Градежниот факултет во Скопје на науките на Белгија, а е член и на Њујоршката академија на науките. Тој има добиено бројни национални и меѓународни награди, девет почесни докторати и други почести. Работел на над четири илјади проекти во градежништвото, геотехничкото и инженерството на животна средина. За илустрација може да се набројат: потпорни конструкции со висина до 70 метри, високи автопатски насипи, стабилизација на критични косини, мостови во нестабилен терен, сите мостови на Дунав во Австрија, најголемиот мост во Србија, автопати и високо-брзински железнички пруги, длабинско подобрување на почви, високи конструкции како на пример Хајленд кули во Куала Лумпур и Милениум кула во Виена, депонии за цврст отпад, рехабилитација на контаминирани земјишта, регулација на реки, електрани, индустриски објекти

и згради во тешки услови, заштита од поплави, одрони и заштита од лавини. Од самиот почеток на неговата професионална работа, Хајнц Брандл се стреми да ги доближи теоријата и практиката. Преку развивање на полуемпириски методи за различни проблеми од геотехниката, тој дава значаен придонес кој преку сеопфатна истражувачка работа резултира со бројни теоретски и практични иновации. Таков е примерот со неговите иновации во геотермалната геотехника, развиени во деведесеттите години на минатиот век, тие имаат фундаментално значење во заштитата на животната средина, за кои професорот Брандл се смета како основоположник. За нас, од посебно значење е тоа што тој од 2012 година е член на редакцискиот одбор на Списанието за градежништво

градежништво на Градежниот факултет во Скопје и Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“, во кое и самиот објавува. Професорот Брандл, во периодот 1997-2001 година како претседател на Меѓународното друштво за Механика на почви и геотехничко инженерство за Европа, е силен поддржувач за формирање на Друштвото за геотехника на Македонија, и предлагач за негово полноправно зачленување во професионалното семејство на Меѓународното друштвото за механика на почви и геотехничко инженерство. Неодамна во Париз тој е награден со престижниот златен медал на „Кевин Неш“ за трајни заслуги на 18. Меѓународна конференција на Друштвото за механика на почви и геотехничко инженерство, што е само уште една потврда за неговото професионално дело. За крај би сакал да заклучам дека е неопходно да ги прошириме нашите перспективи и на различни начини да ги подигнеме професионалните стандари на нашите организации, институции, но пред сè лични. Оваа посета е еден добар пример кој треба почесто да се следи за да овозможиме подобра иднина за младите генерации студенти и инженери. Посетата на професорот Хајнц Брандл како гостин – предавач на Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“ и Градежниот факултет во Скопје го искористивме како можност за кратко интервју за списанието „Порта 3“.

Кои се Вашите најголеми достигнувања?

 Најголемите достигнувања се во меѓусебна интеракција, затоа тешко може да се рангираат. Оттука, следнава листа не би можела да се смета за подредена; тука се едукација на генерации градежни инженери со геотехнички познавања, комбинирана со широк преглед и искуство уште од пред 50 години, и тоа најпрво како асистент, потоа како надворешен вонреден универзитетски професор, од 1977 година како редовен професор и од 2009 година како професор во пензија. Исто така, имам работено и сеопфатни истражувања и развој, што ја унапредува нашата професија, пионерска работа на многу иновации, како на пример во стабилизација на почви, специјални потпорни конструкции, (долги) преднапрегнати анкери, геосинтетици, површинска геотермика, геотехника во заштита на околината итн. Развивање на полуемпириски методи за проектирање со пресметан ризик – денес познат како „интерактивно проектирање“ посебно наменет за конструкции во тешки услови како што се нестабилни косини, урбани средини се исто така

на листата на достигнувања, како и проектирањето на оптимизирани технолошки и економски проекти, и заштита на значајни објекти кои се блиску до рушење и делумно опасни по живот.

Што значат наградите за Вас, имајќи предвид дека имате добиено многу од нив низ годините?

 Наградите го симболизираат интернационалното почитување на мојата работа, работата на моите асистенти и оние луѓе со кои успешно соработував со децении. Понатаму, наградите се важен поттик за помладите колеги и конечно, го подобруваат имиџот на нашата професија и ги спроведуваат идеалистичките проекти, како на пример Музејот на Терцаги, Паркот на геотехниката и геологијата во Виена.

Посетивте многу универзитети во својата кариера, која би била Вашата порака за младите инженери во ова модерно време?

 Мојата порака до студентите е да се концентрираат на студиите и, дополнително, да се обидат да го уживаат во пошрок спектар својот живот, како на пример странските јазици и култури и општата едукација - литература, уметност, историја. Двете основни пораки за младите инженери не се сменети во последните 100 години, имено, да бидат упорни ако сакаат да постигнат високи позиции во животот и да учат од поискусните. Модерното време со лесен пристап до информациите во дигитална форма и глобализацијата нудат разновидни шанси за младите инженери, кои треба да се искористат и да ги развијат, на пример, меѓународните комуникации, соработката во истражувањето и практиката. Сепак, постојаното менување на работните места не е стилот што се очекува од младите градежни инженери, а љубезното однесување сè уште се цени на меѓународно ниво, дури и на градилиштата каде што животот е апсолутно неформален. Магистрантите кај кои преовладува теоретскиот интерес не треба да ги ограничуваат активностите како „салонски“ инженери на своите работни места, туку треба да работат и на терен, и од друга страна, оние што работат 100 отсто практична работа, треба да го обновуваат теоретското знаење. Се препорачува и ангажман во активности кои не се платени, како што се Друштвата за геотехника и конструкторско инженерство. Ова е важно за угледот на нашата професија во јавното мислење и ги овозможува меѓународните контакти. Конечно, доживотното учење и позитивниот

поглед кон животот и професијата, која секогаш има подеми и падови, се од суштинско значење. Добра лична заднина и телесна кондиција (според римското „Mens Sana in corpore sano“) се исто така многу корисни.

Која е тајната формула за Вашиот успех?

 Не постои тајна формула, но неколку работи придонесуваат за успех. Тоа се напорна работа и целосна посветеност, професијата да не се разбере како средство за заработка, туку како „хоби“. Сепак, строго сум против „24/7“ општество, што е 24 часа од денот и седум дена во неделата (преку мобилни телефони и компјутери), вкрстено размислување, разгледувајќи ги сите можности, особено во случај на тешки и ризични проекти. Не треба да се плашите да преземете одговорност и да донесете јасни одлуки, разновиден и избалансиран интерес помеѓу теоријата и практиката, потпрете се на интуицијата и „инженерското чувство“, бидејќи не може сè да се пресмета, а и земјата не е вештачки материјал со „јасно“ однесување. Треба да се преферира креативност и иновативност пред прописите, стандардите и рутинската работа. Отвореност кон нови искуства, позитивно размислување, проблемите постојат за да бидат решени, стабилна лична заднина со емоционална стабилност, може да се каже, се тајната на мојот успех.

Како ја оценувате геотехничката инженерска практика и работата на Вашите македонски колеги?

 Поради импресивниот развој на Македонија во последните години, геотехничката инженерска практика и работата на македонските колеги е на високо ниво. Според мене, моментално е на врвот од поранешните југословенски републики, а и повисоко во споредба со соседните земји. Покрај тоа, се чувствува силно чувство на возбуда и оптимизам помеѓу геотехничката инженерска фела. Ваквата атмосфера и комуникацијата со студентите, ја стекнав за време на моите предавања овде на Градежниот факултет како дел од Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“. Подобрувањето на инфраструктурата во Македонија ѝ дава одлична шанса на сеопфатната геотехничка практика и истражување. Интензивната соработка меѓу универзитетот, државните органи, консултантите и приватните компании ќе овозможи оптимални решенија, кои може да станат пример за целиот регион, па оттука и за соседните земји.

25 април 2014

ПОРТА

17

17

градежништво

За планирањето, проектирањето, ревизијата... Емилија ГАЛОВСКА, дипл.инж.арх.,одговорен планер ГЕИНГ Кребс унд Кифер

Интернешнл и др. ДОО, Скопје

Миле НАУМОСКИ, дипл.инж.арх.,одговорен проектант, ГЕИНГ Кребс унд Кифер

Интернешнл и др. ДОО, Скопје

У

рбанизацијата е сложен, комплексен, доминантен и динамичен процес во просторниот и вкупниот општествено-економски развој на државата и таа треба да претставува основна рамка и влијателен фактор во насочувањето на долгорочниот просторен развој на Република Македонија. Урбанистичкото планирање е континуиран процес, кој се обезбедува со изработување, донесување и споведување на урбанистичките планови. Изработувањето и донесувањето на урбанистичките планови е работа од јавен интерес. Со урбанистичкото планирање се обезбедува порамномерен развој, рационално уредување и користење на просторот, услови за нормално живеење и работа на граѓаните. Во зависност од просторот што е предмет на 18

18

ПОРТА

25 април 2014

планирањето се донесуваат следниве планови: 1. Просторен план на Република Македонија и 2. Урбанистички планови:  генерален урбанистички план,  детален урбанистички план,  урбанистички план за село и  урбанистички план вон населено место. Воведени се и планските документации, како што се Државна урбанистичка планска документација со која може да се врши уредување на просторот со определување на градежна парцела вон планскиот опфат, за градби од прва категорија, утврдени со Законот за градење, и Локална урбанистичка планска документација со која може да се врши уредување на просторот со определување на градежна парцела вон планскиот опфат, за градби од втора

категорија, утврдени со Законот за градење. Ја добивме и категоријата „Инфраструктурен проект“ што се работи врз основа на Урбанистички план од повисоко ниво, а содржи техничко решение за инфраструктурата со сите нејзини елементи и воедно претставува основа за изработка на Основните проекти. Со отворањето на процесот на децентрализација, локалната самоуправа прерасна во најодговорен субјект за планирање и локален економски развој. Успешното менаџирање наметнува потреба од донесување на квалитетни годишни програми за изработка на планска документација на ЕЛС, како основна алатка и механизам за реализација на стратешките цели на просторниот и економскиот развој. Изработката и донесувањето, а особено имплементирање на планската документација е конкретна

градежништво одговорност на локалната самоуправа, која во голема мера зависи од квалитетот на локалните програми за развој, расположивиот буџет на општините и можноста за привлекување на локални и надворешни инвестиции. Со развојот на приватниот сектор, појавена е потреба за поинтензивен развој за домувањето со мешана намена на објекти т.е. деловно-станбени објекти и можност за потребата за брзо опслужување на физичките и правните лица за можност за изградба, доградба и надградба. Поради претходно искажаното, потребно е деталните урбанистички планови да се ревидираат и планираат со поголем процент на изграденост. Во таа насока предност ќе се даде на легализација на дивоградби и спречување на нивна понатамошна појава, изградената инфраструктура од секој вид, задоволување на потреба од деловен простор во централно градско подрачје, подобрување на квалитетот на градбите во старото градско јадро, можност за брза услуга за потребите на граѓаните за нивните потреби од станбен и деловен простор, правилно искористување на потребите за развој на земјиште, зголемување на густината на населеност и др. Во овој дел, приоритет се дава на водење поголема грижа за планирање на развој на земјиштето и големината на површината што се покрива со ДУП. Предност се дава во насока на можности за понуда на градежно неизградено земјиште за домување во голем процент, можност за изградба на станбено-деловни објекти со поголеми површини за градба и др. Проектирањето е процес на изнаоѓање соодветно архитектонско-инженерско решение, согласно изработената проектна програма, која треба да ги опфати сите барања и потреби при градењето, користењето и одржувањето на идниот објект. Конечен производ од проектантскиот

Сегмент од проект за инфраструктура

процес треба да биде проектот, што треба да ги запази сите барања поставени кон него, а притоа, со само еден запакуван проект, се решаваат повеќе потреби од субјектите вклучени во проектот, како: - Изработка на проектна документација за потребите на инвеститорот, со која самиот инвеститор добива „слика“ за идниот изглед на бараниот објект, износот од финансиската констркуција за истиот, како и стекнувањето одобрение за градење а подоцна и одобрение за користење на проектираниот/ изведениот објект. Зависно од потребите и тековната правна состојба, нарачателот на проектот може да го искористи истиот и при решавањето на несредените имотноправни односи со локалните власти.

- Изведувачот на работите добива проектна

документација, како насока по која треба да ги изврши градежно-занаетчиски-инсталатерските работи од проектираниот објект.

- Надзорниот орган добива проектна документација која е предмет на реализација, а воедно и предмет кој треба да биде запазен од изведувачот на работоте, под контрола од надзорот, а во корист од инвеститорот на предментиот проект/објект.

- Локалната или централната власт, имаат проектна документација, чија реализација значи и реализирање на планската документација, со запазување на урбанистичко-архитектонските параметри и услови за градење од истата, како и регулирање и забележување на изведените објекти во катастарот на недвижости. Ревидирањето на проектната документација има цел да ги отстрани сите слаби места во ревидираниот проект, кои се однесуваат на: - пропустите и недостатоците во општиот дел од проектот; - подобрување на текстовите дадени во техничкиот опис за проектираниот објект или објекти, а кои се однесуваат на композиционо-ликовното уредување и материјализацијата од предметниот објект или објекти; - подобрување на описите од позициите од градежните активности и нивните едници мерки и количини; и - отстранување на слабите проектантски решенија во графичкиот дел од проектот, како и недостатоците и пропустите во графичко-техничко-ликовниот израз во овој дел од проектот. Ревизијата треба да го дооформи проектот до ниво од негова прифатливост за инвеститорот, за изведувачот на градежнозанаетчиските работи од проектираниот објект и за органите од локалната или централната власт, согласно тековно важечката регулатива во градежната област.

25 април 2014

ПОРТА

19

19

инфо

20

20

ПОРТА

25 април 2014

БЛАШКО ДИМИТРОВ, ПРЕТСЕДАТЕЛ НА КОМОРАТА НА ОВЛАСТЕНИ АРХИТЕКТИ И ОВЛАСТЕНИ ИНЖЕНЕРИ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

интервју

Секогаш сме отворени за соработка во струката Сметам дека е пожелно во наредниот период да се направи една анализа на досегашната примена на Мислењето за сеизмичка отпорност, и врз основа на таа анализа ова решение да претрпи одредени измени. Во спротивно, треба да се очекуваат намален интензитет на градење, намален прилив на ДДВ, зголемен број на дивоградби, особено во руралните делови, намален ангажман на инженерскиот надзор, а зголемени трошоци за инвеститорите, особено за големите објекти. Дејан БУЃЕВАЦ

Господине Димитров, измените во Законот за градење со кои ИЗИИС се овластува да издава мислење за сеизмичката стабилност на објектите, наиде на реакции во стручната јавност и голем број компании. Реагираше и Комората чиј претседател сте Вие.

До каде се работите во моментов со оглед на актуелноста на ова прашање?

 Точно е дека измените во Законот за градење дефинирани во чл. 4-а, а објавени во Службен весник бр.163 од 26.11.2013 година наидоа на реакции во стручната

јавност и кај компаниите. Комората уште во декември минатата година реагираше по ова прашање до надлежното министерство, со детално образложение од сите аспекти кои ќе имаат реперкусии во градежништвото воопшто. Комората ги поддржува сите  25 април 2014

ПОРТА

21

21

интервју забелешки од страна на инвеститорите дека ќе мораат долго време да го чекаат мислењето, со што им се одолжуваат работите. Колку ваквите реакции, според Вас, се оправдани?

заложби на Владата и Министерството, насочени кон зголемување на контролата и квалитетот на градбите и за тоа имаме доставено предлог за измени на Законот за градење. Наместо да се дефинираат построги критериуми за проектирање, ревизија, изведба и надзор и издавање на овластувања од овие области, прифатено е решение со дополнително мислење од ИЗИИС, кое за жал се однесува за сите објекти, без разлика на нивната големина, сложеност, вид и други параметри. Одговор на нашите укажувања не добивме, освен што се прифатени нашите забелешки за непотребноста на мислењето за објектите за кои е поднесено барање за одобрение за градење, или се веќе во реализација. Во натамошниот период, по ова прашање ќе биде организирана тркалезна маса на која ќе бидат поканети претставници од сите заинтересирани страни на кои се однесуваат овие законски измени. Се надевам дека ќе најдеме заедничко решение и ќе овозможиме низ соработка и коректен дијалог да изнајдеме начин за зголемување на квалитетот на градбите.

Неодамна бевме сведоци на реакции на стопанственици дека мерката донесена со Законот можеби ги потценува знаењата и стручноста на проектантите, а има и 22

22

ПОРТА

25 април 2014

 Реакциите на стопанствениците и овластените инженери се секојдневни, а револтот оправдан, бидејќи сите сметаат дека се девалвирани знаењата и стручноста на проектантите и ревидентите. Ставот на Комората беше: ако е потребно вакво мислење, тогаш тоа треба да се однесува за објектите од посебна важност за државата и за сложени објекти, како мостови со големи распони, згради над 15 ката, болници, архиви, театри, стадиони, брани и други објекти од висок ризик, а не и за куќи од 50м2. Македонија има спремни проектанти и ревиденти, а сите досега изградени објекти во државава се проектирани од домашни проектанти и ревиденти. Прифатливо е системско решение за подобрување на квалитетот на градењето, но ваквото решение нема да даде соодветни резултати. Има реакции на рокот за добивање на мислењето, а во поедини општини до крајот на март 2014 год. не се издадени одобренија за градење по воведување на потребата од мислењето од ИЗИИС. Нè радува тоа што е прифатена една од нашите забелешки, дека мислењето не е потребно за градбите за кои е поднесено барање за одобрение за градење, или е издадено одобрение за градење до денот на влегување во сила на Законот за измена и дополнување на Законот за градење (Сл. весник бр.163/13). Со оваа измена, објавена во Службен весник бр. 28/14 од 6. 2. 2014 година донекаде се исправија грешките за започнатите објекти. Сметам дека е пожелно во наредниот период да се направи една анализа на досегашната примена на овие измени, и врз основа на таа анализа ова решение да претрпи одредени измени. Во спротивно, треба да се очекуваат намален интензитет на градење, намален прилив на ДДВ, зголемен број на дивоградби, особено во руралните делови, намален ангажман на инженерскиот надзор, а зголемени трошоци за инвеститорите, особено за големите објекти. Како што и самиот знаете, во стручната јавност има реакции за висината на цената за мислењето од ИЗИИС, како и поради фактот што постојат објекти кои не се директно опфатени со ценовникот на ИЗИИС. Каков е Вашиот став во однос на оваа тема?  Околу висината на цената за мислењето, Комората направи посебно мислење кое е доставено до Министерството за

транспорт и врски на 5. 3. 2014 година. Тоа ќе биде објавено во наредниот број на списанието на Комората „Пресинг“, кон крајот на овој месец. Нашите анализи покажаа дека Ценовникот за висината на надоместокот, кој е донесен од страна на ИЗИИС, не е коректно изработен, а цените се корегираат со коефициенти според техничките нормативи за изградба на објекти во високоградба во сеизмички подрачја (Сл. весник бр.31 од 1981 год). Примената на корегираните коефициенти е задолжителна за проектантите и ревидентите, но не и за цена за мислењето, бидејќи нема никаков дополнителен ангажман на изготвувачот на мислењето. Висината на цената за трите мислења, проектиран степен, изведен степен и по изградбата на целиот конструктивен систем, со корекции на пресметката на еквивалентната површина поголема од 300 м2, од челична конструкција и посложен конструктивен систем, со ваквите корекции се зголемува за 5,22 пати во однос на цените од табелите на Ценовникот на ИЗИИС. Останува на инвеститорите да проценат за колку ќе им биде поскапа градбата.

Дали имате сознание, како е усвоен износот пет проценти од цената на проектирање и што значи тоа за државата како инвеститор, или инвеститорите на поголеми инженерски објекти кои би се граделе во Македонија?

 Нашите првични укажувања дека ИЗИИС не може да даде цена за мислење за посложените инженерски објекти се потврдија и за нив е предложено цената да изнесува 5% од цената за проектирање на конкретниот објект, без никакви критериуми. Не е кажано на кој проект се мисли, а лично сметам дека изготвувачот на ценовникот нема соодветни кадри од сите струки и искуство за сложените инженерски објекти, како за сите типови на брани, хидроцентрали, нуклеарни централи, термоцентрали и др., па не го дефинирал ни типот на проектот. За овие сложени објекти задолжително се работи и изведбен проект, кој за жал во нашиот Законот за градење непотребно е исфрлен. Друга работа е што основните и изведбените проекти за ваквите објекти ги работат инженери од сите струки и мора да се усогласат сите проекти по струки, а такви стручни лица од сите струки и фази во ИЗИИС нема. Како илустрација, за еден сложен инженерски објект со инвестициона вредност од 500 милиони евра, проектната документација на ниво основен и изведбен проект изнесува околу 4% од вкупната вредност, односно 20 милиони евра. Мислењето на ИЗИИС би изнесувало 5% од

интервју вредноста на проектите, односно 1.000.000 евра, а рокот за изготвување на мислењето е определен на 30 дена. Ова се однесува за сите инвеститори, па и за државата. Посебен коментар сметам дека не е потребен.

Дали сте запознаени на која фаза на проектирањето се однесуваат овие пет проценти?

 Мислам дека одговорот го дадов во претходното прашање. За подетални објаснувања на која фаза на проектирање се однесуваат 5%, одговор треба да дадат авторите на Ценовникот и од Министерството за транспорт и врски. Карактеристично е дека ИЗИИС во своите мислења наведува дека „Проектантот ја презема целата одговорност околу точноста на влезните податоци и добиените резултати од анализите“. Зошто е тогаш мислењето и дали ИЗИИС бега од одговорностите согласно чл. 4-а. ст. 8, каде е пропишано дека научниот институт носи одговорност и треба да ја надомести штетата, доколку по завршување на изградбата дојде до оштетување на градбата поради нарушување на

механичката отпорност, стабилноста и сеизмичката отпорност во периодот на употреба на објектот, кој за градежните објекти изнесува 60 до 100 години.

Во образложението на предлагачот на измените на Законот за градење се тврди дека ќе нема финансиски импликации од измените на Законот. Дали е тоа навистина така?

 Точно е дека при предлагање на измените на Законот за градење, од предлагачот на законот беше кажано дека овие измени нема да имаат финансиски импликации. По само неколку месеци, финансиските трошоци за добивање на мислењето и ценовникот од ИЗИИС, го демантираа предлогот за измените и се надевам дека ова прашање сериозно ќе биде земено предвид. Огромните напори на Владата на Република Македонија да привлече странски инвеститори, да гради автопати и други големи инженерски објекти и да овозможи вработување на повеќе невработени лица, со воведувањето на мислењето и трошоците за него, на некој начин

работите се усложнуваат и се создаваат реакции кај идните инвеститори. Според Вас, што е основа за успешна контрола на квалитетот на градбите?  Според мене, за успешна контрола на градбата треба да се промени категоризацијата на објектите и да се заострат критериумите за добивање на овластувања. Потребни се и други промени во професионализацијата на инженерските услуги, почнувајќи од кавалитетот на проектирањето, ревизиите, вршењето на надзорот и изведбата на работите, но и водењето на инвестициите. Ако која било од овие активности не е решена правилно, не може да очекуваме професионална услуга. Имено, јавните набавки за инженерските услуги треба да резултираат со избор на најповолен а не со најевтин понудувач. Објектите ги прават инвеститорот и изведувачите на инженерските услуги и целта на сите учесници треба да биде успешна реализација на објектот, со реална вредност на инженерскиот труд и професионално извршување на своите обврски. 

25 април 2014

ПОРТА

23

23

современи македонски градители

ЗДРАВКО ЈАКОВЛЕСКИ, ГРАДЕЖЕН ИНЖЕНЕР

Тоа што ќе го испроектирате е потполно ако учествувате и во изведбата Градежништвото од памтивек било поле за натпревар на човекот со природата и иницијатор на нови технологии и изведби Дејан БУЃЕВАЦ НАЈЗНАЧАЈНИ РЕАЛИЗИРАНИ ДЕЛА

Инекциона галерија, Машинска зграда, Ѕидови со h=22.0 метри конструктивна височина од одводна вада, Главна затворачница на темелен испуст на ХЕЦ Козјак.

З

24

24

ПОРТА

дравко Јаковлески е роден во 1959 година. Завршил градежен факултет во Скопје во 1983 година. Првите две години работи како одговорен инженер на

25 април 2014

градилиште во ГП „Бетон“ на изведба на челичен мост на река Радика и изведба на испитна штолна (тунел) за истражни работи за ХЕЦ Бошков мост. Потоа работи на проектирање на конструкции од областа на енергетско-индустриски и

хидротехнички објекти во „Емо Иститут“ – Хидроелектропроект. Од 1996 до 2003 година работи како главен проектант и проектантски надзор за конструктивниот дел од ХЕЦ Козјак. Од 2004 година работи во МГМ Инженеринг. Од 2006 до

современи македонски градители

НАЈЗНАЧАЈНИ ПРОЕКТИ

Брана, Машинска зграда и одводна вада од ХЕЦ Св. Петка, Инекциона галерија, Машинска зграда, Ѕидови со h=22.0 м конструктивна височина од одводна вада, Главна затворачница на темелен испуст на ХЕЦ Козјак.

2007 работи на изработка на проектната документација за ХЕЦ Св. Петка, како проектант на телото на браната и одговорен проектант на машинска зграда и одводна вада. Од 2007 до 2009 година ја води изведбата на ископите за објектите

ХЕЦ Св. Петка - Ископ на темелна јама за брана-2

на ХЕЦ Св. Петка, на страната на главниот изведувач на работите „Рико“ - Словенија. Од 2011 година работи на проектирање на мали хидроелектрани. За сопствениот развој вели: „Тоа што ќе го испроектирате е потполно ако учествувате и во изведбата.

Има многу колеги кои работеле на некој проект, но немале прилика да учествуваат и во изведбата. Моја среќа беше што имав прилика долгогодишните планови за изградба на хидротехнички објекти да почнат да се реализираат во мое време“.  25 април 2014

ПОРТА

25

25

современи македонски градители  Професор Александар Ангелов. Исклучително скромен и едноставен, врвен учител и практичар. Учествувал во проектирањето на многу индустриски и хидротехнички објекти. Неговата скромност одеше дотаму, што знаеше, во кратката пауза во текот на предавањата, да каже дека и тој не ги знае напамет сите тие силни интеграли и диференцијални равенки, што и не е клучно, туку сознанието како тие да се применат за да се реши проблемот.

Ваше мислење за македонското градежништво денес?

ХЕЦ Св. Петка - Ископ на темелна јама за брана

Кој е Вашиот херој?

ХЕЦ Св. Петка - Поглед на градилиштето

 Една неизвесна долгогодишна борба за изнаоѓање на изгубениот пат и враќање на старите предтранзициски патеки.

Набројте три, според Вас, најзначајни објекти од македонското градежништво?

 Македонското градежништво во хидротехниката има многу објекти со кои може да се пофали. Помеѓу другите, јас би ги издвоил ХЕЦ Матка, ХЕЦ Козјак и ХЕЦ Св. Петка.

Што претставува градежништвото во светот?

 Градежништвото од памтивек било поле за натпревар на човекот со природата и иницијатор на нови технологии и изведби. Меѓу многуте примери би ја издвоил изградбата на браната Хувер во кањонот на реката Колорадо во САД, на која се востановени основните принципи за изградба на лачните бетонски брани и усвоени нови технологии во градежништвото.

Каков е односот на младите кон градежништвото?

 Денес младите, од една страна, се во расчекор со желбата да станат вистински инженери, нормално ако си ја сакаат струката, и од друга страна, можностите што ги нуди нашето градежништво, а свесни за перспективата што ги очекува после завршувањето на студиите, дали и колку ќе бидат во можност да го валоризираат вложениот труд и да ги покажат стекнатите знаења во практика.

26

26

ПОРТА

25 април 2014

ХЕЦ Козјак-Поглед на акумулација и брана

ХЕЦ Козјак-Поглед на машинска зграда

современи македонски градители ХЕЦ Св. Петка - Ископ на темелна јама за брана

ХЕЦ Козјак-Поглед на акумулација и брана

Можеби навидум хидротехничките објекти изгледаат вообичаени и едноставни, но за да се дојде до нивна реализација потребно е искуство и широк спектар на знаења од сродните инженерски струки и, пред сè, голема љубов кон професијата

Што е интересно да се знае за Вашите објекти, а човек надвор од струката не може да види?

 Можеби навидум хидротехничките објекти изгледаат вообичаени и едноставни, но за да се дојде до нивна реализација потребно е искуство и широк спектар на знаења од сродните инженерски струки и, пред сè, голема љубов кон професијата.

На кој проект работите во овој период?  Во овој период работиме на изведбените проекти за четири мали хидроцентрали, што значи соодветно вклопување на избраната опрема со градежниот дел, за да може објектите непречено да се изведат и, се разбира, да функционираат.

Ваши следни планови во градежништвото?

 Работа на проекти од хидротехниката и пренесување на знаењето на помладите генерации. Како млад инженер, заедно со цел тим од наши искусни градежни инженери, имав прилика да работам на идејниот проект за телото на лачната бетонска брана од ХЕЦ Чебрен. Ако добијам прилика да учествувам во проектирањето и реализацијата на овој грандиозен објект, тоа за мене ќе биде исполнување на дамнешната желба уште на почетокот на мојата работна кариера. 

ОБЈЕКТИ ВО ИЗГРАДБА ХЕЦ Козјак-Темелен испуст во работа

Мала хидроцентрала на Ештеричка река.

25 април 2014

ПОРТА

27

27

архитектура

Фотографија на месецот

Охрид, Ангел Ситновски 28

28

ПОРТА

25 април 2014

архитектура

porta3.mk

Читајте не` онлајн!

25 април 2014

ПОРТА

29

29

репортажа Матунга / Мумбај

ГРАД КОЈ ЈА ПРИКАЖУВА ИДНИНАТА НА СИТЕ УРБАНИ ЦИВИЛИЗАЦИИ

MAXIMUM БОМБАЈ

Мумбај е единствен град во Индија кој може да се нарече урбанизиран, иако сè уште се присутни руралните навики без чие шаренило не може да се замисли врелината на овој англомерат. Градот се развива самиот од себе, без планирање и урбана политика. Во него живеат 21 милион жители кои го карактеризираат неговиот хаос.

С

о либерализицијата на светскиот пазар и брзата експанзија на повеќето градови од третиот свет, ако може сè уште така да се наречат, се создадоа многу

30

30

ПОРТА

25 април 2014

Александар ПЕТРОВ, дипл.инж.арх., специјално за Порта3 од Индија комплексни урбани ситуации кои излегуваат од секаква перцепција на контрола и урбана политика. Метрополата Мумбаj (некогашен Бомбај) е еден таков пример. Тој е најголем град во Индија, главен град на областа Махараша, финансиски центар и седиште

на берзата, со просечна густина од 31.214 жители/км2. Ова е град кој ја прикажува иднината на сите урбани цивилизации. Овој урбан флуид се развива со неконтролирана мера и брзина и претставува типичен пример на денешната

репортажа глобализација. Настанува спонтано од неколку острови, првобитно како португалска колонија кон крајот на 17 век, а потоа и како важна стратешка британска колонија. Јужниот дел од градот (каде се наоѓа легендарната Колаба) и ден-денес коегзистира со старите викторијански градби и колонијалниот стил на уредување. Следователно низ годините се развива и централниот дел од градот (познати се населбите Дадар, Матунга, Курла, Санта Круз и славната Бандра), за да својата максимална експанзија ја доживее кон север и исток со перифериите Тхане и Нави Мумбaj. Мумбај е единствен град во Индија кој може да се нарече урбанизиран, иако сè уште се присутни руралните навики без чие шаренило не може да се замисли врелината на овој англомерат. Градот се развива самиот од себе, без планирање, без политика. Во него живеат 21 милион жители кои го карактеризираат неговиот хаос. Инфраструктурата е провизорна и владее тотален делириум, отсутна е секаква функционална поделба на просторот. Сообраќајот е со незамислив интензитет и самостојно се регулира. Изложени сте на Rajif Ghandi sealink

24-часовен стрес од сирени, долги возни редици, отсуство на какво било правило за возење, освен возачкиот инстикт. Сообраќајната бука што потсетува на хаварија од нуклеарна централа е сплет на разноразни движења, било да е тоа пешачки, автомобилски или секаков друг превоз, а тука се вбројуваат и црножолтите ауторикши кои брмчат хаотично во сите правци, или стадо од крави кои на моменти го зголемуваат сообраќајниот адреналин. Пешачки премини речиси и да не постојат, а сообраќајните знаци ги има само на пофреквентните улици. И малкуте тротоари што постојат се окупирани во функција на трговската размена, а во ноќните часови луѓето нив ги користат за спиење. Физички, градот се простира насекаде, расчленет е, без урбана ориентација и поделба. Високите градби се простираат во континуитет. Карактеристично е што зградите не се од збиен тип, како што сме навикнати да ги перцепираме во западните метрополи. Јавниот простор се живее максимално и е преблокиран, користен од секого и на секаков начин, без притоа да вроди каков било конфликт помеѓу корисниците. Приватниот простор, пак, е

Матунга / Мумбај

под постојан видео надзор и насекаде заштитен со силно обезбедување. Иако има зони кои се доста ексклузивни и скапи, не е никаков проблем нивните станари да го споделат нивното секојдневие во надворешноста со сиромашните маси кои ги има насекаде. Извонредно чувство на коегзистенција. Градот тоне во ѓубриште. Тоа се репродуцира обратно пропорционално од капацитетот на јавните служби за неговото собирање. Mожеби

тоа претставува најголем ресор за неговиот развој, доколку се приспособат во неговата рициклажа и разработка. Во Мумбаj се забележливи масивните бизнис центри (претежно со ИТ агенции), кои никнуваат распространети насекаде низ градот. Новите урбанитети кои се раѓаат со висококатници и нашминкани фасади се обиколени со огромни пространства на сиромашни гета (сламови или сметлишта). Над 50% од населението живее во такви инстант населби, без никаков стандард и услови за живот. Тие се симбол и причината за западната финансиска криза. Впрочем, овие урбани спотови се издржуваат од тие гета, чие сиромашно и емигрантско население ги поткрепува со својата евтина работна сила. Затоа тие бизнис јадра успеваат да се наметнат со конкуретна цена на странските пазари и со тоа да го привлечат странскиот капитал и да го одржат својот економски раскош. И тоа е она изворедното во овој град. Огромните гетоизирани површини на сиромашни граѓани се интегрирани во самата метропола. Тоа е она што овој град го разликува од фавелите во Латинска  25 април 2014

ПОРТА

31

31

репортажа гледано на мапата изгледаат како тумор на постоечкиот урбан организам). Затоа општинските власти се залагаат да ги сведат на нула, ако тоа е воопшто возможно. Постојат дузина проектни предлози од локалниот архитект Мукеш Мехта, со кои се предвидува реорганизација на сламовите преку резиденцијални типологии регулирани од пазарниот режим. Оваа магма од луѓе во Мумбаj и моментот на западната криза ни ја олицетворува апокалиптичната визија на францускиот стрип „Инкал ноир“ (Моебиус), каде преку драматични сценарија го отсликува одумирањето на постлибералниот град. (Она што би останало од светските метрополи, откога ќе ја изгубат својата самоиздржливост). Во стрипот се забележува големата густина од луѓе и натрупаност со ѓубриште што посочува на таква интерпретација и го доловува ситуационизмот како филозофско размислување.

Америка и сличните сметлишта во Африка и Азија, каде секогаш најранливите и сиромашни маси се протерани од градот и многу често концентрирани на неговите ивици. Во централен Мумбај се наоѓа Дарави, најголемиот „слам“ во светот, иако последните истражувања укажуваат на други жаришта на такви гета низ градот, кои

растат пропорционално и инстинктивно. Гетата од бараки се физички забележливи во морфологијата на градот, каде покрај регуларното урбано ткиво се гледаат огромни пространства на урбани флеки, кои пополнуваат секаква празнина на градот и се распределени низ различни делови од градот. (Морфолошки

Inkal noir(moebius)

Мапа на густината на сламовите 32

32

ПОРТА

25 април 2014

Во периодот од пети до 19 февруари, Меѓународната асоцијација на дизајнери „Иксид“ и Институтот за економија Велинкар, беа организатори на „Интердизајн Мумбај“, семинар и работилница со тема за хуманизирање на самиот град. Оваа работилница беше од посебно значење не само заради тоа што систематски ги опфаќаше клучните прашања за развојот на градот, туку и затоа што беше иницирана од Центар за економски науки. Тоа е првпат ваков тип на проблематика да се разработува од страна на сериозни економски институции и менаџмент со свои студии, со што би се создале услови за развој на посебна дисциплина на урбаниот маркетинг, потпомогнат од дизајнот и

Kanchanjunga apartments,Charles Korea

неговото значење. Семинарот броеше 15 странски експерти од секаква област, кои заедно со домашните 15 експерти се потрудија конкретно да дебатираат за можните решенија на градот. Тој беше поделен на неколку теми, каде учесниците пробаа да дадат иновативни одговори на критичните прашања. Причина за овој меѓудизајн беше и моменталниот економски бум што го доживува Мумбај. Неговиот Бдп е во постојан раст (од него државата има приход од над 40% преку данокот и 60% од царината). На градот му се укажува шанса за преродба. Овој период е многу битен за него затоа што ќе мора да го одлучи патот по кој ќе се движи неговиот развој. Тој веќе е под финансиски притисок на либералниот пазар, но на оваа карта нема да може да издржи на подолг период. Тој е приморан самиот да го најде својот одржлив процес пред да го доживее колапсот. Економскиот пресврт во последните

репортажа години значително ја подобрува градската инфраструктура. Ланската година беше пуштен во употреба западниот брз автопат, кој го карактеризира иконскиот мост Раџив Ганди и помогна да се растерети сообраќајот во тој дел од градот, а со него и да го отвори погледот спрема урбаниот „лендскејп“. На почетокот на месец февруари се отвори и вториот терминал на меѓународниот аеродром со придружниот надвозник Сахар во должина од 2,2 км. (дозволено е движење само на автомобили, без тешкиот сообраќај и јавниот превоз). Во полн ек се гради брзиот источен автопат, а интензивно се напредува и со подземната железница (метрото) што треба да се заврши до 2021 година. Понови градби кои го привлекуваат внимението, секако, се Уметничкиот центар во Бандра и најскапата недвижност Антилија, луксузна зграда од 27 ката со паркинг за 150 автомобили, во која живее само една фамилија од петчлено семејство (со тотална цена на изградба од една милијарда долари). Во тој дел од градот, кој важи за еден од најлуксузните, Педар роад, се наоѓа и ремек-делото на модерната архитектура од 70-тите години на минатиот век, Kanchanjunga apartments, дело на познатиот архитект Чарлс Кореа, кој, исто така, е и планер на Нави Мумбај. Овој солитер претставува една вертикална верзија на „Унита ди хабитацион“ во Марсеј. Кругот на овој прекрасен и луд максимум не би можеле да го заокружиме без населбата Бандра (на западниот дел од градот), која е најкосмополитската и каде се наоѓаат голем број кафулиња, барови, ресторани и продавници. Таму живеат боливудските актери и познатите парси (жители со персиско потекло, дојдени во 20тите години на 19 век и едни од побогатите граѓани). Главната променада што гледа во Арапско Море и се протега до португалските тврдини ни го оживотворува овој прекрасен боливудски „филм“ полн со апсурди. 

25 април 2014

ПОРТА

33

33

архитектура

ВЕРТИКАЛНИ ГРАДОВИ

Облакодерите - најфасцинантни Љупка ДУКОВСКА, дипл. инж. арх. Питер Бројгел постариот, „Вавилонска кула“

У

рбаните хоризонти со високи вертикални силуети на облакодерите, денес претставуваат репрезентативни слики на најголемите градови во светот. Претставуваат архитектонски икони на крајот на 20 и почетокот на 21 век. Од Њујорк до Куала Лумпур, од Лондон до Хонгконг и од Сингапур до Сао Паоло, новите облакодери ја дефинираат сликата на светските метрополи. Тие се претставници на урбаното, на густината, на збиеноста, на модерното, накратко - движечка сила на новото време. Ако во минатото се создавале убави замоци и дворци, вниманието на архитектите во 20 и почетокот на 21 век е насочено кон новите современи објекти, кон облакодерите, кои фасцинираат со својата оригиналност и височина. Ја освојуваат човековата имагинација, го окупираат реалниот интерес на општеството во финансиски, технолошки, социолошки и културолошки 34

34

ПОРТА

25 април 2014

аспект. Служат како архитектонски кондензиран индекс на сегашниот момент - вертикално сега (vertical now). Во сегашноста, изградбата на „домот меѓу небото и земјата“ е реализирана со помош на новите технологии кои им помогнаа на современите архитекти. Самата идеја за кула до небото е стара. А легендата за почнатата но никогаш не завршена Вавилонска кула, пренесена од времињата што не се ни паметат, преживеала до денес. Иако денес, посебно после 11 септември 2001 година, после трагедијата на Светскиот трговски центар во Њујорк, се продолжува со градењето сè повисоко и повисоко, се наметнуваат многу прашања за нивната иднина... Прашања од архитектонски, економски, технолошки и секако безбедносен аспект.

ЛЕГЕНДА ЗА ВАВИЛОНСКАТА КУЛА Кај многу древни народи, од Мексико до Тибет, постојат легенди за изградба на кула до небото. Во Библијата постои предание за Вавилонската кула (во

Бурџ Халифа

првата книга од Библијата - Битие). За неа пишува и во Коранот. Легендата вели дека луѓето што живееле во Вавилон, град кој се наоѓал на територија на денешен Иран, зборувале на ист јазик и добро се разбирале. Решиле да изградат кула висока до небото. Сакале да го возвишат своето име. Да се поистоветат со боговите. Но нивната ароганција и дрскиот предизвик на небото, ги разлутило. Боговите ја разрушиле кулата. Ги казниле луѓето со тоа што ги измешале јазиците. Тие престанале да зборуваат ист јазик, да се разбираат. Се раселиле по целата земја, почнале да живеат одделно. Станале различни народи. Кулата останала недовршена. Долго време легендата за Вавилонската кула се сметала за вистинска. Според старогрчкиот историчар Херодот (484 - 430 год. пр.н.е.), Вавилонската кула, која се нарекувала Етеменанки, што значи „дом каде што се спојуваат небото и земјата“, била изградена во сто и првата година после потопот. Со извршените археолошки истражувања, утврдено е дека во тоа време,

архитектура

објекти на нашето време Le torri di Bologna

Home Insurance Building, Чикаго

во многу градови во областа на реките Тигар и Еуфрат, се граделе величествени кули кои ги нарекувале закурати. Тие служеле за религиозни обреди и за астрономски истражувања. Секој поголем град имал свој закурат, но ниеден од нив не можел да се спореди со Вавилонската кула - закурат, која ги надвишувала сите. Вавилонската кула имала осум разнобојни нивоа, седум надземни и еден подземен. Имала квадратна основа, со страна 90 метри и висина 90 метри. Секој кат имал различна боја. Црна, жолта, црвена, зелена, бела, портокалова, на врвот сина како небото, а на кровот златна како сонцето. Првиот надземен кат се подигал на висина од 33 метри и бил обоен во бело. Вториот бил значително помал, имал 18 метри, и пурпурна боја. Следните катови биле пониски, по шест метри, и биле во сина, светлоцрвена и сребрена боја. На самиот врв се наоѓал златен храм на Мардук, главниот бог на Вавилон. Кон кулата биле изградени долги камени скали кои воделе до третиот кат. Над него се одело спирално.

Низ историјата била разрушувана повеќе пати. Но секогаш била обновувана. И Александар Македонски стоел пред Вавилонската кула. На својот пат за Индија видел делови од нејзините урнатини. Фасциниран од нејзината големина имал намера да ја изгради повторно. Но, како што пишува историчарот Страбон (64 - 21 пр.н.е.), за тоа требало многу време и сила. Само за расчистување на урнатините, десет илјади луѓе требало да работат два месеци. Замислата не ја реализирал бидејќи набргу се разболел и умрел. Денес, на местото на оваа кула се наоѓа рид висок околу 70 метри, а на неговиот врв остатоци од кулата во висина од 12 метри. Вавилонската кула не влегува во официјалниот список на светски чуда, но таа е една од најпознатите градби во древниот Вавилон. Од тој период поминало повеќе од 5.000 години. Од градот не останало ништо. Но останала идејата за овој мегапроект. Дрскиот обид да се создаде име и да се изгради кула до небото преживеал. Го прифатиле големите, моќните градови

Трка кон небото, кон висините, кон ѕвездите... Ако во минатото се создавале убави замоци и дворци, вниманието на архитектите во 20 и почетокот на 21 век е насочено кон новите современи објекти, кон облакодерите, кои фасцинираат со својата оригиналност и височина во светот. Тие денес градат огромни, современи, модерни кули. Натпреварот помеѓу нив, во освојувањето на висината и во создавањето име, почнат во 20 век, продолжува. Во овој момент води Дубаи, во кој е изградена највисоката кула во светот „Бурџ Халифа“.

ИСТОРИЈА ЗА ИЗГРАДБАТА НА ОБЛАКОДЕРИТЕ

Иако низ минатите векови се граделе високи повеќекатни објекти, (пр. две кули во Болоња, Италија, во 12 век), дури се граделе и цели градови со повеќекатни објекти, како на пример градот Шибам изграден во Јемен во 16 век, кој е еден од најстарите примери на урбано планирање со вертикални конструкции, вообичаено е за прв облакодер да се смета објектот на осигурителната компанија (Home Insurance Building), изграден во Чикаго во 1885 година. Објектот имал 10 ката и висина од 42 метра. Автор на проектот бил архитектот Вилијам Ле Барон Џени (William Le Baron Jenney, 1832 - 1907).  25 април 2014

ПОРТА

35

35

архитектура Статусот на облакодер го добил не по висината, а по новата технологија на градење. По користењето на челична конструкција, која била првпат применета и успешно се користи до денес. Индустријализацијата, урбаното растење, иноваторството во техниката, во челичната индустрија, огноотпорноста на материјалите, развојот на индустријата на лифтовите и на инженерските науки, што се случија на крајот на 19 и во 20 век, го поттикнаа развојот на проектирањето и градењето на објекти до невидени височини, што беше посебно значајно во светските мегаполиси, каде што цената на локациите е многу висока. Патот кон освојувањето на небото беше отворен. Постојаното, необјасниво човеково тежнеење кон вертикалата, кон освојување на висините стана изводливо.

ДОМОВИ МЕЃУ НЕБОТО И ЗЕМЈАТА

Во Америка и Европа, вообичаено е објектите повисоки од 150 метри да се нарекуваат облакодери. Објектите со висина до 150 метри се нарекуваат високи објекти, а над 600 метри се мегависоки. Некои критичари го користат зборот облакодер за објект со висина до 100 метри или со најмалку 20 ката, други за 50 ката, но широко е прифатено дека облакодери се објекти со 100 или повеќе ката. Трката кон небото почна на почетокот на 20 век, во Америка. Изградени беа познатите облакодери на Менхетен, во Њујорк: - осигурителната компанија Метрополитен, изградена во 1909 г.

(213 метри висина и 50 ката); - зградата на Woolworth, највисока во периодот 1913-1930 г.

(241 метар и 60 ката); - банката на Менхетен, изградена во 1930 г. (283 метри и 71 кат); - зградата на Крајслер, изградена во 1930 г. со нејзините 319 м и 77 ката; - зградата на Емпаир Стеит Билдинг, завршена на 11 април 1931 година, набргу ја надвиси со 382 метри и 102 ката. Следните 41 година, беше највисока зграда во светот; - во 1972 година беше надмината со изградбата на кулите близначки на Светскиот трговски центар (417 метри и 110 ката); - во 1974 година е изградена Sears Tower (442 метри и 108 ката) во Чикаго, Њујорк го изгуби водството. После терористичкиот напад на 11 септември 2001 година, во кој настрадаа кулите близначки, „Емпајер Стејт Билдинг“ стана повторно највисок објект во Њујорк, сè до 30 април 2012 година кога кулата на новиот Светски трговски 36

36

ПОРТА

25 април 2014

Woolworth Tower

центар (541 метар и 104 ката) повторно го надвиши „Емпајер Стејт Билдинг“. Кон крајот на 20 и почетокот на 21 век, изградбата на облакодери посебно се засили и се прошири на други делови од планетата. За првпат по дваесет и четири години, највисокиот објект во светот не беше изграден во САД. Америка го изгуби водството. Се изградија: - во 1998 г. кулите Петронас (Petronas Tower, 452 метри, 88 ката), во Куала Лумпур, Малезија, кои ги надвисија американските; - во 2004 г. висината од половина километар беше надмината. Во Тајпеј, Тајван, беше завршен облакодер со висина од 509 метри и 101 кат, кој остана највисок објект сè до 2010 година; - во 2010 г. во Дубаи, во Обединетите Арапски Емирати, беше изградена Бурџ Калифа, со висина од 828 метри и 163 ката, која е највисок објект во светот.

Chrysler Building

ТРКА СО КИЛОМЕТАРСКИ КУЛИ ДО НЕБОТО

Уште во 1956 година американскиот архитект Фрaнк Лојд Рајт (Frank Lloyd Wright, 1867 - 1959) најавил планови за километарски облакодер (Illinois, висок 1.610 метри, 528 ката и површина од 1.715.000 м²) во кој би можеле да работат 100.000 луѓе. Неговата идеја постепено се реализира во почетокот на овој век. Висината на новите облакодери се доближи до првиот километар. А во тек е изградба на објекти кои ќе го надминат. Повеќе од еден век светски лидер, по број и висина на облакодерите, беше Америка. Но, од крајот на 20 век, изградбата на највисоките објекти се премести кон исток, во Азија. Нивниот распоред по континенти е следен: Во Азија се изградени 55%, Северна Америка 30%, Европа 7%, Јужна Америка 4%, Океанија 3% и Африка 1%. Во следниот период следи жестока конкуренција. Само во Кина се градат седум нови. Нивниот број расте. Натпреварот за кули повисоки од километар продолжува. Облакодерите се навистина фасцинантни објекти. При мојата прва посета на Њујорк, на почетокот на 80-тите години на минатиот век, како млада архитектка, бев воодушевена од нив. Нивната височина, модерната архитектура, нивната технологија на градба беа вчудовидувачки. Зборуваа за големина во секој поглед, за економската моќ на земјата во која се градат. Според моите тогашни критериуми, Париз беше најубавиот град во светот. Но, Менхетен беше нешто друго. Нешто ново. Нешто од иднината. Почувствував дека со силата на парите може да се направи сè, да се создаде кула до небото, може да се создаде име.

Empire State Building

Petronas Towers, Куала Лумпур

архитектура А силата беше тука, во нив. И денес, секој нов, сè повисок и повисок облакодер изграден на планетата, го кажува тоа. Овие грандиозни објекти, овие вертикални градови, заслужуваат посебно внимание. Заслужуваат за архитектурата на секој од нив да се пишува посебно.

КАДЕ СМЕ НИЕ?

Taipei 101

На 16 јули 2012 година, во Скопје почна изградбата на нови четири кули (Cevahir Towers), високи по 130 метри со 40 ката. Објектите ги гради турската компанија „Џеваир Холдинг“. Македонија, иако е далеку од светските џинови, се обидува да ги добие своите облакодери. Секако дека новите урбани хоризонти, со високите вертикални силуети на новите високи објекти, ќе претставуваат репрезентативна слика на нашиот град. Но со исклучок што ќе добиеме нови убави урбани хоризонти, карактеристични за светските метрополи, не сум убедена дека нивната изградба е неопходна за нас во овој период, со оглед на нашата економска состојба, нашиот менталитет и сè уште, бар за мене, силните спомени од катастрофалниот земјотрес. Иако човекот е создаден и поврзан со земјата, можеби е просторно тешко остварливо секој да има свој двор, свое дрво, но не е лесно и да се живее или работи во кула до небото, помеѓу облаците и ѕвездите. Јас, бар во овој момент, не би сакала. Но можеби некаде и некогаш во иднината...

ИДНИНА СО ФАНТАСТИЧНИ, ФУТУРИСТИЧКИ ФОРМИ И НЕЗАМИСЛИВИ ВИСИНИ

Кули Џевахир

Изградбата на повеќе од десетици нови високи објекти годишно, од почетокот на 21 век, ја распламти креативноста на архитектите, на инженерите, умешноста на изведувачите и секако на инвеститорите. Во моментов низ светот се реализираат многу интересни проекти. Постои специјален конкурс, со специјално жири на експерти, за избор на „облакодер на годината“. Го спроведува списанието eVolo. Проектите што учествуваат на овие конкурси се совршено фантастични. Нивните футуристички дизајни често предлагаат нови архитектонски приоди, нови решенија на актуелните проблеми на земјата. На пример, проектантите се обидуваат да ги решат проблемите со дефицитот на вода, што ѝ се заканува на нашата планета. Други предлагаат решенија кои ќе помогнат да се реши актуелниот проблем со отпадот, или дури решенија на објекти кои во случај на катастрофа самостојно би можеле да се префрлат на друго место.  25 април 2014

ПОРТА

37

37

архитектура

ПРИЦКЕРОВА НАГРАДА ЗА 2014 ЗА ШИГЕРУ БАН

Експресионист на невидливата структура Шигеру Бан, овогодишниот добитник на престижната Прицкерова награда, е јапонски архитект познат во светот по иновативните концепти во своето творештво. Проучувајќи ја работата на „Њујоршката петорка“ и следејќи ја нивната практика, тој создава сопствена идеологија кон архитектурата. Самоел ХОРВАТ

Ш

игеру Бан e роден во Токио во 1957 година. Јапонскиот архитект е познат по својата иновативност во користењето на рециклирачки материјали за креирање на исклучителна и невообичаена архитектура. Студиите по архитектура ги започнува на Државниот институт во Калифорнија, за подоцна да ги продолжи и заврши на Универзитетот во Њујорк (Cooper Union), под раководство на Џон Хејдук. Преку работата со Хејдук, еден

38

38

ПОРТА

25 април 2014

од најважните архитекти на Њујорк „Њујоршката петорка“, Бан почнува да се интересира за архитектонската поетика и за алтернативните методи и процеси при проектирањето. „Њујоршката петорка“ која ја сочинуваат Питер Ајзенман, Мајкл Грејвс, Чарлс Гватмеј, Џон Хајдук и Ричард Мајер, се приврзаници на чистата форма на модернизмот и ја практикуваат работата на Корбизије. Тие се експресионисти, визионери, поети и теоретски пишувачи на модерната и постмодерната. Како и членовите на „Њујоршката петорка“, Бан ја негува идеологијата

на Корбизије, односно лојален е на чистата форма на модернизмот. Тој има освоено голем број престижни награди, има одржано голем број предавања, а за неговото творештво се организирани изложби низ целиот свет и се издадени бројни публикации. Списанието „Тајмс“ го прогласи како еден од најпрогресивните дизајнери архитекти на 21 век. Во оваа 2014 година, Бан е прогласен за добитник на Прицкеровата награда, со што стана 37. носител на оваа најпрестижна награда во модерната и современа архитектура. Прицкеровата

архитектура

Centre Pompidou, Metz, France Paper Concert Hall, L’Aquila, Italy

Centre Pompidou, Metz, France

награда се доделува годишно, како награда за талент, визија, приврзаност кон архитектура која е во сооднос со природата и содржи хумани димензии, и се смета за Нобелова награда во полето на архитектурата. Првата Прицкерова награда е доделена на Филип Џонсон во 1979. Една од најважните карактеристики на архитектурата на Бан е „невидливата структура“. Иако за себе вели дека не е посебно заинтересиран за нови материјали и техники во архитектурата, тој е повеќе од модерен во својот метод на „прочистување“ на текстурата и структурата со употреба

на лесни материјали и конструкции. Комбинирањето на методи на западниот модернизам со јапонската рационалност, доведува до нивна симбиоза, односно до традиционално ултрамодерен архитектонски простор. Бан, сепак, на пошироката архитектонска јавност најдобро ѝ е познат по своите хартиени структури PTS - Paper Tubes Structures, и е првиот архитект кој изградил куќа првенствено од хартија како градежен материјал. Хартијата е евтин, лесно заменлив и еколошки материјал, а објектите од хартија се вбројуваат во категоријата

одржливи објекти. Затоа и Бан се вбројува во еколошките архитекти, но овие принципи не го одвојуваат од јапонската експериментална, рационалистичка или модернистичка архитектура. Функцијата за него е секундарна категорија која произлегува од техничките потреби, додека основни се просторноста и структуралноста. По катастрофалниот земјотрес во Јапонија (1995 година), Бан станува интернационална фигура на архитектонската сцена поради користење на хартија за изградба на привремени структури за сместување  25 април 2014

ПОРТА

39

39

архитектура

Бан е модернист кој не е заинтересиран за новите технологии и материјали, туку за експресијата на архитектурата, односно самиот концепт зад неговите објекти

на жртвите од земјотресот. Истата година ја основа невладината организација VAN (Voluntary architects network) - мрежа архитекти волонтери. Преку изучување на структурата и својствата на хартијата, заклучува дека е можно да се постигне не само конструктивна стабилност на овие структури, туку и да се решат техничките барања поврзани со водоотпорност и заштита од пожар. Во оваа смисла, тој тврди дека е возможно да се подигне и повеќекатница со употреба на хартија како носечки елемент на структурата. Хартиените структури можат лесно да се обработуваат, да се склопуваат на градилиште, а можат и

повторно да се користат или рециклираат. Во рамките на своите планови Бан не експериментира со нивелација туку формира мирни и хармонични простори. Со таквиот пристап, тој се задржува на традиционалната јапонска тема, но е близок до ултрамодерниот западен концепт на чист простор во рамките на минимализмот. Својата поетика на просторот тој ја гради преку прецизно исцртаните основи, со повторливи елементи и кружни столбови кои создаваат игра со светлината на сценографски начин. Шигеру Бан во 1995 година ја проектира хартиената Takatori church како хуманитарен гест по земјотресот. Десет години подоцна,

Cardboard Cathedral, Christchurch, New Zealand

Davines

40

40

ПОРТА

25 април 2014

архитектура црквената заедница ја демонтира црквата и повторно ја гради во Тајван, како донација по серијата земјотреси. Овој метод во својата суштина е ист како и црквата во Кјото, која на секои 20 години се демонтира и повторно се гради, како би ја претставила јапонската традиција и идеологија за животниот пат и смисла. Бројот на неговите креации е огромен, а како најзначаен проект може да го издвоиме проектот за EXPO 2000 во Хановер, каде во соработка со Ото Фрај (Otto Frei) и Буро Хаполд (Buro Happold) е изграден павилјон целосно од хартија, кој на крајот од саемот е демонтиран и рециклиран. Во проектите

за куќа-завеса во Токио, Бан проектира објекти кои се целосно отворени кон сосетството, а единствената приватност би ја добиле само преку големите завеси кои се протегаат по рабовите на куќата. Одбраните дела за разгледување и избор, односно дела со кои бил претставен пред комисијата за Прицкерова награда се куќата-завеса, хартиената црква во Кобе, голата куќа во Јапонија, центарот Помпиду во Франција, хартиените засолништа во Индија и Хаити, голф клубот во Кореја, административниот објект во Цирих и хартиената катедрала во Нов Зеланд. Со ваквите реализации, Бан создава нов правец

во архитектурата, кој ги исклучува цврстите и затворени фасади, а на објектите им ја дава можноста на „преоблекување“. Покрај елегантната употреба на хартијата како материјал, Бан користи и други материјали кои во синтеза со хартијата создаваат нови можности и решенија за игра со просторот. Тој во 2008 година за Сингапурското биенале проектирал огромен павилјон, изграден само од хартија и бродски контејнери. „Не го сакам отпадот“ е суштинската филозофија на Шигеру Бан, со која ја подвлекува идеологијата за „хартиената архитектура“.  Curtain Wall House

Metal Shutter House

Japan pavilion, EXPO 2000, Hannover, Germany

25 април 2014

ПОРТА

41

41

урбанизам

Урбан концепт за анимирање на јавниот простор на Кратово

Анастасија НИКОЛОВСКА

Р

еката во градот како тема на истражување претставува значаен фактор во урбаната концепција на градот и неговата физиономија. Феноменот на несоодветно третирање на овој природен елемент и неговата врска со урбаното ткиво, кој е препознаен во македонските градови, ја наложува потребата за преиспитување и редефинирање на овој однос помеѓу градот

42

42

ПОРТА

25 април 2014

и реката од аспект на понатамошен развој на градот (економски, еколошки, социјален, архитектонски). Ваквите истражувања се јавуваат како актуелна тема на глобално ниво, каде од една страна се пристапува кон реките во насока на враќање на нивната природност, а од друга страна се зацврстува врската со градот и преку архитектурата на јавниот простор се подобрува квалитетот на градскиот живот. Еден таков проект од аспект на

архитектонски интервенции и интерполација на програми од јавен карактер се однесува на кејовите на Табачка (Кратовска) Река и Манцина Река во градот Кратово. Самата тема претставува магистерска работа изработена од страна на студентот Владо Данаилов, а под менторство на професор д-р Анета Христова Поповска. Предложениот проект и стратегија за интервенции покрај Табачка (Кратовска) и Манцина Река во градот Кратово,

урбанизам

има за цел да се вклопи ненаметливо во околното градско ткаење, не само преку проектантските интервенции туку и преку програмата што произлезе како резултат од истражувањето на градот и неговата околина. Институт за злато како одговор на природните ресурси во околината на градот и ре-актуализацијата на рударството. Галерија на карпеста уметност како програма која би можела да го анимира јавниот простор преку привлекување на посетители поради ретката можност да се проследи ваквата уметност. Времено сместување за истражувачи и/или туристи. Целиот проект е една мала поврзана машина која налегнува на теренот, се вкопува под него или го користи како маса од која е издлабена внатрешноста. Од особено значење се новите врски, мостови, кои овозможуваат нови патеки и го водат посетителот кон новите јавни простори, кои ја нагласуваат

реката и останатиот природен пејзаж како дополнителен квалитет во градот, важен за урбаниот живот. Длабењето од карпата како тема може да се прочита двонасочно. Од една страна како силна асоцијација на рударството и ископувањето на злато, процес за чии потреби би функционирал институтот, а од друга страна како врежување на симбол, формално оставање белег врз карпата, што е карактеристика на карпестата уметност. Создавањето на квалитетен јавен простор на влезот во градот може да биде изведено единствено преку поставување на градска платформа на ново, неоткриено ниво на градот. Резултатот е проточен јавен простор кој се развива во две височини, урбана платформа на постојното ниво на градот и урбан трем на новото ниво – покрај реката. Дополнително, како сателитски интервенции се одбрани четири објекти кои имаат потенцијал да бидат вклучени во процесот на ре-креирање на врската помеѓу градот и реките. Предвидено е тие да бидат ревитализирани, со што наместо едносемејни куќи би се претвориле во

објекти за времено сместување, каде би бил добредојден секој посетител на Кратово. Избегната е каква било површна интерпретација на народната архитектура во изразот на новите објекти. Имајќи ги предвид постојните вредни објекти од градителското културно наследство, заедно со вградувањето на програмата (физички и симболички) длабоко врзана со контекстот и стремејќи се кон иден, посакуван развој на градот - создаден е нов симбол на Кратово. Приближувајќи се до двете реки преку суптилни, а сепак значајни интервенции, проектот поставува нова урбана стратегија која има за цел да продолжи да ги преиспитува празнините (сегашни и идни) и да го следи движењето во градот. Ќе се согласиме (се надевам) дека итно се потребни студии и стратегии не само за Кратово, туку за сите останати градови во источниот дел на Македонија, кои според сите објективни показатели полека и нечујно згаснуваат. Овој труд е скромен придонес кон имагинарна ризница на можни трансформирани градови.

25 април 2014

ПОРТА

43

43

ентериери

„4 ПОГЛЕДИ“ Секој дел од оваа куќа зрачи со живот и надеж. Отсуствуваат моментите на затвореност, статичност и едноличност, што го ограничуваат човечкиот дух којшто живее во овој дом. Драгица ФАРРЕН, дипл.инж.арх. (Велика Британија)

Архитектонски тим: АР Дизајн Студио / AR Design Studio, UK, www.ardesignstudio.co.uk, Фотографија: Мартин Гарднер (Martin Gardner, specialimages.com)

К

уќата „4 Погледи“ е сместена во еминентна локација со длабоки и широки погледи насочени кон градот Винчестер и прекрасната природа којашто го опкружува. На прв поглед, куќата се истакнува со внимателно одбрани материјали, од кои доминираат дрвената обработка на ѕидовите во контраст со темносивата тула, сивите алуминиумски врамени прозорци и обратно свртениот распоред на катовите. А, ако се погледне поблиску и подлабоко во мислата на дизајнот за овој објект, ќе се открие една суптилна, нежна и хумана димензија, 44

44

ПОРТА

25 април 2014

која никого не го остава рамнодушен. Во 2011 година, на тимот архитекти од АР Дизајн Студио им пристапил еден брачен пар кој побарал проект за нова фамилијарна куќа. Тие сакале да бидат вклучени во нов проект којшто би им дал позитивен фокус и основа за нов почеток на нивното семејство, бидејќи во блиско минато ја изгубиле својата ќерка. Архитектите ја земале сериозно одговорноста за овој дизајн, да му помогнат на семејството да продолжи понатаму со својот живот, да закрепне и да ја пронајде својата среќа повторно во својот дом. Направено е големо истражување и анализи за врската помеѓу добрата архитектура и позитивните

ефекти на закрепнување на луѓето. Во дизајнерскиот процес, на тимот му е даден слободен пристап, со само една желба од брачниот пар, за внатрешена градина. Дизајнерскиот метод и концепт зад оваа куќа е поврзување на објектот со природното, односно принципот на 3П: Природа, Природна светлина и Природен воздух. Формата на куќата е дефинирана од четири изместени вкрстени кутии. Додека центарот на негативниот вкрстен простор формира зен градина со едно маслиново дрво во неговото срце. Отсекогаш се верува дека врската со природата е добра за сечија душа и тело. Оваа куќа се поврзува со природата преку три долги погледи

ентериери кон природата и градот. Овие погледи треба да го инспирираат парот да гледа кон иднината, а внатрешната градина да му даде интимен простор за медитација, приватност и навраќање на убавите моменти од минатото. Последователно куќата си го добива своето име, „4 Погледи“. Големото застаклување на ѕидовите, кровните прозорци и стаклената централна градина

дозволуваат природната светлина да го освои горниот кат, давајќи благородно чувство на отвореност и пространост. Кровното осветлување креира волшебен момент во ентериерот на куќата. Внатрешните простори константно живеат со играта на светло и сенка, инспирирани од облаците и сонцето. Големите стаклени лизгачки врати обезбедуваат визуелна

конекција и отвореност низ целиот објект и истовремено служат за одржување на природна вентилација и провев. За разлика, пак, спалните соби се позавиткани, намерно потемни и затоа сместени во долниот кат. Погледите оттука се вперени кон градината, за разлика од отворените и долги погледи од горниот кат, акцентирајќи ја приватноста на фамилијата во приземјето. 

Предна фасада

Задна фасада

Поглед кон широкиот балкон и дворот Предна фасада

Поглед од влезниот дел кон кујната

25 април 2014

ПОРТА

45

45

ентериери Поглед од влезот низ зен градината

Трпезарија

Поглед од балконот кон дневната соба, трпезаријата и зен градината

Поглед од кујната кон трпезаријата

46

46

ПОРТА

25 април 2014

ентериери

Градината, големиот балкон и пространиот покриен двор се дизајнирани да му овозможат на семејството опции за здрав престој надвор, без разлика на времето. Сите материјали и инсталации внатре во просторот се едноставни, природни и промовираат чувство

на спокојство. Дрвената обвивка изгледа како да ја обвиткува куќата надворешно и внатрешно, давајќи ѝ чувство на мирно место за живеење. Секој дел од оваа куќа зрачи со живот и надеж. Отсуствуваат моментите на затвореност, статичност и едноличност, што

го ограничуваат човечкиот дух којшто живее во неа. Оваа куќа промовира движење, леснотија, транспарентност и разноликост. Секој агол од куќата нуди различни гледишта за просторот и природата. Нормално, во животот доаѓаат и бури, но секогаш постои и друг видик кон сонцето. 

Вистинска поддршка за инвестициите во домот Вашиот постоечки дом можете да го претворите во пријатно катче за живеење. ПроКредит Банка за таа намена Ви овозможува вистинска поддршка. Доколку сакате да го разубавите и да го зголемите комфортот во Вашиот дом, Ви овозможуваме кредит МАТНА СТ КА А за реновирање со ниска каматна стапка и најповолни услови за % фи финансирање. ксна А ПК

6,5 ЗА

ПР

ВИ

ТЕ 3

ГО Д И

НИ

Пример за отплата на кредит за реновирање Износ

300.000 МКД

10.000 ЕУР

30.000 ЕУР

Рок

7 години

10 години

15 години

Месечна рата

4.600 МКД

114 ЕУР

261 ЕУР 02/ 244 60 00

www.pcb.com.mk 25 април 2014

ПОРТА

47

47

експерт

НОВИ ПРЕПОРАКИ ЗА ИДНИНАТА НА АРХИТЕКТУРАТА И ИЗГРАДЕНАТА СРЕДИНА ВО ОБЕДИНЕТОТО КРАЛСТВО

Проактивно планирање и стручни ревизии на постоечката изградена средина Со оглед на краткиот временски период поминат од објавувањето на извештајот на Фарел „Преглед за архитектурата и изградената средина“, прерано е да се каже во која мера неговите препораки ќе се применат во поблиската или подалечната иднина Тери Фарел

Н

а 25 март 2013 година, британскиот министер за култура и креативни индустрии Ед Веизи го промовираше отпочнувањето на новиот независен стручен преглед на архитектурата и изградената средина во Обединетото Кралство. Од овој независен преглед се очекуваше да произлезе извештај за постојната состојба во сферата на архитектурата и изградената средина во земјата, со препораки и насоки за идниот развој во оваа област, вклучително со дефинирање на улогата на Владата во постигнувањето на висококвалитетни проекти и разгледување на можноста за воведување и на формална владина политика за архитектурата. Како раководител на овој преглед на архитектурата и изградената средина беше именуван Сер Тери Фарел ЦБЕ (кралско одликување: Командант од редот на британската империја) кој се смета за еден од водечките архитекти и урбанисти во Обединетото Крластво. По опсежен процес на јавна консултација кој вклучил и одржување на работилници низ земјата, и по само нешто повеќе од година дена, на 31 март 2014 година беше публикуван извештајот на Фарел под наслов

48

48

ПОРТА

25 април 2014

д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх. (Велика Британија) „Преглед за архитектурата и изградената средина“, кој во себе содржи 60 препораки, од кои особено се издвојуваат следниве: • Потребна е „револуција“ во системот на урбанистичкото планирање преку која тој би станал проактивен наместо реактивен, а со цел да се предвидат идните потреби на градовите наместо да се одговара на веќе настанатите потреби. Од еден ваков нов пристап, кој се применува низ многу земји низ светот, се очекува да овозможи да се предвидат идните проблеми, пред тие да прераснат во криза, како на пример недостигот на станбени единици во земјата или пак подложноста на поплави.

• Потребна е сеопфатна стручна ревизија на постоечката изградена средина, како што се на пример главните градски улици, големите болници и станбени населби, но и на инфраструктурните проекти сврзани со модернизација на желизничките пруги, патиштата и аеродромите. Притоа, ваквата ревизија треба да ги опфати следните аспекти: урбанистичко планирање, пејзажна архитектура, архитектура, заштита на градителското наследство и инженерските дисциплини.

• Секој град треба да има урбанистичка просторија, каде граѓаните ќе можат да појдат за да го разберат минатото, сегашноста и иднината на местото.

• Стручното образование на архитектите радикално да се реформира за тоа да стане многу попристапно за сите.

• Забележителната моќ на британската архитектура и нејзиниот успех како експортна гранка да се поддржи преку одржување на годишен Меѓународен фестивал за архитектура во Лондон.

• Владата да назначи Главен архитект кој ќе работи под покровителство на Министерството за култура, медиуми

и спорт и Минстерството за заедници и локална власт. Оваа функција би требало да биде слична на оние на Главниот урбанист и Главниот советник за градежништво, со што ќе се овозможи заемно поврзување на министерствата, како и одржување на високите стандарди и усогласеност во пристапот. Покрај овие, како други позначајни препораки се јавуваат и следниве поделени според петте разгледувани теми во извештајот: 1. Образование, опсег и вештини • За архитектурата и изградената средина да се отпочне со учење колку е можно порано во училиштата и тоа преку различни предмети.

• Отворање алтернативни можности за кариера во архитектурата, како на пример, да се биде ученик (чирак) во архитектонско биро, со што архитектурата како професија би станала подостапна за сите.

• Потребата владата формално да ја разгледа вредноста на законската заштита на титулата архитект, со оглед на тоа што во Обединетото Кралство кој и да било може да извршува архитектонски услуги само доколку себеси не се нарекува архитект. Од овие причини заштитата на титулата во услови кога не е заштитена функцијата за архитектонско проектирање се чини дека не е најсоодветна.

• Секој орган на локална власт да номинира Градски шампион, стручњак од областа на изградената средина од приватната практика, кој заедно со избран одборник ќе се залагаат за квалитет во доменот на локалното проектирање и ќе се вклучат во работата на форумите на локалните заедници.

• Приватните бироа од областа на

експерт изградената средина да влезат во партнерство со локалните власти, и преку образованието и другите активности да се залагаат за градот.

• Членовите на комитетите за урбанизам и сообраќајните инженери да се здобијат со основна обука за урбанизам и архитектура, која би требало да има ист статус со правната и финансиската обука за избраните одборници.

2. Квалитет на проектот • Локалните власти да го користат надоместот за издавање на урбанистичка согласност за да вработат урбанисти со подобри познавања од областа на проектирањето за своите тимови, како и да ги привлечат и задржат најдобрите поединци за одделите за урбанизам. За разлика од Република Македонија, урбанистите во Обединетото Кралство најчесто имаат завршено факултет за градско планирање, а не за архитектура, така што тие имаат ограничени познавања од областа на проектирањето.

• Јавните личности и медиумите колку е можно повеќе да го популаризираат и комуницираат доброто проектирање, за да стане дел од нашето секојдневие.

3. Културно наследство • Заводот за заштита на градителското наследство и Панелот за стручна ревизија да излезат со единствен и координиран одговор кон поднесените барања за задолжителна урбанистичка консултација.

• Заводот за заштита на градителското наследство треба да ги оценат објектите од градителското наследство на начин кој е порамноправен од географски, социјален и историски аспект, и притоа процесот преку кој се определува кој објект ќе биде заштитен, особено на локално ниво, да биде подемократски и транспарентен.

• Владата треба да го намали данокот за додадена вредност за обнова и поправка на 5 проценти, за да се промовира употребата на постојните објекти наместо нивно рушење за да се изградат нови.

• Локалните власти треба да гледаат на идното градителско наследство како ресурс и како резултат на тоа да воведат политики и програми за поттикнување на адаптибилност и трајност на новоизградените објекти, вклучително со очекуван животен век на објектите од најмалку 60 години.

4. Економски придобивки • Да се одбележат успесите во доменот на изградената средина во земјата преку

одржување на годишен Меѓународен фестивал на архитектурата во Лондон.

• Министерството за финансии треба да го смета архитектонското проектирање како нешто што е тесно поврзано со индустриското производство и да го признаат како вистинска вредност за извозните активности. Министрите и владините службеници треба да обезбедат официјална поддршка на стручните лица од доменот на изградената средина коишто работат на проекти и конкурси надвор од земјата.

• Одделот за тргoвија и инвестиции треба да ги претставува професиите во доменот на изградената средина како една стопанска гранка за да се одговори на глобалните предизвици за одржлива урбанизација наместо тие да се делат на креативна индустрија и градежништво.

• Одделот за тргoвија и инвестиции треба да воспостави Глобален форум за изградената средина со претставници од сите институции кои се задолжени за стручна ревизија на изградената средина, како и од агенциите за изградената средина за заедно да се идентифицираат пазарите, секоторите и темите. При ова се очекува овие институции да ги промовираат нивните успешни методологии надвор од земјата.

• „Зелената книга“ на Министерството за финансии, прирачникот за проценка на оправданоста на проектите од страна на јавните организации, да се дополни со критериуми за квалитетот на проектот и одржливост.

• Кралската институција на овластени геодети (стручни лица за премер), Советот на градежната индустрија и институциите за стручна ревизија преку заедничка работа да дефинираат нова методологија за проценка на вредноста на имотите, која во себе ќе ги земе предвид просторните стандарди и квалитетот на проектот.

средина и културолошко поместување во правец на проактивно планирање.

• Сите владини оддели и од јавни средства финансирани организации треба да потпишат договор преку кој ќе се договорат принципите и да изготват заедничка изјава за политиката на проектирање, што ќе биде конзистентна во однос на јавните набавки, пристапноста и одржливоста. По повод публикацијата на извештајот, министерот за култура и креативни индустрии Ед Веизи изјави: „Јас сум многу благодарен на Сер Тери Фарел, на неговиот тим и на сите оние што имаат придонесено кон она што јас верувам дека е најопсежната студија извршена во рамките на овој сектор за неколку генерации. Сите ние знаеме дека проектирањето гради заедници, создава квалитет на живот и ги прави местата подобри за луѓето да живеат, работат и да се релаксираат во нив. Јас се надевам дека петте теми коишто се проткајуваат низ извештајот ќе бидат почеток на дијалогот со стопанската гранка за тоа како овој сектор може да надгради врз основа на своите успеси и дека ќе ја сфати важноста на архитектурата и дизајнот во сите аспекти на нашите животи“. Со оглед на краткиот временски период поминат од објавувањето на извештајот, прерано е да се каже во која мера препораките од него ќе се применат во поблиската или подалечната иднина. Без оглед на ова, извштајот на Сер Тери Фарел ќе остане како едно значајно видување на актуелните состојби и проблеми со кои се соочува изградената средина во Обединетото Кралство во средината на втората декада на XXI век.

5. Политика во доменот на изградената средина • Владата да воспостави Совет за раководење со институциите за стручна ревизија, во кој ќе бидат вклучени министри претсатвници од Министерството за култура, медиуми и спорт и Минстерството за заедници и локална власт, Главниот архитект, Главниот планер и Главниот советник за градежништво, кои заедно со претставници од приватниот и јавниот сектор ќе изготват стратегија за подобрување на квалитетот на проектите во секојдневната изградена 25 април 2014

ПОРТА

49

49

дрвна архитектура

Пловечка архитектура Резиденцијата Fennell претставува еден од многуте обиди за различно размислување во однос на домувањето и архитектурата. Тука е најзначаен интересот за дрвото како избор за главен конструктивен материјал и начинот на кој се искористува во изградбата на објектот, а и начинот на кој се заштитува од влага. Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, дипл. инж. по дрвна индустрија

И

нспириран од ритамот на бранувањето на реката Willamette во државата Орегон, во САД, архитектот Robert Harvey Oshatz ја создаде модернистичката пловечка куќа од дрво наменета за семејството Fennell. Обложена во американски црвен кедер, фасадата на куќата потсетува на дрвен трупец, исто како оние врз кои куќата плови. Но, екстериерот на куќата е последниот дел од проектантската идеја на архитектот Oshatz. Тој својот проект го започнал според идеите и желбите на клиентите што биле фокусирани на ентериерот, додека екстериерот е резултат инспириран од внатрешноста. „Јас започнувам со

50

50

ПОРТА

25 април 2014

начинот на кој луѓето сакаат да живеат во куќата, така што проектот треба да биде приспособен на нивните животи, а не тие да се адаптираат на новиот простор за живеење“, вели Oshatz. Куќа со мансарда, простор за читање книги, работна соба и една гостинска соба биле неколкуте идеи и потреби на клиентите. Исто така, сакале да го искористат убавото летно време за „живеење“ во надворешниот простор над водата, и сето тоа спакувано во еден раскошен дом, кој нема да наликува на современите минималистички бели архитектонски кутии. Талентот на Oshatz за проектирање на органска архитектура бил пресуден за нивната соработка, па преку нивните

разговори архитектот дознал дека клиентите сакаат меки линии, текстура на дрво и топло пастелни бои. Големиот отвор на влезот во куќата нуди прекрасни погледи на реката и на зајдисонцето. Острите и прави линии на трапезоидната лизгачка стаклена врата се во целосен контраст со заоблената геометрија на куќата. Архитектот Oshatz се потрудил сите стаклени елементи поставени во куќата да бидат произведени во локалните фабрики за стакло заради намалување на трошоците за нивна изработка. Еден од проблемите во проектот е секако приватноста, типична за пловечките куќи, бидејќи домот се наоѓа во непосредна близина на сите минувачи на кејот.

дрвна архитектура

Потребни се отвори кои овозможуваат да влезе дневна светлина во куќата, но во исто време заштитувајќи ја приватноста на станарите. Исто така, противпожарните правила налагаат човек да може да ја заобиколи целата куќа од надворешноста. Архитектот Oshatz ги совладал двете препреки со надворешна патека околу куќата и дрвја кои создаваат приватност од блиските минувачи, а сепак овозможуваат да продре дневната светлина во ентериерот. Свиените конструктивни носачи се изработени од лепено ламелирано дрво. Носачите се специјално изработени во долги метални калапи. Интересен е фактот што промената на радиусот во носачите ја менува и цената на чинење заради тоа што се изработуваат нови калапи, па за да се

заштеди во градбата сите свиени елементи во куќата се изработени со истиот радиус, и покрај тоа што има и Ѕ-криви на различни носачи. Овој метод на употреба на ист радиус не само што ги намалува трошоците, туку овозможува и „пријатна“ геометрија. Фасадните елементи се во разни димензии од три до 20 сантиметри, и се обработени под агол од 45 степени со што се доловуваат облините, а исто така се истакнува и чувството на „пловење“ на објектот. Правите ѕидови од едната страна на објектот се во констраст со заоблените форми на домот. Ентериерот е изработен со отворен волумен, каде што се поврзуваат долниот простор за дневен престој со горните соби за ноќевање. На горниот кат покрај

собата за спиење се наоѓаат и санитарните простории, каде што има и спа-када од која исто така, има поглед кон надворешноста. Резиденцијата Fennell претставува еден од многуте обиди за различно размислување во однос на домувањето и архитектурата. Но, секако, тука е најзначаен интересот за дрвото како избор за главен конструктивен материјал и начинот на кој се искористува во изградбата на објектот, а и начинот на кој се заштитува од влага. Дрвото што е во директен контакт со водата е длабоко импрегнирано со вештачки смоли, кои успешно го заштитуваат од навлегување на влагата. Останатите дрвени површини кои се изложени на надворешни атмосферски влијанија се премачкани со маслени премачкувачи.

25 април 2014

ПОРТА

51

51

технологии

AutoCAD 2015 - AutoCAD за паметење AutoCAD 2015 е одличен скок напред. Иако промените и не се толку драстични, сепак промените во графичкиот интерфејс заедно со промените во дистрибуцијата на апликацијата се доволни за AutoCAD 2015 да биде верзија за паметење. Трајче СТОЈАНОВ, дипл.инж.арх.

К

акво пријатно изненадување од Autodesk. Годинава нè почестија со навистина солидна изведба на нивниот првенец AutoCAD во верзијата 2015 (инаку нивна 29 верзија од постоењето на апликацијата). Со оглед на кратките (едногодишни) циклуси на исфрлање на нови верзии, очекувањата на јавноста од новите изданија на AutoCAD се секогаш дозирани со малку претпазливост. Но со 2015-ката е поинаку. Таа е вистинско пролетно изненадување. Ако прашате некој корисник на AutoCAD, што очекува од наредните изданија на оваа CAD апликација, сигурно ќе ви каже дека очекува AutoCAD да стане уште повеќе user-friendly, како и да имплементира дел од можностите што ги нуди богатото 3д портфолио на Autodesk, тука мислам пред сè на 3DS Max. Епа, очекувањата се исполнија. Autodesk вложи голем напор (меѓу другото очигледно дека голтна и малку од својата гордост) да го ремоделира графичкиот интерфејс, исфрлајќи алатки и опции (од кои корисниците и не видоа некоја посебна корист) и додавајќи нови на нивно место. Новиот AutoCAD дефинитивно е повеќе user-friendly и повеќе 3DS Max-like. Што е ново?

• Графичкиот интерфејс е целосно редизајниран и е во целосна темна варијанта (за разлика од AutoCAD 2014) која е предефинирана во 3DS Max. Од Autodesk велат дека темниот интерфејс ги одмара (поточно помалку ги замара) очите. Љубителите на светлосивиот интерфејс ќе можат да одберат light варијанта во Options, односно да подесат каква боја сакаат. Иконите се преработени и изгледаат навистина модерно. Статус

52

52

ПОРТА

25 април 2014

икончињата се поместени доле десно, додека левиот дел е резервиран за model и paper spaces (layouts).

• За „класичарите“ лоша вест: класичното мени е исфрлено од опцијата Workspaces. Autodesk целосно се сврти кон рибон менијата. За да се долови „класичен“ изглед на AutoCAD-от, корисниците ќе треба да експериментираат во менито Options.

• Помалку досадниот прозорец Welcome Screen е исфрлен, или ако сакате

корегиран. На негово место е New Tab, таб за директен пристап до фајловите, кој содржи дел од понудата на Welcome Screen, но сепак на едно посуптилно ниво. На десната страна, New Tab содржи опции за отворање и креирање на цртежи, додека на левата содржи опции за учење. Практично, при секое креирање на нов цртеж, се појавува новиот таб со опциите што ги нуди.

• AutoCAD дефинитивно ја унапреди графиката преку напредни опции

технологии за anti-aliasing прикажување на графичките елементи со што практично се збогуваме со искршените и назабени линии во приказот.

• Рибонот содржи preview опција за прикажување на блокови, текст, табелни и котни стилови во вид на preview галерија со што корисникот може визуелно да ја согледа опцијата уште пред да ја употреби.

• Додадена е Command Preview функционалност на некои команди (како што се Trim, Extend, Lengthen, Match Properties, Break итн.) со која се овозможува да се погледне крајниот резултат од активирањето на командата дури и кога таа не е конечно егзекутирана.

• Layout табовите, кои во AutoCAD 2015 се наоѓаат на левата долна страна на интерфејсот, сега имаат „+“ знак кој со кликање копира нов layout, овозможувајќи на тој начин лесна и брза манипулација.

• Дел од командите во рибонот се прегрупирани со цел полесна навигација. Во контекст на подобро снаоѓање во апликацијата, Autodesk го подобри менито за помош (Help) со тоа што иконите прикажани во Help станаа интерактивни, па со нивно кликање (со помош на Find опцијата) се отвора палетата на рибонот каде се наоѓа командата што сме ја побарале во Help.

• Нова Lasso Selection опција за селектирање со која кога го држиме притиснато левото копче селектираме затворен опсег со облик одреден од движењето на курсорот. Ако го вршиме од лево кон десно, реагира како Window Selection, додека од десно кон лево како Crossing Selection.

• При селекција, курсорот добива т.н. беџ кој треба да ни даде до знаење која команда е во употреба.

• Model Space Viewport сега можеме да ги манипулираме на начин на кој тоа

се прави во 3DS Max, да ги менуваме нивните големини само со влечење на некоја нивна страна или пак да ги поделиме на повеќе помали viewport.

• Опциите за работа со текст и со табели во AutoCAD стануваат сè помоќни и понапредни. Така во AutoCAD 2015, текстуалниот едитор е транспарентен со цел полесно користење, а дополнителни унапредувања на командите има кај подесувањето на големина на буквите, нумерација на листи, работа со колони итн.

• Подобрени се и опциите при котирање. Со цел да нема несакано преклопување (snapping) на новите коти со веќе постоечките, AutoCAD 2015 ги игнорира постоечките коти при креирање на нови, со цел новите коти да бидат поврзани пред сè со геометријата на елементот што се котира.

• AutoCAD 2015 значително ги унапреди и опциите за работа со геолоцирањето и мапите. Подесувањето на локацијата на проектот сега е исклучително лесно: со подесување на координатите (или адресата) на проектот, AutoCAD импортира мапа (aerial map) од сервисот Microsoft Bing Maps, која е едитабилна односно може да се скратува, шири и да го менува приказот на својата содржина. Дополнителна новина е тоа што Autodesk повеќе не го подржува најкористениот оперативен систем Windows XP. Исто така, почнувајќи од 1 февруари 2015 година, Autodesk ја укинува надградбата како опција за мигрирање кон нова верзија на апликациијата, што значи дека секоја нова верзија ќе мора комплетно да се плати. Засега, корисниците ќе можат своите постари верзии (од AutoCAD 2009 до AutoCAD 2014) да ги надградуваат по намалени цени. AutoCAD 2015 чини

околу $4,195 ($2,100 – опција со годишна претплата) или $1,200 за AutoCAD LT 2015 ($360 – опција со годишна претплата).

AutoCAD 2015 побарува Microsoft Windows 7 (или понов), Intel® Pentium® 4 or AMD Athlon™ процесор (или понов), минимум 2 Gb работна меморија, минимална 1024x768 резолуција односно видео

картичка со барем 128 MB и да подржува Direct3D®. Сепак за безгрижна работа со големи фајлови или со 3д модели се препорачува опрема со спецификации над индустрискиот стандард. Се на сè, AutoCAD 2015 е одличен скок напред. Иако промените и не се толку драстични, сепак промените во графичкиот интерфејс заедно со промените во дистрибуцијата на апликацијата се доволни за AutoCAD 2015 да биде верзија за паметење.

25 април 2014

ПОРТА

53

53

екологија

ДОБРИТЕ ПРОЦЕНКИ ВЕТУВААТ ДОБРИ ПЛАНОВИ ЗА ЗАШТИТА

Амазон учи како да ги предвиди климатските промени Екстремните временски услови во басенот на реката Амазон на научниците им дадоа шанса да го предвидат влијанието на климатските промени и губењето на шумите врз еколошките процеси и сервисите што ги обезбедува екосистемот во најголемото водно живеалиште во светот. Вакви анализи на ранливоста на своите екосистеми не смее да пропушти ниту еден регион во светот, коментираат експертите. Сашо КУЗМАНОВСКИ

А

мериканската администрација НАСА со грант од 1,53 милиони долари ќе ја финансира големата студија на научниците од Политехничкиот институт Вирџинија, Истражувачкиот центар Вудс Хол и од Универзитетот на Калифорнија, Санта Барбара, кои ги истражуваат последиците 54

54

ПОРТА

25 април 2014

што ги претрпе екосистемот на реката Амазон по екстремните суши во 2005 и 2010 година и екстремните поплави во 2009 година, јави деновиве порталот ScienceDaily. Трите поединечни случаи со екстремни временски услови дадоа можност да се направи добар план за во иднина да се заштити животната средина и економијата, но ако е потребно, средината побрзо да се адаптира

на променетата клима. Познавачите коментираат дека вакви анализи за ранливоста на своите екосистеми не смее да пропушти ниту еден регион во светот. „Ова истражување пополнува важна празнина во нашето сфаќање на ранливоста на тропските речно-шумски системи пред промените во климата и опустошувањето на шумите“, ја пренесува порталот ScienceDaily изјавата на

екологија Леандро Кастело, водач на проектот и асистент професор за заштита на рибите и дивиот свет на Вирџинија Тек колеџот за природни ресурси и животна средина. Студијата опфаќа површина од 1,7 милиони квадратни милји по течението на Амазон, што е еквивалент на половина од континенталните на САД. Како дополнување на историските податоци и набљудувањата од земја со кои располагаат истражувачите, тие сега ќе користат и податоци од НАСА (Earth System Data Records), сателитски снимки на Амазон и на нејзините притоки во циклусите со најнизок и највисок водостој. „Речните канали и поплавените рамници на Амазон се одржуваат со сезонско поплавување. Тие придонесуваат за кружење на хранливите материи во системот и висока биолошка продуктивност. Тие поддржуваат различни биолошки заедници, како и луѓето од околината што се на врвот на

листата најголеми потрошувачи на риба по глава на жител“, додава Кастело. Експертите објаснуваат дека амазонските треви, познати како макрофити, го претвораат атмосферскиот јаглерод во растителна биомаса, која потоа ја обработуваат водните микроорганизми преку процесот на распаѓање. „Тревите на копното растат во краткиот временски период кога нивото на водата е ниско, зафаќајќи одредено количество јаглерод, а потоа умираат кога ќе надојде поплавата, испуштајќи го јаглеродот во водниот систем. Тогаш почнуваат да растат водните треви кои мора да растат многу брзо за да ја преживеат поплавата и потоа да изумрат кога ќе се повлече водата“ ја пренесува ScienceDaily изјавата на Тијаго Силва, асистент професор по географија на Државниот универзитет Сао Паоло во Рио Кларо, Бразил. Истражувачите додаваат дека иако

поголемиот дел од јаглеродот од макрофитите се ослободува назад во атмосферата во истата форма во која бил асимилиран, како јаглероден диоксид, дел од него се пренесува во океанот како растворен јаглерод или се испушта во атмосферата како метан, гас кој има загревачки потенцијал дури 20 пати поголем од јаглеродниот диоксид. Научниците во ова истражување ќе го мерат растот на растенијата и размената на гасови и ќе користат фотографии од теренот и од сателитите. Студијата ќе се посвети и на индустријата за риба и шумите, два многу важни фактори за развој на локалната заедница. „Поплавите во Амазон се благослов зашто во некои години двојно се зголемува количеството на риба во реката, којашто им е лесно достапна на локалните жители, а од тоа корист има целото општество“, заклучуваат експертите.

НЕ Е РЕКА, ТУКУ БИСЕР

- Басенот на Амазон е најголемиот резервоар на слатка вода на планетата. Реката Амазон е долга 6.868 километри, колку што е долга релацијата меѓу Њујорк и Берлин.

- Амазонската прашума покрива повеќе од шест милиони квадратни километри, површина поголема од Западна Европа. Прашумата се протега низ девет држави: Боливија, Бразил, Колумбија, Еквадор, Француска Гвајана, Гвајана, Перу, Суринам и Венецуела.

- За време на дождовната сезона, од ноември до јуни, главните притоки на Амазон го зголемуваат своето ниво и поплавуваат огромни површини од шумата. Во некои реки разликата меѓу нивото на водата во дождливата и сушната сезона е еднаква на зграда од осум ката.

- Повеќе од една третина од сите видови во светот - цицачи, риби и влекачи живеат во Амазонската прашума.

- Од бенефитите на Амазонската прашума директно зависат околу 30 милиони луѓе.

25 април 2014

ПОРТА

55

55

2,3

плочи, 25 kg Thermokleber

Потрошувачка: 5 kg/m

2

Малтер за лепење стиропор (EPS) Putzgrund Fassade плочи, 25 kg

Kati

Подлога пред нанесување на Потрошувачка: 5 kg/m завршни фасадни малтери, 20 kg спортски храмови 2

25 лтер, kg 25 kgПотрошувачка: KlebeSpachtel

0,3 – 0,5 kg/m2

Малтер за лепење на стиропор (EPS)

Styrokleber армирање и глетување, 25 kg агребана а структура структура Малтер за лепење на стиропорни (EPS) Потрошувачка: плочи, 25 kg лепење: ca. 5 kg/m mm3 mm 3за mm Mosaic за армирање: ca. 6 kg/m 4 3,0 3,0 Малтер за цокле, 25 kg 2

Потрошувачка: 5 kg/m

2

2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 Малтер за лепење на стиропор (EPS) армирање и глетување, 25 kg

3,0

Малтер Малтер заза лепење лепење нана стиропор стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање и глетување, и глетување, 2525 kgkg

Putzgrund Putzgrund Fassade Fassade

Addi

Подлога Подлога пред пред нанесување нанесување нана завршни завршни фасадни фасадни малтери, малтери, 2020 kgkg

Потрошувачка: Потрошувачка: Акрилен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca.

5 kg/m 5 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за армирање: армирање: ca. ca.

6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm Измазнета структура Загребана структура 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0

2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7Conni 3,6 2,4 3,0 Фасаден систем со плочи од Силиконски фасаден малтер, 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel M M стиропор (EPS)

Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, цокле, 2525 kg Фасаден систем соkgплочи од Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m камена волна 2

Малтер Малтер заза лепење, лепење, армирање армирање и Измазнета структура Загребанаиструктура

глетување глетување нана плочи плочи и2 ламели од Putzgrund 1,5 mm Fassade 2 mm 3 mm и ламели mm 3од mm

камена камена волна, волна, 25 25 kgkg 2,4 на 3,0 Подлога пред нанесување 2,3 2,7 3,6 Потрошувачка: Потрошувачка: завршни фасадни малтери, 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca.

6 kg/m 6 kg/m 2

Кнауф Кнауф дооел дооел Скопје, Скопје, бул. бул. Александар Александар Македонски Македонски бб,бб, 1000 1000 Скопје, Скопје, Македонија Македонија Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk

Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2

Минер Кнауф Кнауф

2

малтер

Системи Системисос и истиропор стиропо Преднос

1

2

2 2 2 Kati за за армирање: армирање: 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: 0,3ca.–ca. kg/m

• Пароп • Економ • Довер • Едност

2

Кнауф фасаден систем

Mosaic

KlebeSpachtel

KlebeSpachtel M

2,7 3,6 2,4 KlebeSpachtel KlebeSpachtel

Измазнета структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 3,6

Загребана структура 2 mm 3 mm 3 2,4 3,0

3

Knauf Knauf Macedonia Macedonia

Малтер за цокле, 25 kg

Системи со плочи од Кнауф камена волна фасаден систем 4 и стиропор (EPS) Системи со плочи од камена волна

Putzgrund Fassade Потрошувачка: 0,3 пред – 0,5нанесување kg/m2 Подлога на

завршни фасадни малтери, 20 kg 4

Потрошувачка: за лепење: ca. 5 kg/m2 армирање и за армирање: ca. 6 kg/m2

за лепење, ер, малтер, 25 kgМалтер 25 kg глетување на плочи и ламели од

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

камена волна, 25 kg

Потрошувачка: Thermokleber Thermokleber Thermokleber Thermokleber 2 лепење: ca. 6Малтер kg/m Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер стиропор застиропор за лепење лепење (EPS) стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) Кнауф дооелзаСкопје, Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca.

7 kg/m22525 плочи, плочи, kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg KlebeSpachtel M бул. Александар Македонски бб,

Mosaic Addi Addi

Addi Addi

и стиропор (EPS)

5

5

6 Малтер за цокле, 25 kg агребана а структура структура Акрилен Акрилен фасаден Акрилен фасаден Акрилен малтер, фасаден малтер, фасаден 25Кнауф 25 малтер, kgмалтер, kg 25 25 kgkg фасаден систем бул. бб, Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана структура структура 1. Styrokleber * 1.Загребана KlebeSpachtel Малтер за лепење, армирање и Александар Македонски mm 3 mm 3 mm Потрошувачка: Системи со плочи одMкамена волна Потрошувачка: Потрошувачка: 5Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5иkg/m 1000 глетување на плочи ламели од Скопје, Македонија 2. Stiropor (EPS) волна* 1000 Скопје, Македонија 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3стиропор mm 322.mm 2Камена mm (EPS) 3 mm 3 mm и камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, Addi 3. KlebeSpachtel со мрежичка 3. KlebeSpachtel M со мрежичка 02 3235750, 2,3 2,7 2,7 2,3 2,3 3,6 3,6 2,7 2,7 2,4 2,4 3,6 3,6 3,0 3,0 2,4 2,4 3,0 3,0 4Тел: 3,0 3,0Addi info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 Fassade 4. Putzgrund Fassade АкриленАкрилен фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2

2

2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

2

Потрошувачка:

за лепење: ca. 6 kg/m www.knauf.com.mk info@knauf.com.mk, 5. Addi ** Knauf Macedonia Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca. 7 kg/m бул. Александар Македонски бб, www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Conni Conni Conni Conniи Thermok* За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби 1000 Скопје, Македонија ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 2

2

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 Styrokleber Styrokleber Styrokleber Styrokleber

малтер, р, 25 kg 25 kg

Тел: 02 3235750, leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти со висина до 8m Силиконски Силиконски Силиконски фасаден Силиконски фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 25*25 малтер, kgмалтер, kg од25 25 kgkg Кај плочите камена волна неопходно е

23mm mm 2,4 3,0

3 info@knauf.com.mk, mm нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањето со типли со челично јадро www.knauf.com.mk Thermokleber-от секогаш е потребно типлување. Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 3,0 Наместо SP 260 и егализациска боја може да се 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32**mm 2 mm 3 mm 3 mm Knauf Macedonia

** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни

2

2

2

2

Kati Kati

Силиконски Силиконски фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg

mm3 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 4 3,0 3,01,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3

стиропор (EPS) eе(EPS)

Kati

2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel

3,0

Addi

Addi

Kati

/m2

S)

Малтер Малтер заза лепење, Малтер лепење, Малтер за армирање за армирање лепење, лепење, армирање иструктура армирање иЗагребанаиструктура и Измазнета структура Измазнета структура Загребана глетување глетување глетување наглетување на плочи плочи на ламели и2 на ламели плочи плочи и ламели и2 ламели од 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2иmm mm 3 mmод 3од mm mm 3од mm камена камена волна, волна, камена камена 25 25 kg волна, kg волна, 25 kgkg порни е на стиропорни (EPS) (EPS) Подлога Подлога пред нанесување пред нанесување на на 3,0 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 25 3,6 3,02,4

Putzgrund Putzgrund FassadeFassade

Kati Kati

Силикатен Силикатен Силикатен фасаден Силикатен фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 2525 малтер, kgмалтер, kg 2525 kgkg Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2,32,3 2,72,72,32,3 3,63,62,72,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,42,4 3,03,0

Подлога Подлога пред пред Подлога Подлога нанесување нанесување пред пред нанесување на нанесување на нана завршни завршни фасадни завршни фасадни завршни малтери, фасадни малтери, фасадни 20 малтери, 20 kg малтери, kg 2020 kgkg

2

2

2

5

Mosaic Mosaic Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, Малтер цокле, Малтер 25 за 25 kg за цокле, kg цокле, 2525 kg Фасаден Фасаден систем со систем плочи соkg од плочи од Минерални Минерални завршни зс Кнауф Кнауф Кнауф Кнауф фасаден фасаден фаса фас 1.kg/m Styrokleber * 1. Kleb Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m 2. Stiropor (EPS) каменакамена волна волна малтери малтери 2. Кам 2

2

2

2

3. KlebeSpachtel Системи соСистеми мрежичка 3. Kleb со Системи со Системи плочи плочиод со од со камена плочи камена плочи од во 4. Putzgrund Fassade 4. Putz и и стиропор стиропор и и стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) (EPS) 5. Addi ** 5. SP 2 Предности Предности на минерални на ми 6. Егал * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok1 Styrokleber-от кај 1 објекти со висина до 8m leber. Kaj

2

* Кај пло • Паропропустливост • Паропропустл Кнауф Кнауф дооел дооел Кнауф Скопје, Кнауф Скопје, дооел дооел Скопје, Скопје, нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањ 2Александар бул. Александар бул. бул. Македонски Александар Македонски Александар бб, Македонски бб, Македонски бб,бб, Thermokleber-от секогаш2е• потребно типлување. Силикатен Силикатен фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 2 25бул. kg Економичност • Економичност 2 1000 1000 Скопје, Скопје, 1000 Македонија 1000 Македонија Скопје, Скопје, Македонија Македонија ** Намес • Доверливост • Доверливост Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, ** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни употреб фасадни нанесувања (Kati, Conni или SP 260, односно info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, силиконс • Едноставна • Едноставна употреба упо 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 3 mm 3 RP 240 3 со егализациска 3 боја) 240 во к www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Knauf Macedonia Macedonia Knauf Knauf Macedonia Macedonia

2 2 2 2 2ca.

2 Kati Kati за за армирање: армирање: ca. ca. армирање: 70,5 армирање: kg/m 7 kg/m 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3за –за kg/m 0,3ca.– kg/m

kg

/m2

2,3

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 2,7

Mosaic Mosaic

2,3 3,6

2,7 2,4

3,6

3,02,4

3,0

SP 260

SP

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Малтер за Малтер цокле, засистеми 25 цокле, kg 25контактна kg пор е на(EPS) стиропор (EPS) Дозволете им на нашите фасада, трајно да Ви покажат Putzgrund Putzgrund Fassade за Fassade kg ување, 25 kg 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m 0,3 – 0,5 kg/m дека "Изгор лето-кочан зима" не е опис и за Вашиот дом. Подлога пред Подлога нанесување пред нанесување на на 4 20 kg 4 завршни фасадни завршни малтери, фасадни 20 малтери, kgовозможена 2 Вдишете голема доза чист и свеж воздух, од единствените Кнауф

Системи Системи со плочи со плочи од Кнауф камена од Кнауф камена волна волна фасаден фасаден систем систем системи 4 4 и стиропор и стиропор (EPS) (EPS)Системи Системи со ѕид. плочи соод плочи камена од камена волна волна со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m2

/m2

Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор Вашиот и стиропор (EPS) дом.

(EPS) Mosaic

Mosaic

Малтер за цокле, Малтер25 заkg цокле, 25 kg

Кнауф дооел Кнауф Скопје, дооел Скопје, Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m M 2

2

бул. бул. Македонски Македонски бб, бб, * 1. Styrokleber 1. Styrokleber * ње е, армирање и Александар и Александар 1000 Скопје, 1000 Скопје, Македонија очи ли од и ламели одМакедонија 2. Stiropor 2.

(EPS) Stiropor (EPS) 5Тел: kg 02 3235750, Тел: 02 3235750, 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel со мрежичка со мрежичка

2

2

4

2 2 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,3 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: завршни завршни фасадни фасадни малтери,малтери, 20 kg 1 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca. за 6 за kg/m лепење: 6 kg/m лепење: ca.ca.

6 kg/m 6 kg/m

m2

1

Putzgrund Putzgrund Putzgrund Fassade Putzgrund FassadeFassade Fassade

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: АкриленПотрошувачка: фасаден Акрилен малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg 2 2 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca. за 5 за kg/m лепење: 5 kg/m лепење: ca.ca.

5 kg/m 5 kg/m Силикатен Силикатен фасаден фасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2 2 2 2 за за армирање: армирање: за ca. за ca. армирање: 6 армирање: kg/m 6 kg/m ca. ca.

6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура Загребана Загребана структура структура 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 3,0 Conni Conni со Фасаден Фасаден систем систем плочи со од плочи од Силиконски Силиконски фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel MM (EPS)MM стиропор стиропор (EPS)

Фаса каме

стиропор (EPS)

3

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропор лепење стиропор на(EPS) на стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање армирање и армирање глетување, и глетување, и глетување, и25 глетување, 25 kgkg 2525 kgkg

на вање на лтери, , 20 kg 20 kg

m2

употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропорни лепење стиропорни нана стиропорни (EPS) стиропорни (EPS) (EPS) (EPS) 2,32,3 (Kati,2,7 2,72,3 2,3 3,6 2,7односно 2,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,4 2,4 3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP фасадни нанесувања Conni или SP3,6 260, силиконско завршно Фасаден систем со плочи од RP 240 со егализациска боја) 240 во комбинација со егализациска боја. плочи, плочи, 2525 kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg

ConniПотрошувачка: ConniПотрошувачка: Потрошувачка: 5 Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5 kg/m агребана а структура структура

EPS)

5. SP 260 ** 6. Егализациска (изедначувачка) боја

бул. Александар бул.Македонски Александарбб, Македонски бб,

5

6

6

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 1. KlebeSpachtel 1. KlebeSpachtel M M Системи со Системи плочи од со камена плочи од волна камена волна 2. Камена2. волна* Камена волна* и стиропор и стиропор (EPS) (EPS) 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel M со мрежичка M со мрежичка

info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk 5. Addi **дооел 5. Addi ** Knauf Macedonia Knauf Macedonia 2 Кнауф дооел Кнауф Скопје, Скопје,

/m

5

4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade 5. SP 260 **5. SP 260 ** 6. Егализациска 6. Егализациска (изедначувачка) (изедначувачка) боја боја

f Macedonia Knauf Macedonia * За лепење ЕРЅ * Заплочи лепење може ЕРЅда плочи се употреби може да исеThermokупотреби и Thermok1000 Скопје, 1000 Македонија Скопје, Македонија Тел: 02 25 3235750, Тел: 02 3235750, leber.

Kaj2014 Styrokleber-от leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти сокај висина објекти до со 8mвисина до 8m * Кај плочите*од Кајкамена плочите волна од камена неопходно волнае неопходно е 56 ПОРТА април info@knauf.com.mk, немаinfo@knauf.com.mk, потребанема за типлување, потреба задодека типлување, при употреба додека при на употреба на типлувањето типлувањето со типли со челично со типлијадро со челично јадро www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Knauf Macedonia Thermokleber-от Thermokleber-от секогаш е потребно секогаш типлување. е потребно типлување.

56

** Наместо SP **260 Наместо и егализациска SP 260 и егализациска боја може дабоја се може да се

Гранулација Гра 1,5 mm 1,5 2 mm 2m

RP 240

RP

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Гранулација Гра 2 mm 2m 2,5 mm 2,5

Силиконска Си егализациск ега

АРЕНА САО ПАОЛО, САО ПАОЛО, БРАЗИЛ

спортски храмови

Во трка со времето и безбедноста Сашо КУЗМАНОВСКИ

Н

ФАКТИ за АРЕНА САО ПАОЛО - Сао Паоло, Бразил Цена на изградба: 500 милиони евра Капацитет: 65.807 места Период на изградба: 2011 - 2014 Архитект: Анибал Кутињо Проект менаџер: Андрез Санчез

а неполни два месеци до стартот на најголемиот спортски настан на оваа година, светското првенство во фудбал, Бразил сè уште не успеа да го доизгради стадионот на кој треба да се одигра премиерниот натпревар. Популарната „Арена“ во Сао Паоло на која на 12 јуни домаќинот Бразил ќе го најави стартот на Мундијалот со средбата со Хрватска, сè уште е далеку од комплетирање на работите, особено откако во последно време стигнуваат вести и за сериозно нарушување на безбедносните стандарди при неговата изградба. Во потрага по „друг начин“ за забрзување на работите за изградба на арената, изведувачите се обиделе да заобиколат дел од стандардите за безбедност, по што се вклучија инспекторите и полицијата, кои преку обвинителството најавија и можно стопирање на работите на стадионот додека не се реши и смртта на 23-годишен работник кој падна за време на изведување на работите на стадионот. Во овој период се изведува поставување на дополнителни 20.000 места на трибинскиот простор, со што треба да се заокружи капацитетот од предвидените 65.807 места за седење за време на натпреварите на светското првенство. Инаку, популарната „Арена“ во Сао Паоло се гради во источниот дел на градот, во една од најслабо развиените области во овој милионски град, но исто така и една од најсиромашните области. По СП, стадионот ќе стане дом на еден од најголемите бразилски фудбалски клубови, Коринтијанс, кој ќе добие еден навистина репрезентативен објект. Во подигнувањето на објектот и неговата изградба се вработени околу 6.000 работници. Идејното решение е на Анибал Кутињо. Најголем дел од средствата за негова изградба дојдоа од фудбалскиот клуб Коринтијанс, секако со локална асистенција и со пари од ФИФА. Се претпоставува дека само за изградбата на оваа арена ќе бидат потрошени близу 500 милиони евра.

25 април 2014

ПОРТА

57

57

совети

Работен простор по сопствена мерка Купив стан во центарот на градот кој ќе го користам како деловен простор. Ве молам за совет, како овој стан да го преуредам во две канцеларии со по четири работни места и една поголема канцеларија со едно работно место и конференциска маса. Во просторот треба да се сместат и плакари за регистратори и книги како и гардеробни плакари.

158 16

360

Венко Велковски, Скопје

58

58

ПОРТА

25 април 2014

120 140

16 120 140

дипл.инж.арх.

410

120 140

20

14 220/20

120 140

120 140 7 210/16 120 140

210/16

120 140

120 140

615

7 210/16

Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ, bsavic@porta3.com.mk

410

40/290/28

120 140

210/16

14 220/

длабок 40 см. Преку дегажманот се влегува во третата канцеларија и поголемиот тоалет. При изборот на мебел посебно внимание обрнете на изборот на столовите. Од нив ќе зависи правилното држење на телото без штетни последици за вработените. Важно е и осветлувањето. Интензивното централно не е пријатно. Светлина која тргнува од различни извори во вид на разновидни ламби, создава пријатна атмосфера. Полиците се доминантен детаљ кој внесува одреден стил во работниот и секој друг простор. Постои можност за избор на безброј форми и материјали за да се добие оригинален дизајн. Важно е да се почувствува удобноста, пријатноста и комфорот, а по можност да се избегне едноличноста на класичниот канцелариски простор.

210/16

И

ако сè повеќе се тежнее кон бришење на разликите меѓу приватниот и деловниот простор, во склад со вашите лични потреби и желби, ви предлагам решение за исклучиво деловен простор. Со отстранувањето на ѕидот меѓу двете помали простории, десно од влезот, се добива голема канцеларија во која ќе сместите конференциска маса на која ќе се собираат вработените, ќе се разменуваат идеи, донесуваат одлуки и изразува креативноста. Во другиот дел од просторијата е голема канцелариска маса и помошна работна маса под агол од 900. Наспроти канцеларијата се наоѓа тоалетот и мини кујната. Ходникот води во вториот дел од деловниот простор каде има две канцеларии со по четири работни места и дел за кус одмор со две седалки и клуб масичка. Зад нив, по целата должина на ѕидот е административниот плакар со отворени полици

7 210/16

120 140

најчудни градби

Надменост, едноставност и ексклузивност

Драган РИСТОВ

А

ко сакате елегантција и отменост, а во најголем дел едноставност кога е во прашање архитектурата на модерното време, тогаш нема подобар избор од зградата на групацијата Интер-актив во Њујорк. Овој објект, кој скратено носи наслов ИАК, е лоциран на Менхетен и претставува визуелно-дизајнерско дело на Френк Гери. Објектот, инаку, е завршен и пуштен во употреба во 2007 година. За разлика од преостанатите концепти на Гери, оваа зграда е нетипична и во себе содржи две компоненти: таа е навистина едноставнa, но во исто време толку надмена и ексклузивна. Дизјанерски, се чини дека станува збор за две згради кои се поставени една врз друга, но ако ги гледате оддалеку, добивате впечаток дека станува збор за некоја повисока зграда која се наоѓа зад онаа на ИАК. А во суштина, тоа е еден исти објект. Основата ја сочинува градба која е иснпирирана од ќелиите на обичен пчеларник, а врз нив со ласерска прецизност следат тапи конусни форми со заоблен дизајн со аголна наваленост. Она што му дава специфичност на објектот е замаскираноста на прозорците, бидејќи наместо чисто стакло тие имаат провидни

сегменти на неколку катови. Во горниот дел, во три линии јасно доаѓа до израз таа провидност која, пак, при поглед оддалеку, има сосема поинаков ефект. Со ваквиот начин на украсување на прозорецот, секој гледач добива впечаток дека станува збор за зграда која иако не е толку висока,

има голем број на катови. Суштината е поинаква. Станува збор за десеткатен објект, кој токму заради ваквото решение остава привид или оптичка илузија. Славното списание „Венити Феир“ ја прогласил за најатрактивна зграда со канцелариски простор на Њујорк. Што се однесува до објектот, самиот дизјанер Гери имал идеја целата надворешност да биде од титаниум, но првиот човек на ИАК, Бери Дајлер, сепак се одлучил за сегментирано заматено стакло. Потегот се покажал успешен бидејќи тоа е еден од најатрактивните објекти во овој дел на Њујоршки Менхетен. Ако на ова се додаде намената да биде центар на новата интернет-медиумска ера, посебно во вечерните часови кога илуминацијата има несебичен поглед, сосема е јасно дека архитектот Гери го направил вистинскиот избор. Како што вели и угледниот „Њујорк Тајмс“, по декада на жалење по падот на кулите близначки, овој објект внесе радост, светлина и живост на тмурното небо во реонот Челзи на Менхетен. Од друга страна, со овој објект самиот автор означи крај на еден период од неговиот дизајнерски живот исполнет со луди објекти и невообичаени дизајни.

25 април 2014

ПОРТА

59

59

арт и дизајн

СПОДЕЛЕН ПРОСТОР: МУЗИКА ВРЕМЕ ПОЛИТИКА

Деконструкција на социјалните "Shared Space" (Споделен простор) е тригодишен меѓународен сценографски Антижел. Првата едиција на настанот привлекла публика од 120 000 посетители

М

еѓународната работилница "Shared Space: Music Weather Politics" (2013-2016) претставува тригодишно истражување и уметнички проект кој се содржи од серија на сумпозиуми, работилници, изложби и едукативни компоненти. Размислувањата за политичкиот потенцијал на физичките, замислените и менталните простори ќе кулминира со отворањето на Прашкото квадриенале во јуни 2015 година. Во рамките на овој проект, организиран од Прашкото квадриенале, од 7 до 9 март се одржа работилница која се фокусираше на анализата на влијанието на звукот и музиката врз создавањето на простор за современ театар, перформанс и визуелни уметности. Организирана од театарскиот институт Zbigniew Raszewski во Варшава, секоја од вкупно трите работилници е посветена на триалектиката на просторот: доживеан, перцепиран и замислен. Првата работилница се одржа во септември 2013-та на тема Простор и време, втората,

60

60

ПОРТА

25 април 2014

Простор и звук се одржа на почетокот на март, и третата ќе биде организирана во ноември годинава на тема Простор и политика. Работилницата беше поддржана од искусни уметници и куратори, како што се Michał Libera, Eric Linder, Marta Górnicka и Julia Bui-Ngoc заедно со Katarzyna Stefanowicz и Daniel Monski. Пролетната сесија беше посетена од 20-ина архитекти, уметници, сценографи и изведувачи од Англија, Босна и Херцеговина, Чешка, Македонија, Полска, Романија и Италија. Основната цел на овој проект е да се создаде платформа за истражување на современата сценографија, да се истражува сценографијата како интердисциплинарно поле и активен катализатор во креирањето на просторни, изведувачки и социјални односи. Музиката, времето и политиката ја исцртуваат централната тематска рамка на интернационалниот проект со цел да се редефинира, илустрира и да стане главна сила за нови концепти во средини за перформанс. Проектот "Shared Space", како што истакнуваат организаторите, сака да ја истражува и да ја ослободи

сценографијата како интерактивна средина, која го содржи деконструктивистичкиот пристап кон социјалните хиерархии, да го оживее фантастичното и имагинацијата, да отвори креативни модели и да го подвлече политичкиот дискурс на сцената. Тие се надеваат дека ќе прерасне во платформа за обединување на професионалци, студенти и поширока публика во барањето на идеи, инспирација и дискусија. Настанот беше отворен со предавањето на Michał Libera, кој зборуваше дека музиката треба да се замисли како нешто што е целосно акустично, не е поврзана само со инструментот, односно истовремено нејзиниот интензитет зависи и од просторот во кој се создава. Надоврзувајќи се на студијата „За звукот“ на Џон Тиндал, тој го потенцираше значењето на звукот како допир, акустичните облаци и појавата на необјаснивиот трет тон кога два тона се вкрстуваат (Тартини ). Феноменот на звукот како допир може да се почувствува во делото „Во спомен на Џон Хигинс“ на Алвин Лусиер, меѓутоа како концепт е теоретизиран уште од Аристотел

арт и дизајн

хиерархии во сценографијата проект, составен од повеќе симпозиуми, изложби, работилници... Александра ШЕКУТКОВСКА, дипл.инж.арх. кој го истражувал звукот како удар. Либера ја презентираше и сопствената докторска студија за поврзаноста помеѓу временските услови, просторот и звукот. Имено, тој истакна дека начинот на кој луѓето слушаат се менува и во зависност на годишното време. Во зима, тишината нè тера да слушаме мошне интензивно, звуците се помалку транспарентни и се претопуваат еден во друг, додека во лето постојат повеќе остри и чисти звуци.

Marta Górnicka, театарска режисерка, глумица и основач на женскиот хор Кобиет во Варшава, се претстави со физичка работилница во која ги објаснуваше основните принципи на создавање на движење на сцената без движење, создавање на звуци со шепот. Женскиот хор Кобиет претставува модерен трагичен хор, создаден од колектив на жени со различни професии од различна возраст, кој ги надминува лингвистичките клишеа и го прикажува јазикот во неговата идеолошка димензија. Тие пеат, зборуваат и шепотат деконструктивистички интерпретации од современото општество, особено текстови Хорот на Марта Горницка со учесниците во работилницата

Антижел Космоленд од февруари 2014

во кои се дава одредена улога на жената. Извадоци од филмот „Томб рајдер“, извадоци од реклами, пароли за женското тело, Марта ги претвора во фрагментирани мелодии кои пренесуваат интензивна порака преку изведбата со хорот. Работилницата беше особено значајна заради присуството на Eric Linder, музичар, куратор и директор на швајцарскиот фестивал Антижел кој се организира во Женева, Швајцарија. Антижел претставува двонеделен фестивал со уникатен концепт заради тоа што се обидува да организира случувања и перформанс на алтернативни локации. Без разлика дали се работи за перформанс во старечки дом, рок концерт во депо за автобуси, серија на изложби во фабрика за рециклирање на отпад или филхармониски концерт на аеродром, Линдер е комплетно автентичен во секоја серија на настани и секаде ги поставува во директен дијалог луѓето, контекстот, уметникот и перформасот. Директорот на фестивалот истакна дека проектот е целосно политички: неговата цел е да продуцира со култура негов идентитет

на дадена територија. Во Женева постои широка палета на културни случувања, меѓутоа Антижел претставува контрапункт и поинаква приказна. Иако е сè уште во почетна фаза, организаторите го доживуваат како програма во која постојат можности граѓаните да истражуваат, да талкаат, да се изгубат, да се видат, да се радуваат и да ја празнуваат уметноста. Во февруари се одржа четвртата едиција на фестивалот којашто беше посетена од многубројна публика. Сто и педесетте локации во рамките на фестивалот, најчесто се периферни, напуштени, фабрики, базени за пливање, старечки домови, болници, патеки во природа итн.

"Shared Space" е истовремено и истражувачки и уметнички, тригодишен меѓународен сценографски проект организиран во 12 институции на Европа. Неговите главни активности вклучуваат сумпозиуми (собирања и повлекувања), експериментални изложби (музика, време, политика, објекти, создавачи, простор и племиња) и просторна лабораторија која ја содржи едукативната компонента. Михаел Либера презентација на докторската дисертација Звук и воздух

Работилница за споделување на простор со танц 25 април 2014

ПОРТА

61

61

дизајн

ETHNOCUBE - Ултрамодерна EthnoCube на Тања Добровоцки, претставува пример на функционално осмислен современ дизајн на парче мебел, со индустриски чист лик, каде рефлексијата на традиционалните елементи нашла своевидна ултрамодерна проекција. Восхитува умешноста на авторот... Ивана ГРУПЧЕ, дипл.инж.арх.

Т

ања Добровоцки e млад дипломиран инженер архитект, но со голема страст кон дизајнот и пронаоѓање начини како тој да се примени во секојдневните објекти. Инспирација ѝ е традицијата, што ја смета за исклучително важна: „Силата ја црпиме од сопствените корени. Македонското творештво е богато, инвентивно и инспиративно. Во мојата работа постојано се обидувам да го вклопам традиционалното со модерното. Во еден од тие обиди е создадена и масата EthnoCube“. Главната идеја на EthnoCube претставува 62

62

ПОРТА

25 април 2014

дизајн на парче мебел, кое ќе може да се менува според современите потреби. Масата е составена од 101 дрвена коцка, секоја од нив со димензии 8 х 8 х 8 cm. Инспирирана од раскошниот и колоритен македонски вез, Добровоцки ги обојува коцките со најкарактеристичните македонски бои: црвената, црната и белата. Како материјал за нивна изработка е искористен бел бор, кој има карактеристики на релативно лесен, но сепак цврст дрвен материјал. Коцките се перфорирани во две обратни насоки низ кои се протнуваат метални шипки, прво во еден, а потоа и во друг правец. На крај се зацврстуваат со завртки на горната плоча, со што се

додава ефект на интересен индустриски дизајн со модерен изглед. На тој начин се постигнува цврстина и стабилност на масата, без употреба на лепило. Трансформациите се добиваат со промена на местата на коцките и преку најразлични можности на игра со нивните бои се создаваат нови, уникатни комбинации на шари, не само од македонскиот вез. Ногарките се споени на ист начин, со коцки поврзани по принцип на шипки, со таа разлика што поминува само една шипка по средината на коцката. Со менувањето на должината на шипките може да се менува и должината на масата. Додавајќи или одземајќи коцки по вертикала,

дизајн

проекција на македонскиот бит ...во осовременување на традиционалниот македонски колорит и трансформирањето на прекрасните геометриски шари и орнаменти испреплетени со вековитиот македонски бит и културен идентитет во нешто сосема ново и актуелно.

Тања Добровоцки

висината на масата може да варира од 8, 16, 24, 32, 40, па се до 48 cm висина, што претставува уште еден функционален квалитет на дизајнот на EthnoCube. „Во денешно време луѓето сакаат да ја менуваат својата облека или предметите што секојдневно ги користат, давајќи им на тој начин една посебна, единствена нота, специфична за нив. EthnoCube е парче мебел кое може да ја задоволи таа потреба, да има комплетно различен изглед во секој различен дом, канцеларија или кафе-бар“, вели Добровоцки. Концептот на EthnoCube всушност се раѓа и реализира во склоп на работилница за мебел, како дел од проектот Patterns,

организиран од страна на Јавна соба (Public Room). Таа беше изложена на Skopje Design Week во 2013 година, а во следниот период ќе биде дел од повеќе дизајнерски настани организирани во Хрватска, Србија и Бугарија. Особено е интересно вниманието што го освои постерот на EthnoCube на германската дизајнерска сцена, кога беше изложен во зимскиот период на преминот од 2013 кон 2014 год. во Prima Center Berlin, како дел од изложбата “Das Ist Walter”. На организираното гласање во склоп на самата изложба, Тања Добровоцки доби најголем број гласови и награда за изложба во истата галерија, Prima Center Berlin, во октомври 2014 година.

Добровоцки како архитект/дизајнер смета на искрениот однос што треба да го поседува авторот кон естетиката и функционалноста на своето дело: „Во модерниот дизајн доминираат идеи на техницизмот и утилитаризмот, ставајќи го комфорот на последно место. Многу повеќе внимание се обрнува на убавиот отколку на добриот дизајн. Терминот убав е релативна категорија која доведе до пренатрупаност од бескорисни предмети. Сиот тој неконтролиран налет на идеи, правила и постулати како треба да изгледа домот и животот со стил ги направија луѓето збунети и немоќни при желбата да направат вистински избор“.  25 април 2014

ПОРТА

63

63

излог

1

2

64

64

ПОРТА

25 април 2014

излог

3

1. Оваа ламба ги соединува едноставноста на скандинавскиот дизајн и шпанската елегантност. Соствена е од три дела: основа од орев, лед сијалица и божур. Божурот ротира 180 степени за да може светлината да се насочи кон посакуваниот агол. Дизајнот е на Jordi lopez Aguilo за данскиот производител Nordic Tales.

2. Држачот за списанија и весници е минималистичко парче кое истовремено е функционално и стилско. Централната рачка овозможува цврстина и сигурност при неговото пренесување. Производот е резултат на соработката на Seaton Mckeon и DesignByThem.

3. Oригами клупата за седење е дизајнирана од Blacklab architects. Пијано шарките овозможуваат многу различни форми и големини на клупата за седење.

4. Claudia Garay е дизajнер на безжичните ламби Mush (печурка). Различните форми и бои, како и шестчасовната автономија на батеријата ги прави овие ламби приспособливи на секој простор.

подготви: Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА, дипл.инж.арх.

4

25 април 2014

ПОРТА

65

65

и ова е скопје...

66

66

ПОРТА

25 април 2014

фото:

25 април 2014

ПОРТА

“

Станбено деловен објект Касарна 2 - Струмица “

Трособни станови во завршна фаза... ... со квадратури од 60 до 75m 2

Вселиви станови од 15 мај

Митрополит Теодосиј Гологанов 130 1000 Скопје тел. +38923122452 тел. +38923211353 моб. +38970214369 факс. +38923122410 contact@zikol.com.mk

Индустриска зона - Север П. Фах 122 Струмица тел. +38934320990 тел. +38934320991 моб. +38970214849 факс. +38934320992 contact@zikol.com.mk