6 minute read
insan Hakları Eğitimi
Human Rights Education
İnsan Hakları Eğitimi
Hak talep edebilmek ve tazminat isteyebilmek için insanların haklarını bilmesi ve anlaması gerekiyor. Devletlerin, hakları tam anlamıyla saymaları, korumaları ve uygulamaları için eğitim ve profesyonel gelişim gerekiyor. Eğitim, insan hakları ihlallerinin önlenmesinde önemli.
Ulusal insan hakları kurumları (NHRI), ülkelerinde insan hakları eğitiminin gelişiminden sorumlulardır.
Paris İlkeleri, “ulusal insan hakları kurumlarının, okullarda, üniversitelerde ve mesleki çevrelerde öğretilmesinde, araştırılmasında ve uygulanmasında söz sahibidir” der. Birleşmiş Milletler Bildirgesine göre; insan hakları eğitimi ve uygulanması konusunda, ulusal insan hakları kurumlarının, farkındalığı yükseltmek, ilişkin kamu ve özel kişileri harekete geçirmek için önemli rol oynayacağı kesindir.
Saygınlığın kabul edilmesi; insanların eşit ve devredilemez haklarının, özgürlüğünün, adaletin ve barışın temelidir.
İnsan Hakları Karakteristik Özellikleri
İnsan hakları doğuştan kazanılan, devredilemez evrensel hak ve özgürlüklerdir. Devletle ilişkilerini, devlete karşı sorumluluklarını, toplum içinde ve birbirleriyle nasıl yaşanılacağını düzenlerler.
İnsan hakları, insanların haklarına ayrım gözetmeksizin, eşit olarak sahip olmalarını gerektirir. Yönetenle yönetilen arası ilişkilerin temellerini hazırlar. Ayrıca insan hakları, hayattaki statüleri ve koşulları ne olursa olsun, tüm insanların onurunu tanımayı ve korumayı amaçlar. İnsan hakları evrenseldir ve devredilemezdir. İnsan değerinin tanınması üzerine kurulmuştur. Kanunlara itaatsizlik durumu söz konusu hariç, haklar kaldırılmamalıdır. Haklar bağımsız, birbiriyle ilişki içinde ve bölünmezler. Hakların birbirleriyle karışık ilişkileri vardır ve birbirlerine üstünlükleri yoktur. Bir takım hakları kabul edip diğerlerini tanımamak kabul edilemez. Genellikle bir hakkın uygulanması diğerlerinin uygulanmasına bağlıdır. Bir hakkın ihlali diğer hakların uygulanmasını olumsuz olarak etkiler. Bir haktan faydalanmak, diğer haklardan da faydalanmak anlamına gelir.
Eşit ve ayrımcı niteliğe sahip olmayan haklardır. Herhangi bir insani karakteristik özelliğe ayrımı kesinlikle yasaklar. Ayrımcı olmama ilkesi, tüm insan hakları ve özgürlükleriyle bağlantılı olarak, herkesin doğuştan eşit ve özgür olduğu prensibi çerçevesinde herkese uygulanır. İnsan hakları hem hak, hem yükümlülüktür. Her insan/grup bir diğer insanla/grupla hak ve yükümlülükler kapsamında ilişki içindedir. Devlet, hakları saymak, korumak ve teşvik etmek için uluslararası yasalar doğrultusunda özel yükümlülükler ve görevler üstlenir.
-M.Ö. 1750: Hammurabi Kanunları, Babil; Babil İmparatorluğu 1. Kral tarafından tasarlandı. Yazılı tarihte bilinen ilk yasalardan biri. Masumiyet karinesi fikrine açıktır. Suçlayana ve suçlanana kanıt sunma fırsatı tanınması gerektiğini savunur.
-M.Ö. 1200-100; Eski Ahit/Tevrat/ Tanah; Yaşama ve mülk edinme hakkına dair 10 emri içerir; öldürmeyeceksin, sinagog sığınma hakkı, masumiyet karinesi ilkesi bunlardan bazıları.
-M.Ö. 551-479; Konfüçyüs Öğretileri; ikili öğreti - kendin için istemediğini başkası için de istememe prensibini içerir.
-40-100; Yeni Ahit; İsa ve havarilerinin öğretilerinden oluşur. Genel prensipleri Tanrı, şevkat, affetme, eşitliktir.
-644-645; Kuran, Müslümanların kutsal kitabıdır. 23 yıl boyunca Melek Cebrail tarafından Muhammed Peygambere vahiy edilen Allah’ın kelamıdır. İncil ile, Nuh’un Gemisi ve Musa dahil birçok öyküyü paylaşır. Özel hayat, özgürlük, haysiyet ve eşitliği prensip edinir.
-1215 Magna Carta; “özgürlükler bildirgesi” habea corpus/ihzar emri konseptini ve ABD Anayasasının temel bileşenlerinden biri haline gelen “temsil yetkisi yoksa vergi de yok” kavramını getirmiştir.
-1400’ler: Nezahualcoyotl Kanunu; Saygın ve etkin bir kral; Texcoco (şimdi Meksika) Krallığına kanun, ilim ve sanat getirdi. Güçler ayrılığı temelli yasa kitabı tasarladı ve finans, savaş, adalet ve kültür konseylerinin etkin olduğu bir yönetim sundu. -1648: Vestfalya Antlaşması; Protestanlar ve Katolikler arasındaki Otuz ve Seksen Yıl Savaşlarını bitirir. Yöneticilere kendi yetki alanlarında dinlerini belirleme hakkı sunarak, Modern Ulusal Egemenlik kavramını biçimlendirdi.
-1689 İngiltere İnsan Hakları Beyannamesi; monarşist James II’nin devrilmesinin ardından Parlamento tarafından kabul edildi. Krallığın, parlamentonun izni olmadan yasaları askıya almasını, vergi almasını veya seçimlere müdahalesini önledi.
-1776: Amerikan Bağımsız Bildirgesi; Amerikan devrimi sonrası kabul edildi. Yaşama, özgürlük, mutlu olma hakkı konularında merkezi insan hakları beyannamesi haline geldi. -1789: Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi; mutlak monarşiden daha demokratik bir forma geçildi. Doğal haklar listelendi: özgürlük, mülk edinme hakkı, güvenlik, baskıya direnme hakkı... Aristokrat ayrımcılığın yerini kanun önünde eşitlik aldı.
-1863: Özgürlük Bildirgesi; Amerikan Başkanı Abraham Lincoln tarafından basıldı. Kölelere özgürlük tanındı.
-1893: Yeni Zelanda; kadınlara oy kullanma hakkı veren ilk devlettir.
-1919: Milletler Cemiyeti Sözleşmesi; çatışmalara son vermek ve uluslararası işbirliği yapmak için I. Dünya Savaşı sonrası imzalandı. Birlik üyeleri tüm barışçıl olasılıklar araştırılmadan savaşa girmeme kararı aldı. ABD, Japonya, Italya ve Almanya çekilince zayıfladı.
insan hakları hikayesi
İnsan haklarının varlık süreci insanın var olmasıyla başlar. Felsefi, dini, kültürel akımlar yüzyıllar içinde insan hakları konseptini farklı formlarda tanıdılar.
Uluslararası İnsan Hakları Çalışma Alanları
Bazı insan haklarını tanıma ve yasalaştırma faaliyetleri sürerken, uluslararası ortak standartlar ve işlemler belirleme konusunda toplumu harekete geçiren, II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan vahşet oldu..
1945 yılında ekonomik, sosyal, kültürel ve insani problemleri çözmek için Birleşmiş Milletler Sözleşmesi imzalandı. 1948 yılında Birleşmiş Milletler, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini kabul etti.
Bildiriyi 1966 yılında Birleşmiş Milletlerin imzaladığı iki önemli anlaşma takip etti; Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi; yaşama, ifade özgürlüğü, kanun önünde eşitlik ve ayrımcılıktan korunma hakkını içeriyordu.
Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi; çalışma, eğitim, sağlık, dil, yeterli yaşam standartları hakları kadar, kültüre katılma hakkı da tanıyordu.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde belirtilen insan hakları ilkeleri ve standartları, “Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi” ve “Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi” gibi özel gruplara yönelik olarak başka sözleşmeler ve anlaşmalarla rafine edildiler.
Bildiri için leyhte oy veren ülkeler; Afganistan, Arjantin, Avustralya, Belçika, Bolivya, Brazilya, Burma, Kanada, Şili, Çin, Kolombiya, Costa Rica, Küba, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, Mısır, El Salvador, Etiyopya, Fransa, Yunanistan, Guatemala, Haiti, İzlanda, Hindistan, İran, Irak, Lebanon, Liberya, Luksemburg, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda, Nikaragua, Norveç, Pakistan, Panama, Paraguay, Peru, Filipinler, Tayland, Sweden, Suriye, Türkiye, Birleşik Krallık, Birleşik Devletler, Uruguay ve Venezueladır.
Uluslararası İnsan Hakları Uygulamaları
Anlaşma bir ülkeyi bağlayan özel kurallardan oluşur. Bildirge, hüküm, protokol, anlaşma, sözleşme gibi farklı isimlerle anılırlar. Anlaşma ülkeler üzerinde yasal bağlayıcıdır. Anlaşmayla taraf olmayı kabul etmiş olurlar.
Devlet bir anlaşmaya taraf olmasa bile, uluslararası teamül hukuku taraflarından biriysel veya kuralları oluşturan taraflardan biriyse anlaşma hükümlerinin üzerinde bağlayıcılığı olabilir. Devletin taraf olmayı kabul etmesi, anlaşma hükümlerini uygulamasını zorunlu kılar. Bunu, uluslararası toplumun ülke raporlarını araştırarak ve Evrensel Periyodik İnceleme işlemine katılarak yapabilirler.
Uluslararası İnsan Hakları ve Uluslararası İnsan Hakları Sistemi: Ulusal İnsan Hakları Kurumları İçin El Kitabı, uluslararası insan hakları çerçevesini anlamak için yararlı bir rehber sağlar.
1951: Mültecilerin Statüsüne İlişkin Sözleşme; mültecilerin kimliğini ve haklarını tanımlar; dinde inanç ve uygulama özgürlüğü, çalışma hakkı eğitimi seyahat evraklarına erişim hakkı gibi. Ev sahibi ülkeye karşı sorumluluklarını da içerir.
1965: Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiyesine İlişkin Sözleşme; özellikle devletler tarafından uygulanan kalıcı ırk ayrımcılığına ithafen hazırlandı. Tüm ayrımcılığın ortadan kaldırılması için çağrıda bulunur. Farklı kökenden insanlar arası anlayış ve saygıyı arttırmak için araç olarak eğitimi teşvik eder. 1984: İşkence ve diğer Zalimane, İnsanlık dışı ya da Aşağılayıcı Muamele ve Cezanın Önlenmesi Sözleşmesi; Sözleşme devletlerin, yargıda işkence konusunda etkin önlemleri almalarını gerektirir. Aynı zamanda işkence görmeleri muhtemel ülkelere gönderilmelerini de yasaklar.
1989: Çocuk Hakları Sözleşmesi; temiz su, yemek, sağlık hizmetleri, bedava eğitim, yaşama ve gelişim ve kendi dilleri, dinleri, kültürlerine sahip çıkma hakkı gibi 1959 Çocuk Hakları Bildirisi hükümlerinin uygulanması için yasal zorunluluk getirir. Ucuz işçi ve asker olarak kullanımlarını yasaklar. 1990: Tüm Göçmenlerin ve Ailelerinin Haklarının Korunması Sözleşmesi; ülkenin kendi vatandaşıyla eşit muamele ve eşit çalışma koşullarını garanti altına alır.
2007: Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme; bağış, tıbbi yardım ve sosyal koruma konularını içerir. Engelli kişilerin bu hakları talep edebileceklerini ve kendi hayatlarına dair karar alabileceklerini vurgular.
1979: Birleşmiş Milletler Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi; kadının haklarını korur, politik ve toplumsal hayata katılımını teşvik eder. Aynı zamanda toplumsal cinsiyet rolleri ve aile ilişkilerini şekillendiren etkili güçler olarak kültür ve geleneği tanımlar.
2007: Yerli Halkların Hakları Bildirgesi; Bildiri yerli halkların, kolonizasyon ve kaynakların işgali gibi tarihi adaletsizliklerin kurbanı olduklarını kabul eder. İstekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda kendi kurumlarını, kültürlerini, geleneklerini yaşatma, güçlendirme ve gelişmeleri takip etme haklarını tanır.
