De focus vinden

Cal Newport (1982)

is Associate Professor of Computer Science aan Georgetown University in Washington. Zijn boeken Diep werk (2016) en Digitaal minimalisme (2019) werden bestsellers. Zijn laatste publicaties over het omgaan met de afleidingen van de digitale wereld zijn De tijdsblokplanner (2020) en A World Without Email (maart 2021)

calnewport.com U pleit voor geconcentreerd werken zonder digitale afleiding. Hoe ziet uw browservenster er nu uit? In het mijne zijn er acht tabbladen geopend.

Dat moet ik natellen – twaalf. Vlak voor dit gesprek heb ik een blog afgewerkt die te maken had met alle tabs die ik geopend had. Eigenlijk probeer ik de tabs weer te sluiten als ik er klaar mee ben. Deze momentopname is misschien niet het beste voorbeeld.

Uw boeken ‘Diep werk’ en ‘Digitaal minimalisme’ werden meteen bestsellers. Hebt u een gevoelige snaar geraakt?

We beseffen steeds meer dat de technologie die onze communicatie makkelijker en sneller moet maken, ons van het échte werk afhoudt. In Diep werk maak ik onderscheid tussen geconcentreerd en niet-geconcentreerd werken. Je moet beide zaken als twee verschillende dingen behandelen. Maar dat doen we niet en daarom voelen we ons vaak gestrest en overbelast. In Digitaal minimalisme gaat het daarover: veel mensen begonnen zich ongemakkelijk te voelen in hun relatie met de digitale wereld. Het boek laat zien dat er een alternatief is.

Wat houdt ‘geconcentreerd werken’ precies in?

Je concentreren op een cognitieve en uitdagende taak zonder te worden afgeleid.

Is dit in alle beroepen zinvol?

Ja, geconcentreerd werken is nuttig voor veel verschillende doeleinden, of we nu schrijven, programmeren of een moeilijke beslissing moeten nemen. Geconcentreerd werken betekent niet schakelen tussen contexten. Als we aan het schrijven zijn, houden we apps als Slack niet in de gaten en checken we niet continu onze inbox. We moeten gefocust zijn op ons eigenlijke werk.

Soms moet je snel iets online opzoeken. Is dat nog steeds mogelijk?

Je moet contextveranderingen zien te vermijden. Het is geen probleem om iets op te zoeken op Wikipedia, maar als je naar je inbox gaat en een mailtje van je baas ziet, schakelen je hersenen over naar een ander netwerk. Deze netwerkschakeling veroorzaakt verwarring en tast de cognitieve prestaties aan.

Wat gebeurt er in onze hersenen tijdens een fase waarin je geconcentreerd aan het werk bent?

Wanneer je geconcentreerd bent, onderdrukken de hersenen andere toepassingen van de neurale netwerken. Je wordt volledig geabsorbeerd en kunt dan alle mentale middelen voor je werk gebruiken.

Er zijn veel apps om het gebruik van mobiele telefoons te verminderen. Hoe effectief zijn ze?

Vaak denken mensen dat ze het onderliggende probleem kunnen oplossen door oppervlakkige maatregelen te nemen, zoals het uitschakelen van meldingen. Maar uiteindelijk is het zaak om uit te zoeken welke rol de technologie moet spelen en hoeveel tijd we op onze schermen willen doorbrengen. Als je tot de kern van het probleem doordringt, zal al het andere op zijn plek vallen.

Denkt u dat verveling het mogelijk maakt om tot de kern van het probleem door te dringen?

Verveling is voor mij als honger. Honger is een zeer onaangenaam gevoel, want eten is echt belangrijk voor ons. Verveling voelt net zo erg. En het vervult een belangrijke functie, want het spoort ons aan om iets zinvols te doen. Mensen vervelen zich en als gevolg daarvan hebben ze dingen uitgevonden als vuur, het wiel en de landbouw. Ze ontwikkelen de drive om dit te doen omdat ze niet tegen het gevoel van verveling kunnen.

Om te ontsnappen aan de verveling hoef je tegenwoordig alleen nog maar over een display te vegen.

Als nieuwe technologie gebruikt wordt om een elementaire drive te ondermijnen, lukt dat niet. We moeten eten om te overleven en junkfood is een snelle manier om de honger te stillen. Maar als we chips eten, schaden we onze gezondheid. Ik heb dezelfde zorgen over verveling. Dat is echt een sterke drive, de drang om echt belangrijke, betekenisvolle dingen te doen.

Vindt u het lastig om zelf uit de buurt te blijven van social media?

Ik heb nog nooit een social media-account gehad.

Hoe kan het dan dat uitgerekend u over social media-verslaving schrijft?

Misschien ben ik juist daarom wel de aangewezen persoon daarvoor. Ik ben een van de weinige neutrale waarnemers die het fenomeen vanaf het begin hebben kunnen volgen. Neem de willekeurige voorwaarden: op social media kan een beperkt aantal tekens worden gebruikt en er worden hartjes en duimpjes geplaatst die op en neer wijzen – het is een wereld vol vreemde rituelen. Toch zijn ze over de hele wereld geaccepteerd en bepalen ze ons leven.

Over welke digitale veranderingen bent u enthousiast?

Ik ben een echte internetnerd. Vooral de sociale kant van het internet vind ik geweldig. Het idee dat mensen met elkaar kunnen netwerken, ideeën kunnen uitwisselen en tot nieuwe inzichten kunnen komen via dit universele netwerk waartoe iedereen toegang heeft – het blijft me verbazen. Maar waarom zouden we daarvoor het internet gebruiken, dat door bedrijven als

Facebook is uitgevonden? Ze hebben hun eigen internet ontwikkeld met hun eigen servers en ze houden alles in de gaten. Dat zorgt ervoor dat alle goede aspecten weer teniet worden gedaan.

U adviseert om te beginnen met een dertig dagen durende ontwenningskuur en alle onnodige apps te verwijderen. Hoe kom ik te weten wat ik niet nodig heb?

Dat zijn alle zaken die ik dertig dagen lang kan missen. Ik doel op ‘optionele persoonlijke digitale technologieën’: social media, online berichten, games, enzovoort. Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat degenen die dertig dagen lang hebben deelgenomen aan het experiment en echt hebben nagedacht over wat ze graag doen en wat voor hen belangrijk is, eerder in staat zijn om dingen voorgoed te veranderen.

Wat gebeurt er op de dertigste dag?

Op de laatste dag van het experiment gaan ze terug en vullen ze hun ‘digitale kast’ weer, maar alleen met de dingen die ze echt nodig hebben. Veel mensen hadden een Facebook-groep waar ze graag lid van wilden zijn, maar ze hadden de nieuwsfeed niet nodig. Nu kunnen ze de tool zo gebruiken dat ze de voordelen kunnen benutten en de meeste valkuilen kunnen vermijden. De mensen die deze periode van dertig dagen beschouwden als een breuk met de digitale wereld zonder echt te ontdekken wat ze in plaats daarvan wél wilden, haakten meestal voortijdig af.

Wat doen mensen met de tijd die ze niet meer besteden aan apps?

Sommige mensen beseffen dat sociale interactie meer inzet van hen vraagt. Ik merk vaak dat mensen zich tijdens de ontwenningsperiode bij een hardloopgroepje aansluiten, op vaste dagen met vrienden gaan lunchen of regelmatig bellen met familieleden. Dit soort dingen geven hen veel meer voldoening.

Hoe kunnen bedrijven hun werknemers helpen om zich beter te concentreren op hun werk?

Er is een oppervlakkige en een diepgaande oplossing. Ik raad mensen aan om samen met hun directie te zoeken naar de ideale verhouding tussen werkuren waarin ze zeer geconcentreerd en waarin ze wat minder geconcentreerd werken. Als beide partijen daarmee hebben ingestemd, kun je een stap terug doen en kijken wat er moet gebeuren om dit belangrijke doel te bereiken. Dit zou kunnen betekenen dat er ’s ochtends niet wordt vergaderd. Je werkt ‘s ochtends, vergaderingen vinden plaats in de middag en vrijdag is de dag waarop geconcentreerd wordt gewerkt. En iedereen in het team kent dit schema.

Maar de e-mails blijven maar komen.

De grootste concentratiekiller is het voortdurend asynchroon communiceren via e-mail of andere berichtendiensten. Als je er niet aan meedoet, komen de gesprekken tot stilstand. De stagnatie zorgt dan voor vertraging. Als je in de loop van de dag twintig of dertig asynchrone mails moet volgen, kun je je nauwelijks ongestoord op iets concentreren. Het probleem is echter dat deze mails een doel dienen. In veel bedrijven vormen ze de manier waarop de werkzaamheden in kaart wordt gebracht, worden gedistribueerd en worden beoordeeld. Dit brengt me bij de meer diepgaande oplossing waarover ik momenteel een boek schrijf dat in maart 2021 zal verschijnen: A World Without Email. Dit boek draait over de vraag hoe de kenniseconomie volledig opnieuw kan worden ingericht.

Welk advies hebt u voor mensen die thuis werken?

Mijn advies zou zijn om je tijd in te delen in tijdsblokken. Je verdeelt de uren van de dag en denkt na over wat je moet doen en wanneer je dat wilt doen. In het geval van een thuiskantoor ben je gebonden aan bepaalde verplichtingen, vooral als je kinderen hebt. Je moet dus heel goed weten hoeveel tijd je daadwerkelijk tot je beschikking hebt. En hoe je die het beste kunt benutten.

Een onverbeterlijke changemaker

Hij is een kapperszoon die als tiener moeilijk zijn plek vindt. Na een succesvolle blitzcarrière in de marketing gooit hij het roer om en zet hij uit het niets Dance4Life op, een aidspreventiecampagne op planetaire schaal. Sinds tien jaar werkt Dennis Karpes met Justdiggit aan een nóg ambitieuzer project: de ‘vergroening’ van de planeet. Deze onverbeterlijke changemaker is de nieuwe merkambassadeur van Mercedes-Benz. Een kennismaking

Tekst van MAXIME SCHOUPPE Foto’s van RON VAN DER SLIK

We treffen Dennis Karpes op het terras van het Groene Paviljoen in Baarn, de groenste vergaderlocatie van Nederland. Hij heeft net de fotosessie met zijn nieuwe Mercedes-Benz EQC achter de rug. De eerste vraag is nog niet eens gesteld of het interview verandert in een dialoog vol vuur en passie. Van de hak op de tak, maar met een duidelijke rode draad: die van een man barstensvol energie die zijn roeping vond door zijn hart te volgen en voor wie geen uitdaging te groot is.

Als we aan het gesprek beginnen is Dennis nog onder de indruk van een boekje dat hem kort daarvoor door de eigenaar van de locatie in handen is gedrukt: De boomhoroscoop. Die traditie gaat terug tot de Kelten, een volk dat in de oudheid in WestEuropa leefde en heilige bomen vereerde. “Ik zoek de boom op die bij mijn geboortedatum past en wat lees ik? ‘De lijsterbes wil de wereld verbeteren … en slaat zich met kracht, volharding en passie door het leven.’ Dat is mij helemaal op het lijf geschreven!”, vertelt hij, nog vol ongeloof.

Ben je altijd zo gedreven geweest?

Als tiener was ik eigenlijk best een onzekere jongen. Ik ben opgegroeid in een liefdevol gezin, maar we hadden het niet zo breed. ’s Zomers verbleef ik wel vier maanden aan zee in een strandhutje – iets wat ik altijd ben blijven doen – en genoot ik volop van de zon en het surfen. Die ‘vrijheid blijheid’ heeft een blijvende invloed op me gehad. Maar na de zomer kon ik thuis en op school niet zo goed mijn plek vinden. Ik was geen uitblinker en mijn ouders konden mij niet bijstaan met advies over mijn studiekeuzes. Tegen beter weten in koos ik aan de hogeschool voor een economisch-juridische opleiding, die absoluut niet bij me paste. Ik heb letterlijk al mijn punten bij elkaar gespiekt. Op mijn 24ste had ik die studie afgerond, maar ik wist helemaal niet wat ik met mijn leven wilde doen. Ik besloot om eerst nog een verre reis te maken. Zo ben ik voor enkele maanden naar Kaapstad gegaan. Om de zon, de wind, de watersport. Helemaal alleen. Ik kwam daar aan op een uniek moment: Nelson Mandela was net vrijgekomen en werd president, het ZuidAfrikaanse rugbyteam was wereldkampioen geworden... Ik maakte een stuk geschiedenis van dat land mee. Die reis was een lifechanging experience die de koers van mijn leven zou bepalen. Ik zie mij nog op de dag van mijn vertrek naar de Tafelberg kijken en tegen mezelf zeggen: “Wat ga jij bedenken om nog heel vaak hier terug te komen?”

Maar eenmaal terug in Nederland moest je wel aan de slag…

Ik dacht: laat ik iets doen wat ik écht leuk vind. Ik fitneste toen bij een kleine sportschool die wilde uitbreiden. Voor ik het wist was ik de rechterhand van de marketingman. Zonder specifieke opleiding, maar ik kon wel goed mensen met elkaar verbinden. En enkele jaren later was ik marketingdirecteur bij Levi’s. Een Amerikaanse multinational…

Hoe zet je dan de stap naar Dance4Life?

Ik was best succesvol, maar voelde steeds sterker de drang om zelf een project op te zetten. In juni 2000 had ik een eurekamoment. Toen wist ik zeker dat ik voor de rest van mijn leven voor de inhoud zou gaan en op mijn manier impact zou hebben. Al mijn indrukken uit Afrika kwamen terug en ik schreef op een paar A4’tjes een megalomaan plan om de wereld te verbeteren – en te veroveren. Kofi Annan, de toenmalige VNsecretaris-generaal, had de bestrijding van hiv/aids uitgeroepen tot een van de millenniumdoelstellingen. Maar hoe overtuig je jongeren van de ernst van die