YAYIN KURULU
Fatih UYUMAZ Şehriban UYUMAZ Özgür TÖNBÜL Yasemin ÖZÇELİK Rahime ÜNAL ÇETİNKAYA
YAZI İŞLERİ VE TASARIM
Fatih UYUMAZ Şehriban UYUMAZ Özgür TÖNBÜL Yasemin ÖZÇELİK Rahime ÜNAL ÇETİNKAYA
İLETİŞİM VE YAZI GÖNDERME psikomavi@gmail.com https://www.facebook.com/groups/psikomavi/ https://www.facebook.com/psikomavidergisi
Psikomavi E-Dergisi 2 ayda bir yayınlanmaktadır. Psikoloji, kültür ve edebiyat konularında yazılar içermektedir. Dergide yayınlanan yazılardan yazarın kendisi sorumludur.
Psikomaviden… Mutluluk belki de ülke olarak bu dönemde en çok ihtiyacımız olan şey. Yaşanan olaylardan sonra bir nefes mutluluk hepimize iyi gelecek belki de…
Bu sayımızda sizlerin karşısına mutluluk ile çıktık. Mutluluğun nöronlarla ilişkisini ve pozitif psikolojide mutluluğu kuramsal açıdan severek okuyacağınızı umuyoruz. Aile ve evlilik hayatında mutluluğun ne kadar önemli bir nokta olduğunu, mutluluğun yansımalarını ve deneme yazımız boşlukta bir mutluluğu ilgiyle takip edeceksiniz. PsiKitap bölümümüzde mutluluk ve ölümü inceleyen kitap tanıtımımız hoşunuza gidecek. Ayrıca PSinema bölümümüzde her izleyende tebessüm yaratan, izlenildiğinde insanın içini sıcacık eden, küçük şeylerden mutlu olan Amelie’yi tanıtıyoruz. Serbest Çağrışım ve Mavi Ayraç kısımlarımızda yine dopdolu.
“Mutlu olmanın en kolay yolu mutlu etmekle başlar”.
İyi okumalar.
İÇİNDEKİLER
1-2
Psihaber-Araştırma
3-6
Mutluluğun Nöropsikolojisi
7-9
10
Pozitif Psikoloji ve Mutluluk Varsayımı Serbest Çağrışım
11-13
Mutlu Evlilik
14-16
Mutluluk Aynası
17
Mavi Ayraç
18-19
Boşlukta Bir Mutluluk
20
PsiKitap
21
PSinema
Psikomavi
1
Psikohaber – Araştırma
Depresyondayken Gurur, Mutluluk ve Keyif Hisleri Engelleniyor Depresyonun en bilinen belirtilerinden biri yaşam zevkinin azalması olan anhedonidir. Depresyon yaşayan bireyin olumlu duygular yaşasa bile, bu duygulara verdiği anlam ve o duygularla ilgili yaşantısı genelde olumsuzdur ve eskiden zevk aldığı bu duygular ona artık eskisi gibi haz vermez. Peki ama özellikle hangi duygular? Gruber ve arkadaşları, depresyon yaşayan 18-56 yaş arasındaki bireylerin gurur, mutluluk ve eğlence duygularına verdikleri anlamları ve tepkileri inceliyor. 20 dakikalık bireysel görüşme sonrasında hem depresyon seviyeleri hem olumlu duygulara verilen anlamı ve o duyguların özellikleri ölçülüyor. İkinci araştırmada ise, depresif katılımcılarla depresif olmayan katılımcılara gurur, mutluluk ve eğlence öğeleri içeren filmler izlettiriliyor. Sonrasında bu duygulara yoğunlaşmaları isteniyor ve verdikleri tepkiler ile filmlerdeki duyguları ne boyutta yaşadıkları ölçülüyor.
Sonuçlar, depresyon yaşayan katılımcıların daha az gurur, mutluluk ve keyif duyguları yaşadığını gösteriyor. Bu duygular arasındaysa en çok gurur duygusunda eksiklik yaşadıkları görülüyor. Asıl önemlisi depresyon yaşayan kişilerin gurur duygusu içeren filmlere daha olumsuz tepkiler verdikleri. Yani depresif belirtiler, belirli olumlu duyguları uyandıran filmleri izleyince bile bu duyguların ortaya çıkmasını engelliyor. Bu araştırma, depresyonun duygusal yoğunluğunun yarattığı bölünmeyi ve haz alamama duygusunu göstermesi açısından önem taşıyor. Detaylar için kaynak
Gruber, J., Oveis, C., Keltner, D., & Johnson, S. L. (2011). A discrete emotions approach to positive emotion disturbance in depression. Cognition and Emotion, 25 (1), 40–52. http://ajanspsikoloji.com/2012/11/02/depre syondayken-gurur-mutluluk-ve-keyifhisleri-engelleniyor/
2
Psikomavi
Mutluluk İyileştirmese De Hastalıklardan Koruyor, Uzun Ömür Sağlıyor Çevremizde sağlığı olumsuz etkileyen faktörler çoğaldıkça, insanların sağlıklı ve uzun yaşamla ilgili bilgiye olan ilgisi artmaya başladı. Görsel ve yazılı basında, sağlıklı yaşamla ilgili konular gittikçe daha fazla yer alıyor, konuyla ilgili kitaplar yazılıyor, TV programları yapılıyor ve çeşitli ipuçları veriliyor. Mutluluğun da fiziksel sağlığı yakından etkilediği çeşitli bilimsel araştırmalarda ortaya koyuluyor. Peki bu konudaki veriler bize neler söylüyor? Mutlulukla ilgili araştırmalarıyla bilinen Veenhoven, bu konuyu aydınlatmak üzere mutluluğun fiziksel sağlık ve yaşam süresi ile bağlantısını araştıran yaklaşık 30 bilimsel çalışmayı inceledi ve mutluluğun gerçekten ne tür etkileri olduğu konusuna açıklık getirmeye çalıştı. Bu konuda yapılmış en iyi ve güvenilir araştırmaları özetleyen Veenhoven, hem hasta hem sağlıklı insanların mutluluktan nasıl etkilendiğine odaklandı. Yapmış olduğu incelemeler sonucunda, mutluluğun gerçekten fiziksel sağlıkla bağlantılı olduğu belirtildi. İncelenen vakaların % 53’ünde mutlu kişilerin daha uzun yaşadıkları görüldü. Fiziksel olarak hasta olan gruplar incelendiğinde, mutluluğun ciddi hastalıkları iyileştirmeye yardımcı olmadığı gözlendi. Sağlıklı kişiler açısından bakıldığında ise, mutluluğun hastalıktan koruduğu ve bu
incelenen mutlu kişilerin 7,5 ile 10 yıl arasında daha uzun yaşadığı sonucuna varıldı.Peki mutluluk bizi hastalıktan nasıl koruyor? Veenhoven, kronik mutsuzluğun, zayıf bağışıklık sistemine ve yüksek tansiyona sebep olduğunu, iyi ruh halinin ise sağlam bir bağışıklık sistemi sağladığını ve bunun da hastalıklardan koruduğunu belirtiyor. Bunun yanında mutlu insanların normal kiloda kalmaya daha çok önem verdiği, hastalık belirtilerini daha çabuk algıladıkları, sigara ve alkolü daha az tükettikleri ve daha çok spor yaptıkları görülüyor. Ayrıca, mutlu insanların yaşamda daha iyi seçimler yapmaları, olumsuz durumlarda kendilerini daha az suçlamaları ve çok yönlü düşünebilmeleri de önemli etkenler olarak gösteriliyor. Sonuç olarak mutluluğun fiziksel sağlığımızı korumaya yardımcı olduğu ve daha uzun bir ömür sürdürmek için bize güç verdiği bilimsel çalışmalarda açıkça görülüyor. Ancak mutlu olmanın mevcut ve ciddi bir hastalıktan kurtulmamızda çok etkisinin olmadığı da biliniyor. Veenhoven , R. (2008). Healthy happiness: effects of happiness on physical health and the consequences for preventive health care. Journal of Happiness Studies, DOI 10.1007/s10902-006-9042-1. http://ajanspsikoloji.com/2012/02/08/mutl uluk-iyilestirmese-de-hastaliklardankoruyor-uzun-omur-sagliyor/
Psikomavi
3
Makale
MUTLULUĞUN NÖROPSİKOLOJİSİ Özgür TÖNBÜL Psikolojik Danışman
GİRİŞ Duygular,
çevremizdeki
sorunlara
ve
insanların
ideal
duygularının
kültürel
düzeyde
ortak
olmadığını
ortaya
zorluklara nasıl tepki verdiğimizi etkiler.
koymuştur. Oysa ilk bakışta mutluluğun
Duyguların, birkaç saniye, dakika veya en
tüm insanlar için ortak bir ideal duygu
fazla birkaç saat süren nispeten kısa
olduğunu
dönemli haller olduğuna inanılır. Çoğu
yaşayan insanlar için mutluluk ideal duygu
duygu
iken, Çin ve doğu kültürlerde yaşayan
kuramcısı
duyguların
genelde
ve
araştırmacısı, bireyin
içinde
düşünürüz.
Ancak
ABD’de
insanlar için sakinlik ideal duygu olarak
düzenlenen çeşitli unsurlardan meydana
bulunmuştur.
geldiğini ileri sürer. Bunlara; ifade edici,
Mutluluk aslında her birey için farklı
deneysel ve fizyolojik unsurlar dahildir ve
anlamlar ifade etmektedir. Mutluluğun
bunlarla sınırlı da değildir.
yüzdeki ifadesi, davranışsal ifadesi ve nöroileticilerde ifadesi her bireyde farklılık
Psikopatoloji ve duygu çalışmalarında
göstermektedir.
Bu
yüzden
duygunun
kavramsallaştırılan ideal duygu kavramı,
fizyolojik unsuru, duyguya eşlik eden
4
Psikomavi arasındaki direkt bağlantılar sayesinde otonom
sinir
sistemindeki
dolayı
ortaya
çıkan
faaliyetten
değişimler
gibi
önce amigdalada ki duygu kayıtlarıyla eşleştirilir. Amigdala bir duygu gözcüsü gibi yaşantıları ilk başta süzer ve kişi için
bedendeki değişimlerle ilgilidir.
tehdit MUTLULUK,
BELLEK
VE
Farklı beyin bölgelerinin farklı bellek işlevlerinden
sorumlu
olduğu
bilinmektedir. Hipokampus, olaylar ve ilgili
anıları
depolarken,
amigdala duygusal bellek işlevi görür. Amigdala
prefrontal
içermediğini
kortekse
inceleyerek
gönderip
bilginin
işlenmesine katkı sağlar. Eğer uyaran kişi
DAVRANIŞ
detaylarla
içerip
uyaran
karşısında
uyarının
için mutluluk içeren bir olay ise amigdala hızlı bir şekilde durumun zararsız olduğuna karar verip prefrontal kortekse mutluluğun işlenmesine katkı sağlar. Böylece kişi mutluluk içeren davranışlar ve ifade edici davranışları göstermektedir.
duygusal bellekteki bir deneyimle eşleşip eşleşmediğini genelleyerek
tararken işlem
hızlı
ve
yapmaktadır.
Bu
şekilde benzeşen olayın şiddeti, önemi ve zamanı
gibi
değerlendirilmeden
parametreler hızlı
oluşturulması
bir
tepki
hedeflenmektedir.
Duyguların
yönetim
merkezi
olan
amigdala sayesinde mutluluk gibi birçok duyguyu yaşayabilmekteyiz. Amigdalada
MUTLULUK VE NÖROİLETİCİLER Nöroileticiler, iki sinir hücresi arasındaki boşluğa yerleşmiş ve bu sinir hücreleri arası bağlantıları sağlayan kimyasallardır. Nöroileticiler sayesinde milyonlarca sinir hücresi
birbirleriyle
iletişim
kurar.
Nöroiletici maddenin azalması ya da çoğalması kişinin sinir sistemini ve ruh sağlığını etkileyebilecek özelliktedir.
gerçekleşen yönetim sayesinde düşünceler, davranışlar
ve
duygular
eşgüdümle
Özellikle dopamin, serotonin, norepinefrin ve GABA nöroileticilerinin psikopatoloji
çalışmaktadır.
ile ilişkisi bulunmuştur. Serotonin ve Beyin görüntüleme çalışmaları prefrontal korteksin bilişsel işlevler ve özellikle yürütücü
işlevlerdeki
rolünü
göstermektedir. Prefrontal kortekste bilgi işlenirken
duygusal
yanıtlara
göre
işleniyor. Ancak prefrontal kortekse uyaran gelmeden önce talamus ve amigdala
dopaminin depresyon ve şizofreni ile, noreprefinin GABA’nın
kaygı kaygı
bozuklukları bozuklarında
ile, etkili
olabileceği düşünülmektedir. Herkes
tarafından
bilinen
mutluluk
hormonu diye adlandırılan serotonin duygu durumu, uyku ve iştah üzerinde önemli rol
Psikomavi
5
oynar. Özellikle depresyon üzerine yapılan
kişiden kişiye, toplumdan topluma değiştiğini
araştırmalarda
çok
de biliyoruz. Kimisi için ev ve arabaya sahip
durulmuştur. Depresif bozukluklarda serotonin
olabilmek mutluluk iken, kimisi için huzurlu
düzeyindeki düşüklüğün, manide ise serotonin
bir aileye sahip olabilmek mutluluk kaynağı
düzeyindeki
olabileceği
olabilmektedir. Burada kişinin algısı çok
nöroileticilerin
önemli, kişi hangi durumda mutlu olmak istiyor
serotonin
artışın
düşünülmüştür.
üzerinde
etkili
Ancak
seviyelerinin
mutlak
anlaşılmıştır.
Son
açıklama
yapmadığı
ise beyin nöroileticileri ve amigdala o şekilde
postsinaptik
bilgiyi işlemektedir. İyi bir işe sahip olmak, iyi
nöroileticilerin
bir kazanç elde etmek A şahsı için mutluluk
varlığına verilen yanıt arasındaki ilişkilere
verirken, B şahsına mutluluk vermemektedir.
odaklanmıştır.
Peki neden? B şahsının iş yeri ile ilgili
çalışmalar
reseptörlerin duyarlılığı ile
deneyimleri, iş arkadaşları ile ilişkisi, iş Mutluluk hormonu denilen serotonin gerçekten
ortamının stresi gibi birçok faktör, iyi bir
insanda
kazanç ve iyi bir iş ortak olmasına rağmen, B
mutluluk
salgılamakta
mıdır?
Serotonin ve dopaminin duygusal süreçleri
kişisinin
birlikte yürüttüğü bilinmektedir. Serotonin
etkilemektedir.
salınımı
varabiliriz; mutluluk aslında kişinin algısına
sırasında
insanda
rahatlık
hissi
mutluluk
algısını
Buradan
uyku düzene girmektedir. Serotonin salınımıyla
Mevlana’nın söylediği gibi “gül görürsün
birlikte
gülistan olursun, diken görürsün dikenlik
yapısı
olumluya
kavramdır.
çevrilmektedir. Amigdala tarafından duygusal
olursun”.
tepkiler olumlu olarak kaydedilip kişinin mutlu
düşündüğümüze, ne algıladığımıza bağlıdır
hissetmesi
aslında mutluluk psikolojisi.
sağlanmaktadır.
Böylece
kişi
Ne
bir
da
göre
düşünce
göreceli
sonuca
oluşmaktadır. Depresif belirtiler azalmakta,
kişinin
değişebilen
şu
olumsuz
gördüğümüze,
ne
kendini depresif hissetmediği sürece mutlu olarak tanımlamakta ve bunun da serotonin
SONUÇ
tarafından gerçekleştiğini biliyor. O yüzden
Mutluluğu belirleyen etmenler psikososyal
mutluluk
çevrede var olan uyaranlardır ve asıl önemlisi
hormonu
diye
tanımlanmaktadır
serotonin.
bizim o uyaran ile ilgili algılarımızdır. Mutlak mutluluk diye bir kavram yoktur. İnsanlar yaşamlarının belirli bir anında, o an için
MUTLULUK PSİKOLOJİSİ Nöroileticiler
ve
amigdala
sayesinde
kendini mutlu hissedebilirken, belirli bir süre
mutluluğun beyinde nasıl işlendiğini biliyoruz
sonra mutsuzluğa kapılabilmektedir. Anlık
ancak mutluluğun tek bir tanımının olmadığını
6
Psikomavi
mutluluklar insanı o an içerisinde mutlu
yapılan bir şeylere ihtiyaç duyarız. Ruhsal
edebilir. Oysa mutluluğu biraz da olsa
olarak
felsefi düşünmek gerekir. Mutluluk ile
hissettiğimizde,
yapılan
hafiflettiğimizde,
araştırmalar
göstermiştir
ki,
kendimizi bir
işe
yaramış
başkasının
acısını
insan
olabilmeyi
insanlar günlük düzenli yaşamlarında daha
becerdiğimizde mutluluğumuz daha da
mutlu hissetmekte, ani gelişen yaşamlarda
perçinleşecektir. İşte o zaman nöroiletici
mutluluk duymalarına rağmen endişe de
maddelerin
duymaktadırlar. Bu yüzden mutluluk için
oynamayacak ve amigdala mutluluk ile
maddi
ilgili bilgi işlemi kayıtlarında daha net
ihtiyaçlara
değil,
ruhların
bir
olduğu, insanlar için bir şeyler yaptığın, kendin için bir şeyler yaptığın, aile ile
tutacaktır.
seviyeleri
yerinden
Psikomavi
7
Makale
POZİTİF PSİKOLOJİ VE MUTLULUK VARSAYIMI Şehriban UYUMAZ Psikolojik Danışman
Bana gururlu şeyler söyle Mutlu hikayeler, huzurlu güzellikler Bilirsin işte öyle şeyler Umudu anlat, inancı… /Furuğ Ferruhzad Duygularımız sanıldığı kadar soyut
baskılanır ve beynin hareket kabiliyeti
değildir. Beyin sevgi, nefret, üzüntü ve
azalır. Mutlu olduğu zaman ise akyuvarlar
benzeri hislerin karışımından bir formül
daha aktif hale geldiği için hastalıklarla
üretir. Hatta akyuvarlarda lenfositlerde her
mücadele kolaylaşır. Bu durum bize
duygunun bağlandığı bir nokta vardır.
bağışıklık sistemiyle mutluluk arasında
Lenfosit
böyle
hücresinin
yani
akyuvarların
bir
bağlantı
olduğunu
dışında da duyguları bastıran ya da
göstermektedir.
harekete geçiren alıcılar mevcuttur. Mesela
1990’larda yürütülen mutluluk araştırmalarının sonuçlarına göre genlerin mutluluk üzerinde oldukça büyük etkisi
insan depresyona girdiği zaman akyuvarlar
8
Psikomavi bulunuyor,
çevrenin
az.
pozitif psikolojinin temellerini atarken
Araştırmalar psikoloji dünyasında şok
yaptığı ilk işlerden biri özel sorunlara
etkisi yaratmıştır; çünkü bu bulgular
yoğunlaşarak
sadece mutlulukla değil kişilikle ilgili de
oluşturmaktı. Bu gruplardan biri mutluluk
pek çok karanlık yanı açıklıyordu. İkizler
için önemli olan harici nedenler üzerine
üzerine
genlerin
çalışıyordu. Bu psikologlar mevcut verileri
müthiş etkisinin ve ikizlerin yetiştirildiği
gözden geçirip temel olarak iki farklı tür
aile ortamının görece önemsiz olmasının
dışsal nedenin var olduğunu fark ettiler.
keşfedilmesiyle
Bunlar
yapılan
ise
çok
çalışmalarla
birlikte
eski
mutluluk
küçük
yaşam
uzman
grupları
koşullarımız
ve
varsayımı daha da çekici hale geldi.
üstlendiğimiz gönüllü faaliyetler. Yaşam
Gerçekten belki de beyinde tıpkı bir
koşulları yaşamımız hakkında ırk, cinsiyet,
termostat gibi kalıcı olarak (depresifler
ya, ergenlik gibi değiştiremeyeceğimiz
için) 14 santigrat dereceye veya (mutlu
olguları olduğu gibi refah, medeni durum,
insanlar
başka
için)
sabitlenmiş
23
bir
santigrat noktası
yerde
yaşamak
gibi
vardır.
değiştirebileceğimiz olguları da içerir.
Böylece mutluluğu bulmanın tek yolu
Koşullar en azından yaşamımızın bir
insanın
dönemi boyunca sabittir. Zaman içinde
içinde
ayar
dereceye
bulunduğu ortamlardan
ziyade örneğin meditasyon ve ya bilişsel
değişmez.
terapi aracılığıyla kendi içsel ortamını
sağlayabiliriz.
değiştirmekten geçiyordur.
faaliyetler egzersiz bir beceri öğrenmek
Psikologlar
bu
Bu
nedenle Diğer
onlara
yandan
uyum gönüllü
düşüncelerle
veya tatile çıkmak gibi yapmayı tercih
boğuşurken biyologlar insan genomunun
ettiğimiz şeylerdir. Bu faaliyetler bir
ilk eskizi üzerinde çalışırken yaratılış ve
tercihe dayandığından çaba ve dikkat
yetiştirilmeye dair daha karmaşık bir
gerektirdiğinden sabit yaşam koşulları gibi
anlayış ortaya çıktı. Elbette genler bizim
bir
hakkımızda aslında tahmin edilenden daha
nedenler gönüllü faaliyetler daha fazla
fazlasını açıklıyor; ama çoğu zaman genler
mutluluk
çevresel koşullara duyarlıdır ve elbette her
zorlamaz. Pozitif psikolojide en önemli
insanın mutluluk düzeyi kendine özgüdür;
düşüncelerden
ama mutluluk için olası bir ayar veya
formülü şu şekildedir:
olasılık dağılımı bir
gibi hesap
bulunmuyor. Martin Seligman
anda
ortadan
vaat
kaybolmazlar.
ederken
biri
bizi
olan
Yaşadığımız
mutluluk
noktamız
yaşamınızın
+
uyuma
mutluluğun
biyolojik
yaptığınız gönüllü faaliyetler.
Bu
ayar
koşulları
+
Psikomavi
9
Wisconsin
Üniversitesi’nde
Davidson
beyindeki
Richard
asmetrilerin
bir
insanın olumlu ya da olumsuz duygular
Son olarak
yaşamaya yönelik genel eğilimleri ile
kaynağı hem içerdedir hem dışarıda.
ilişkili
sol
Bunun için zaman zaman rehberliğe ihtiyaç
tarafındaki beyin dalgası daha aktif olan
duysak da asıl ihtiyacımız olan biraz
kişiler gündelik yaşamlarında daha fazla
denge, hem de içimize dönerek başlayan
mutluluk daha az korku endişe ve utanç
bir denge…
olduğunu
duymaktadır.
Sol
keşfetti.
odaklı
Alnın
görülüyor
ki
mutluluğun
kortikallerin
depresyona daha az maruz kaldığını ve olumsuz
deneyimlerden
daha
hızlı
sıyrıldığını göstermiştir.
“Mutlu olmak için büyük nedenlere gerek yok Cebimde yetmiş beş kuruşum var Havada bahar.” /Nazım Hikmet
Bununla ilgili yapılan bir araştırmada haz veren bir faaliyette bulunmaktan ziyade arkadaşımıza bir iyilik yaptığımızda ve minnettarlık
duyduğumuzda
ruhsal
durumumuzda iyileşme daha kalıcı oluyor. Bunun dışında her hafta rastgele bir incelikte bulunma görevi verilen veya birkaç
hafta
hayatındaki kişiler
boyunca güzel
üzerinde
düzeli
şeylere yapılan
olarak
odaklanmış araştırmalar
mutluluk hissinde küçük ama kalıcı artışlar
ALINTI
yaşandığını kanıtlamıştır.
1.Mutluluk Varsayımı-Jonathan Haidt 2. Duyguların Psikolojisi-Nevzat Tarhan
10
Psikomavi Serbest Çağrışım Serbest çağrışım psikanalizin en önemli tekniklerindendir. Danışana herhangi bir konu hakkında aklına gelenleri baskı uygulamadan serbestçe aktarması söylenir. Söylenen şeyler bilinçaltının bir yansıması olarak kabul edilir. Bu sayımızda “Mutluluk” ile ilgili serbest çağrışımlarımızı aktarıyoruz. Her renk bir kişiye ait çağrışımları betimlemektedir.
KIRMIZI
SİYAH
YEŞİL
Özgürlük
Annem
Kahve
Rahatlık
Mavi
Kitap
İç huzuru
Sütlaç
İstanbul
Sevdiklerinle coşmak
Yeğenlerim
Aile
İnsanlara karışmak
Dost
Tebessüm valsim
TURUNCU
KAHVERENGİ
Huzur
Aile
Rahatlık
Huzur
Anne
Sadakat
MAVİ
Lezzet
Güven
Dondurma
Başarı
Dua
Yüksek not
PEMBE
MOR
Anne babamın
İçten gülmek
Sevgili
mutluluğu
Kardeş
Deniz
Aldığım bir hediyenin
Doğa
Doğa
beğenilmesi
Deniz
Aile
Sessizlik
Öğretmenlik
Kendinle barışmak
Yeni bir kitap
Psikomavi
11
Makale
MUTLU EVLİLİK Fatih UYUMAZ Psikolojik Danışman
Mutluluk insanoğlunun, filozofların, bilim
yapılan evliliklerde çiftlerin bir süre sonra
adamlarının yıllardır peşinden koştuğu bir
doyum alamadığı bir anda gelişen ya da
duygu. Hele
belli
hele yaşadığımız çağda
problemlerin
birikimi
sonucu
insanların ulaşmayı en çok bekledikleri
kendilerini mutsuz hissederek eşleriyle
duygu türü olsa gerek. İnsanlar mutlu
ayrılma yoluna gidiyor.
olmak için birçok davranışta bulunurlar bunlardan gelişimsel ve sosyal açıdan en büyük çapta olanı birbirini seven iki bireyin hayatlarını evlilik çatısı altında birleştirmeleridir.
Yapılan
araştırmalar
boşanma sayılarının özellikle batıda hızla arttığını gösteriyor. Büyük umut ve aşkla
Evliliğin ilk yılları birçok çift için toz pembe zamanlar. Eşler birbirine karşı daha nazik ve titiz davranışlar içine giriyorlar. Zamanla bu durum bireysel ihtiyaç, istek ve beklentilerin ön plana çıkmasıyla değişiyor.
12
Psikomavi Bu da bazı çatışma ve anlaşmazlıkların
noktasında cömert olunmalı ancak eşler
ortaya çıkmasına neden oluyor. İlk yıllarda
bunu istismar etmemelidir. Objektif bir
eşlerin birbirlerinden beklentileri yüksek
gözle bakıldığında problem yaşayan eşler
olursa uyum sorunları yaşanabilir. Evlilikte
eşini
ilk etapta ortak beklentilerin projelerin
sevilmediğini düşünebiliyor. Burada sorun
olması eşlerin iyi bir ekip olmasını
sevginin
birbirleriyle
kaynaklanıyor.
daha
uyumlu
ve
mutlu
olmasını sağlıyor.
sevdiğini
doğru
söylüyor;
ifade
Eşleri
ancak
edilmesinden
sevgide
cömert
olduğu gibi birbirlerinin sevgi dillerini de
Evlilikte üç dönem vardır.
öğrenmeli. Güzel sözler duymaktan mı
1. Romantik anların yaşandığı dönem
hoşlanıyor, güzel bir hediye ya da sürpriz
2. Karşılıklı
mi eşinizin sevgiyi daha iyi hissetmesini
kişilik
çatışmalarının
yaşandığı dönem
sağlıyor bunu keşfetmek önemli.
3. 2. Dönem sağlıklı atlatılırsa arkasından gelen bağlılık dönemi
Artan
boşanmaların
büyük
Sevgi-saygı-güven bağlarının iyi olması evlilikte mutluluğu olanaklı kılar.
çoğunluğu
Bunun için eşlerin iyi ilişki içinde olması
maalesef 2. Dönem aşamayan çiftlerde
gerekiyor. İyi ilişki içinde olmak eşler
oluyor. 3. Döneme geçmeyi başarmış
arasındaki aşkı ve sevgiyi de besliyor.
çiftler evlenmeden önce yaşanan aşkı ve
Nebraska Üniversitesi’nin yaptığı bir
mutluluğu yaşamaya devam edebiliyor. Bu
araştırmada mutlu evliliklerin üç özelliği
yüzden evlilikte mutluluk isteniyorsa eşler
tespit edilmiştir. 1. Beraber zaman geçirmek 2. Takdir ve onay sözcüklerini yeterli düzeyde kullanmak 3. Hizmet
davranışı.
Burada
hizmet
davranışı eşlerin birbirlerinin ihtiyacını karşılaması ya da hasta olduğunda ilgilenmesi olarak düşünebiliriz.
hem
aşkı
hem
arkadaşlığı
birlikte
Evlilikte mutluluğun altında iyi iletişim olduğu
yaşamaya gayret etmeli.
bir
Örgütü’nün Evlilik yaşantısında olmazsa olmazlardan bir tanesi tabiki sevgidir. Güveni artıran bir unsurdur.
Burada
sevgiyi
gösterme
gerçek. yaptığı
Dünya
Sağlık
araştırmada
boşanmaların en büyük nedenlerinden bir tanesinin iletişimsizlik
Psikomavi
13
olduğu
tespit
edilmiştir.
Sorunlar
yaşandığında ilk etapta içine dönüp sessiz
çözülmüyorsa iletişim dilini değiştirmek
kalır.
gerekir. Çatışma ve kriz durumlarında
gösterebilmeli
taraflardan biri alttan almayı ve diğer tarafı
çabasını frenleyebilmelidir.
yönetmeyi
Herhangi
ve
yönlendirmeyi
bilmesi
Bu
durumda eşiyle
bir
kadın
saygı
iletişime
geçme
anlaşmazlıkta
eşler
önemlidir. Çatıma yaşandığında tekrar
birbirlerinin kişiliğini hedef almamalıdır.
etmemesi için ne yapmalıyım sorusu
“kötü bir babasın, düşüncesizsin.” Demek
sorulmalı. Buna yönelik analiz yapılmalı.
yerine
Eşler
birbirlerinin
psikolojik
“Çocuğunla
önemli.”
vakit
Denebilmelidir.
geçirmen
Karşı
tarafı
ihtiyaçlarını da dikkat etmelidir. Romantik
sürekli değiştirme çabasına girilmemelidir.
yıllar bittikten sonra erkek iş hayatına
Mutlu bir evlilik ilk yıllardan
kadın da çocuk ve ev işlerine öncelik verir.
itibaren hayata olaylara benzer bir gözle
Bu esnada çatışmalar yaşanabiliyor. Erkek
bakabilmeyi
iş hayatında egosunu tatmin eder; ancak bir
öğrenilerek kazanılan bir beceridir. Eşler
erkeğin evliliğinde mutlu olabilmesi için iş
nasıl
adamı, eş ve baba rollerini yaşaması ve
geliştirebileceklerini öğrenebilirler. Böyle
uygulaması gerekir. Kadının psikolojik
gelmiş böyle gider anlayışından kurtulmak
ihtiyacı paylaşmaktır. Sorunları konuşmayı
bu beceriyi kazanmaya bağlı. Eşler bu
başarmaktan geçiyor.
daha
sağlıklı
bir
Bu
ilişki
açıdan ne yaparsam sevgiyi artırırım düşüncesiyle hareket etmelidir. Kişilik sınırlarının ortadan kalktığı, evrenle bütünleştiği, arasındaki
yaratıcısıyla sınırların
ortadan
kendisi kalktığı
düşüncesi taşıyan insanların beyinlerinde daha
fazla
mutluluk
kimyasalı
salgıladıkları tespit edilmiştir. Bunun için inançlı insanlar evliliklerinde sorunlar ister.
Erkek
de
bu
konuda
eşinin
karşısında yaratıcıya yönelip karamsarlığa
ihtiyaçlarını dikkate almalıdır.
düşmezler.
Eleştiri çatışmaları büyüten davranışlardan
Mevlana’dan bir kıssa ile yazımıza son
biridir.
verelim.
Evlilikte
“Seni
Seviyorum.”
Eşinizi
seviyorsanız
ve
Cümlesinden sonra en önemli cümle
sorunlarınızı aşmak istiyorsanız kendinize
“Haklısın.”
Problem
şunu sorun “Mutlu mu olmak istiyorum
yaşandığında kadın bunu ayrıntılı bir
haklı mı olmak istiyorum?” bu soruya
şekilde konuşmak ister. Erkek bu esnada
verdiğiniz
dinlemelidir.
aşmanıza yardımcı olacaktır.
İfadesidir.
Erkek
de
sorunlar
cevapla
birçok
problemi
14
Psikomavi Makale
MUTLULUK AYNASI Sündüs ADEM Psikolojik Danışman Anne
rahminden
dünyaya
“merhaba”
için yaptığımız sayısız denemeler sonunda,
dediğimizde attığımız o ilk çığlık aslında
kimsenin
var olma yolundaki
ilk mutluluğumuz
başarmamız kendi mutluluğumuz olur mu?
mudur? Yoksa sonrasında annemizin bize
Annemizden ayrışarak bireyselleştikçe ve
her
özgürleştikçe
güvenli
dokunuşunda,
gülümsemesinde
aynalanmak,
tamamlanmak mutluluk?
ve
”Hoş
karşılanmaktır memesinden hazdır.
tanınmak
geldin
belki
de.
olmadan
mutluluğumuz
artar
bunu
mı,
azalır mı?
mıdır
bebek”
diye
Konuşmaya başladığımızda ilk önce kimin
Annemizin
adını söyleyeceğimiz, anne veya baba
aldığımız
diyeceğimiz merakla beklenilir. Bu onlar
beslendiğimizde
Her
onun
yardımı
istediğimiz
anda,
için mutluluk mudur?
ihtiyaçlarımızın güvenli bir ortamda sevgi ve kabulle karşılanmasıdır belki de.
Arkadaşlarımızla oynadığımız oyunlar ve sahip
İlk adım atışımız, ebeveynlerimiz için mutluluk kaynağı olur. Koltuğa çıkmak
olduğumuz
mutluluk?
oyuncaklar
mıdır
Psikomavi
15
Duygularımızı
ve
ihtiyaçlarımızı
Günaydın demek midir? Önce aynada
söylediğimizde dinlenilmek midir, yoksa
kendine
bunların önemsenmesi,
tanımadığın kişilere.
kabul görmesi
sonra
apartman
ve
sokakta
midir? Rüzgarı yüzünde hissetmek, yağmurda İyi bir meslek, iyi bir kariyer veya son
ıslanmak veya denizi koklamak mıdır?
model arabaya sahip olmak mıdır, acaba? Belki de şehrin kalabalığında veya köyün Aşık olmak, bir ilişkiye başlamak ve birlikte
eğlenmek,
evlenmek
sakinliğinde yaşamaktır.
veya
boşanmak mıdır?
Duygularını ifade eden bir şarkıya eşlik etmek veya kendini müziğin ritmine
Yeni
yerler
görmek,
yeni
insanlarla
bırakarak sevdiğinle dans etmektir.
tanışmak, fotoğraf çekmek, resim yapmak, bir enstrüman çalabilmek midir?
Bazen anıları hatırlayarak hüzünlenmek, bazen geçmişi gülümseyerek yad etmektir.
Sıcak havada bedenini soğuk denize
Belki de ağlayabilmektir. İçin acırken
bırakmak mı, Lüks yatınla dünya turuna
“sahte” kahkahalar atmaktır.
çıkmak mı? Veya teknenle açık denizde sükunet ve sabırla balık yakalamak için
Geçmişi özlemek, yetişkin olduğun halde
oltanı denize atmak ve beklemek midir?
çocukluğunun balonlarını,
Yakaladığın balıkları akşam mangalda
yediğin pamuk şekerlerini hatırlamaktır
pişirip
belki de.
rakıyla
dostlarınla
paylaştığın
uçurtmalarını,
masanda mıdır mutluluk? Yaşın ilerleyip deneyimlerin arttığında; İlerde olmasını beklediğin hayallerinde
kendini bilmek, kendini yontmaya devam
midir?
etmektir. Kendini tanımak ve keşfetmek için merakla çıktığın içsel yolculuklardır
Sabah
yatağında
uyanmak
ve
güne
başlamak için içtiğin koyu kahvede midir? Rutin de olsa işe gitmek, çalışmak ve eve dönmek midir?
belki de…
16
Psikomavi Yaşamın anlardan oluştuğunu bilerek dolu
sürdürerek
var
olmak,
dolu yaşamak, yol üstündeki her çiçeği
tamamlamaktır belki de.
bir
ömrü
görmek fark etmektir. En tepedeki çiçekten vazgeçebilmektir.
Önce
kendinle
Sevgi, neşe ve hüzün dolu anılara ve bu
barışmak, uzlaşmak, kabullenmektir her
anlara tanık olmuş dostlara sahip olmaktır.
yanlışına rağmen.
Başka kişilerin anılarında var olmaya, yaşamaya devam etmektir. Bedeni toprağın
Bugün de nefes alarak sağlıkla uyandım,
altında olsa bile…
çok şükürler olsun demektir, diyebilmektir. Başkasının
bakımı
olmadan
bağımsız
Belki de doğumdan ölüme kadar yaşamın
hareket edebilmek, yürümek, yemeğini
iyi
yiyebilmektir. “Kurda kuşa yem olmadan”,
VAROLMAKTIR MUTLULUK …
özde iyi niyetli olmayı koruyarak ve
kötü
her
anında
nefes
almak,
Psikomavi
17
“Mavi Ayraç” “Mavi Ayraç” köşesinde edebiyat ve psikoloji alanında yer alan yazarların konuyla ilgili alıntılarına yer veriliyor. Bu ayki konumuz “Mutluluk”
Araştırmalara göre kötü söz iyiden 5 kat daha güçlü! Mutluluğunuza değer veriyorsanız sevdiklerinizde söz yarası açmaya özen gösterin. Mümin Sekman-Başarı Bilimi
Denebilir ki mutluluk insanın yalnızca kendisine aittir, tek kişiliktir mutluluk, oysa mutsuzluk herkesin gibidir, herkese ait gibidir. Julio Cortazar – Seksek
***** Aşkın hissettirdiği tüm mutluluk ve güzellik bir gün acı ile ödenir. Mathias Malzieu – Mekanik Kalp
***** Felek, tesadüflerle sağ gösterir ve gerçeklerle sol vurur. Mutluluk bu ikisi arasında geçen sürede yaşanır. Murat Menteş – Ruhi Mücerret
***** Affedişin getirdiği mutluluk, öldü affederken. Friedrich Wilhelm Nietzsche – Böyle Buyurdu Zerdüşt
*****
***** Aradığımın “mutluluk” olmadığını, olamayacağını anladım geçen yıllar içerisinde; mutluluğun tanımı nasıl yapılırsa yapılsın… Bilge Karasu – Göçmüş Kediler Bahçesi ***** Hiçbir mutluluk sonsuza kadar sürmediği gibi, mutsuzluk da geçicidir. Jose Saramago – Körlük ***** İnsanlar özgürlük ile mutluluk arasında seçim yapmak zorundaydı ve büyük çoğunluk mutluluğu seçiyordu. George Orwell – 1984 Azıcık mutluluk herkes için iyi olur. Ama hiç kimse azıcık mutluluk istemez. Ve mutluluk ne kadar büyük olursa, değeri de o kadar azalır. Maksim Gorki – Ana ***** Bütün mutlu aileler birbirine benzer, her mutsuz ailenin mutsuzluğu kendine göredir. Lev Nikolayeviç Tolstoy – Anna Karenina *****
***** Ve Mutluluk Bir kibrit çöpü ne kadarcık yanarsa. Edip Cansever - Bezik Oynayan Kadınlar ***** İnsanların mutluluk olasılığı ne kadar yükselirse,mutsuzlukları da o kadar artıyor demek. Paulo Coelho - Veronika Ölmek İstiyor *****
18
Psikomavi Deneme
BOŞLUKTA BİR MUTLULUK Ebru KÖSE Psikolog
Galiba belirli bir mutlu olma kapasitesiyle
kendini hisler. Duygular yerine buruk bir
doğuyoruz ve git gide azalıyor. Sonu yok...
gülümseme kalıyor ve manidar bakışlar...
Kırılmaktan yorgun düştükçe insan, güven
Gözlerdeki ışıltı, kalpteki çırpıntı anılarda
limanının rahatlığına bırakamıyor kendini.
yer buluyor. Şimdiye uğramıyor. Kapı artık
Değil sevmek, mutlu olmak gibi beylik
çalınmıyor. Çalınsa da o kadar ürkek ki,
laflar etmek, hislerini görmeye cesareti
duymak her babayiğidin harcı değil. Çünkü
kalmıyor. Orada neler oluyor? Mutluluk
görünmez
misafirliğe mi gelmiş? Kapı çalıyor...
duyarlılığını ölçüyor hafiften, belki bir
Değil kapıyı açmak, delikten bakmaya
ihtimal... Sonra o da terk ediyor her şey
korkuyor, görmezden geliyoruz. Yıkık
gibi.
dökük viraneyi yeni toparlamışız, derme
zamanla hissizliğe bırakıyor. Belki de
çatma. Yalnızlığın zahmetsizliği şimdilik
çağımızın sorunu olan boşluk duygusu,
iyi geliyor. Zamanla görülmemek, hisleri
hissedememek.
de alıp götürüyor, kör kuyulara hapsediyor
olmak
Yalnızlığın
istemiyor
zahmetsizliği
Sonra
başlıyor
artık,
yerini
bir
Psikomavi
19
kovalamaca, mutluluğun peşine düşme
Tesadüfün spontanlığında, tam da o anda;
yanılsaması. Biz dönüyoruz, o dönüyor,
eylem mekan ve zaman üçlemesinden
dünya dönüyor ve hayat akıp gidiyor.
oluşan
Çölde su ararken, bir serap görüyoruz ve
hissettiriyor. Baştabip zaman, öğretiyor
ağzımıza kumlar doluyor. Bu boşluk bir
sana; ilmek ilmek ve belki kanırtarak
özlem yaratıyor, neyi özlediğini bilmeden
yaranı. Diyor ki 'Mutluluk ana aittir.
bir hengamedir gidiyor. Sanki kolumuzu
Sende, eylemde, mekanda her an farklı
bacağımızı yitirmişiz, bir parça eksik! En
durumlar, farklı bakışlar, farklı ruhlar
çok da bencil olmaya çalışarak kendini
alıyorsun. Mutluluk da her duygu gibi
korumaya
yürekle,
süreğen değil anlıktır.'Tam da her şeyin
masumiyet dolu, hadsizce cesaret dolu
anlamsız olduğunu düşündüğün o anda
sevgimizi ve onun yarattığı mutlu olma
hayatın gerçek anlamı başrolde yerini
kapasitemizi özlüyoruz.
alıyor. Farkındalık süzgecinden geçmiş
almış
safkan
bir
tiyatralda;
zaman
kendini
bedenler daha da bir duyarlılaşıyor kapı zillerine..
;)
Bilimsel kaygı duymayarak yazdığım bu yazıda biliçdışımın kalemimdeki izlerini özgür bıraktım. Ne de olsa 'Sanat hınzır ve utangaç bir dısavurumcudur' ( Eracar N. Sözden Öte) değil mi? İyi Okumalar...
20
Psikomavi PsiKitap MUTLULUK ÖLÜM VE YAŞAMIN ARTAKALANI Jonathan LEAR Sayfa Sayısı: 152 Baskı Yılı: 2006 Dili: Türkçe Yayınevi: Metis Yayıncılık
Felsefeci ve psikanalist Jonathan Lear, iki ilgi alanını birleştiren
şu
soruyu
inceliyor:
"Psikanaliz,
insan
varoluşuna, etik yaşama dair anlayışımızda ne fark yaratır?" İnsanların bilinçdışı güdülenim ve fantazilerle yaşadıkları gerçeğini de hesaba katarak, daha insani bir etik geliştirmek üzere kullanabilir miyiz psikanalizi? Yıllar içinde uygulana uygulana yerleşen erdemler yoluyla "iyi bir karakterin" nasıl oluşturulabileceği meselesini öne çıkaran Aristoteles etiği ile, zihnin bazı etkinliklerin amaçsızca ortaya çıktığını keşfetmiş olan Freud psikanalizi arasında sorunsuz bir sentez mümkün
mü?
Lear'a göre böyle bir sentez girişimi başarısızlığa mahkum. Çünkü, diyor Lear, yaşamdaki her şeyi yerli yerine oturtacak bir ilkenin "ki Aristoteles’de mutluluk, Freud’da ölüm'dür bu ilke" ve yaşamın her ayrıntısını anlamlandırmayı sağlayacak bir amaçlılığın peşinde koştukları içindir ki bu her iki girişimin de kendi içinde zaten ciddi sorunları vardır. Bu yüzden psikanalizin etiğe katkısı, bizi şanslı denebilecek türde "kırılmalar"dan, yani "yeni olasılıklar açan
olasılıklardan"
yararlanabilecek
bir
hale
getirmek
olacaktır.
Kavramların bir kere yerleştikten sonra yaşamlarımızı nasıl geri dönülmez bir biçimde dönüştürdüğünü ve kolektif yaşamı istediğimiz yönde etkileyebilmek için kuşkusuz onlara ihtiyacımız olduğunu gösteren; ama bir yandan da bizi yaşamın o kavramlardan "artakalan" yönlerine "yani o kavramlara asla bütünüyle sığdırılamayacak, amaç ve ilkeden, anlatısal süreklilikten yoksun yönlerine de" saygı ve özen göstermeye çağıran zihin açıcı bir kitap.
Psikomavi
21
PSinema
AMELİE
“Mutlu olmanın en kolay yolu mutlu etmekle başlar. Ne kadar basit değil mi? Belki de bu kadar basit olduğu için çoğu kimse buna inanmıyor.” Amélie
Poulain,
bir
doktor
olan
babası
tarafından diğer çocuklardan, kalp hastalığı olduğu
gerekçesiyle,
uzak
yetiştirilen
bir
çocuktur. Aslına bakılırsa babasının yanlış bir teşhisidir
bu,
çünkü
Amélie’nin
babasıyla
kurduğu nadir fiziksel temas babasının sağlık kontrolleriyle gerçekleşmektedir ve bu kontroller sırasında Amélie heyecanlanmakta, kalp atışı hızlanmaktadır. Amélie’nin annesiyse, en az babası kadar nevrotik bir kadındır. Amélie küçük bir çocukken, annesi, Notre Dame Kilisesi’nin tepesinden atlayan bir kadının üzerine düşmesi sonucu vefat etmiştir. Böylece babası daha da sessiz ve silik biri olmuş, kendisini eşi için ilginç bir anıt mezar düzenlemeye adamıştır. Amélie de bu yalnızlığın ortasında kendini eğlendirebilmek için, oldukça ilginç ve derin bir hayalgücü geliştirmiştir. Büyüdüğünde, Amélie Montmartre’da bir café olan ve eski bir sirk göstericisi tarafından yönetilip, birçok ilginç kişinin çalıştığı Çift Değirmen’de garson olarak çalışmaya başlar. 22 yaşındayken, Amélie için hayat oldukça basittir; kahramanımız birkaç başarısız romantik ilişki denemesi sonucunda, kendisini crème brûlées’siyle bir çaykaşığı ile oynamak, gün ışığında Paris’te yürüyüşe çıkmak, St. Martin’s Kanalı’nda taş sektirmek, yüzeyi hoşuna
22
Psikomavi giden taşları toplamak gibi çeşitli küçük zevklere adamış ve hayalgücünü tamamen serbest bırakmıştır. Hayatı, Prenses Diana’nın öldüğü gün değişmeye başlar. Haberlerden duyduğu şoku takiben yaşadığı bir dizi olay sonucunda, gevşemiş bir banyo fayansının arkasında, bir çocuğun yıllar önce saklamış olduğu metal bir kutu bulur ve bu kutunun sahibini aramaya başlar. Bu arayış içerisinde kendisiyle bir anlaşma yapar; eğer kutunun sahibini bulursa, hayatını iyiliğe adayacaktır. Bulamazsa da… Ne yapalım. Pek çok yanlış tahminin ardından, kendisiyle aynı apartmanda yaşayan “kristal adam” lakaplı ressam Raymond Dufayel’in yardımıyla, kutunun gerçek sahibini bulur ve çeşitli numaralarla kutuyu sahibine iletir. Ardından adamı gözler ve üzerinde yarattığı mutluluğu görünce, diğer insanların hayatında güzel şeyler yapmaya karar verir. Bu Amélie’yi gizli bir adalet sağlayıcı ve koruyucu melek yapar hayatına etki ettiği insanların gözünde. Babasının hep hayalinde olan dünya turuna çıkmasını sağlar, iş arkadaşlarına, apartmanın yöneticisine, manavın çırağı Lucien’e gizlice pek çok iyilik ve sürpriz yapar. Ancak Amélie diğer insanlarla ilgilenirken, kimse kendisiyle ilgilenmemektedir. Başkalarının mutluluğu yakalaması için uğraşırken, kendi yalnızlığını sorgulamaya başlar. Bu sorgulama, pasaport için fotoğraf çekilen fotoğraf kulübelerinden, kenara atılmış, yabancılara ait vesikalık fotoğrafları toplayan, tuhaf karakter Nino Quincampoix ile olan bağıntısını görünce daha açık ve rahatsız edici olmaya başlar. Her ne kadar Nino’yu kendi yöntemleriyle pek çok dolambaçlı şekilde cezbetmeye çalışsa da, özünde utangaçtır ve Nino’ya yaklaşamamaktadır. Ancak Raymond’ın öğütleri sonunda, başkalarının mutluluğu için uğraşırken kendi mutluluğunu da elde edebileceğini öğrenir...
“Sen mutluluğun resmini yapabilir misin Abidin ? İşin kolayına kaçmadan ama Gül yanaklı bebesini emziren melek yüzlü anneciğin resmini değil Ne de ak örtüde elmaların Ne de akvaryumda su kabarcıklarının arasında dolanan kırmızı balığınkini Sen mutluluğun resmini yapabilir misin Abidin”
NAZIM HİKMET