Списание за градежништво, архитектура и екологија by Porta3

ПОРТА Г РА ДЕ Ж Н И Ш Т ВО А РХИ Т Е К Т УР А Е КОЛО Г И Ј А

Среќни празници

90 ДЕНАРИ

311 ДЕКЕМВРИ 2021

Познати добитниците на годишната награда „Порта 3“ 2021 Прекумерна градба во центарот на градот, која се одвива без јасен концепт за развој Вирџил Абло: Неговата мисија беше повеќе од уметност

ПОРТА

СОДРЖИНА

ИНФО 6 ПОЗНАТИ ДОБИТНИЦИТЕ НА ГОДИШНАТА НАГРАДА ПОРТА 3 ЗА 2021 НАГРАДАТА „АНДРЕЈА ДАМЈАНОВ“ НА ААМ ЗА АРХИТЕКТ РАНЧО ХРИСТОВ ГОЛЕМАТА ГОДИШНА НАГРАДА НА ААМ ЗА 2021 ГОДИНА ЗА ОБЈЕКТОТ “ГРАДИНКА ВО ВОЛКОВО“ ИЗВОНРЕДНА ИЗЛОЖБА: „ЖЕНИТЕ АРХИТЕКТИ ВО ПОСТЗЕМЈОТРЕСНАТА ОБНОВА НА СКОПЈЕ“

РЕГИОНИ 12

15 28

СТАВ 15 НЕДОЗВОЛИВО Е ДА СЕ ТРОШАТ СРЕДСТВА ЗА НЕЗАКОНСКА НАДЛЕЖНОСТ

УРБАНИЗАМ 18 ПРЕКУМЕРНА ГРАДБА ВО ЦЕНТАРОТ НА ГРАДОТ, КОЈА СЕ ОДВИВА БЕЗ ЈАСЕН КОНЦЕПТ ЗА РАЗВОЈ

УРБАНИЗАМ/AРХИТЕКТУРА 22 АРХИТЕКТОНСКО-УРБАНИСТИЧКА СТУДИЈА ЗА ЗАПАДНАТА РАБНА ЗОНА НА ГРАДОТ 2020 - 2035

АРХИТЕКТУРА 28 СЕКОГАШ ЕВОЛУИРА ЗА ДА ПОМОГНЕ ДА СЕ ДЕФИНИРА ПОДОБРА ИДНИНА

АРХИТЕКТУРА 34 НЕГОВИТЕ ДЕЛА ДОПИРААТ ЕМОТИВНО КОЛКУ ШТО СЕ И ВИЗУЕЛНО ЗАЧУДУВАЧКИ

АРХИТЕКТУРА ОД ДРВО 42 ХИБРИДНА СТРУКТУРА КОЈА ГИ СПОЈУВА РЕКРЕАТИВНИТЕ, ТРГОВСКИТЕ И РАБОТНИТЕ СРЕДИНИ

EКСПО 2020 ДУБАИ 46 МАКЕДОНИЈА НА ЕКСПО 2020 ДУБАИ СО СЛОГАНОТ „ДОМ НА СЕКОЈ ЧЕКОР“

ДИЗАЈН 50 НЕГОВАТА МИСИЈА БЕШЕ ПОВЕЌЕ ОД УМЕТНОСТ, ОДНОСНО СОЦИЈАЛНО-ПОЛИТИЧКА

ЕКОЛОГИЈА 54 ЗАШТИТАТА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА НЕ СМЕЕ ДА БИДЕ НА МАРГИНИТЕ

РЕПОРТАЖА 58 ОД ФАБРИКА ЗА ЛЕБ ДО ФАБРИКА ЗА ЖЕЛБИ

ПОРТА

25 јули 2014

54 58

ГОДИНА XVII

БРОЈ 311 ПЕТОК 31.12.2021 Редакција:

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ, Почетокот на новата година и неколкуте неработни денови се одлична можност да се прочитаат интересни текстови. И во овој новогодишен број „Порта 3“ обработува теми кои ги засегаат сите, а се од областите архитектура, урбанизам, екологија, дизајн и репортажа. Страниците ги отвораме со објавување на добитниците на годишната награда на „Порта 3“, која оваа година се доделува по трет пат. Следуваат информациите за добитниците на наградата „Андреја Дамјанов“ за животно дело, особени достигнувања и личен придонес во развојот на архитектурата и градителството, како и Големата годишна награда за најуспешно реализиран архитектонски објект на Асоцијацијата на архитекти на Македонија. Во Музејот на Република Северна Македонија отворена е изложба „Жените архитекти во постземјотресната обнова на Скопје“. Проектот има за цел да ги истражи, документира, проучи и промовира улогата и делата на овие извонредни жени од практиката – планерки, архитектки и дизајнерки. Активностите на дел од локалните власти се секогаш присутни. Општина Гевгелија ќе поставува улично осветлување со ЛЕД-сијалици, презентиран е проектот за „Заштита на нашиот бисер, Охридското Езеро“, во Општина Велес се градат потпорни ѕидови на неколку улици, а во Кавадарци се гради градски зелен пазар. Во рубриката Став нашиот соработник пишува за дискриминација и промашувања и за тоа дека е недозволиво да се трошат средства за незаконска надлежност. Во рубриката Урбанизам може да се прочита за една тема која не престанува да ја бранува јавноста, а тоа е за локацијата кај Холидеј Ин. Експертите велат дека станува збор за прекумерна градба во центарот на градот, која се одвива без јасен концепт за развој. Рубриката Архитектура ја отвораме со текст за архитектонско-урбанистичка студија за западната рабна зона на градот Велес 2020 – 2035. Студијата потекнува како приватна иницијатива на инвеститор кој својот претприемачки инстинкт го става во служба на експертското мислење од кое бара став за развој на одредена градска територија.

ПОРТА ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

Среќни празници

Насловна страница ВИРЏИЛ АБЛО

Нашиот редовен соработник од Лондон за овој број пишува за Балкришна Доши - добитник на Кралскиот златен медал за 2022. Неговите бројни прекрасни згради ги празнуваат локалните технологии и занаети, исто како и природниот хабитат, за да создадат средини кои се читливи и вредна заднина која со живост му дава дом на театарот на секојдневниот живот. На листата на „Тајм“ - „100 највлијателни луѓе во 2021“ се најде и Кенго Кума. Неговата архитектура покажува скромност, која им недостига на облакодерите. Зградите на Кенго Кума не им конкурираат на планините, учат од нив и со нив се претопуваат. Неговите дела допираат емотивно колку што се и визуелно зачудувачки. Во архитектура од дрво нашиот соработник пишува за Outpost во Орегон, САД која е хибридна структура која ги спојува рекреативните, трговските и работните средини. Во овој број пренесуваме информации за павилјонот на Северна Македонија на Експо 2020 Дубаи каде се претставува со слоганот „Дом на секој чекор“, и под мотото „Нови можности“. Неодамна светот го потресе инфомацијата за смртта на дизајнерот Вирџил Абло, уметничкиот директор на „Louis Vuitton“ и креаторот на модниот бренд „Off-White“. Во рубриката Дизајн може да се прочита за неговата мисија која беше повеќе од уметност, односно социјално-политичка. Заштитата на животната средина не смее да биде на маргините, потребни се поголеми вложувања, професионализам, отчетност и транспарентност. Во рубриката Екологија може да се прочита за Платформа 27, која е иницијатива што обединува 20 граѓански организации кои работат во областа на заштитата на животната средина, а носител на проектот е Центарот за климатски промени. Содржински овој број го затвораме со репортажа од Божиќното село во грчкиот град Трикала, каде главен објект е старата зграда од тули, изградена во 1884 година која била фабрика за производство на леб, а сега е фабрика за желби. ОД РЕДАКЦИЈАТА 311 ДЕКЕМВРИ 2021

соработници: Ангел СИТНОВСКИ Ангела СТЕФАНОВСКА Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ Бошко ВИДОЕСКИ Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија) Даниела МЛАДЕНОВСКА Душанка ШУЛОВИЌ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА) Јулија ВЕЛКОВСКА (САД) Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА Koсто ГРАОРКОСКИ Љупчо АТАНАСОВСКИ Натка ЌОСЕВА Невена ГЕОРГИЕВСКА Огнен АРСОВ (Словенија) графички уредник: Гоце ЦВЕТАНОСКИ фоторепортер: Kиро ПОПОВ лектор: Дијана РИСТОВА Издавачки совет: Вања ДОНЧЕВА-РАЈАТОСКА, дипл.инж.арх. - претседател Александра ПЕТРОВСКА дипл.инж.арх. вон. проф. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ дипл.град.инж. Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ дипл.шум.инж. Управител: Раде ЈАНКОВ, Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје Aдреса на издавачот и редакцијата: „Биропрес“ ДОО Скопје Ул. Васил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 7, 1000 Скопје Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk www.porta3.com.mk Печати: ул. Крижевска бр.52 П.Ф. 72, 2300 Кочани Маркетинг: biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796

Познати добитниците на годишната награда „Порта 3“ 2021 Прекумерна градба во центарот на градот, која се одвива без јасен концепт за развој

ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.000 ден. за физички лица: 800 ден. жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485

Вирџил Абло: Неговата мисија беше повеќе од уметност

ФОТО КОЛЕКЦИЈАТА „HOME“ НА МОДНИОТ БРЕНД OFF -WHITE

90 ДЕНАРИ

главен и одговорен уредник: Сања РАЃЕНОВИЌ-ЈОВАНОВИЌ

Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година Датум на печатење: 30.12.2021 Број на примероци: 700 Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

инфо

Познати добитниците на годишната орта 3“ секогаш се обидувала да биде во тек со современите случувања во областите со кои се занимава: архитектура, градежништво и екологија. Од излегување на првиот број и сите овие години се труди да афирмира вистински вредности, да пофали, но и да критикува, и сè тоа објективно преку текстови на Редакцијата и соработниците. После 15 години, интензивно следејќи ги случувањата и активностите на колегите, Редакцијата одлучи да воспостави доделување на три награди во трите области со кои се занимаваме. Оваа година наградата се доделува по трет пат. Целта ни е сферата која ја покрива наградата да има поширок дијапазон. Тоа подразбира дека наградата може да се додели на поединци, тим, компанија, институција или општествена активност и ангажираност во доменот на проектирањето, изведувањето, публицистичката, истражувачката и научната дејност. Но, исто така сметаме дека е многу важно да имаме универзални критериуми за доделување на наградата со што достојно и стручно ќе се оддаде почит на она што претставува вистинска вредност, вреднување на професионален труд и благодарност до оние кои успеаја со својата работа, доследност и вештина да придонесат за квалитетот на професијата. За наградата одлучуваше петчлено жири во кое членуваа архитекти, екологист и градежен инженер. Критериуми за доделување на наградите Креативен, стручен и интелектуален пристап на архитектурата, градежништвото и екологијата. Квалитетни објекти кои се значајна и впечатлива архитектура, создадени со квалитетни функционални решенија, урбанистички соодветно поставени кои се вклопуваат во околината и придонесуваат за нејзино унапредување, современо архитектонско обликување постигнато со првостепена пластика, комплексни градежни и еколошки зафати и интервенции. Достигнувања во дизајнот, технички и технолошки достигнувања во трите области. Социјална и општествена одговорност во планирањето на просторот – урбанизам, одржливост на околината, амбиентот, научни студии и анализи, ефекти во животната средина, културен идентитет, висок професинален морал. Комисијата за доделување годишна награда „Порта 3“ од областа архитектура, екологија и градежништво 2020 година работеше во состав: 1. Сања Раѓеновиќ-Јовановиќ, дипл. инж. арх. – главен и одговорен уредник на „Порта 3“

„П

ПОРТА

31 декември 2021

2. Вања Дончева-Рајатоска, дипл. инж. арх. – претседател на Издавачкиот совет на „Порта 3“ 3. Натка Ќосева, дипл. инж. арх. – соработник на „Порта 3“ 4. доц. д-р Златко Зафировски, дипл. град. инж. – член на Издавачкиот совет на „Порта 3“ 5. Катерина Спасовска Трпковска – соработник на „Порта 3“ Наградата за архитектура ПОРТА 3 2021 година му се доделува на архитект Слободан Велевски

Слободан Велевски (1976) е вонреден професор на Архитектонскиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Тој е дел од Институтот за урбанизам, а заедно со Марија Мано Велевска од 2014 година го раководи и дизајн-студиото Обрасци на раст и раст 2.0 во последниот семестар на студиите. Темите и проектите во ова студио се изработуваат во размерот на архитектонскиотурбанизам и истите негуваат критичка мисла. Слободан Велевски дипломира на Архитектонскиот факултет во Скопје (2002), а магистерски студии завршува на Институтот за архитектура во Десау во Германија (2007) со тезата „Градот на отсутна застареност – потврдување на генеричкото искуство на урбаноста на примерот на Скопје“. Докторирал на тема „Гранични состојби помеѓу идеите и реалноста на современиот град: Од утопијата на посакуваното кон хетеротопијата на хиперреалното“. Дисертацијата ги обработува теоретските концепти на Жак Лакан, Мишел Фуко, Славој Жижек и особено на Фредрик Џејмисон. Работното искуство го започнува во 2003 година во Заводот за урбанизам и архитектура на град Скопје, а потоа од 2005 до 2007 година во престижните архитектонски бироа на

Шигеру Бан во Париз (2005), Дејвид Чиперфилд Архитекти во Берлин (2006) и истражувачката лабораторија за „Просторна синтакса“ во Лондон (2007). Во ова време е дел од тимовите кои изработуваат низа проекти и реализации од кои се издвојуваат проектите за новиот Помпиду центар во Мец и стоковната куќа Пик и Клопенбург на улицата „Картнер“ во Виена. Во 2018 година заедно со Марија Мано Велевска е куратор на изложбата „Ослободување-на-просторот“ со која Македонија се претставува на 16. Архитектонско биенале во Венеција насловено Freespace. Изложбата претставува ансамбл на различни концептуални, социјални, политички и симболички искуства на просторот на градот. Тие беа претставени преку дистинктивни фрагменти на архитектонското и културното наследство на Скопје во отворена и повеќеслојна формација. Во изминатиот период, самостојно или како коавтор активно учествува во низа истражувачки проекти, научни конференции и семинари, работилници, публикации и архитектонскоурбанистички проекти и конкурси. Како дел од овие активности има публикувано повеќе од 30 текстови во земјата и странство од кои се издвојуваат книгата „Разговори“ и едицијата Раст составена од 8 книги (двете заедно со Марија Мано Велевска). Слободан Велевски верува дека улогата на архитектот во општеството мора да ги надмине досегашните рамки на делување и дека создавањето современа архитектура е колаборативен процес во кој делото може да биде и вербално и материјално, но дека тоа секогаш мора да се стреми да ги отслика искуствата на мноштвеност и етика. Своите ставови ги изразува јавно, стручно и со интегритет.

награда ПОРТА Наградата за градежништво ПОРТА 3 2021 година му се доделува на градежен инженер Влатко Шешов

Влатко Шешов (1969) е директор на Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија – ИЗИИС, Скопје. Дипломирал во 1993 година на Градежниот факултет, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Во 1997 магистрирал, а во 2003 година станува доктор на технички науки на Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, ИЗИИС. Шешов е редовен професор по предметите: Динамика на почви и фундаменти, Геотехничко инженерство, Интеракција почва – конструкција, на магистерски и докторски студии, ИЗИИС. Неговиот професионален интерес и делување покрај предметите што ги предава се насочени и кон: експериментални истражувања на елемент и 1Г модели, ликвифакција на почви, намалување на сеизмичкиот ризик, сеизмичко микрозонирање во ГИС-околина, дефинирање сеизмички проектни параметри, подигање на информираноста и свесноста кај младите генерации за природни катастрофи. На Универзитет во Токио, Градежен факултет, геотехничка лабораторија, во 2000 година работи на експериментални тестови во рамките на докторската дисертација. На истиот универзитет од 2003 до 2005 година е поканет истражувач во рамките на програмата JSPS, Јапонска агенција за промоција на науката. Од 2008 до 2009 година е поканет професор на Рур универзитетот, Градежен факултет во Бохум, Германија, предмет: Земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија. Во периодот 2013 - 2014 година престојува на Универзитет на Калифорнија, Дејвис, САД.

2021

Добитник е на Фулбрајтов грант. Во 2020 година е поканет професор на Универзитетот на Павиа, Италија. Предавање по предметот Фундирање и потпорни конструкции, магистерска програма. Учествувал во значајни научноистражувачки меѓународни проекти, меѓу кои: Reduction Of Liquefaction Hazard In Urban Areas - New Developments, 2009 - 2010, Macedonian-Chinese Scientific and Technological Cooperation, (главен истражувач), „Научно базиран пристап за оцена на ризикот од природни катастрофи ликвифакција“, билатерална соработка меѓу Македонија и Австрија 2018 - 2020; „Со учење до отпорност“, Европската комисија, DG ECHO, 2021 - 2022. Објавува голем број трудови во списанија со фактор на влијание меѓу кои: Journal of Soil Mechanics and Foundation, Academia Journal of Scientific Research, Journal of the International Consortium on Landslides, Journal of Japanese Geotechnical Society и други. Исто така има голем број публикувани трудови од конференции со меѓународен уредувачки одбор. Членува во голем број професионални асоцијации. Шешов е национален делегат во Европскиот комитет за стандардизација Технички комитет CEN/TC 250, за примена на еврокодовите, контакт- лице во програмата Хоризонт Европа 2021 - 2027, постојан претставник во Советот на Европа, во Програмата за големи хазарди - EUR-OPA Major Hazards Agreement. Наградата за екологија 2021 се доделува на здружението на граѓани „Центар за климатски промени“ Во областа екологија, овогодишен добитник

е здружението на граѓани „Центар за климатски промени“, за формирањето на Платформа 27 која обединува 20 граѓански организации кои работат во областа на заштитата на животната средина, со заедничка цел изработка на Извештај во сенка за состојбите во Македонија во областа животна средина и климатски промени (Поглавје 27 од методологијата за преговори со ЕУ). Ваков извештај се работи за прв пат во Македонија, додека земјите од регионот веќе имаат неколкугодишно искуство. Извештајот во сенка го анализира транспонирањето на законодавството, имплементацијата, ги идентификува слабостите и нуди препораки за подобрување на состојбата во животната средина. Во услови кога се соочуваме со бројни жешки еколошки точки, слаба имплементација на законодавството, а неретко и прекршувања на законите во оваа област, овој ангажман на Центарот за климатски промени е позитивен исчекор во зајакнување на капацитетите на повеќе граѓански организации од областа на животната средина и нивно позиционирање како активен партнер на надлежните институции во остварувањето на целите за подобра животна средина. Центарот за климатски промени активно работи веќе 14 години и има свои канцеларии во Скопје, Гевгелија и Охрид. Во текот на годинава што изминува работеше и на повеќе кампањи за подигање на свеста за климатските промени, аерозагадувањето, проекти за утврдување на изворите на загадување во воздухот во урбаните средини, а реализираше и кампања за следење на загадувањето на воздухот во училиштата во општина Карпош. Неодамна ја заврши подготовката на План за подобрување на квалитетот на амбиентниот воздух за Битола. n

ПОРТА

инфо градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Наградата „Андреја Дамјанов“ Москва Сити на ААМ за архитект Ранчо Христов

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Тргнувам пешки рхитектот Ранчо Христов е добитник на од авенијата наградата „Андреја Дамјанов“ за животно „Кутузовски“, еднадело, од главните особени достигнувања и личен сообраќајници на на архитектурата и придонес во развојот Москва, преку мало градителството за 2021 година, која ја доделува паркче со споменик Асоцијацијата на архитекти на Македонија (ААМ). на г. Багратион Вчера во присуство на голем број колеги и (од времето на битките со пријатели на свеченоста која се одржа во Наполеон), до „Кула салонот на Македонската академија на науките 2000“ и мостот и уметностите (МАНУ), Асоцијацијата на „Багратион“ на архитекти Македонија (ААМ) му ја врачи самиотнабрег на реката„Андреја Москва. Тоа наградата Дамјанов“ на лауреатот, се првите објекти архитект Ранчо Христов. од проектот Христов е роден во 1951 година во Скопје, „Москва Сити“. кадеОдшто завршил основно образование и високата Гимназија „Орцепред Николов“. Во 1976 година платформа мостот го дипломирал наимам Архитектонскиот факултет во спектакуларниот класа на професор Љубен Најденов на тема: поглед кон другиот Крематориум градски гробишта Бутел, Скопје. брег и московското За време на студиите чудо „Мосва Сити“.се занимава со графички Приказната дизајн во склоп на групата „Дизајн Фарабо“. почнува... Од 1973 година со своите пријатели ја

оформува неформална студентска група „АЈВАР“ - „Подрум кај Симе“, каде што заедно работи и студира со Симон Узуновски - Симе, Миодраг Радоњиќ - Бато и Стеван Смилевски - Кокан. По завршување на студиите студентската група прераснува во Конкурсна „Група АЈВАР“ со архитектите Ранчо Христов, Миодраг Радоњиќ Бато, Стеван Смилевски - Кокан, Мартин Гулевски, а во групата повремено работат и Крсте ЏидровЏиби, Влатко Коробар и Слободан Живковски. По дипломирањето во 1976 година се вработува во проектантското биро „Алумина Енергоинвест“ во Скопје, а од 1981 до 1991 година работи како проектант во „Мавровопроект“, Скопје. Од 1991 година е партнер во првото приватно архитектонско биро кај нас, „Ателје Ајвар“, каде со вработените и со дел од Групата „Ајвар“, како

окрај големата и прекрасна историја што на посетителите им ја нуди Москва, сега е тука и оваа современа атракција која станува неизбежна алтернатива и контраст на старото централно јадро околу Црвениот плоштад и околината. Идејата за „Москва Сити“ е од 1992

П 18

ПОРТА

29 август 2014

надворешни членови на проектантскиот тим, соработува сè до 2001 година. Од 1995 година е еден од основачите на „Компанија Х.Р.Р.М“, како инвеститорска и градежна фирма партнер на „Ателје Ајвар“. До пензионирањето во 2017 година со колегите работи на проектирање, инвестирање и изведба на голем број објекти. Во својата професионална кариера работи на широк спектар на проекти од мали до капитални, како што е Студијата за развој на урбанистичко-архитектонски и идејни проекти за комплексот Аеродром – Петровец, Скопје. Во своето 40-годишно творештво, изработил повеќе од 150 проекти од кои 75 се реализирани, а учествувал и на 27 конкурси. Архитект Христов во своето обраќање се заблагодари за наградата, за која вели дека

година, на градските власти, архитектот Борис Иванович Тор и градоначалникот Лушков, веројатно како и многупати, да се копира Америка во многу „лудории“, па еве да се има московски Менхетен. Избран е просторот помеѓу Третиот транспортен круг, реката Москва и постојниот саемско хотелски комплекс „Международнаја“ во близина на Белиот дом. Футуристичката идеја

многу му значи, особено затоа што е доделена од колеги, како признание за неговата професионална кариера. Претседателот на ААМ, Мишко Ралев кој свечено му ја врачи наградата на лауреатот изјави дека архитект Ранчо Христов „со својата работа и дејност во областа на архитектурата и градителството, придонесе за пресврт во архитектонската пракса од еден систем на монопол на големите општествени бироа од кои и самиот произлезе, во ново приватно претприемништво со поинакви проектантски стандарди во кои творечката слобода стана нов квалитет, наспроти претходниот квантитет и резултираше со особена продукција на проекти, изведени градби и идејни конкурсни решенија, кои го одбележаа крајот на минатиот и почетокот на овој век“. n

почнува да се реализира во 1996 година со комплексот „Кула 2000“ и пешачкиот мост „Багратион“ отворен во 2000 година, кој ги спојува новиот центар со еден од главните булевари „Кутузовски“. На површина од 60 хектари се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе ќе живеат и работат во овој комплекс. Проектираната цена од 12 милијарди долари по руските обичаи на „лесно

интервју По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

правичен начин, без потреси и превирања бидејќи сите вработени имаа еднакви шанси да учествуваат во приватизацијата спрема тогашните закони. Со 100% акционерски капитал продолжи подемот на компанијата, чувствувајќи ги сите транзициски тешкотии и кризни години сè до денешниот 45-годишен јубилеј.

Големата годишна награда на ААМ за 2021 година доделена за објектот “Градинка во Волково“ Господине Дончев, деновиве се навршуваат 45 години од основањето на АДИНГ, компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа сте речиси целиот Ваш работен век. Можете ли да издвоите некои моменти, кои според Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? Q Четириесет и пет години постоење на една фирма се години на искуство, знаење и потенцијал да се продолжи по утврдениот пат со сигурни чекори. Тие 45 години АДИНГ се развиваше во опкружување кое носеше многу турбуленции, со промените од еден во друг општествен систем, со распаѓање на една голема држава и раѓање на нова, а притоа проследени со војни и транзиција која сè уште трае.

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Q Во овие 45 години АДИНГ ја профилираше својата производствена програма, по што е препознатлив на пазарот, како на домашниот така и на странскиот. Сакајќи да ја прошириме нашата дејност, на почетокот на оваа ii Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

олемата годишна награда за архитектура на Асоцијацијата на Архитекти на Македонија (ААМ) се додели на 24.12.2021 во Музеј на Град Скопје. Наградата е под покровителство на Претседателот на Северна Македонија, Стево Пендаровски, а дел од фондот го обезбедува и Македонската Авторска Агенција. За 2021 година добитник на годишната награда е архитектонскиот тим за објектот „Градинка во Волково“. Автор на идејното решение е архитектот Филип Конески, додека во разработката на основниот проект учествуваа м-р Даница Спасевска и м-р Анета Мартулкова. На доделувањето на наградата, Претседателот Стево Пендаровски нагласи

дека „како заедница сме обврзани да придонесеме за творечката слобода и за професионалниот интегритет на македонските архитекти и да овозможиме архитектурата да ја исполнува својата примарна цел, да го облагородува просторот, но и нашите животи“. „Несомнено секој архитект се соочува со предизвикот да направи дело коешто ќе му пркоси на забот на времето и ќе ја има во себе претпоставката дека е градба по мерка на човекот. Македонските архитекти често се соочуваат и со дополнителни предизвици – со барањата на инвеститорите, со апетитите на урбаната мафија или, како што имавме ситуација во време на едноумието, а и до пред некоја година, да треба да задоволуваат

небулозни идеолошко-политички барања. Згора на тоа, ја имаат и природната обврска да ја чуваат и усовршуваат македонската традиционална архитектура“, изјави Претседателот Пендаровски при доделувањето на наградата. Наградениот објект е лоциран на маргините на Волково, на возвишување, од каде се отвора поглед кон населбата и градот. Градинката е во завршна прва фаза, додека во втората фаза во иднина, се планира изведба на кровна градина. Од ААМ нагласуваат дека наградениот објект е специфичен за македонската пракса и претставува чекор напред кон посмело размислување во проектантскиот процес за оваа типологија на објекти.. n

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

инфо

Извонредна изложба: „Жените архитекти

о Музејот на Република Северна Македонија, Скопје на 23 декември во организација на Здружението на граѓани за поддршка и промоција на културата – Континео 2020, Скопје се отвори извонредна изложба „Жените архитекти во постземјотресната обнова на Скопје“. Изложбата ќе биде отворена до 23 март наредната година. Учесници во проектот се познатото трио, архитектите Ана ИвановскаДескова, Владимир Десков и Јован Ивановски, кои ја истражуваат модерната архитектура, периодот на постземјотресното Скопје 1963 - 1980 година, вршат нејзина систематизација, валоризација, архивирање и презентирање. Тие беа членови на кураторско советодавно тело од Македонија за изложбата во МоМА во Њујорк „Кон бетонска утопија: архитектурата во Југославија 1948 - 1980“, а како резултат на нивната работа значајни се и изложбите „Загрозени видови“, „Скопските вертикали“. Проектот претставува продолжение на нивните досегашни истражувања на архитектонското наследство од 20 век. Учесници во проектот се и Бојана Стојменовска, Михајло Стојановски, Теа Дамјановска. Поставката која воодушевува претставува жени од практиката – планерки, архитектки и дизајнерки.

ПОРТА

31 декември 2021

во постземјотресната обнова на Скопје“ Потенцирани се улогата и делата на жените архитектки кои даваат значаен придонес кон архитектонската сцена во Социјалистичка Република Македонија, особено во периодот на постземјотресната обнова на Скопје. Периодот на 60-тите, 70-тите и раните 80ти години е време на интензивно архитектонско и урбанистичко творештво за Мимоза Томиќ, Вера Ќосевска, Љубинка Маленкова, Олга Папеш, Василка Ладинска и многу други. На изложбата може да се видат фотографии од објектите, проектантите, оригинални проекти, фотографии од атмосферата на тогашните големи проектантски бироа. Материјали се собирани од архиви и приватни збирки на архитектите. Пет макети изработени од Теа Дамјановска и Михајло Стојановски исто така се дел од изложбата. Во размер 1 : 50 изработени се модели на објекти кои претставуваат исклучително архитектонско и културно наследство за Скопје и за државата: Театарот на народности, денес Албански театар (1970 1974), Вера Ќосевска и Љубинка Маленкова; Музејот на Македонија (1971 1976), Мимоза Несторова-Томиќ и Кирил Муратовски; Гимназијата „Јосип БрозТито“ (1970 - 1971), Василка Ладинска, Живко Гелевски, Славко Ѓуриќ, Библиотеката „Браќа Миладиновци“ (1970),

Прохирија Хаџи Костова-Пешиќ; Библиотеката „Другарче“ (1974 - 1976), Нада Савевска. На отворањето присуствуваше и доајенот на македонската архитектура, архитект Вера Ќосевска која за изложбата вели:„Извонредна изложба, јас сум воодушевена, се чувствувам европски.

Атмосферата беше прекрасна, поставката е многу богата и многу внимателно и систематски подредена. Има многу работи да се видат, затоа ќе дојдам повторно, кога ќе нема многу луѓе, да видам сè што е изложено“. Проектот е финансиран од Амбасадата на Швајцарија во Северна Македонија. n

31 декември 2021

ПОРТА

региони градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Презентиран проектот „Заштита на нашиот бисер, Охридското Езеро“

Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

о Општина Тргнувам пешкиОхрид презентиран е од авенијата проектот „Заштита на нашиот бисер, „Кутузовски“, Охридското Езеро“. Проектот е една од главните финансиран во рамки сообраќајници на на програмата за поддршка на граѓанското општество „ЦИВИКА Москва, преку мало паркче со споменик – мобилитас“, а имплементатор е Граѓанската на г. Багратион организација „КАБ“ – Струга. (од времето Проектот има за цел на заедничка маса да ги на битките со седне сите засегнати Наполеон), до „Куластрани во заштитата на Охридското Езеро, подобрување на 2000“ и мостот „Багратион“инакоординациајта помеѓу комуникацијата самиотсамоуправи, брег на локалните централните институции реката Москва. Тоа и граѓанското општество. се првите објекти Градоначалникот Кирил Пецаков истакнува од проектот Сити“. дека„Москва Општина Охрид е подготвена за Од високата добра комуникација со сите воспоставување платформа пред засегнати страни. Дополнително, Пецаков ги мостот го имам презентираше мерките кои Општина Охрид ги спектакуларниот презема закон заштита на Охридското Езеро. Меѓу поглед другиот и московското нив брег се поставување решетки на сливовите на чудои „Мосва Сити“. реките каналите во езерото, чија намена е Приказната физичко запирање на пластиката во езерото, почнува...

учеството во сите работни групи и проекти кои се однесуваат на оваа тема, активно учество во изработка на Нацрт-планот за управување со Охридското Езеро, на Планот за „Студенчишко блато“, за езерското крајбрежје и на Планот за

враќањето на реката Сатеска во старото корито. Покрај градоначалникот Пецаков, на

промоцијата присуствуваше и градоначалникот на Општина Струга Рамис Мерко и претставник на Општина Дебарца.

Кавадарци ќе добие градски зелен пазар о Општина Кавадрци, после четири децении, ќе се гради нов градски зелен пазар. Проектот предвидува да има три нивоа од по 2.100 квадратни метри. Пазарот ќе биде со 160 тезги, кои ќе бидат по сите хасап стандарди. Под пазарот ќе има и паркинг на две нивоа, со два лифта кои ќе излегуваат на пазарот. Со инвестицијата од околу 1,8 милиони евра е опфатено и пробивање на улицата „Зелен пазар“. почнува да сеВо реализира 1996 овој делво направена е година со комплексот 2000“ и комплетно „Кула нова атмосферска, пешачкиот канализациона мост „Багратион“ отворен и водоводна во 2000 година, којОколу ги спојува новиот мрежа. пазарот и новата центар со еден одќеглавните булевари улица се направи партерно „Кутузовски“. На површина од постави 60 хектари уредување и ќе се ново се проценува дека 250.000 300.000 луѓе осветлување. ќе живеат и работат во завршување овој комплекс. Рокот на на Проектираната цена одна 12пазарот милијарди изградбата и улицата е долари по руските обичаи на „лесно крајот на февруари идната година.

П 12 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

Ќе се градат потпорни ѕидови на неколку улици во Општина Велес Дончев, деновиве се навршуваат Господине 45 години од основањето на АДИНГ, компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа сте речиси целиот Ваш работен век. Можете ли да издвоите некои моменти, кои според Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? Q Четириесет и пет години постоење на една фирма се години на искуство, знаење и потенцијал да се продолжи по утврдениот пат со сигурни чекори. Тие 45 години АДИНГ се развиваше во опкружување кое носеше многу турбуленции, со промените од еден во друг општествен систем, со распаѓање на една голема држава и раѓање на нова, а притоа проследени со војни и транзиција која сè уште трае. АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Улично осветлување со ЛЕД-сијалици во Гевгелија азгледувајќи ги сите можности за заштеда на електрична енергија и за намалување на висината на сметките за потрошена електрична енергија, градоначалникот на Општина Гевгелија, Андон Сарамандов, донесе одлука за целосна реконструкција на уличното осветлување, бидејќи тоа ќе резултира со намалување на трошокот за електрична енергија. Во населеното место Прдејци заменети се сите сијалици, акција која ќе продолжи насекаде во Општина Гевгелија. Исто така, по РЕК направените консултации со надлежните, во тек Битола, Македонија кули, Разладни е спроведување и на други мерки за заштеда на електрична енергија, ќе се воведат рестриктивни мерки, односно делумни исклучувања во мрежата на јавното осветлување. И тоа на булевар „Гевгелија“ и улицата „Миле Пецанов“, така што канделабрите ќе работат на принципот преку една сијалица. Засега, нема да има рестрикции во уличното осветлување на останатите сообраќајници. Со овие пакет-мерки на Општина Гевгелија, значително ќе се намалат трошоците за потрошена електрична енергија.

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

рубрика

30 мај 2014

ПОРТА

региони градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Прва апликација за селектирање отпад електирај отпад“ е прва апликација која има за цел да го промени начинот на собирање на отпад, а воедно и нуди можност за личен паричен бенефит за граѓаните од своето учество. Креатор на проектот е Марио Томов, кој за „Селектирај отпад“ има добиено поддршка од Фондот за иновации и технолошки развој. Сите оние кои сакаат да направат позитивен импакт врз животната средина и да придонесат во унапредување на третирањето на отпадот во сопствената заедница, можат да се вклучат во селектирање на хартија, пластика и лименки. Секој граѓанин може да се вклучи во оваа иницијатива, во неколку чекори:

„С

П 18

ПОРТА

29 август 2014

Подигнува специјални ќеси за отпад (сина за хартија, а жолта за пластика и лименки), Правилно ги полни ќесите со селектиран отпад, Го скенира QR кодот кога ќесата ќе биде полна и Закажува термин преку апликацијата за да ги предаде ќесите на собирачот кој доаѓа директно пред домот Апликацијата може да се симне од PlayStore и AppStore, а сите информации и новости може да се дознаваат преку facebook и Instagram страната Selektiraj Otpad. Целта на овој проект е да креира нови навики, да ги мотивира граѓаните на

селектирање отпад и да го унапреди квалитетот на животната средина во заедницата. Проектот е во соработка со Пакомак и Гринтех, и има намера да го намали негативниот отпечаток и да допринесе за почиста околина. Но, се што селектираме не значи дека може да биде рециклирано. Преку апликацијата Селектирај отпад може да се унапреди познавањето за правилна селекција на отпадот. Апликацијата овозможува секое семејство да биде мотивирано да го селектира својот отпад, а за тоа да има определен бенефит преку тркалото на среќа и други награди.. n

став интервју По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

Недозволиво е да се трошат средства за незаконска надлежност

Господине Дончев, деновиве се навршуваат 45 години од основањето на АДИНГ, компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа сте речиси целиот Ваш работен век. Можете ли да издвоите некои моменти, кои според она што е АДИНГ денес? најзначајни за Вас Сесетрошат милионски суми на пари од сите Q Четириесет и пет години постоење на една фирма се години на искуство, знаење и потенцијал да се продолжи по утврдениот пат со сигурни чекори. Тие 45 години АДИНГ се развиваше во опкружување кое носеше многу турбуленции, со промените од еден во друг општествен систем, со распаѓање на една голема држава и раѓање на нова, а притоа проследени со војни и транзиција која сè уште трае.

граѓани, а бенефит имаат само одреден број на жители на општините и секакo градоначалниците кои за ваквите градби се наградуваат со гласови

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Косто ГРАОРКОСКИ, инж. споменавте го арх. интервју во едно дипл. Неодамна бизниси профитабилни проектот „Нови а време на последните локални нешто да ни кажете Можетеволинашава АДИНГ 2019“.избори држава, цели, но и за него, за неговите поподробно кандидатите за градоначалници од неговата реализација? за очекувањето на поголемите градови скоро

Q Во овие 45 години АДИНГ ја без исклучок во своите програми профилираше својата производствена на граѓаните им презентираа меѓу другото програма, по што е препознатлив на дека ќе градат и финансираат изведба на пазарот, како на домашниот така и на термоизолациони фасади на колективни странскиот. Сакајќи да ја прошириме станбени згради. Тие нивните идеи и нашата дејност, на почетокот на оваа ii заложби заради лов на гласови ги презентираа во директен контакт со Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија граѓаните, на трибини, дебати и митинзи. Притоа, никој не кажа од кои пари ќе се финансираат новите фасади и дали воопшто тоа е во надлежност на локалните власти. ИЗМИСЛЕНА НАДЛЕЖНОСТ НА ГРАДОНАЧАЛНИЦИТЕ Ако се погледне Законот за локална самоуправа во член 22, листата на надлежности е следна: урбанистичко планирање, заштита на животната средина и природата, комунални дејности, култура и културни дејности, спорт и рекреација, социјална заштита и заштита на деца, образование, здравствена заштита, заштита и спасување и противпожарна заштита. Очигледно е дека изведбата на термоизолациони фасади на станбените колективни згради не спаѓа во ниедна од претходно наброените надлежности, но Споменик Македониум, Крушево, Македонија упорно се повикува на енергетска ефикасност, која кај нас почнува и завршува со лепење стиропор на фасади. Се работи исклучиво за беспотребно самопреземена обврска на локалните власти со која ги оптоваруваат буџетите на општините. Но не само тоа, градоначалниците со оваа измислена надлежност ги ставаат во подредена положба станарите кои живеат во згради кои нема да се реновираат и граѓаните кои имаат индивидуални куќи за живеење. Слободно може да се констатира дека ваквите градежни активности водат кон дискриминација, корупција, неправичност, нерамноправност или нееднаква положба на граѓаните во општините. Ако се анализираат досегашните изведени термоизолациони фасади, ќе дојдеме до заклучок дека: се трошат 31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

15 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната милионски суми на пари од сите граѓани, а почнува... бенефит имаат само одреден број на

жители на општините и секакo градоначалниците кои за ваквите градби се наградуваат со гласови. ЈАВНИОТ ИНТЕРЕС МОРА ДА БИДЕ ПРИМАРЕН ВО ОДНОС НА ПРИВАТНИОТ Недозволиво е да се трошат средства за незаконска надлежност. Потребно е сите овие средства, за реализирање на термички фасади да се користат за други видови на градби, согласно законските надлежности на локалната власт. На општините им се потребни изведби на содржини, од кои корист ќе имаат сите жители. Јавниот интерес мора да биде примарен во однос на приватниот интерес. Во градовите и во руралните средини недостасуваат градинки, училишта, театри библиотеки, културни и образовни центри, музеи, пензионерски домови, објекти за деца со посебни потреби, објекти за ранливите категории, изложбени салони, објекти за спорт и рекреација... Потребни сеокрај новиголемата водоводи, и канализационипрекрасна мрежи, колектори, историја гасификација,што централно греење заим сите на посетителите јавни и приватни објекти, нови паркови, ја нуди Москва, сега е противпожарни центри и центри за заштита тука и оваа современа и спасување, центри за рециклирање... атракција која станува Години наназад многу мал број на објекти неизбежна алтернатива и контраст се реализирани од погоренаведените, а на старото централно јадро околу исто така ги немаше во изборните Црвениот плоштад и околината. програми. Идејата за „Москва Сити“ е од 1992

П 16 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

САМОВОЛИЕ КОГА СЕ ТРОШАТ НАРОДНИ ПАРИ Градоначалниците исто така покажуваат самоволие кога трошат народни пари за разни видови на поправки и сервиси, изведба и поправка на кровови, замена на лифтови во колективните станбени згради. Со ваквите активности повторно се привилегирани само одредени мали групи на граѓани, наспроти повеќето жители на општината. Впрочем ова се надлежности и обврски на станбените управители, односно заедници на сопственици (куќните совети), а трошоците треба да ги плаќаат сите станари. Со ваквиот клиентелистички пристап и начин на работа градоначалниците ја зголемуваат вредноста на имотот на

привилегираните граѓани, а наспроти нив повеќето жители не добиваат ништо, освен чувството дека се дискриминирани. А во меѓувреме сите станови се приватни, општествени речиси и да нема или ако ги има се многу малку. Па се поставува прашањето, зошто градоначалниците се толку добродушни и им помагаат само на некои граѓани? Мора да се внимава и со предложените градби за паркинзи и разни видови на гаражи, кои е можно да создаваат и проблеми. Имено со изградбата на вакви градби се стимулира возењето автомобили, а тоа пак предизвикува загадување на воздухот, особено на локациите каде што се лоцираат истите. Ретко која општина може самостојно да финансира изградба на гаражи, но може со осмислена организација да се изнајдат потребните паркинг-места. Првенствено треба да се обезбеди жителите кои имаат сопствени гаражи и паркинг-места да си ги користат истите, а не возилата да ги паркираат и оставаат каде што ќе стигнат, или да ги узурпираат паркинзите на соседните згради. Доколку се градат нови гаражи, истите да почнува да се реализира во 1996 се финансираат од реалниот стопански година со комплексот „Кула 2000“ и сектор, а да се лоцираат вон централните пешачкиот мост „Багратион“ отворен градски подрачја, да може секој центар на во 2000 година, кој гиза спојува новиот градот да биде наменет исклучиво центар со еден од главните булевари само за пешаците.На Граѓаните секогаш да бидат „Кутузовски“. површина од 60 треба хектари на прво место. Катни гаражи и паркинзи се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе да, но надвор од центарот градовите. На овој ќе живеат и работат во овојнакомплекс. начин локациите од централниот Проектираната цена од 12 милијардидел на градовите да бидат наменети исклучиво за долари по руските обичаи на „лесно

СЕ НАРУШУВА КВАЛИТЕТОТ НА ЖИВЕЕЊЕ ВО ПОСТОЈНИТЕ ЗГРАДИ Посебно треба да се истакне и ненаменското трошење на финансиските средства кои општините ги добиваат од наплатените комуналии од граѓаните за купениот квадрат станбена површина. Имено, наместо средствата да се употребат во инфраструктурата за новите објекти за што се наменети, истите се употребуваат за активности по желба на градоначалниците, кои не се во надлежност на локалната самоуправа. Од оваа причина редовно се случува новите објекти да се приклучуваат на постојните стари канализациони и Македонија Битола, РЕК што Разладни кули, водоводни мрежи не се димензионирани за зголемен проток, при што доаѓа до разни дефекти - запушување на канализациите, намалување на притисокот на водата, а посебна приказна е узурпацијата на паркингместата од постојните стари згради, од страна на станарите од новите згради. Затоа што при добивање Одобрение за градење неопходно е да се исполни пропишаниот стандард за паркинг-места, а купувачите на новите станови не се обврзани да ги купат истите. Со ова, градоначалниците, наместо да го зголемуваат квалитетот на живеењето во просторот на општината, тие го нарушуваат функционирањето и квалитетот на живеење на постојните жители во постојните згради. Се надевам дека овие укажувања ќе допрат до градоначалниците и локалните власти и секогаш при носењето на

Неодамна во едно интервју го споменавте проектот „Нови профитабилни бизниси АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто поподробно за него, за неговите цели, но и за очекувањето од неговата реализација? Q Во овие 45 години АДИНГ ја профилираше својата производствена програма, по што е препознатлив на пазарот, како на домашниот така и на странскиот. Сакајќи да ја прошириме нашата дејност, на почетокот на оваа ii Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

пешаци и велосипедисти, а тоа би резултирало со намалување на емисиите од гасовите и буката предизвикана од интензивниот сообраќај.

програмите за работа, урбанизацијата и градбите и во целокупното работење, во преден план ќе им биде јавниот интерес. Ставање станбени згради на секоја педа

слободен простор, е злостор, промашување и дискриминација, со трајни непоправливи последици по севкупното битисување на жителите на локалната самоуправа. n

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

урбанизам градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Прекумерна градба во центарот Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

на градот, која се одвива без јасен концепт за развој

Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот Билјана ФИЛИПОВСКА, дипл. инж. арх. „Москва Сити“. Од високата платформа ткако пред се обзнани дека се вршат мостот го имам припреми за отпочнување на спектакуларниот градбата на првата фаза од поглед кон другиот предвидениот комплекс на брег и московското локацијата кај Холидеј Ин, чудо „Мосва Сити“. јавноста повторно се вознемири. Навистина Приказната почнува... постои Одобрение за градење, но

Нејасно останува зошто државата шест децении љубоморно го чувала ова земјиште со јавна намена (администрација, управа, парламент, претседателска палата...) и покрај очигледната потреба од ваков вид на функции кои често се одвиваа во времени објекти изградени после земјотресот

едновремено постои и Решение во Општина Центар за суспензија на Деталниот урбанистички план за тој простор кој не е усогласен со Генералниот план на Град Скопје како акт од повисок ранг. Поради овој факт Државната комисија за спречување корупција има поднесено Иницијатива за кривично гонење за злоупотреба на службена должност за сите учесници во донесување на спорниот план, донесен во декември 2012 година, како и за градоначалниците кои до ден денешен се оглушиле на потребата истиот да биде усогласен, утврдувајќи дека неговата неусогласеност го нарушува јавниот интерес. ДРЖАВАТА СЕ ОДЛУЧУВА ДА ГО ПРОДАДЕ СВОЕТО ЗЕМЈИШТЕ НА ПРИВАТЕН ИНВЕСТИТОР Реакциите на јавноста се движат во два правца. Едните жестоко реагираат на отуѓувањето државно земјиште од 9.048 квадратни метри по цена од 300 евра/м2, која е далеку пониска од реалната пазарна цена. Продажбата на земјиштето е извршена поради окрај големата и дооформување на градежната парцела прекрасна историја согласно спорниот ДУП на инвеститор кој во што на посетителите им моментот на продажбата поседувал само 30 ја нуди Москва, сега е отсто од земјиштето. Овие сознанија отворија тука и оваа современа сиасет прашања, што сè се случувало на овој атракција која станува простор после земјотресот во доменот на неизбежна алтернатива и контраст имотно-правните односи, простор останат на старото централно јадро околу како црна дупка во централното градско Црвениот плоштад и околината. подрачје, некогашно Ново Маало. Целиот овој Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 простор е ограничен во планските документи

П 18 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

почнува да се реализира во 1996 година, на градските власти, архитектот година со комплексот „Кула 2000“ и Борис Иванович Тор и градоначалникот пешачкиот мост „Багратион“ отворен Лушков, веројатно како и многупати, да во 2000 година, кој ги спојува новиот се копира Америка во многу „лудории“, центар со еден од главните булевари па еве да се има московски Менхетен. „Кутузовски“. На површина од 60 хектари Избран е просторот помеѓу Третиот се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе транспортен круг, реката Москва и По донесување на Законот за државно како Градска четврт Ц08 и има вкупна ќе живеат и работат во овој комплекс. постојниот саемско хотелски комплекс површина од 8,9 ха (89.000 м2). Пред почетокот земјиште, целиот овој период жителите на Проектираната 12 милијарди „Международнаја“ во близина на од Ново Маалоцена си ја од регулираат својата реална на неговата распродажба 48 отсто долари по руските на „лесно Белиот дом. Футуристичката идеја сопственост илиобичаи преку Законот за земјиштето е во државна сопственост.

ЛОКАЦИЈАТА КАЈ ХОЛИДЕЈ ИН интервју По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

Македонија Скопје, прагови, АБ тиепреднапрегнати остануваат да живеат пола век во своите

истрошени домови, без право на градба заради јавниот карактер на тој простор. Државата се одлучува да го продаде своето земјиште на приватен инвеститор, под мотото на брзо оформување на овој запуштен простор, заменувајќи ја доминантната јавна намена со доминантна намена домување преку промена на Урбанистичкиот план. Во оваа одлука и жителите на Ново Маало си го гледаат решението на својот проблем и покрај тоа што е евидентно дека ќе треба уште да почекаат додека се најде инвеститор кој ќе ги задоволи нивните пазарни барања. Овој пат многу гласни беа и реакциите на стручната јавност која е многу сензитивна на прекумерната градба во центарот на Скопје, која се одвива без јасен концепт за развој на градот и со анахрони ад хок решенија. На оваа локација, која се сметаше за идентитетско прашање за градот, се очекуваше преку Македонија Битола, РЕКда Разладни кули, натпревар на идеи се оформат програмските барања на новонастанатите услови во развојот на Скопје и неговите незадоволени потреби од јавен интерес. Се

Во тој период имавме многу успеси но и падови, кои нè направија поцврсти и отпорни за да можеме и понатаму да бидеме фирма - лидер во Југоисточна Европа со мотив тоа и да останеме. Несреќата во 1987 година во фабриката на АДИНГ во која загинаа седум наши вработени, можеби беше најтешкиот период за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме како феникс, за две години ги саниравме последиците со помош на тогашниот ОХИС, и во 1990 година ја започнавме новата историја на АДИНГ, во време кога Македонија стануваше независна држава, а фирмите се трансформираа од општествени во приватни на акционерски принцип. АДИНГ беше една од првите пет фирми во Македонија кои успешно ја завршија приватизацијата. Таа стана сопственост и многу транспарентен на вработените очекуваше на овојнапростор да се изгради нов градски центар кој ќе му ги залечи нанесените рани на градот во изминатиот период на брза и воглавном необмислена градба. ОВОЈ ГРАДСКИ КВАРТ СЕКОГАШ СЕ КОРИСТЕЛ КАКО ЈАВЕН ПРОСТОР Овој градски кварт покрај реката Вардар секогаш се користел како јавен простор. Пред Втората светска војна на тоа место имало јавна бања наречена Вардар бања, која користела вода од реката Вардар. По војната со модернизација на градот со планот од 1948 година се нагласува јавниот интерес на овој простор и му се дава културен, политички и образовен карактер. Во тој период се гради грамадната физичка структура во интернационален стил со комбинирана содржина од јавен и управен карактер. Тука бил сместен Правниот, Филолошкиот и Филозофскиот факултет, во рамките на објектот бил Ректоратот на новоформираниот Универзитет, како и администрацијата на МВР. Поради големи оштетувања од земјотресот од 1963 година, објектот се руши и просторот останува празен до денишни дни.

Ректорат

превирања потреси иколеги безпостарите начин, на правичен Во меморијата имаа еднаквиконцепт вработени бидејќи сите длабоко е врежан постземјотресниот во приватизацијата учествуваат шанси за овој да простор од планот на Кензо Танге Со 100%Според тој закони. спрема тогашните вграден во ДУП-от од 1967 година. подемот продолжи капитал акционерски план предвидена е изградба на Републички ги сите чувствувајќи на компанијата, центар кој ги инкорпорира тогашните и кризни годинина тешкотии администрација, транзициски потреби на државната 45-годишен јубилеј. сè до денешниот Парламентот, Претседателска палата и на други јавни и деловни функции. Концептот на споменавте интервју го Неодамна во едно таканаречениот Републички плоштад имал за „Нови профитабилни проектот цел да ја вклучи реката Вардар бизниси во структурата ни кажете ли дадвата 2019“. АДИНГ на градот и даМожете ги соедини брега нешто со но и за неговите цели, него,„соединувач“ заКако поподробно пешачки мост. на двата реализација? за очекувањето брега, просторотод е неговата обрабен со ниски ја АДИНГ 45 години Q Во овие физички структури високи 12 метри и со производствена својата профилираше познатата нагласена вертикала на десниот е препознатлив по штообјект програма, брег со деловен од приземјена и 24 ката, и на така домашниот на се пазарот, што во тоакако време сметаше за екстремна странскиот. Сакајќи да ја прошириме висина. на оваасе ii почетокот дејност, на нашата Предвидената густина на градбата смета дека е мала (0,4 к) за централно градско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија Тениско подрачје.

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

Планот на Танге

31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

19 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Конкурс за комплексот за Републичкиот центар: трета награда- Зоран Штаклер Конкурс за комплексот за Републичкиот центар: трета награда- В.П. Коробар, М. Грчев и Ј. Силјаноска

П 18

ПОРТА

29 август 2014

КОНКУРС ЗА АРХИТЕКТОНСКО РЕШЕНИЕ СОЕДИНУВАЊЕ НА ДВАТА БРЕГА По долга пауза, овој напуштен простор АТАНАСОВСКИ , дипл.инж.арх. влегува воЉупчо центарот на интерес во 1994 година со распишување Конкурс за идејноархитектонско решение, овој пат во изменети општествено-политички околности, во самостојна Република Македонија. На учесниците на конкурсот им се даваат одредени програмски насоки за оформување на новиот Републички центар кој треба да содржи парламент со претседателска палата, хотелски комплекс, црква, мултинаменски бизнис-центар..., но истовремено им се остава слобода за нови идеи, со напомена со идеите што ќе се предложат да се создадат предуслови за брза реализација и целосно оформување на просторот. Според тоа се наѕира намерата, решенијата од овој конкурс да бидат употребени за ревизија на постоечкиот ДУП. Наградените конкурсни решенија не отстапуваат од првобитната идеја на Танге на соединување на двата брега, но сепак се очитуваат големи разлики во концептите, архитектонското обликување и микрогрупирањето на атрактивните градски содржини. Едни нудат „Градско сити“ со воспоставување амбиенти според европски морфосинтаксички принципи, тоа е време на постмодерната, со згуснување на предвидената изграденост, формирајќи отворени и затворени плоштади, континуирани кејови, пјацети со секундарни елементи како споменици и фонтани.

Конкурс за комплексот за Републичкиот центар: трета награда- М. и О. Мојсови

Господине Дончев, деновиве се навршуваат 45 години од основањето на АДИНГ, компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа сте речиси целиот Ваш работен век. Можете ли да издвоите некои моменти, кои според Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? Q Четириесет и пет години постоење на една фирма се години на искуство, знаење и потенцијал да се продолжи по утврдениот пат со сигурни чекори. Тие 45 години АДИНГ се развиваше во опкружување кое носеше многу турбуленции, со промените Републички центар во планнот насо Танге систем, општествен еден во друг од Други го поддржуваат доцномодерниот распаѓање на една голема држава и принципнананова, два отворени плоштади кон а притоа проследени раѓање реката со слободностоечки уште трае. со војни и транзиција која сèатрактивни објекти. трети, можното го бараат Скопје, Македонија прагови,решение преднапрегнати АБ Додека во смели идеи со проширување на речното корито, пуштање на реката која навлегува подлабоко во центарот и со обогатување на нови амбиенти на кејот. За жал, идеите и од овој конкурс останаа на хартија и не ги раздвижија активностите за брзо обликување на овој недозволиво запоставен простор во центарот на градот. Новомаалци останаа во нивните трошни куќи, кои со напливот на новото време почнаа да ги користат за сервисни услуги, перење автомобили, вулканизери, мали приватни фирми, а слободниот простор градот го користеше како хаотичен паркинг со дивоформирана автобуска станица на туристичките агенции. ЗОШТО ДРЖАВАТА ШЕСТ ДЕЦЕНИИ ЉУБОМОРНО ГО ЧУВАЛА ОВА ЗЕМЈИШТЕ? Нејасно останува зошто државата шест децении го чувала ова земјиште Македонија кули, РЕК Битола, Разладниљубоморно со јавна намена (администрација, управа, парламент, претседателска палата...) и покрај очигледната потреба од ваков вид на функции кои често се одвиваа во времени објекти изградени после земјотресот. Потребата од овие јавни функции се зголемува особено после осамостојувањето на Републиката. Дел од овие потреби масовно се реализираа преку градби во рамките на проектот „Скопје 2014“, користејќи државно земјиште низ центарот на градот, веќе озеленето како парковска површина, се поставуваа објекти врз воспоставени улични коридори и кејови, избегнувајќи да се чепне во овој простор, кој бараше труд и државен влог за расчистување на имотно-правните односи. Во 2012 година со брза постапка, без

и превирања без потреси правичен успеси но имавме многу тој период Во посериозно вклучување на јавноста се приватно начин, партнерство, по примерот на имаа еднакви вработени бидејќи и поцврсти нè направија кои ДУП падови, нов идонесува кој сериозно ги игнорира „Белградсите на вода“, и да остварат своја приватизацијата даиучествуваат шанси да и понатаму можеме за даод отпорни параметрите постојниот ГУП. Сметајќи на добивка можност заво расчистување на Со 100% закони. тогашните спрема Југоисточна - лидер фирмавреме, бидеме променетото во во услови на либерална локацијата, покажувајќи грижа за своите подемот продолжи капитал акционерски и да останеме. мотив тоаГрадот Европа пазарнасо економија, и Општината се граѓани во Ново Маало и добивајќи свој дел, ги сите чувствувајќи компанијата, на во фабриката година Несреќата откажуваатво од1987 јавниот карактер на чиста локација за креативно реализирање кризни години тешкотии иповршини транзициски седум наши загинаа АДИНГ воа која на просторот, со тоа и од јавниот интерес и на објекти и слободни од јавен јубилеј. 45-годишен до денешниот период сè беше најтешкиот можебипромена вработени, се прави значајна на неговата карактер (мултимедијален центар, концертна преродиме да севрата Но успеавме АДИНГ. за намена, воведувајќи на мала сала и други потреби на градот, го споменавте ги саниравме за две годинисодржини. во едногоинтервју феникс, Неодамна како домување и комерцијални Се неоптоварувајќи просторот со енормен на тогашниот помош профитабилни бизниси „Нови проектот последиците очекува декасо така најлесно ќе се реализира број на нови жители. нешто кажете година ја Можете ли да ни и во 2019“. дефинитивно ОХИС, АДИНГ градбата на1990 тој простор созапочнавме едновремена Граѓаните го губат овој кога во време цели, но и на АДИНГ, за неговите него,простор историја новата поподробно можност за остварување значаен профит простор какозајавен и стануваат стануваше независна држава, а од неговатанареализација? Македонија очекувањето за (личен). заложници на интересите инвеститорите, од општествени ја можности АДИНГсите се трансформираа фирмите овие 45гигодини Q Со ревидираниот ДУП од 2012 година се коиВо доколку реализираат принцип. акционерски приватни нафамозни во профилираше предвидуваат 600.000 квадратни што им ги нудисвојата планот производствена ќе го загрозат фирми на првите пет беше една однадземен што е препознатлив пофункционирање АДИНГ програма, метри новоизграден изграден нормалното на сообраќајот завршија така и на на кои успешно Македонија во какоќенаседомашниот пазарот, простор со висини од 20, 40 ја и 180 метри, со во центарот, зголеми загадувањето сопственост Таа станагустината прошириместруење да јаприродното приватизацијата. странскиот. што енормно се зголемува на воздухот, се Сакајќи попречува транспарентен и на оваанаii на многу почетокот вработените на дејност, нашата населеност до можни новонаселени, од реката и ќе сенаотвори проблемот неверојатни 10.000 жители. Згора на сè, без инфраструктурната мрежа која не е Охрид, Македонија - Х.Гранит, игралиште за Тениско да се чепне во постојната сообраќајна димензионирана новопредвидените мрежа која и во овој момент е капацитети. преоптоварена. Актуелниот ДУП е стар 9 години. Се напушта идејата за поврзување на Сериозните укажувања на стручната фела со двата брега на реката, овој план го третира анализите од Одделението за урбанизам на само десниот брег на Вардар, вртејќи ѝ грб Општина Центар за суспендирање на планот, на реката и на содржините на левиот брег. реакциите на граѓаните и на многубројни здруженија е сериозен сигнал дека тој треба во нормална и ефикасна процедура да се ЗАЛОЖНИЦИ НА ИНТЕРЕСИТЕ НА ревидира и да се создадат услови за ИНВЕСТИТОРИТЕ функционален простор, поврзувајќи ги двата Што губат градот и државата, а што брега со нагласено идентитетско значење, граѓаните со продажбата на државното што е многу потребно во понатамошното земјиште и со реализацијата на спорниот обликување на градот. ДУП? Ревизија на планот и негово краткорочно Државата и градот губат 25.000 суспендирање на нереалната, нестручна квадратни метри земјиште во своја варијанта, ако има политичка волја, сопственост и наместо овој значаен ресурс граѓанска волја и тоа како постои. n да го употребат за јавни цели со јавноДУП ЦО8 Споменик Македониум, Крушево, Македонија

31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

21 17

урбанизам/aрхитектура градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Архитектонско-урбанистичка Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

студија за западната рабна зона на градот 2020 - 2035 Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Студијата потекнува како приватна иницијатива на инвеститор кој својот претприемачки инстинкт го става во служба на експертското мислење од кое бара став за развој на одредена градска територија, не само како проектен елаборат, туку пред сѐ како планско-проектна визија во која се инкорпорираат развојни сценарија за многу поширок градски дел од територијата врз која истиот има право на сопственост. Тоа значи дека инвеститорот станува покровител на широкограда идеја.

П 18

ПОРТА

29 август 2014

ВЕЛЕС 2.0 интервју јубилеј, разговараме повод овој значаен ПоУрбанистичкото проектирање станува и генерален Дончев, Благоја со важна, независна професија, којадиректор е одбор наи АДИНГ. Управниот напомеѓу претседател позиционирана архитектите урбанистите планери од една страна, ги се навршуваат деновиве Господине комбинираДончев, проектните можности со социоАДИНГ, напомеѓу години од основањето 45 географската наука, и стои Во неа чело денес сте Вие. на чие компанија политичарите и инвеститорите од друга Можете Ваш работенјавек. целиот речиси сте страна, притоа преклопувајќи промислата кои според издвоите некои ли на да стратешките актимоменти, и прагматичниот е АДИНГ денес? штоКристијансе, за она се најзначајни Вас програмски инстинкт“ – Кес 2009 Q Четириесет и пет години постоење на знаење на искуство, една фирма се години окантните, возбудливи и утврдениот продолжи понестабилни и потенцијал да сеисклучително години Тие пат со сигурни чекори. години на45 македонската коево во опкружување АДИНГ се развиваше општествена транзиција промените носеше многу турбуленции, изминатитесотри декади со на друг општествен еден во од создадоа комплексен амбиентсистем, за креирање големанадржава една насите распаѓање просторот во градови нашатаидржава. проследени а притоа нова, раѓање Велес, вонатаа смисла, не е исклучок! сè уште трае. која војни и транзиција со Генералната девастација на индустриските капацитети и јавните институции, како и Македонија прагови, Скопје, преднапрегнати АБ високиот степен на економска неизвесност, го променија начинот на продукција на градскиот простор, генерално запоставувајќи го неговиот општ квалитет. Во вакви услови, а придружено со недостаток на доволно финансии, идејата за создавање на градскиот простор според потребите на граѓаните беше заменета со

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

превирања и во без потреси правичен начин, успесинано многу имавмешто тој периодмашина Во инвестициска се темели претприемачки инстинкт го става служба на еднакви вработени бидејќи сите мислење нè направија поцврсти и падови, кои ипрофитната шпекулација. експертското од имаа кое бара став за во приватизацијата учествуваат даодредена шансина можеме и понатаму за даинвестициски отпорни Иако секој циклус седа развој градска територија, не само 100% закони. тогашните спрема во Југоисточна фирма бидеме промовира преку- лидер квалитетот на новиот (градски) како проектен елаборат, тукуСо пред сѐ како акционерски капитал тоа и да останеме. мотивекономските Европа просторсо и преку бенефити за планско-проектна визијапродолжи во која се подемот ги сите чувствувајќи на компанијата,развојни во фабриката во 1987 година Несреќата локалната заедница, генералниот ефект на инкорпорираат сценарија за многу кризни години тешкотии транзициски наши седум во која загинаа АДИНГ на нашите транзициски услови се огледа во поширок градски дел од и територијата врз која јубилеј. 45-годишен сè до денешниот најтешкиот период истиот можеби беше вработени, сериозно деградирање на архитектонската има право на сопственост. Тоа значи преродиме успеавме данасе АДИНГ. иНо за професија депласирање нејзините дека инвеститорот станува покровител на споменавте саниравме интервју две години едно со запроцес феникс, Неодамна во идеја како основни начела, што сегиодвива широкограда што се го поставува во бизниси тогашниот со помош нана „Нови профитабилни проектот последиците паралелно со создавањето несоодветно улога на заштитник на јавниот интерес, притоа нешто започнавме да ни кажете година јаВаквото и во 1990 ОХИС, АДИНГ 2019“. Можете самоуверени инвеститори. планирање обезбедувајќи логиченли економски наратив и за кога во време АДИНГ, стана за него, за неговите цели, но и историја новата поподробно и проектирање нана просторот алатка која својата иницијатива. држава, а Македонија за очекувањето од неговата реализација? решава „итни“стануваше проблеми инезависна ја олеснува општествени од идеите АДИНГ ја се трансформираа фирмите Во овие 45 години QАНАЛИТИЧКИ инвестициската логистика во која се СОГЛЕДУВАЊА принцип. производствена приватни на во профилираше Целта на оваасвојата архитектонско-урбанистичка спроведуваат подакционерски притисок на моќ. Во услови пет фирми на на од првитејавното една е препознатлив беше АДИНГ програма, студија е дапо се што проверат перформансите кога нема кој да го застапува добро и ја завршија и на така кои успешно на домашниот Македонија во пазарот, какоурбано современото живеење на градска интересот на граѓаните, комплетно е нарушен сопственост стана Тааво ја прошириме приватизацијата. странскиот. којаСакајќи зазема да приближно 1/10 од балансот на влијанија одлучувањето, а со тоа површина и оваа ii многу на почетокот на нашата дејност, територијата на Велес. Овој градна е особено и вовработените создавањетона услови затранспарентен квалитетен урбан интересен пример за проверка на можностите раст. Македонија Охрид,општина - Х.Гранит, игралиште Тениско за урбан развој бидејќи претставува со Вредноста на оваа студија лежи токму во повеќе од 50.000 жители и стабилен нејзината поставеност наспроти демографски раст што е квантитативна и горенаведените ефекти. Во однос на територијална карактеристика за најголемиот содржината, но и според начинот на водење, број градови во нашата држава. Студијата таа претставува внимателно структуриран претставува визија за дел од западниот раб на експеримент! Имено, студијата е приватна Велес, во граници дефинирани како главна иницијатива на инвеститор кој својот

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

П 18

ПОРТА

29 август 2014

развојна зона (потесна локација) од приближно 35 ха и контакт-зони (територија во непосредна близина на главната развојна зона) од 45 ха, што севкупно опфаќа нешто повеќе од 80 ха градска територија. Студијата започнува со изработка на аналитички дел кој вклучува преглед на сите постојни и планирани инфраструктури, типоморфолошките специфики на поширокиот контекст, опсервација на природниот пејзаж како и сопственички преглед на мноштвото парцели од кои е сочинет овој зафат. За потребите на Студијата анализирани се сите главни аспекти на постојниот ГУП, повеќе од 15 постојни ДУП-ови, клучните сообраќајни студии почнува да сенаправени реализирасевоповеќе 1996 од 15 за градот, година со комплексот 2000“ и на целата аналитички мапи за „Кула инвентаризација пешачкиот мост „Багратион“ отворен градска територија како и на потесната во 2000 година, кој ги спојува новиотсе повеќе од локација од интерес и изработени центар еден од главните булевари 400 со фотографии за согледување на локалниот „Кутузовски“. површина од 60 на хектари контекст и На начин на користење просторот. се проценува дека 300.000 луѓесо Овој сегмент од 250.000 работата- се заокружи ќе живеат и работат во овој комплекс. изготвување планска програма во која се Проектираната цена од 12параметри милијарди дефинираа основните за развој на долари обичаи на „лесно овојпо делруските од градот и се предвиде населба за

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

4.300 жители, со густини од 120 до 250 жители на хектар, со зеленило од 20 до 50 м2 по жител, со нови работни места за минимум 15 % од новопредвидените жители како и развоен процес за реализација на населбата од 15 до 20 години. Овој дел од Студијата го создаде основниот информациски пакет, врз кој подоцна се поставија проектната идеја и сценаријата за развој на целиот зафат. ПРОЕКТЕН КОНЦЕПТ Проектниот дел на Студијата препознава три клучни елементи на просторна организација околу кои се обединува целокупната идејна и стратегиска вредност на предвидената интервенција. Овие елементи ги подразбираат следниве карактеристики: континуирано присуство на урбани интервенции артикулирани

како (1) острови на шпекулација кои продуцираат зголемена урбана активност (густина на програмски случувања и објекти), меѓусебно поврзани со (2) активно инфраструктурно ткиво (неизградено или слабо изградено) кое создава поврзани вериги, односно нова метаструктура со која на долгорочен план се спречува менување на основната проектирана урбана матрица, и (3) точки – средишта на интензитет кои се интерполирани на стратешки места низ целата територија на зафатот, акупунктурни точки, со кои дополнително се фиксира единството на населбата како засебна градска целина. Во планско-просторна смисла генералниот концепт на проектот започнува да се генерира со препознавање на два клучни просторни ентитети. Првиот ентитет се однесува на менување на запуштен природен пејзаж и депонија на

правичен начин, без потреси и превирања ФАКТИ И БРОЈКИ ЗА ПРОЕКТОТ имаа еднакви вработени сите бидејќи l Нов линиски градски парк и парк-шума на шанси да учествуваат во приватизацијата територија од 20 ха; закони. Со 100% тогашните спрема l Нов градски плоштад со површина од 3,0 ha капитал продолжи подемот акционерски широк јавен простор за големи собири, ги сите чувствувајќи компанијата, насо концерти и сценски настапи, спортско транзициски тешкотии и кризни години со трибина, пазар со food court јубилеј. 45-годишен до денешниот сèигралиште ресторани, библиотека-медијатека, центар на претприемништво и стартап,гообразовен споменавте во едно интервју Неодамна центар, grass-root невладини бизниси проектот „Нови профитабилниорганизации; l Нов урбан центар за 2.600 жители (со густина нешто 2019“. Можете ли да ни кажете АДИНГ на домување 250за ж/ха и 20 м2 зеленило цели, но ии неговите него, заод поподробно површиниод понеговата жител), придружено со реализација? очекувањето зајавни кафе-ресторани, заеднички градини и Q Во овие 45 години АДИНГ ја дворови, јавенсвојата простор, игралишта, хотел, со производствена профилираше интегриран систем и автономен на што е препознатлив поколекторски програма, систем на паркирање како и станбенона и така пазарот, како на домашниот деловен простор одда 110.000 м2; ја прошириме Сакајќи странскиот. l Нов бизнис-центар со минисаем, изложбени дејност, на почетокот на оваа ii нашата павилјони (showrooms) и големи трговски единици 20.000 м-2Х.Гранит, ; Охрид, Македонија игралиште Тениско l Индивидуално домување во куќи за 1.700 жители (со густина на домување од макс.120 ж/ха и 100 м2 зеленило по жител), со интерполирани зони на урбана агрикултура; l Јасно дефинирање и безбедност на пешачкото движење и негова поврзаност со јавните простори и со зелените површини во населбата кои обезбедуваат 80 м2 зеленило по жител; l Оптимизиран сообраќаен пристап до сите станбено-деловни содржини со минимум сообраќајни коридори и решение кое прави хиерархија на движењето; l Обезбедена можност за повеќе од 2.000 паркинг-места за станбените, комерцијалноделовните и јавните објекти, како и дополнителни капацитети за паркирање со позиционирање на катна гаража, јавен паркинг (кај сегашната касарна) и park&ride центар на западниот раб од населбата; l Предвидени се нови образовни објекти и Споменик Македониум, Крушево, Македонија објекти од социјална заштита, односно градинка (100 деца), основно училиште (макс. 350 ученици), пензионерски дом и амбуланта; l Нови точки за инвестициски потенцијал за хотел со површина од 7.000 м2 со капацитет од 110 легла и придружни деловни и угостителски содржини, retail центар со површина од 4.000 м2, спортска сала и отворен рекреативен центар 11.000 м2, приватно училиште за средно образование или приватен медицински центар со 17.000 м2 површина на парцела. суровински материјал (нефункционален дел од фабриката „Киро Ќучук“) во нов линиски појас во вид на парк со средна широчина од 50 м кој треба да биде засаден со садници од густо и високо зеленило. Овој појас претставува филтер на воздухот, бидејќи е поставен 31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

25 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува... соодветно на доминантните правци на ветер во

градот, но и артифициелна граница со која се спречува стихијно ширење на градот. Вториот ентитет, оној на касарната, се предвидува да стане новиот градски инкубатор на социоекономска активност. Проектот предвидува реупотреба на скоро сите постојни објекти и полигони на касарната.

П 18

ПОРТА

29 август 2014

На овој начин се дефинираат две дистинктивни зони на проектот; едната со суперурбан, а другата (кон работ на градот) со урбан карактер кој претставува мек премин на градската урбаност кон природниот пејзаж. Всушност ваквата просторна диспозиција создава внатрешна и надворешна зона на населбата. Во нејзиниот централен сегмент

веднаш до новото јавно средиште на градот лоцирано во рамките на територијата на касарната, се јавува делот на новиот урбан АТАНАСОВСКИ дипл.инж.арх. центар наЉупчо населбата кој има ,доминантно станбен карактер и висока урбана густина од ~250 ж/ха, но и 30 м2 зеленило по жител. Ваквата ситуација се менува кон деловите на периферијата на зафатот каде градскиот седимент се „смирува“ со поставување ниска и средновисока станбена структура на куќи и колективни вили (~120 ж/ха и 50 м2 зеленило по жител). Сите овие концептуални линии се дел од главниот идеен наратив на населбата која на овој начин станува алтер-его на постојниот град, негов коректив, негова отворена лабораторија и бета-верзија (Велес 2.0), но и негов придружен дел. НОВ УРБАН ЦЕНТАР Исправноста на својата „мултискаларна“ методолошка постапка, Студијата ја добива со проверка на поставените урбанистичкопросторни концепти во размер соодветен за архитектонска разработка. Карактерот на изградениот простор во овој централен сегмент предвидува објекти кои имаат различни висини, волумени и габарити со што се создаваат различни станбени структури и се добива можност за организација на различни начини на домување со различен животен стил, но и можност да се интегрираат социјални групи со различни финансиски приходи. Типолошката разноликост на предвидената текстура на изградени габарити опфаќа објекти

интервју разговараме значаен јубилеј, повод овојориентација По со двострана и отворени и директор генерален Благоја Дончев, со полуотворени галерии по подолжните оски,и на АДИНГ. на Управниот претседател објекти со централни секции одбор организирани во еднакви ламели и кули. Во станбените згради се се навршуваат Дончев, Господине проектирани повеќеденовиве од 40 типови на станбени на АДИНГ, основањето годинизаод 45 единици повеќе од 10 видови на семејни компанија заедници. на чие чело денес сте Вие. Во неа век.сеМожете работен Ваш речиси целиот стеПешачките правци, а не објектите кои според моменти, некоиврз да издвоите ли примарниот елемент кој се создава скелетот е АДИНГ денес? она што запотоа се најзначајни Вас на населбата, на што се „закачуваат“ на постоење и пет години Четириесет Q изградените структури и просторот „помеѓу“ знаење искуство, се години фирмакарактер една нив. Самиот на на просторот „помеѓу“ утврдениот по ја продолжи да се потенцијал иправи тој да стане врзно ткиво што гарантира години Овие чекори. Тие со сигурни пат просторната кохерентност на45 населбата. опкружување развиваше сеповршини АДИНГ слободни нево може еднозначнокое да се променитеи турбуленции, носеше сведат намногу пешачки патеки или со на игралишта со систем, општествен друг еден во од зеленило туку истите се конкретно кодирани и држава една голема надворови распаѓање како маалски или маалски градини, проследени а притоадекоративни нова, садници, раѓање односнона овошни трае. сè уштедивина, која урбана транзиција војни илокални со дрвореди, градини, житни појаси - бафер зони итн. Македонија прагови, Скопје, преднапрегнатисообраќај АБАвтомобилскиот се предвидува на периферијата на станбените блокови со куси улични краци кои пенетрираат во изграденото ткиво и на тој начин овозможуваат повеќе сообраќајни пристапи до објектите. Покрај олеснет пристап до објектите, ваквото решение дозволува фазна реализација на габаритите што секако претставува еден од главните економски аспекти во процесот на реализација на ваков вид на населби. ЗАКЛУЧОК Покрај создавање нов градски простор, Студијата има за цел да создаде култура на урбан проект во кој се преплетуваат јасни концептуални и идеолошки матрици: од одговор на прашањата што е мноштвен социопросторен амбиент и како истиот ќе ја произведува и развива културата на градското живеење, па сè до оние прагматични ставови кои се однесуваат на квантитативните параметри на градот – колку нов град никули, е доволен, до каде да се развива, Македонија РЕК Битола, Разладни колку нови жители ќе се населат, колку ќе чини

и колкав ќе биде економскиот бенефит? Оттаму, вредноста на урбан проект од ваков формат и димензии лежи во неговата моќ да стане дискурзивен ентитет генериран исклучиво врз прецизно одбрани аналитички и проектантски процедури. Со ваквиот проектен пристап се избегнува ексклузивно инвестициска или популистичка природа на новите градски населби, а комплексноста на изградената структура ги обединува просторните, социјалните и економските аспекти на градот. Изготвувач на Студијата: Архитектонски факултет, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје

Автори на текстот на Студијата: Вонр. проф. д-р Слободан Велевски, вонр. проф. д-р Горан Мицковски, вонр. проф. д-р Марија Мано-Велевска, архитект планер Иван Арсовски Соработници: Урош Николоски, студент магистранд, Сашо Андријевски студент магистранд, Маријана Ковачки м-р по архитектура Нарачател на Студијата: Дејан Мирсинов, ДЕМАТЕЛИ ДООЕЛ Велес Проектот Велес 2.0 се развива континуирано во период од 10 месеци од 2019 до летото 2020 година. Неговата јавна презентација се одржува во септември 2020 во организација наМакедонија нарачателот Крушево, Споменик Македониум, и со поддршка на Општина Велес. n

30 мај 2014

ПОРТА

архитектура градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити за да помогне Секогаш еволуира Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

да се дефинира подобра иднина Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Арања, домување за лица со ниски примања

Неговите бројни прекрасни згради ги празнуваат локалните технологии и занаети, исто како и на градските власти, архитектот окрај големата и природниот хабитат, за да година, Борис Иванович Тор и градоначалникот прекрасна историја Лушков, веројатно како и многупати, да на посетителите им се создадатштосредини кои се копира Америка во многу „лудории“, ја нуди Москва, сега е читливи тука и вредна заднина која па еве да се има московски Менхетен. и оваа современа атракција која станува со живост му дава дом на Избран е просторот помеѓу Третиот транспортен круг, реката Москва и неизбежна алтернатива и контраст театарот на секојдневниот постојниот саемско хотелски комплекс на старото централно јадро околу „Международнаја“ во близина на Црвениот плоштад и околината. живот Белиот дом. Футуристичката идеја Идејата за „Москва Сити“ е од 1992

П 28 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

БАЛКРИШНА ДОШИ - ДОБИТНИК НА КРАЛСКИОТ ЗЛАТЕН МЕДАЛ ЗА 2022 интервју разговараме јубилеј, значаен овојБ. По Д-р.повод Владимир ЛАДИНСКИ, дипл. инж. арх. директор и генерален Благоја Дончев, со (Специјално за Порта 3 од Англија) претседател на Управниот одбор на АДИНГ. a 9.12.2021 Кралскиот институт на британските се навршуваат деновиве Господине Дончев, архитекти (Royal Institute of на АДИНГ, 45 години од основањето British објави дека Во неа денес сте Вие. челоArchitects) компанија на чие Балкришна Витхалдас Доши сте речиси целиот Ваш работен век. Можете (Balkrishna Vithaldas Doshi) е добитник на кои според некои моменти, да издвоите ли Кралскиот златен за медал (Royal Gold Medal) денес? е АДИНГ она што се најзначајни Вас за Четириесет 2022 година.и пет Со оваа награда, лично на постоење години Q одобрена од Нејзиното Височество една фирма се години на искуство, знаење Елизабета Втора, се утврдениот по оддава да се продолжи потенцијал икралицата признание за животното на поединец 45 години чекори. Тиедело со сигурни пат или на група лица коишто дале значаен кое во опкружување се развиваше АДИНГ придонес за развојот на архитектурата. носеше многу турбуленции, со промените Кралскиот златен медал којсистем, се доделува со од општествен еден во друг од 1848 година смета за едно од и држава голема една насе распаѓање највисоките признанија светот во проследени а притоаво на нова, раѓање доменот на архитектура, и ќе му биде трае. со војни и транзиција која сè уште доделена на лауреатот на специјална церемонија иднатапрагови, година.Скопје, Македонија преднапрегнати АБ Со оглед дека станува збор за награда која се доделува за животно дело, со истата, во случајот на Балкришна Доши ќе се одбележи неговата 70 години долга професионална кариера и над 100 реализирани проекти низ кои лауреатот извршил значително влијание врз архитектурата преку својата пракса и образовна дејност како во Индија така и пошироко. Неговите реализирани објекти претставуваат своевидна фузија на раниот модернизам со вернакуларното, поткрепени од длабокото почитување на традицијата на архитектурата на Индија, климата, локалната култура и занаетите. Влијанието на раниот модернизам во неговото творештво датира од почетоците на неговата кариера, кон средината на минатиот век, и е одбележано од неговата соработка со великаните на архитектурата од тој период, Ле Битола, Корбијзе (Le Corbusier) и Македонија кули, РЕК Разладни Луис Кан (Louis Kahn). По студиите на

Бирото Доши, Sangath, Ахмедабад, Индија Охрид, Македонија - Х.Гранит, игралиште Тенискона најстариот и еден од најеминентните факултети за архитектура во Индија, Сер Џ Џ школата за архитектура (Sir J J School of Architecture) во тогашен Бомбај, денес Мумбај, Доши работел четири години (1951 -1954) како постар проектант во бирото на Ле Корбизје во Париз пред да ја продолжи соработката за уште четири години во Индија, за да ја надледува реализацијата на проектите на бирото во Ахмедабад. Тој исто така работел и како соработник на Луис Кан при изградбата на Индискиот институт за менаџмент (Indian Institute of Management) во Ахмедабад, со кој продолжил да соработува повеќе од една деценија. Вернакуларното, почитувањето на традицијата на локалната архитектура, климата, културата и занаетите се поврзуваат не само со неговата татковина Индија, каде што е роден во Пуне во 1927

Корбизје и Доши

година, туку и со фактот дека поширокото семејство вклучувало и две генерации производители на мебел. Последново се смета дека веројатно придонело тој од најраната возраст да покажува интерес за уметност и разбирање за пропорција, склоности коишто дополнително биле поткрепени со вовед во архитектурата за време на неговото основно и средно образование. Тој го основал своето проектантско биро Вастушилпа (Vastushilpa) во 1956 година со уште двајца архитекти за исто да прерасне во мултидисциплинарна пракса со пет партнери од три различни генерации и 60 вработени. Пристапот на бирото останува единствен, со оглед дека повикува на дијалог, а филозофијата за проактивна партиципација дури се однесува и на деловниот простор на бирото кое работи Споменик Македониум, Крушево, Македонија според принципот на „отворена врата“ и ги повикува минувачите да го посетат. Творештво на Доши опфаќа административни и културни објекти, станбени комплекси и згради за домување, но неговото меѓународно реноме произлегува и од визионерско урбанистичко планирање и од проектите за социјално домување. Во образовната дејност тој се истакнува како професор во Индија и гостин професот на универзитетите низ светот. Така, тој во периодот од 1966 до 2012 година, бил основачот, поранешен директор и поранешен претседавач на Школата за архитектура и планирање (School of Architecture and Planning) (од 2002 година преименувана во ЦЕПТ универзитет – CEPT University) во Ахмедабад, каде сè уште е декан емеритус. 31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

29 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Tеатар Premabhai hall, Ахмедабад, Индија

Kamala House

П 18

ПОРТА

29 август 2014

година, на градските власти, архитектот Борис Иванович Тор и градоначалникот Лушков, веројатно како и многупати, да се копира Америка во многу „лудории“, па еве да се има московски Менхетен. Избран е просторот помеѓу Третиот транспортен круг, реката Москва и постојниот саемско хотелски комплекс „Международнаја“ во подземна близина науметничка Amdavad ni Gufa Белиот дом. галерија Футуристичката идеја Индија во Ахмедабад,

Веројатно едно од врвните достигнувања на професорот Доши е урбаноархитектонската структура на огромниот Љупчо АТАНАСОВСКИ , дипл.инж.арх. Арања комплекс за домување за лица со ниски примања во Индоре од 1989 година. Тука во рамките на овој „град-комплекс“ сместени се околу 80.000 лица во над 6.500 станбени единици, од индивидуални соби до големи домови, а коишто создаваат систем на куќи и дворови проткаени со лавиринт од внатрешни комуникации. Слоевите коишто меѓусебно се преклопуваат во комбинација со преодните простори промовираат флуидни и адаптабилни животни услови вообичаени за индиското општество, коишто истовремено се надоврзуваат на социјалните обврски на архитектурата, промовирани кон средината на минатиот век. За овој објект тој е добитник на Ага Кан наградата за архитектура (Aga Khan Award for Architecture) во 1995 година. Покрај оваа награда Балкришна Доши е добитник и на други признанија за неговиот исклучителен придонес кон професијата и академијата, меѓу кои се истакнуваат: Златниот медал на Француската академија за архитектура (1988), Наградата на индискиот премиер за извонредност во урбанистичкото планирање и проектирање (2000), почесен член од странство на Американската академија за уметности и литература (2002), Глобалната награда за животно достигнување во доменот на одржливата архитектура на Францускиот институт за архитектура (2007), одликувањето на Францускиот ред за уметности и литература (2011), Прицкеровата награда за архитектура (2018), наградата Падма Бушан од Владата на Индија (2020) и други. Оваа година со Комисијата за доделување на Кралскиот златен медал за 2022 година претседавал претседателот на Кралскиот институт на британските архитекти Сајмон Алфорд, а членови биле минатогодишниот добитник на медалот, архитектот сер Дејвид Аџаје ОБЕ, Алисон Брукс, раководител и креативен директор на Алисон Брукс архитектите, архитектот Кејт Чејни, раководител на Школата за уметност, дизајн и архитектура во Лестер при Де Монфорт почнува да се реализира во 1996 Универзитетот и д-р Гас Касели-Хејфорд година сопрофесор комплексот 2000“ и ОБЕ, од„Кула пракса во Школата за пешачкиот мост „Багратион“ отворен ориентални и африкански студии во Лондои во 2000 година, кој ги спојува новиоти Алберт и основач директор на Викорија центар со еден од главните булевари Исток (V&A East). Во своето образложение „Кутузовски“. На површина од 60 хектари на наградата жирито истакнува: се проценува дека 250.000 - 300.000 „Балкришна Витхалдас Доши луѓе ќе живеат и работат во овој комплекс. практикувал архитектура и проектирање Проектираната цена од 12 милијарди и реализирал исклучителни објекти и долари по руските обичаи на „лесно места повеќе од седумдесет години.

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Институт за индологија, Ахмедабад, Индија Образован во Мумбај, ја започнал својата пракса во Европа соработувајќи со Ле Корбизје. Се враќа во Индија во своите доцни дваесетти години за да помогне со надзорот на проектите на Корбизје во Ахмедабад пред да го основа своето биро за да работи во колаборација со Луис Кан на кампусот на Индискиот институт за менаџмент, исто така во Ахмедабад. Оттука неговото лично влијание како професионалец и едукатор започнало да расте. Преку својата настава и пракса тој помогнал да се дефинира патеката на архитектурата во Индија и голем дел од соседните региони. Но уште поважно, неговиот развој и промовирање на јазикот Битола, Македонија кули, РЕКекономичност Разладни на материјална и

елеганција и восхитување – е уште позначаен за сите архитекти коишто работат во денешното предизвикувачко време. Доши е визионерски конструктор на идеи којшто работи со формата и светлото. Тој исто така е конструктор на соодветно вернакуларно за и од местата во кои работи. Неговите бројни прекрасни згради ги празнуваат локалните технологии и занаети, исто како и природниот хабитат, за да создадат средини кои се читливи, вредна заднина која со живост му дава дом на театарот на секојдневниот живот. Еднаш кога ќе се посетат и простудираат наскоро станува јасно дека тие исто така се прекрасни есеи во внимателната игра

Тагоре сала и меморијален театар, Ахмедабад, Индија

на формални теми и технологии. Уште поважно, објектот и природата секогаш се надополнуваат за да се создаде смела, самоуверена, и на моменти предизвикувачка архитектира со цел и восхит. Архитектурата се јавува како заднина и предница. Доши, сега во деведесеттите години на својот живот, работи секој ден и останува толку плоден колку и инспиративен. Живо сведоштво за потенцијалот на архитектонска историја на идеи, пренесени преку праксата и образованието од една до следната генерација. Архитектура која секогаш еволуира за да помогне да се дефинира Македониум, Крушево, Македонија Споменик подобра иднина.“

Ni Gufa подземна уметничка галерија во Ахмедабад, Индија

30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Институт за индологија, блок хостел, Ахмедабад, Индија

Како негови најзначајни реализирани проекти се јавуваат: l Кампусот на сеопфатното училиште Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. Шрејас (Shreyas Comprehensive School Campus) во Ахмедабад, (1958 - 1963); l Гостинската куќа Атира (Atira Guest House), домување за лица со ниски примања во Ахмедабад (1958); l Институтот за индиологија (Institute of Indology), архив за ретки документи во Ахмедабад (1962); l Школата за архитектура во Ахмедабад (Ahmedabad School of Architecture) (1966, со доградби до 2012); l Тагоре сала и меморијален театар (Tagore Hall and Memorial Theatre), која вклучува аудиторикум со капацитет од 700 места во Ахмедабад (1967); l Премабхаи салата (Premabhai Hall), поранешен театар и аудиториум во Ахмедабад (1976); l Индискиот институт за менаџмент, бизнис-школата во Бангалоре (Indian Institute of Management in Bangalore) (1977 - 1992); l Неговото биро Сангат (Sangath) во Васту Шилпа (Vastu Shilpa) (1981); l Канорија центарот за уметности (Kanoria Centre for Arts), (1984); l Aрања домување за лица со ниски примања (Aranya Low Cost Housing) во Индоре (Indore), (1989); l Амдава ни Гуфа (Amdavad ni Gufa) кафетерија со уметничка галерија во која се излагаат делата на уметникот Макбол Фида Хусеин (Maqbool Fida Husain) во Ахмедабад (1994).

Школа за архитектура, Ахмедабад, Индија По веста дека ќе го добие Кралскиот златен медал во 2022 година Балкришна Доши изјавил: „Јас сум пријатно изненаден и длабоко почестен да го добијам Кралскиот златен медал од кралицата на Англија. Каква голема чест! Веста за наградата ги врати сеќавањата на мојата работа со Ле Корбизје во 1953 година, кога тој ја прими веста дека ќе го добие Кралскиот златен медал. Јас добро се сеќавам на неговата возбуденост да ја добие ова почест од Нејзиното Височество. Тој ми кажа метафорично: „Јас се окрај големата и прашувам колку голем и тежок ќе биде овој прекрасна историја медал“. Денес, шест децении подоцна јас што на посетителите им навистина се чувствувам возбудено зашто ја нуди Москва, сега е ќе бидам награден со истата награда како тука и оваа современа и мојот гуру, Ле Корбизје – со која се атракција која станува одбележуваат моите шест децении неизбежна алтернатива и контраст пракса. Јас би сакал да им ја искажам на старото централно јадро околу мојата благодарност од сè срце на Црвениот плоштад и околината. сопругата, на моите ќерки, и најмногу на Идејата за „Москва Сити“ е од 1992

П 32 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

со новите и старите технологии и мојот тим и на соработниците во моето занаети. биро во Сангат.“ Исклучителниот придонес на Балкришна Претседателот на Кралскиот институт на Доши кон уметноста на архитектурата, британските архитекти Сајмон Алфорд умешноста на градењето и праксата на изјави: „Беше чест и задоволство да урбаниот дизајн го воспоставија како претседавам со Комисијата која го избра заслужен добитник на оваа награда и јас Балкришна Доши за добитник ка Кралскиот златен медал за 2022 година. На навистина нестрпливо очекувам да му го предадам овој медал идната година.“ 94-годишна возраст тој има извршено Навистина е прекрасно да се види дека влијание врз генерации архитекти преку Кралскиот златен медал за 2022 година му својата особено корисна архитектура. И се доделува на Балкришна Доши, еден од покрај влијанието на неговата работа на ретките архитекти коишто во секоја смисла бирото на Ле Корбизје, неговото почнува да се реализира во 1996 година, на градските власти, архитектот го поврзуваат минатото и сегашноста на творештво е творештво на оригинален и година со комплексот „Кула 2000“ и Борис Иванович Тор и градоначалникот архитектурата, а кои преку своето независен мислител – способен да пешачкиот мост „Багратион“ отворен Лушков, веројатно како и многупати, да поништи нешто, да преработи нешто и да творештво и образовна дејност не само во 2000 година, кој ги спојува новиот се копира Америка во многу „лудории“, што се надоврзуваат туку и ги промовираат еволуира. Во дваесеттиот век, кога центар со еден од главните булевари па еве да се има московски Менхетен. социјалните обврски на архитектурата од технологијата им овозможи на многу „Кутузовски“. На површина од 60 хектари Избран е просторот помеѓу Третиот средината на минатиот век. За ова архитекти да градат независно од се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе транспортен круг, реката Москва и најверојатно може да посведочат најмалку локалната клима и традицијата, ќе живеат и работат во овој комплекс. постојниот саемско хотелски комплекс Балкришна остана тесно поврзан со 80.000 жители на урбано-станбениот Проектираната цена од 12 милијарди „Международнаја“ во близина на своето опкружување и локалната клима, комплекс Арања во Индоре. n долари по руските обичаи на „лесно Белиот дом. Футуристичката идеја

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

архитектура градежништво

КЕНГО КУМА НА ЛИСТАТА НА „ТАЈМ“ - „100 ЛУѓЕ ВО 2021“ ЛЕТОНАЈВЛИЈАТЕЛНИ ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Неговите дела допираат емотивно Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

колку што се и визуелно зачудувачки Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Неговата архитектура покажува скромност, која им недостига на облакодерите. Зградите на Кенго Кума не им конкурираат на планините, учат од нив и со нив се претопуваат. Притоа тие се извонредни

Музеј V&A Dundee, Шкотска

Сања РАЃЕНОВИЌ – ЈОВАНОВИЌ, дипл. инж. арх. ако што е вообичаено, (но не секогаш) и оваа година еден архитект се најде во изборот на списанието „Тајм“ – „100 највлијателни луѓе во 2021“. Честа му припадна на прославениот јапонскиот архитект и едукатор Кенго Кума, кој е и единствен архитект на листата. Покрај своето извонредно творештво Кума дојде во центарот на светското внимание окрај големата и бидејќи неговиот Јапонски национален стадион прекрасна историја во Токио беше главното место на на посетителите им2020. овогодинешнитешто Летни олимписки игри ја нуди Москва, е Kuma & Од основањето на своето биросега Kengo тукагодина, и оваакое современа Associates во 1990 има седиште во станува Токио и Париз иатракција вработувакоја преку 150 архитекти, неизбежна и контраст Кума работелалтернатива на проекти во повеќе од 20 земји на старото централно околу ширум светот, а во текотјадро на својата кариера има Црвениотпреку плоштад и околината. завршено 300 проекти. Идејата зае„Москва Сити“ е од 1992 Кенго Кума еден од најкритичните јапонски

П 34 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

јапонски минимализам со едноставен и чист архитекти. Светски е познат по својата дизајн. општествена одговорност и вродена Детството го поминал во куќа, која неговиот способност да ја спои архитектурата со дедо, кој бил лекар, ја изградил како селска природата. викендица додека живеел во Токио. „Мојата Архитектонското обликување и дизајнот на куќа беше многу поинаква од куќата на моите Кума имаат посебена трага и допир. Оддаваат пријатели. Роден сум во Јокохама, еден вид почит на традиционалните јапонски техники и предградие на Токио. Во 1954 година, кога се вклучуваат модерни елементи и природни, родив, јапонските предградија се развиваа. одржливи материјали. Дрвото од локално Потсетуваа на американските предградија, на потекло, зазема централно место - многу од куќи-торти. Повеќето од моите пријатели неговите вредни проекти користат живееја во такви куќи. Не ја сакав сè до испреплетени или меѓусебно поврзани дрвени да петнаесетта се реализира во 1996 година, на градските власти, архитектот својата година. Имав чувство на греди. Исто така, користи неконвенционални и почнува комплексот „Кула 2000“ и но Борис Иванович Тор и градоначалникот срамсобидејќи живеев во таква куќа, неочекувани материјали како што се бамбус, година пешачкиот мост „Багратион“ отворен Лушков, веројатно како и многупати, да постепено го менував мислењето. Почнаа да оризова хартија, камен и керамика. којприродната ги спојува новиот сеПосетителите копира Америка во многу „лудории“, ми сегодина, допаѓаат текстура на на просторите проектирани од во 2000 центар со еден оддрвените главнитерамки, булевари паКума еве се да воодушевуваат се има московски земјениот ѕид, ѕидовите од какоМенхетен. тој мајсторски На површина од 60 хектари Избран е просторот помеѓу оризова хартија. Во основа, куќата не беше манипулира со светлината и гоТретиот имитира обликот„Кутузовски“. се проценува дека софистицирана, 250.000 - 300.000нолуѓе транспортен реката и ’чиста’, не беше ми се на античкитекруг, храмови и наМосква традиционалните и работат комплекс. Тоа постојниот саемско хотелски допадна грубоставо наовој тие материјали. јапонски куќи. „Мојата цел е дакомплекс го закрепнам ќе живеат Проектираната од 12 кариера милијарди „Международнаја“ во близина просторот“, вели Кума за својотна стил, кој беше почетокцена на мојата како долари по руските обичаи на „лесно Белиот дом.даФутуристичката идеја настојува го комбинира современиот архитект“, вели Кума.

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Музеј на народната уметност во Кинеската академија на уметностите во Хангжу По дипломирањето архитектура на Универзитетот во Токио во 1979 година, еден период работел во Nihon Sekkei и Toda Corporation. Потоа се преселил во Њујорк за понатамошни студии на Универзитетот „Колумбија“. Предавал на универзитетите, Columbia University, University of Illinois at UrbanaChampaign и Keio University, каде што во 2008 година ја добил титулата доктор по архитектура. Како професор на Факултетот за РЕК Битола, Македонија Разладни кули, архитектура на Универзитетот во Токио, водел различни истражувачки проекти за архитектурата, урбанизмот и дизајнот во рамките на неговата лабораторија Kuma Lab. Неговиот татко исто така бил архитект, кој сакал модерна архитектура, а Кензо Танге е херојот на неговото детство. Природната светлина одиграла важна улога на денот кога Кума одлучил да стане архитект. „Тоа се случи кога првпат влегов во Националната спортска сала Јојоги на Танге за Олимпијадата во 1964 година, како ученик во основно училиште. Природната светлина што доаѓаше од врвот, се рефлектираше во базенот - изгледаше дека тоа е денот кога се родила планетата“, вели Кума. Сепак, во раната кариера на архитектот доминирале проекти кои се поекспериментални по стил и форма. Најрадикален пример е неговата постмодерна М2 зграда во Токио, завршена во 1991 година за автомобилскиот

бренд мазда, која е мешавина од различни архитектонски стилови. „Да бидам искрен, понекогаш се чувствувам малку засрамено од некои мои згради“, изјавил во едно интервју. Во годините подоцна објектите и проектите на овој светски познат архитект стануваат длабоко вкоренети во природата. Неговата мисија е секое дело да се поврзе со природата што го опкружува, складот со природата е целта на неговата практична работа. Исто така станува силен заговорник на јапонската традиција. За Кума традицијата е историја на

градењето и мошне се интересира за техниките и за технологиите на изградбата. Смета дека зад промената на стилот во архитектурата, стои промена на начинот на градење и на начинот на користење на материјалите. Вели дека во Јапонија, пред бетонската технологија која стигнала од Европа и САД, имало многу долга традиција на дрвени објекти. Во неговите истражувања на јапонската традиционална архитектура, открива дека техниката и стилот се силно поврзани. Проучувњето на Македонија Крушево, Споменик Македониум, традиционалните технологии на Кума му

Павилјон, Тајланд 30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиотAsakusa, Центар за култура и туризам, Токио брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

П 18

ПОРТА

29 август 2014

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Павилјон, Токио пружило многу совети за неговите проекти. Неговиот метод во проектирањето е како што вели:„ Да избегнувам херојски гестови, бидејќи се доаѓа до точка каде херојството ја убива убавината на материјалот“. Кенго Кума бара рамнотежа што ги изразува формата и материјалот. Формата на неговата зграда треба да биде што е можно посуптилна, бидејќи тогаш може да се открие карактерот на материјалот. Она што Кума го прави една од клучните фигури на светската архитектонска сцена е неговата љубов кон органските материјали, која е најистакната кон дрвото. Неговото дело е омаж на големите јапонски занаетчии кои го обликувале лицето на нацијата. Користејќи хипнотички смирен визуелен ритам во своите дела, Кума користи дрво кое е чувствително, одржливо, но цврсто. Неговите дела допираат емотивно колку што се и визуелно зачудувачки, а неговите објекти секогаш се нераскинлив дел Sunny Hill, продавница, Токио на местото. Неговата архитектура е тактично вградена во пејзажот како негов составен дел. „Во моите проекти ми е важно да ја пренесам суштината на местото – духот на историјата и природата. Материјалите помагаат во тоа. Токму преку материјалите ја следиме историјата и важните периоди. Во 20 век, архитектите тежнееја почнува да се реализира во 1996 година, на градските власти, архитектот да заборават колку е важен материјалот. година со комплексот Борис Иванович Тор и градоначалникот Преферираа стакло, „Кула челик и2000“ бетонии гордо ги пешачкиот мост „Багратион“ отворенНо, овие Лушков, веројатно како и многупати, да нарекуваат меѓународни материјали. во 2000 година, материјали кој ги спојува новиот се копира Америка во многу „лудории“, меѓународни ја убиваат природата на центар со еден главнитенабулевари па еве да се има московски Менхетен. самото место,од суштината неговиот „Кутузовски“. На површина од 60 хектари Избран е просторот помеѓу Третиот традиционален живот и изработка“, вели Кума. се проценува - 300.000 луѓе транспортен круг, реката Москва и За Кенгодека Кума250.000 историјата на архитектурата не ќе живеат и работат воеовој комплекс. постојниот саемско хотелски комплекс е консистентна. Таа нешто што може да се Проектираната цена аодлуѓето 12 милијарди „Международнаја“ во близина на земе од минатото, може да одберат по руските „лесно Белиот дом. Футуристичката различни нешта. обичаи За него на е важна врската меѓу Јапонски градини, идеја Портланд, САД долари

интервју јубилеј, значаен повод По некого илиовој нешто и минатото. Тојразговараме верува дека и директор генерален Дончев, јапонски со не Благоја е традиционален архитект. Бидејќи, одбор на АДИНГ. Управниот претседател како што вели,на постојат традиционални архитекти кои проектираат храмови или Дончев, иденовиве Господине типични ресторани се држат се донавршуваат извесни АДИНГ, нане од основањето годиниправила. 45 визуелни Тој за тоа е Во неа сте Вие. чело денес на чие компанија заинтересиран, бидејќи смета дека правилата Можете век. тоа Ваш работен речиси сте не се сржтацелиот на традицијата, туку дека е според коиархитектура моменти, да издвоите некои ли материјализацијата, а во јапонската е АДИНГ за она што се најзначајни Вас материјалите се најважниот дел. Покрај денес? на во постоење и пет години Четириесет Q материјалите и светлината игра важна улога искуство, знаењена на „Материјалноста се години фирма една објектите на Кума. Ќе каже: по утврдениот продолжи да седлабоко потенцијал идрвото и хартијата е поврзана со години на Тие 45 чекори. со сигурни пат природното светло, односно со ефектот кое и во опкружување се развиваше АДИНГ природното светло. Имено, кога материјалот со промените турбуленции, носеше светлотомногу ќе се сретнат во одреден простор, сое систем,Тоа друг општествен во може еден од дури тогаш нешто да создадат. голема држава на една традиција. распаѓање сржта на јапонската Мојотиметод е притоа а таа нова,од раѓање да земамнанешто срж,проследени и тоа нешто да го трае. дека сè уште транзиција војни ина со применам модернитекоја објекти. И мислам тоа се разликува од методите на прагови, Скопје, Македонија преднапрегнати АБ традиционалните архитекти“. Што се однесува до архитектонските идеали Кума не се воздржува да каже дека „Токио е уништен од бетон“. Нема пофални зборови за досадните стаклени кутии со деловни простори со кои Токио е преплавен и тој е одлучен во намерата да се дистанцира од таква архитектура. Кума верува дека во иднина 80 отсто од вкупната архитектура ќе биде своевидна обнова. „За мене рециклирањето е возбудливо“, вели тој. „Тоа значи дека може да комуницирам со луѓето кои починале, со душата на минатото“. Некои од проектите на легендарниот архитект претставуваат пример на оваа филозофија на повторна употреба и обнова. Ова е во целосна спротивност со склоноста на Токио за рушење на неговите значајни архитектонски обележја - Империјал Хотел на Френк Лојд Рајт и зградата на станицата Харајуку само се примери. Оваа година, Nakagin Македонија Битола, кули, Разладни Capsule Tower наРЕК Курокава исто така ќе биде одземена од градскиот пејзаж, но ова доаѓа со утеха дека некои од капсулите ќе бидат сочувани и реупотребени. Курокава бил меѓу првите инспирации на Кума, тој се придржува на Курокавиниот став дека „зградите треба да имаат живот“. Кума верува дека новите генерации се обидуваат да се поврзат со наследството и дека трендот на обнова на стари објекти е сè поголем. Смета дека архитектурата што се создава треба да биде одржлива и да се користи со векови. Тврди дека спортските игралишта се неверојатно сестрани и може да се користат со децении. Она што се случува со местата по завршување на Олимписките игри отсекогаш било жешка тема. „Олимписките места имаат силен идентитет како згради и може да се користат засекогаш“, вели Кума. „Згради кои имаат само функција, но не и

Odunpazari, музеј на модерна уметност, Ескишехир, Турција

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

Сиднеј, Австралија 30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на идентитет, самиотнемаат брег насмисла“. Неговиот Јапонски реката Москва. национален стадионТоа е изграден од дрво се првите објекти донесено од сите 47 јапонски профектури. од проектот Сонот на Кума го претвори Токио во дрвен град „Москва Сити“. и заедно со зеленилото создава совршена Од високата платформа хармонија. „Ако пред правилно се одржува, дрвото мостот може да траегосоимам векови“, вели тој. спектакуларниот Кума постојано размислува за еволуција на поглед кон другиот изградениот простор. Уверен е дека само брег и московското близок опкружувањето и објектот чудооднос „Мосвамеѓу Сити“. Приказната може да создаде архитектура, која почнува... ќе ја сакаат и во неа ќе се корисниците

чувствуваат пријатно. Напоменува дека урбаниот контекст станува сè погуст, дека еволуирал во „свет на кутии“. „Се појави проблемот на урбана концентрација и нема веќе земјиште на кое може да се искачиме. Тоа е она што јас го нарекувам ‘свет на кутии’. Дали светот на кутии беше апсолутното решение? Мислам дека не, мислам дека тоа е најголемото сознание кое го стекнавме за време на пандемијата“. До ова сознание Кума е

Уметничка школа, Кјото одамна дојден преку својата работа. Со години, а и со сѐ повеќе проекти, овој архитект сѐ повеќе се вкоренува во природата. Неговата архитектура покажува скромност, која им недостига на облакодерите. Зградите на Кенго Кума не им конкурираат на планините, учат од нив и со нив се претопуваат. Притоа тие се извонредни. Кога е прашан: „Каков совет би му дале на еден млад архитект?“, вели: „Заборавете на компјутерот“. А на прашањето: „Каков совет би му дале на средновечен архитект?“, одговара: „Едно од богатствата на нашето време е искуството - ова е единствена можност“. Јапонија е земја со најмногу лауреати на Прицкер, досега осум. Ова ја покажува моќта и квалитетот на јапонските архитекти. Ќе има и деветти сигурно, но да почекаме и да видиме кој ќе биде тој. Кума можеби не е во топ стар архитектите, затоа што неговиот стил повеќе зависи од местото и од достапните материјали. Но, да се биде на листата на Тајм претставува

Јапонски национален стадион, Токио

П 18

ПОРТА

29 август 2014

НЕКОИ ОД ПОЗНАЧАЈНИТЕ ДЕЛА Станицата Takanawa Gateway, Токио Tiffany & Co, Ginza, Токио Suntory Museum of Art, Токио Љупчо АТАНАСОВСКИ , дипл.инж.арх. Shiseikan, Универзитет за уметност и дизајн, Кјото City Hall Aore во Нагаока Музејот V&A Dundee во Шкотска Asakusa Culture and Tourism Center во Токио Odunpazari Modern Museum (OMM), Ескишехир, Турција Sunny Hills Japan, Токио Portland Japanese Garden, Портланд, САД Folk Art Museum, Хангџоу, Кина The Exchange, Сиднеј, Австралија Павилјонот во Токио Музејот V&A Dundee, Шкотска Јапонски национален стадион, Токио КЕНГО КУМА - ЦИТАТИ „Архитектурата формира витална врска помеѓу луѓето и нивната околина. Дејствува како нежен тампон помеѓу кревкоста на човековото постоење и огромниот свет надвор. Начинот на кој луѓето одлучуваат да изградат врски во своето опкружување во суштина ги дефинира општествата и нивниот однос со условите околу нив“. „Но, дали може достигнувањата во архитектурата да бидат 100 %? Не им верувам само на оние кои го преземаат тоа ниво на задоволство во својата работа. Сите градежни материјали на некој начин ѝ штетат на животната средина, без разлика дали се работи за производство, за транспорт или за монтажа“. „Ако патот на состојките е предолг, вкусот на сушито е загрозен. Тоа е проблем што не може да го реши модерната технологија, а програмата за користење локални производи во сезона е тајната на добриот вкус и тајната на мојот стил“.

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

комерцијален градежништво текст

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Brick Award:

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Објава на номинирани проекти Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

екорден број од 789 проекти од 53 земји се пријавени на Brick Award 22. Десеттото по ред Brick Award наградување има најголем број на пријави во својата историја, што ја покажува интернационалноста на ова наградување на архитектура. Потесниот избор на 50 проекти во пет категории се одржа ова лето. Наградите на Brick Award се доделуваат во пет категории, во рамките на секоја од нив ќе биде доделена парична награда, како и на

П 40 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

севкупниот победник. Победничките проекти во сите пет категории „Feeling at home”, „Living together”, „Sharing public spaces”, „Working together”, „Building outside the box” како и целокупниот победник ќе бидат објавени на официјалната Церемонија во Виена, јуни 2022 година. На Brick Award 22 се забележува силен европски фокус, 34 од 50-те одбрани проекти се пријавени од европски архитекти, 12 проекти доаѓаат од Азија и четири номинации од Латинска Америка.

“Развојот во последниве години продолжува, фокусот останува на градба со ефикасни ресурси. Ова се однесува и на високо иновативните конструкции, како и на оние изградени на традиционален начин со локални материјали и занаетчиски техники. Повторната употреба е исто толку присутна како и имагинативната употреба на тули. Овој речиси разигран пристап води до впечатливи, незаборавни дизајни. Соодносот на различните категории е речиси избалансиран, што покажува дека тулата е

интервју разговараме јубилеј, повод овој По застапена во значаен сите градежни типолошки и директор генерален Благоја Дончев, сообласти.” објаснува Heimo Scheuch, главен АДИНГ. одбор наAG. на Управниот претседател извршен директор на Wienerberger Подетално, проектите кои влегоа во се навршуваат Дончев, Господине потесен избор се деновиве распределени во следните години од основањето на АДИНГ, 45категории: сте Вие. Во неа чело8 денес компанија › Feelingнаatчие home: проекти Ваш сте речиси › Living целиот together: 12работен проективек. Можете кои според моменти, некои издвоите ли да › Sharing public spaces: 13 проекти што е АДИНГ денес? за она најзначајни Вас ›сеWorking together: 8 проекти и пет години Q Четириесет › Building outside the box:постоење 9 проектина знаење на искуство, се години може фирма еднаСите 50 номинации да се најдат на по утврдениот потенцијал да се и веб-страницата напродолжи Brick чекори. Тие 45 години со сигурни пат Award: https://www.brickaward.com/ кое го во опкружување развивашереномирани АДИНГ Пет се меѓународно архитекти промените турбуленции, многужирито носеше сочинуваат на Brickсо Award: Ingrid van со систем, општествен во друг еден одder Heijden/ Холандија, архитект и партнерголема држава еднаArchitects, распаѓање основач нанаCivic JesperиGottlieb / проследенина нова, а притоа раѓање Данска,наархитект и партнер-основач трае. која сè уште војни и транзиција соGottfried Paludan Architects, Tina Gregorič/ Словенија, архитект и партнер-основач на Македонија прагови, Скопје, преднапрегнати АБDekleva Gregorič Architects, Wilfried Kuehn / Германија, архитект и партнер-основач на Kuehn Malvezzi, Brigitte Shim / Канада, архитект и партнер-основач на Shim-Sutcliffe Architects во Торонто. Сите избрани проекти ќе бидат објавени во Brick 22 изданието во летото 2022 година.. n

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

архитектура од дрво градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Хибридна структура Москва Сити која ги

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

спојува рекреативните, трговските и работните средини Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Outpost претставува нов прототип, дрвена конструкција која ги редефинира индустриските комерцијални згради. Место за дружење со топли и одржливи просториокрај кои се проектирани да ги ангажираат луѓето почнува да се реализира во 1996 година, на градските власти, архитектот големата и

П O

прекрасна историја што на посетителите им Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, ја нуди Москва, сега е инж. по дрвна индустрија тука и оваа современа utpost е хибридна структура, атракција која станува проектирана од архитектонското неизбежна алтернатива и контраст биро Skylab, која ги спојува рекна старото централно јадро околу реативните, трговските и работЦрвениот плоштад и околината. ните средини поттикне и Идејата за „Москва Сити“заеда одго1992

42 18

ПОРТА

26август ноември 29 20142021

година со комплексот „Кула 2000“ и Борис Иванович Тор и градоначалникот Во голема мера недоволно отворен се користел брегот, зајакневеројатно чувството на заедница во делотдаво развојпешачкиот мост „Багратион“ Лушков, како и многупати, но сега ќе стане парадигма за идниот разградотАмерика Худ Ривер, САД. Како дел од во 2000 година, којнова ги спојува новиот сена копира воОрегон, многу „лудории“, вој во регионот. новиот главен план на градот, Outpost на крајот центар со еден од главните булевари па еве да се има московски Менхетен. Во првата на изградба се ќеИзбран стане градба од 5.500 квадратни метри - на- „Кутузовски“. Нафаза површина од 60 реализирани хектари е просторот помеѓу Третиот две згради,дека кои заедно резултираат комплекс селба на згради функционално 250.000 - 300.000 во луѓе транспортен круг,што реката Москва и ќе го по- се проценува од 2.800и квадратни како врзат градот со брегот на реката Колумбија. ќе живеат работат вометри. овој Функционирајќи комплекс. постојниот саемско хотелски комплекс една голема структура, секоја од зградите од Локалитетот, претходно имал капацитет за третПроектираната цена од 12 милијарди „Международнаја“ во близина на ман и преработка на индустриски 1.400поквадратни сена порамнети руските метри обичаи „лесно во надвоБелиот дом. Футуристичката идејаотпадни води. долари

OutpOst ВО интервју ОРЕГОН, САД По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

решната обвивка за да формираат нешто што изгледа како еден објект. Зградите, сепак, се меѓусебно одвоени за да се создаде централна, заедничка отворена област. Заедничката површина ги спојува двете згради на секое ниво и обезбедува консолидирана вертикална циркулација (лифтови и скали) и отворени простори (надворешни тераси) кои функционираат како простори за собирање и социјализирање. Оваа централна област има надворешен камин и простран делумно покриен павилјон. Двете згради се обединети преку заедничка надворешна естетика со мешавина од светло, завршен кедар на приземјето и јагленосано кедрово обложување на горните два ката.

Визуелната разлика на фасадата строго ја дефинира геометријата на објектот и ги открива и функционалните поделби во внатрешноста на зградата. Приземјето поддржува лесни индустриски активности - пиварница, дестилерија и простории за производство - со лесен пристап и можност за простори со двојна висина, додека горните катови поддржуваат простори за мало-

продажба, канцеларии и рекреација. Циркулацијата до горните нивоа е издлабена по должината на рабовите на зградите, обезбедувајќи заштита од временските услови и подобрувајќи го искуството за посетителот. Отворените делови за комуникација на горните нивоа создаваат платформи кои пружаат поглед на брегот, планините Адамс и планината Худ, што ги 26 ноември мај 2014 30 2021

ПОРТА

43 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

П 18

ПОРТА

29 август 2014

прави зградите дестинација за посетителите и локалното население. Архитектите избрале дрво и од економски и Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. од естетски причини. Локално добиени од одржливо менаџирана шума, ламинирани дрвени греди се основа на конструкцијата и се надополнети со ѕидови за исполна и меќукатна конструкција изработени со покривка од ела. Големите прозорци на комплексот се засноваат на традиционалните индустриски пропорции кои ја осветлуваат внатрешноста на зградата со дневна светлина. Прозорците се енергетски ефикасни со едноставни црни алуминиумски рамки. Во ентериерот преовладува топло дрво кое потсетува на слики од раните индустриски згради, плевни и планинарски домови. Дневното осветлување и транспарентноста во зградата се исто така нагласени на приземјето преку застаклените простори со двојна висина кои им овозможуваат на посетителите да гледаат активности од внатрешноста на зградата, пренесувајќи чувство на отвореност. Црните челични огради ја потенцираат индустриската естетика. Outpost е првиот чекор во повторното поврзување на реката Худ со нејзиниот брег. Првично без јавни простори, брегот на реката сега е рекреативна зона која коегзистира со Јанче нови комерцијални и комунални простори. Патеки, почнувајќи од оние во Outpost, на крајот ќе воспостават мрежа од згради кои се меѓусебно поврзани. Outpost е редок објект за мешана употреба со спојување на традиционални индустриски намени со комерцијални простори за мешана употреба. Outpost претставува нов прототип, дрвена конструкција која ги редефинира индустриските комерцијални згради. Место за дружење со топли и одржливи простори кои се проектирани да ги ангажираат луѓето и да го подигнат процесот на делување во општеството. n

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

eкспо 2020 Дубаи градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Македонија на Експо 2020 Дубаи Москва Сити со слоганот „Дом на секој чекор“ Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на PORTA 3 реката Москва. Тоа се првите објекти а еден од најголемите светски настани годинава, од проектот Експо 2020 Дубаи, со свој павилјон се „Москва Сити“. претставува и Северна Македонија со слоганот Од високата платформа„Дом пред на секој чекор“, и под мотото „Нови мостот го можности“. имам спектакуларниот На Експо 2020 Дубаи, и покрај КОВИД-пандемијата и строгите поглед кон другиот мерки во Обединетите Арапски Емирати, многу туристи и брегзаи влез московското посетители доаѓаат чудо „Мосва Сити“.да ги видат павилјоните на земјите Приказната претставени на овој настан што се одржува еднаш на неколку почнува... години и на којшто се презентираат иновативни идеи за

Посетителите имаат уникатна можност директно да се запознаат со културата и традицијата на нашата држава, како и со природните богатства и туристичкиот потенцијал

технолошки развој, одржливост, бизнис-можности, културни и традиционални вредности. Под слоганот на изложбата „Поврзувајќи ги умовите, создаваме иднината“, на едно место 192 земји го претставуваат најдоброто што го имаат и што го создаваат. Светските изложби се одржуваат веќе 170 години, каде што се претставуваат најголемите достигнувања на човештвото кои го менувале светот – од наизменичната струја на Тесла, преку телефони, компјутери, Чарлс Дарвин, подвижни скали… Ова е прва светска изложба некогаш организирана во арапскиот свет, на Блискиот Исток, Африка и Јужна Азија. Требаше да се одржи минатата година, но поради пандемијата е одложена за оваа година, но домаќините, сепак, го задржаа името Експо 2020 Дубаи. Манифестацијата свечено се отвори на 1 октомври и ќе трае до 31 март. Секојдневно на Дубаи Експо 2020 (expo2020dubai.com) се одржуваат бројни манифестации, а земјите имаат и свој национален ден кога ги претставуваат своите можности. Домаќините очекуваат Дубаи Експо да привлече повеќе од 25 милиони посетители во текот на шест месеци, што е најмногу што досега имала една манифестација во историјата. Светското Експо повеќе од 100 години претставува платформа за прикажување на најголемите светски иновации. Експо 2020 ја продолжи таа традиција така што голем дел од земјите застапени таму ги презентираат своите најнови технолошки достигнувања. година, на градските власти, архитектот окрај големата и Павилјонот на Република Северна Македонија е отворен со Борис Иванович Тор и градоначалникот прекрасна историја поддршка на домаќинот Обединетите Арапски Емирати, а Лушков, веројатно како и многупати, да што на посетителите им посетителите имаат уникатна можност директно да се запознаат се копира Америка во многу „лудории“, ја нуди Москва, сега е со културата и традицијата на нашата држава, како и со па еве да се има московски Менхетен. тука и оваа современа природните богатства и туристичкиот потенцијал. Избран е просторот помеѓу Третиот атракција која станува „Во рамките на Експо 2020 Дубаи има две групи на павилјони. транспортен круг, реката Москва и неизбежна алтернатива и контраст Во првата група влегуваат павилјоните кои се изградени од постојниот саемско хотелски комплекс на старото централно јадро околу самите земји учеснички и секако истите се менаџирани комплетно „Международнаја“ во близина на Црвениот плоштад и околината. според нивните потреби, додека во втората група се павилјоните Белиот дом. Футуристичката идеја Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 кои се изградени од страна на организаторите, односно од ОАЕ.

П 46 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

ПАВИЛЈОНОТ НА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА интервју По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Павилјоните изградени од страна на ОАЕ, според нивното првично генерално идејно решение, се делат на павилјони издадени под кирија на земјите учеснички и тематски павилјони кои се дадени како грант, без финансиски импликации за земјите учеснички. Република Северна Македонија е дел од тематските павилјони, кои се изградени од страна на ОАЕ“, објаснува за Порта 3, Бекри Ајдини, генерален комесар на Република Севрна Македонија за Експо 2020 Дубаи. „Република Северна Македонија и Ерменија делат заеднички објекти, кои имаат посебни и одвоени влезови за посетителите“, кули, РЕК Битола, Македонија Разладни додава Ајдини. Павилјонот на Република Северна Македонија на Експо 2020 Дубаи е со површина од 385 квадратни метри. Објектот е на два ката од кои првиот е 215, а вториот 170 квадратни метри. На првиот кат е просторот за изложби, а на вториот кат има канцелариска просторија и сала за состаноци. На фасадата на павилјонот се поставени четири LCD- екрани на кои се прикажуваат видеоматеријали во делот на туризмот, културата, инвестициите, националните паркови и другите природни убавини на Северна Македонија. „Од страна на организаторите, односно од ОАЕ, беа ангажирани различни фирми за изградба на сите објекти на Експо, а посебно за внатрешното и дигиталното уредување ОАЕ ја ангажираа компанијата Simmetrico Operations од Дубаи. Од наша страна се доставени информации за содржината на панелите, сликите и видеоматеријалите“, додава Ајдини. Во павилјонот се изложени теракоти и артефакти автентични за Република Северна Македонија, традиционални етнички носии, како и две препарирани автентични животни од нашата земја, балканскиот рис и златниот орел. На павилјонот, исто така, додава

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

Ајдини, има рекламен материјал и брошури со информации за Република Северна Македонија кои им се делат бесплатно на заинтересираните посетители. На павилјонот на Република Северна Македонија има шест посебни точки (панели): l North Macedonia - a historical destination l North Macedonian - a multicultural destination (different religions – Church and Mosque models, traditional clothes of different ethnic group, etc.) l North Macedonia - a foodie destination (all traditional meals are 31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

47 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

shown for everyone who enjoy food and different cuisines) North Macedonia - An adventurous destination (all adventure sports and things are shown such as hiking, skiing, rock climbing, cayak) l North Macedonia - a summer and winter destination (all lakes, beaches, ski centers are shown) Тргнувам пешки - an opportunistic destination (all investments l North Macedonia од авенијата opportunities, benefits and business cooperation plans are „Кутузовски“, presented) една од главните Освен горенаведените панели, Ајдини вели дека има уште шест сообраќајници на Москва, преку мало панели (поставени на околните ѕидови) други дополнителни паркче сонаспоменик посветени економијата, инвестициите, иновациите, слободни на г. Багратион економски зони, енергетиката и туризмот. (од времето Генералниот на битките соконцептот на EXPO Dubai 2020 е поделен на Наполеон),„Мобилност“ до „Кула „Можности“, и „Одржливост“, а Република Северна 2000“ и мостот Македонија се претставува под мотото „New Opportunities“ – нови „Багратион“ на можности, како една од поттемите на изложбата. самиот брег на Ајдини објаснува реката Москва. Тоадека павилјонот дава можност да се организираат различни тематски настани, кои освен како средство се првите објекти од проектот на јавната дипломатија, служат и како средство за динамична „Москва Сити“. економска дипломатија, настани и презентации за привлекување Од високата странски инвестиции, промоција на туризмот и слично. платформа пред „Националниот мостот го имамден на Република Северна Македонија“ во спектакуларниот рамките на Експо ќе се прослави на 22 февруари 2022 година. На другиот овојпоглед датумкон е предвидено учество на највисокото раководство на брег и московското Република Северна Македонија. Во текот на Националниот ден, чудо „Мосва Сити“. предвидени се неколку настани, меѓу кои и организирање бизнисПриказната конференција, културни активности (културни настапи), почнува... билатерални средби со високите претставници на ОАЕ (МНР). Инаку, Експо 2020 Дубаи е најголем меѓународен настан на кој учествуваат над 192 земји, а оваа година има над 200 павилјони,

Москва Сити

П 18

ПОРТА

29 август 2014

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

што претставува најголемиот настан во целата историја на сите досегашни одржани ЕКСПО-а. За време на шесте месеци на овој настан се очекуваат над 25 милиони посетители. Во изминатиот месец и половина, само павилјонот на Република Северна Македонија го посетиле над 50 илјади посетители. n

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

дизајн градежништво

ВИРџИЛ АБЛО - 2021) ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 (1980 ГОДИНА

Неговата мисија беше повеќе од Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

уметност, односно социјално-политичка Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

,,Сè што правам е за да ја задоволам мојата седумнаесетгодишна верзија“ - е една од легендарните изјави на Абло, а воедно и неговата најголема цел, да биде инспирација и пример на модата и дизајнот за сите млади во светот. Неговата мисија беше повеќе од уметност, односно социјално-политичка со стремеж да отвори врати и да создаде услови за сите, без разлика на нивната заднина и етничка припадност Ангела СТЕФАНОВСКА, дипл. инж. арх. еодамна светот го потресе инфомацијата за смртта на дизајнерот Вирџил Абло, уметничкиот директор на „Louis Vuitton“ и креаторот на модниот бренд „Off-White“. Но, всушност Абло беше многу повеќе од моден дизајнер. Неговата пасија и визија се стремеа за поместување граници на постоечкото, а неговата мултидисциплинарност и љубопитност го поврзаа со повеќе светски голематаводечка и компании, штоокрај го направија фигура прекрасна историја во светот на модата и дизајнот, од неговото што на посетителите имдо иконично реинвентирање патики Nike ја нуди Москва, сега е неговата колекција за животни стилови за тука и оваа современа ИКЕА. атракција станува ,,Сè што правам е за дакоја ја задоволам неизбежна алтернатива и контраст мојата седумнаесетгодишна верзија“ - е една на старото централно околу од легендарните изјавијадро на Абло, а воедно и Црвениотнајголема плоштад ицел, околината. неговата да биде инспирација Идејатаназамодата „Москва Сити“ е од и пример и дизајнот за 1992 сите млади

П 50 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

во светот. Неговата мисија беше повеќе од уметност, односно социјално-политичка со стремеж да отвори врати и да создаде услови за сите, без разлика на нивната заднина и етничка припадност. Роден е на 30 септември 1980 година во Рокфорд, Илиноис, а неговите родители биле емигранти од Гана. Дипломирал почнува да се реализира во 1996 година, на градските власти, архитектот градежништвото на Универзитетот година со комплексот „Кула 2000“ и Борис Иванович Тор и градоначалникот Wisconsin-Madison во 2002 година, а пешачкиот мост „Багратион“ отворен Лушков, веројатно како и многупати, да магистрирал архитектура на Illinois Institute во 2000 година, кој ги спојува новиот се копира Америка во многу „лудории“, of Technology (IIT) во 2006 година. Кога Абло центар со еден од главните булевари па еве да се има московски Менхетен. го посетувал IIT, во кампусот во изградба бил „Кутузовски“. На површина од 60 хектари Избран е просторот помеѓу Третиот објект проектиран од архитектот Рем Колхас се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе транспортен круг, реката Москва и (кој исто така работел на колекциите на ќе живеат и работат во овој комплекс. постојниот саемско хотелски комплекс тој достигнува многу успеси и соработки пистите за Прада), што помогнало да се Проектираната цена од 12 милијарди „Международнаја“ во близина на меѓу кои најклучни се: добивање на разбудат неговите интереси за модата. долари по руските обичаи на „лесно Белиот дом. Футуристичката идеја функцијата прв афроамерикански креативен По завршувањето на своето образование,

директор на модната куќа Louis Vuitton, директор во креативната агенција Kanye West „Dondа“, главен дизајнер и основач на модната куќа „Off-White“ соработник на Mercedes-Benz, ИКЕА, Nike, Pioneer DJ, Vitra и аудиоинженерот, Devon Turnbull. Исто така голем успех доживува во 2011 година со номинацијата за Grammy за уметничка режија на албумот на Jay-Z и Kanye West „Watch the Throne“, со добивање на наградите British Fashion Awards „Urban Luxe“ и Меѓународен дизајнер на годината на доделувањето на наградите GQ Men of the Year 2017. Имал низа изложби во галериите Gagosian со јапонскиот уметник Такаши Мураками, предавал на Харвард и на Колумбија. Светот се збогува со Абло на 28 ноември 2021 година, по двегодишна тивка борба со редок вид на рак дијагностициран во 2019 година. Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

КОЛАБОРАЦИЈА СО БРЕНДОТ VItRA Во 2019 година Вирџил Абло во соработка со реномираниот бренд за дизајнерски мебел Vitra организираа футуристичка изложба наречена „Twentythirtyfive“. Изложбата е инсталирана во Противпожарната станица на кампусот Vitra во Вајл ам Рајн, каде Абло и Vitra заеднички дизајнираа и изложија три производи како ограничени изданија, а Абло исто така редизајнираше и две парчиња мебел од Jean Prouvé,

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

КОЛАБОРАЦИЈА СО ИКЕА Ограничената колекција „MARKERAD“ лансирана на 1 ноември 2019 година на Абло со шведскиот бренд за мебел ИКЕА е производ на двегодишна експериментална работа, чија главна цел е пренесување на својот личен ексцентричен печат на она што тој го нарекува „демократски дизајн“. Главен таргет на оваа соработка е помладата клиентела која не е толку богата. Односно, оваа колекција е особено насочена кон студентите и младите кои се вселуваат во своите први домови. Оваа соработка претставува големо достигнување бидејќи некои од производите се распродадени во првите неколку минути. Неговата колекција Маркерад содржи голем број на храбро дизајнирани и чудни 30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на иконичен дизајнер од 20-тиот самиотфранцуски брег на век.реката Москва. Тоа се првите објекти Концептот на инсталацијата се содржи од проектот од два дела „Минато/Сегашност“ и „Москва Сити“. „Иднина“. Во делот наречен Од високата платформа пред „Минато/Сегашност“, домот се гледа низ мостот стакла го имами изгледа како дом на пластични спектакуларниот еден просечен тинејџер во 2019 година со поглед кон другиот предмети од секојдневието, давајќи му брег и московското носталгичен чудо „Мосвафилтер, Сити“. додека делот Приказната „Иднина“ претставува прогресивен поглед конпочнува... далечната 2035 година, на истиот тој

дизајнерските класици подалеку од дискурсот на интелектуалната елита за да ги направи достапни и разбирливи за пошироката, а воедно и помлада јавност. Според неговите зборови, дизајнот може да биде мост од минатото, со поглед кон иднината. Ваквиот тип на соработки на Vitra се дел од голем број експериментални проекти со дизајнери, архитекти и уметници кои доведоа до дискусии кои

тинејџер целосно трансформиран и созреан. „Мислам дека помладата генерација сега е изложена на дизајн на нови начини. Дигиталниот пејзаж дефинитивно ќе влијае на нашата идеја за домот, но има различни видови мебел и предмети кои исто така ќе станат нови класици“ - изјавува Абло за оваа изложба. Тој ги интерпретира

П 18

ПОРТА

29 август 2014

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

го надминуваат производството на парчиња мебел и функционални предмети за дома - што резултира со изложби, инсталации и специјални изданија на Vitra кои допираат до тип на публика која е заинтересирана за социјалното и за општественото прашање на дизајнот.

ВЉУБЕН ВО AIR JORDAN Врската на Вирџил Абло со Nike започнала многу одамна пред тој првпат да го посети седиштето на компанијата во октомври 2016 година за да започне нова соработка. Како тинејџер, живеејќи во Рокфорд, тој и неговите пријатели скицирале идеи за патики и ги испраќале до Nike. „Бевме вљубени во Air Jordan“, зборувал Абло за својата фасцинација. „Мајкл Џордан беше поголем од животот тој за мене беше Супермен. Целото мое дизајнирање и мојот етос потекнуваат од 90-тите години“. Од Nike за него велат дека е еден од најбрзите нивни соработници кога било, Абло повторно ги реобмислил 10. најпознати патики на брендот во текот на само 10 месеци од идеја до реализација. Меѓу дизајните се и иконичните Air Jordan 1. „Она за што зборуваме овде е поголемо од патики, поголемо од дизајнерската култура“, изјавил Абло за одлуката повторно да се произведат патиките. „Овие 10 патики ги скршија бариерите во изведбата и стилот. За мене тие се на исто ниво како скулптурата на Давид или Мона Лиза“. почнува да се реализира во 1996 година со комплексот „Кула 2000“ и OFF-WHItE - КОЛЕКЦИЈА ЗА ДОМА пешачкиот мост „Багратион“ отворен Колекцијата „HOME“ на модниот бренд во 2000 година, кој ги спојува новиот Off -White е прва колекција наменета за центар со еден од главните булевари парчиња мебел и производи за домот, „Кутузовски“. На површина од 60 хектари издадена дека во партнерство со онлајн се проценува 250.000 - 300.000 луѓе продавницата 1st Dibs во 2020 година, во ќе живеат и работат во овој комплекс. која се вклучени околу 80 нови производи Проектираната цена од 12 милијарди дизајнирани влезатнаво„лесно домот, кујната, долари по рускитедаобичаи

рубрика

интервју

По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

+389 2 3110 901 Факс: +389 2 3110 546

info@dvornik.com.mk www.dvornik.com.mk

Неодамна во едно интервју го споменавте проектот „Нови профитабилни бизниси АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто поподробно за него, за неговите цели, но и за очекувањето од неговата реализација? Q Во овие 45 години АДИНГ ја профилираше својата производствена програма, по што е препознатлив на пазарот, како на домашниот така и на странскиот. Сакајќи да ја прошириме дејност, на почетокот на оваа ii нашата

Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

Скопје, Македонија прагови, преднапрегнати АБ дневната соба, бањата и спалната соба.

Во новата колекција експлицитно го истакнува стилот на брендот Off-White, каде на секојдневните предмети им додава невообичаен приказ со празнини, дупки, отпечатоци од раце што го доловуваат она што Абло го нарекува, „логика на гледање низ нештото со цел да се направи посилна врска и идентификување со тој објект.“ Палетата од оваа колекција е поделена во три категории: кревет, бања и керамика. Иако, навидум концептот звучи едноставно, сите парчиња имаат свој уникатен декор, дизајниран од Абло, каде се појавуваат и персиски принтови и холандски делфтвер, како и кинески порцелан правејќи ја колекцијата достапна за сечиј вкус. Колекцијата „КРЕВЕТ“ вклучува седење, односно двојна софа, ткаенини и плетени Македонија РЕК Битола, Разладни кули, додатоци и столови со платно, колекцијата „БАЊА“ се додатоци за во бањата - крпи и бањарка со логото на Off-White, додека последната категорија „КЕРАМИКА“ е најобемна и содржи најмногу парчиња, составена од комплет за појадок и ручек, комплет за кафе, чаши, шолји и пепелници. Сите производи даваат луксузни вибрации на ИКЕА, со елегантни материјали во бела боја, комбинирана со интензивни јаки бои, проникнати во нивната минималистичка слава, дискретно обележани со амблем со стрела на Off-White, кој е брендиран на секој производ. Ваквиот микс на ексцентричност со минимализам и функционалност Абло го DVORNIK толкува како лекција за живеење, спој на Лична заштитна опрема едноставноста од со1990 елеганцијата, сè со цел да се создаде минимален декор без 8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје пренатрупаност, неред и кич. n Тел.: +389 2 3110 624

рубрика

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

www.liting.mk Архитектонска подготовка и изведба Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА; +389 3114 360 Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; 30 мај22014 ПОРТА

екологија градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

ЗаштитатаСити на животната средина Москва Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Поглавјето 27 е најскапото поглавје за имплементација - приближно четири Тргнувам пешки од авенијата милијарди евра ѝ се потребни за Македонија за имплементација. Проценката е „Кутузовски“, една одќе главните дека чини околу илјада евра по глава на жител само за потпоглавјето сообраќајници на Москва, преку мало со води, околу 30 до 50 отсто од таа вредност по жител за управување паркче со споменик на г. Багратион управување со отпад, и приближно толку за останатите области (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Даниела МЛАДЕНОВСКА мајќи ги предвид состојбите во областа на заштитата на животната средина во земјава, забелешките кои се нотираат од страна на Европската комисија во извештаите за напредокот на Македонија, скандалите за злоупотреби кои ја вознемируваат јавноста, а пред сè водени од мотивацијата да им се помогне на официјалните институции со конструктивни забелешки и укажувања, невладиниот сектор ја формираше Платформата 27, со цел изработка на Извештај во сенка за овие состојби. Името на платформата е симболично, согласно поглавјето 27 кое ја третира животната средина во преговорите за ЕУ. Иницијативата обединува 20 граѓански организации кои работат во областа на заштитата на животната средина, а носител на проектот е Центарот за климатски окрај големата и на промени. Со поддршка од страна прекрасна историја ЦИВИКА Мобилитас, проектот е финансиран што на посетителите од страна на швајцарската Влада, соим ја нуди Москва, на сега е специфична цел „зајакнување тука и оваа современа капацитетите на граѓанските организации атракција која станува преку стимулирање соработка и изградба на неизбежнаставови алтернатива и контраст заеднички за животната средина на старото централно јадронаоколу како и подигање на свеста пошироката Црвениот плоштад и околината. јавност“. Идејата за „Москваработа, Сити“ енаодкрајот 1992 на По повеќемесечна

П 54 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

минатиот месец, Извештајот во сенка кој опфаќа околу 200 страници, беше официјално промовиран на македонски и англиски јазик. Тој ги опфаќа областите: хоризонтално законодавство, управување со води, (изработени од страна на Милеуконтакт Македонија), управување со отпад, квалитет на воздух, индустриско загадување и управување со ризик (Центар за климатски промени) природа, (Македонско еколошко друштво - МЕД) и климатски промени (Еко - свест). Во продолжение Ви ги презентираме главните наоди и препораки кои ги нотира овој извештај.

НАОДИ И ПРЕПОРАКИ Поглавјето 27 е едно од најкомплексните за преговарање со ЕУ, кое бара значителни капацитети и координација од страна на Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП), со оглед дека недлежностите се поделени со повеќе органи, опфаќа повеќе чинители и неопходна е интеграција со сите останати политики во државата. Тоа е и најскапото поглавје за имплементација - приближно четири милијарди евра се потребни за Македонија за имплементација. Проценката е дека ќе чини околу илјада евра по глава на жител само за потпоглавјето управување со

ПОТРЕБНИ СЕ ПОГОЛЕМИ ВЛОЖУВАЊА, ПРОФЕСИОНАЛИЗАМ, ОТЧЕТНОСТ И ТРАНСПАРЕНТНОСТ интервју По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

правичен начин, без потреси и превирања Во тој период имавме многу успеси но бидејќи сите вработени имаа еднакви и падови, кои нè направија поцврсти и шанси да учествуваат во приватизацијата отпорни за да можеме и понатаму да спрема тогашните закони. Со 100% бидеме фирма - лидер во Југоисточна акционерски капитал продолжи подемот Европа со мотив тоа и да останеме. на компанијата, чувствувајќи ги сите Несреќата во 1987 година во фабриката транзициски тешкотии и кризни години на АДИНГ во која загинаа седум наши вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј. за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме Неодамна во едно интервју го споменавте како феникс, за две години ги саниравме проектот „Нови профитабилни бизниси последиците со помош на тогашниот ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација? фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii животната средина, а во насока на нивно ХОРИЗОНТАЛНО ЗАКОНОДАВСТВО Охрид, Македонија - Х.Гранит, игралиште Тениско подобрување во иднина, редовно Во делот на хоризонталното објавување на овие документи, и поголемо законодавство, се нотира високо ниво на учество на јавноста во постапките. транспонираност на ЕУ-законодавството, но постојат проблеми во имплементацијата. Директивата за криминал во животната КВАЛИТЕТ НА ВОЗДУХОТ средина е во раните почетоци на Што се однесува до квалитетот на имплементација. Во однос на усогласување воздухот, извештајот нотира доброразвиена на законодавството во МЖСПП постојат мониторинг мрежа и нејзино проширување и само двајца правници кои работат на овој одржување во последните две години. процес. Сепак, и покрај високиот степен на Има одредени недоследности и во делот транспонираност на законодавството на известување и учество на јавноста во квалитетот на воздухот не ги задоволува постапките, особено за Стратегиска оценка барањата пропишани во ЕУна животната средина (СОЖС) и тоа во законодавството. Сè уште не е акредитирана најголем дел на локално ниво. Минимум централната лабораторија при МЖСПП каде стандардите за спроведување инспекциски што се врши калибрација на инструментите надзор (RMCEI) се инкорпорирани во за следење на квалитетот на амбиентниот Предлог-законот за инспекциски надзор во воздух. Нема извештаи за спроведувањето на животната средина, којшто е изготвен во планот за квалитет на амбиентниот воздух јануари 2021 година, а јавна расправа по 2013 - 2018 (иако предлага повеќе од 100 однос на Предлог-законот беше одржана на различни мерки), а не се воспоставени ниту 17.7.2021. Законот сè уште е во собраниска редовни мерења на тешките метали и на Македонија Крушево, Македониум, Споменик процедура и не е усвоен. Се препорачува да полициклични ароматични јаглеводороди. се формира група од експерти која ќе ги Извештајот препорачува интегриран пристап ревидира и ќе даде оценка за квалитетот на за подобрување на квалитетот на воздухот, студиите за оценка на влијанието врз ревидирање на Законот за квалитет на

не смее да биде на маргините Господине Дончев, деновиве се навршуваат 45 години од основањето на АДИНГ, компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа сте речиси целиот Ваш работен век. Можете ли да издвоите некои моменти, кои според Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? Q Четириесет и пет години постоење на една фирма се години на искуство, знаење и потенцијал да се продолжи по утврдениот пат со сигурни чекори. Тие 45 години АДИНГ се развиваше во опкружување кое носеше многу турбуленции, со промените од еден во друг општествен систем, со распаѓање на една голема држава и раѓање на нова, а притоа проследени со војни и транзиција која сè уште трае. води, околу 30 - 50 отсто од таа вредност по Македонија Скопје, прагови, преднапрегнати АБ жител за управување со отпад, и приближно толку за останатите области, се вели во Извештајот. Освен посветеноста на институциите, бара промена и во однесувањето на граѓаните, водењето на бизнисот, сериозен ангажман на локалните власти, како и обемна меѓународна соработка. Генералните наоди на Извештајот се дека усогласувањето на нашето законодавство е на средно ниво, но имплементацијата е на почетно ниво. Административните капацитети се недоволни (и по број и по квалитет), особено на локално ниво, како за имплементацијата така и за инспекцискиот надзор. Финансирањето на животната средина е минимално, а тоа значително влијае врз нискиот степен на имплементација. Препораките и критичките осврти во Извештајот имаат за цел да ги поттикнат надлежните органи на делување, да го насочат вниманието на донаторите и на Македонија кули, РЕК Битола, Разладни Европската комисија со цел обезбедување поддршка, како и да ја запознаат пошироката јавност со комплексноста на Поглавјето 27.

30 мај 2014

ПОРТА

1755

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало донесување Уредба за амбиентниот воздух, паркчена со течните споменикгорива заради квалитет на г. Багратион транспонирање (од времето на Директивата за содржина на сулфур во бензините 2016/802/ЕС, на битките со Наполеон),нов до „Кула донесување Национален план за заштита 2000“ и мостот на амбиентниот воздух и др. „Багратион“ на Непходно е и континуирано одржување на самиот брег на мерните станици на инструментите со цел реката Москва.иТоа непречено следење се првите објекти на квалитетот на од проектот воздухот со сите барани параметри. „Москва Сити“. Од високата ИНДУСТРИСКО платформа предЗАГАДУВАЊЕ И УПРАВУВАЊЕ СО РИЗИК мостот го имам спектакуларниот Кај индустриското загадување и поглед консо другиот управување ризик, се нотира потребата брег и московското од законско доуредување со цел јавна чудо „Мосва Сити“. достапност на информациите за собраните Приказната средства од издавањето на еколошките почнува...

дозволи А и Б, се укажува на долгото траење на постапките за издавањето на дозволите како и на недоволните административни капацитети, посебно на локално ниво. Укажано е и на потребата од понатамошно транспонирање на Директивата SEVESO III (Директива за спречување несреќи). Во таа насока мора да се идентификуваат сите инсталации што користат опасни хемикалии согласно оваа директива. Треба да се изработат планови за постапување во случај на несреќи на овие капацитети (внатрешен план), како и соодветни планови на oпштините каде што тие се лоцирани (надворешен план). Неопходно е што поскоро донесување на Законот за контрола на индустриските емисии. Поголема транспарентност е потребна и во однос на трошењето на финансиските средства, преку

П 18

ПОРТА

29 август 2014

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

објавување на сумата на собраните средства, како и на проектите кои се финансираат со средствата кои ги собираат општините (Осломеј, Новаци, Гази Баба и Карпош) од производството на енергија од фосилни горива согласно член 185-а од ЗЖС. УПРАВУВАЊЕ СО ОТПАД И после 15 години од првиот закон за управување со отпад, управувањето со отпадот во Македонија се базира на собирање и негово депонирање најнепосакуваната опција. Постои средно ниво на усогласеност на националното со ЕУ-законодавството, но неопходно е да се донесе нова стратегија за управување со отпад (или да се ревидира старата 2008 2020), како и да се следи имплементацијата на Стратегијата и на Планот за управување со отпад 2021 - 2027. Иако Законот предвидува регионално управување со отпадот, сепак со отпадот сè уште управуваат општините преку јавните комунални претпријатија кои вршат само собирање на отпадот и депонирање на локалната најблиска депонија. Системот за селекција сè уште изостанува, односно во голема мера се заснова на селекција воспоставена од страна на колективните постапувачи. Но, овде се поставува прашањето на легитимноста на издадените дозволи и нивната контрола во услови кога не постојат формални податоци за количината на производи пуштени на пазар. Се препорачува најитно

воспоставување интегриран регионален систем за управување со отпад во сите региони каде што има изработени регионални плански документи и физибилити студии, подобрување на инспекцискиот надзор, итно затворање на непрописните депонии, како и редовна изработка и публикување извештаи за количината на пуштање производи на пазарот во Македонија, што се дел од посебните текови на отпад и на постигнатите цели за собирање, селектирање и рециклирање. ПРИРОДА Во областа природа Извештајот ги нотира како позитивни чекори изработката на методологијата за идентификување на потенцијални Натура 2000 подрачја, како и прогласувањето на две нови заштитени подрачја - заштитено подрачје Осоговски Планини и национален парк Шар Планина. Системот за издавање дозволи за трговија со загрозени видови е во некоја мера воспоставен, но голем недостиг е необученоста или недоволните капацитети на институциите како и непостоењето на овластени депозитари за конфискуваните видови. Финансирањето на заштитата на природата е недоволно, а за управување со заштитените подрачја не се издвојуваат средства од централниот буџет. Се препорачува донесување нов закон за природа со што ќе се финализира транспонирањето на ЕУ-директивите, вклучително и регулирање на трговијата со загрозени диви животни. Понатаму, потребно е ревидирање на

интервју јубилеј,и разговараме значаен овој поводна По Листите строго заштитени заштитени директор генерален Дончев, Благоја со диви видови, донесување планови за и на АДИНГ. одбор Управниот насите претседател управување за заштитени подрачја, како и обезбедување државно финансирање за се навршуваат Дончев,наденовиве Господине функционирање заштитените подрачја и основањето на АДИНГ, годининаодбиодиверзитетот. 45 заштита Неопходни се денес сте на чие челоуправа компанија обуки на Царинската и наВие. Во неа век. Можете работен речиси целиот Ваш сте Фитосанитарната управа за препознавање кои според некоисомоменти, да издвоите ли нелегална трговија диви видови.

Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? Четириесет и пет Q УПРАВУВАЊЕ СОгодини ВОДИ постоење на знаење на искуство, фирма се години една Управувањето со води претставува едно по утврдениот да се продолжи иодпотенцијал најкомплексните и најскапите потпоглавја години Тие 45 со сигурни чекори. пат од преговарачкиот процес. Постои средна во опкружување кое се развиваше АДИНГ усогласеност на националното со промените многу турбуленции, носеше законодавство со ЕУ-законодавството во систем, со општествен во друг еден од оваа област, а потребно е понатамошно и кои голема држава на една распаѓање усогласување во подзаконските акти на нова,ода притоа раѓање произлегуваат Законотпроследени за води. Сериозен трае. која сè војни и транзиција со е проблемот со третманот на уште отпадните води. Само три до четири отсто од отпадните Скопје, Македонија прагови, преднапрегнати АБ води од индустријата и рударството се третираат пред испуштањето. 77,2 отсто од населението е покриено со систем за собирање отпадни води, а само 24,1 отсто од населението е покриено со систем за третман на отпадни води. Македонија има 25 пречистителни станици (ПС) (податок од 2020 година), со вкупен капацитет од 536.770 еквивалентно население. Потребни се 86 ПС со секундарен третман, од кои 16 ПС и со терцијарен третман. 82 отсто од населението е поврзано на централизиран јавен систем за водоснабдување. За жал, во 21-виот век сè уште имаме населени места и граѓани кои немаат пристап до квалитетна вода за пиење. Имаме енормно висока стапка од 62 отсто на неприходна вода, значително повисокo во споредба со просечното ниво во земјите на ЕУ (30 отсто). Само мал број на јавни комунални претпријатија (ЈКП) поседуваат дозволи за Битола, Македонија Разладни кули, апстракција наРЕК вода. Не постои кохерентна и унифицирана политика за управување со водите, има поделена надлежност помеѓу повеќе субјекти на национално и локално ниво и слаба координација. Неопходно е зајакнување на инспекциската контрола, бидејќи во земјата има само двајца водостопански инспектори. Се препорачува ревизија на постоечката Национална стратегија за води (2012 - 2042), изработка и усвојување нова водостопанска основа,

Во тој период имавме многу успеси но и падови, кои нè направија поцврсти и отпорни за да можеме и понатаму да бидеме фирма - лидер во Југоисточна Европа со мотив тоа и да останеме. Несреќата во 1987 година во фабриката на АДИНГ во која загинаа седум наши вработени, можеби беше најтешкиот период за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме како феникс, за две години ги саниравме последиците со помош на тогашниот ОХИС, и во 1990 година ја започнавме новата историја на АДИНГ, во време кога Македонија стануваше независна држава, а фирмите се трансформираа од општествени во приватни на акционерски принцип. АДИНГ беше една од првите пет фирми во Македонија кои успешно ја завршија приватизацијата. Таа стана сопственост на вработените на многу транспарентен и финализирање и усвојување на сите четири планови за усвојување со речен слив, намалување на уделот на неприходна вода, развивање програма за мониторинг, зајакнување на административните капацитети, зголемување на буџетот за оваа област и др. КЛИМАТСКИ ПРОМЕНИ Климатските промени со право се посочуваат како најголема закана на денешницата. Како што истакна и потпретседателот на Владата Никола Димитров по повод презентацијата на овој извештај во сенка, „ние сме првата генерација која сериозно ги чувствува последиците од климатските промени, но веројатно и последната која ќе мора да ги реши бројните предизвици и да застане на пат на глобалното затоплување и да избегне катастрофа“. Националното законодавство во оваа област е со низок степен на усогласеност. Недостасува политички консензус и климата не се поставува како приоритет во владините политики. Потребен е меинстриминг на климатските цели во сите сектори кои придонесуваат за климатските промени. Постојат слаби административни капацитети, но и низок капацитет за разбирање на оваа проблематика кај релевантните институции. Иако во моментов земјата носи климатски политики со високо

ниво на амбиција и климатски цели кои се во насока на остварување на зацртаните климатски цели на ниво на ЕУ, сè уште недостасува реална имплементација. Потребно е итно донесување на Законот за климатска акција, на Националниот план за клима и енергија, интегрирање на Парискиот договор и на Текстовите од Катовице во националното законодавство и воспоставување правни инструменти и финансиски средства за спроведување, интегрирање на политиките за клима во политиките за енергетика на земјата, интегрирање на климатските политики во стратегиите и плановите на единиците на локалната самоуправа, поддршка за научните истражувања, вработување на компетентен кадар од оваа проблематика во надлежните институции и сл. Јасно е дека на патот на остварување на сите зададени цели и надминување на сите Македонија Споменик Македониум, предизвици во секоја одКрушево, споменатите области претстои многу посветена работа од страна на сите чинители - надлежни институции, компании, граѓански организации, граѓани, медиуми, академската заедница и др. Притоа, членството во ЕУ не смее да биде цел сама за себе за спроведување на реформите во областа на животната средина. Несомнено, мотивот треба да биде почиста животна средина, подобро јавно здравје и подобар квалитет на живот на сите наши граѓани. n

31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

57 17

репортажа градежништво

БОЖИќНО СЕЛО ТРИКАЛА, ГРЦИЈА ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Од фабрика за леб Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

до фабрика за желби Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

Во Трикала, во последните десет години е поставено волшебно село од каде младите и старите посетители ги носат можеби најубавите божиќни спомени

Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА окрај големата и прекрасна тарата зграда историја од тули, изградена посетителите вошто 1884нагодина која билаим фабрика нуди Москва, е има за ја производство насега леб сега туканамена. и оваа Истата современа друга зграда, сега атракција која само завиткана состанува црвена неизбежна алтернатива контрастбожиќните панделка е место каде сеикажуваат на старото централно јадро околукоја се и новогодишните желби. Зградата Црвениот плоштад исело околината. наоѓа во Божиќното во грчкиот град Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Трикала е атракција како за младите така и за

П С 58 18

ПОРТА

31август декември 29 2014 2021

практична работилница за леб. Тие повозрасните посетители. да се реализира 1996 како брашно, година, на градските власти, обезбедуваат основниво состојки Индустриските објекти од архитектот 19 век, изѕидани почнува со икомплексот „Кула и Борис Иванович Тор и градоначалникот сусам кисело тесто за да2000“ се обликува, со тули, се многу атрактивен простор насекадегодина мост „Багратион“ отворен Лушков, веројатно како и многупати, да центри,пешачкиот дизајнира и декорира лебот пред да се пече. во светот и се претвораат во конгресни кој ги божиќни спојува новиот сегалерии, копира Америка водури многу „лудории“, и во 2000 Има година, и разни други кулинарски дискотеки, и бизнис-центри центар со еден од главните булевари паобјекти еве да за се други има московски Менхетен. креации во кои може да се ужива. намени. Оваа мелница е „Кутузовски“. На површина 60 хектари Избран е просторот Оваа магија, заедно соод прекрасните претворена во детска помеѓу желба. Третиот дека 250.000џуџиња, - 300.000 луѓе и транспортен круг, и децата се проценува приказни за самовили, гоблини Во објектот со реката помош Москва на џуџињата и работат комплекс. во убави постојниот хотелски на комплекс оревокршачи коиво сеовој трансформираат може да јасаемско научат уметноста правење леб. ќе живеат Проектираната од стануваат 12 милијарди „Международнаја“ во зградата близина за напечење, момчиња на цена Бадник, реалност во Во внатрешноста на по руските на „лесно Белиот Футуристичката идеја Божиќното селообичаи во Грција. децатадом. имаат можност да присуствуваат на долари

интервју јубилеј, значаен овој повод во ПоГрадот Грција, кој 10 месециразговараме во годината директор и генерален Дончев, Благоја со е само попатна станица кон метеорските АДИНГ. надекември одборво Управниот на светска претседател манастири како атракција, и јануари е вистинско сврталиште за туристите навршуваат сесместување Господине и во градотДончев, не можеденовиве да се најде на АДИНГ, од основањето години 45 бидејќи хотелите се резервирани два до три Во неа денес сте на чие чело компанија месеци однапред. Во Трикала, во Вие. последните Можете век. село Ваш работен целиот речиси сте десет години е поставено волшебно од коигиспоред некои моменти, издвоите дамладите ли каде и старите посетители носат е АДИНГ денес? она штоспомени. се најзначајни Вас можеби најубавитеза божиќни пет години Четириесетнаиџуџињата QМелницата имапостоење нов животнаод знаење на искуство, сеигодини фирма една детските бајки сега е симбол на градот која утврдениот продолжи да сеискуство, потенцијал инуди фантастично коепо добива убав, 45 години чекори. со сигурни пат едукативен карактер кој Тие ги надминува во опкружување се развиваше АДИНГ традиционалните божиќни активности. кое со промените многу турбуленции, носеше Во прекрасните замоци на селото ќе со систем,џуџиња, друг општествен еден во од сретнете храбри витези и разиграни и ги држава голема распаѓање Дедо Мраз, на но една и магичен бунар што ќе а притоа проследени нова,желби. раѓање „слуша“ на вашите трае. сè уште и транзиција војнитака, со Исто може да секоја посети и фабриката за чоколади каде саканиот Дедо Мраз и Македонија Скопје, прагови, ги преднапрегнати АБ неговите безброј асистенти откриваат своите слатки тајни, а највпечатливите колачи се прават во работилницата за чоколади. Џуџињата ги обликуваат топлите и шарени бонбони создавајќи уникатни дизајни. Тие користат фантастични состојки (какао, јаткасти плодови, овошје, билки итн.) за производство и продажба на огромни чоколадни табли. Секој агол од паркот крие различно изненадување. Бонбоните, крофните и колачите ја комплетираат сложувалката на слатките задоволства во оваа област од паркот. Старите оџаци во паркот шират неверојатно примамливи мириси, апаратите за слатки се

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити Тргнувам пешки од авенијата „Кутузовски“, една од главните сообраќајници на Москва, преку мало паркче со споменик на г. Багратион (од времето на битките со Наполеон), до „Кула 2000“ и мостот „Багратион“ на самиот брег на реката Москва. Тоа се првите објекти од проектот „Москва Сити“. Од високата платформа пред мостот го имам спектакуларниот поглед кон другиот брег и московското чудо „Мосва Сити“. Приказната почнува...

П 18

ПОРТА

29 август 2014

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

подготвени да изградат што повеќе играчки и бонбони, а разните тематски куќи, како домот на Дедо Мраз, куќата на Самовилата и магичните улички, чекаат деца од сите возрасти. Дедо Мраз има своја куќа во паркот и ги отвора своите големи топли раце за стотиците илјади посетители. Младите и старите луѓе шетаат меѓу магичните улички од бајките и преминуваат преку реката и мостовите за да стигнат до вистинскиот остров, земјата на Дедо Мраз. Таму ќе се најдете пред импресивниот влез на двокатната дрвена куќа со тераса од соништата со поглед на паркот. Внатре во куќата ќе ве пречека прекрасно уредена соба во која за момент ќе помислите дека сте дел од некој божиќен филм. Надвор од собата Дедо Мраз подготвен со санката чека да ги слушне новогодишните желби на посетителите. Насекаде во паркот се наоѓаат интересни дрвени куќички во кои има убави, магични суштества кои ќе ве пречекаат во нивниот дом и ќе ги споделат своите тајни на љубов, радост и среќа. Она што е вистински акцент е дека Божиќниот парк тематски е поделен на делови кои на младите посетители им нудат едукативни приказни кои ја подигнуваат свеста за клучни теми како што се важноста на водата, почнува да се средина реализира во 1996со отворено животната и љубовта година „Кула 2000“ и срцесовокомплексот нашиот секојдневен живот. пешачкиот мост „Багратион“ отворен Посетителите на Воденицата на џуџињата во 2000 кој гииспојува новиот можегодина, да се нурнат во игрите и возењата во центар еден од булевари лунасопаркот, да главните одат на лизгање на мраз во „Кутузовски“. На површина од 60 хектари Белата палата, да купат сувенири и прекрасни се проценува дека 250.000 -пазар, 300.000 луѓе разни подароци на божиќниот да вкусат ќе живеат и работат во овој комплекс. задоволства во фабриката за чоколади. Проектираната цена од 12сомилијарди Во овој парк Божиќ себе ја носи магијата долари по руските обичаи нанас.. „лесно на која се надева секој од n

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014

ПОРТА

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

П 18

ПОРТА

29 август 2014

рубрика интервју По повод овој значаен јубилеј, разговараме со Благоја Дончев, генерален директор и претседател на Управниот одбор на АДИНГ.

Telekom

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија

Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

Споменик Македониум, Крушево, Македонија

31 декември мај 2014 30 2021

ПОРТА

63 17

градежништво

ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА

Москва Сити

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

П 18

ПОРТА

29 август 2014