e-Politikon (Τεύχος Μαΐου 2022) by Pspa Alumni

Εκδόσεις e-Politikon: Σύλλογος Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΕΚΠΑ Διεύθυνση Σύνταξης: Ηλίας Ζαχαριουδάκης Αρχισυντάκτες: Δρ. Βέρα Σπυράκου, Ηλίας Ελευθεριάδης Βοηθοί Αρχισυντακτών: Αλέξανδρος Κολυβάς, Σαλώμη Δερμάτη Συντακτική Ομάδα: Γεώργιος Αθανασόπουλος, Ηλίας Ελευθεριάδης, Παύλος Κακλατζής, Αικατερίνη Καλημέρα, Ιωάννα Καραμητρούση, Μάριος Φουρναράκης Συντακτική Επιμέλεια: Σαλώμη Δερμάτη, Αλέξανδρος Κολυβάς Διόρθωση: Αλέξανδρος Κολυβάς Εικόνα εξωφύλλου: Growing Brain Drain is a Matter of Concern: Expert

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μήνυμα Προέδρου

Α’ Μέρος: Όψεις του φαινομένου

Brain Drain στην Ελλάδα και Brain Gain στην Γερμανία. Μπορεί να αντιστραφεί το κλίμα; του Μάριου Φουρναράκη

Το φαινόμενο της διαρροής του επιστημονικού δυναμικού προς το

εξωτερικό και οι επιπτώσεις του στην ελληνική οικονομία. του Γεώργιου Αθανασόπουλου Brain Gain: Οικογενειακή Υπόθεση. του Παύλου Κακλατζή

Β’ Μέρος: Όψεις της ευρωπαϊκής εμπειρίας «Hostels και ευρωπαϊκή κινητικότητα». του Ηλία Ελευθεριάδη

«Εμπειρία Erasmus - πώς βοήθησε να επιλέξω/βρω δουλειά».

European Community Action Scheme for the Mobility of University Students. της Αικατερίνης Καλημέρα «Εμπειρία Erasmus: φοίτηση στο τμήμα Social Sciences του Πανεπιστημίου Northampton, Ηνωμένο Βασίλειο». της Ιωάννας Καραμητρούση

Μήνυμα Προέδρου Μία από τις πρώτες δράσεις του Συλλόγου από την ίδρυση του, ήταν η σύσταση και η λειτουργία ηλεκτρονικού περιοδικού με στόχο την δια βίου μάθηση των αποφοίτων, αλλά και για να μπορούν τα μέλη μας να έχουν την δική τους φωνή μέσα από το Σύλλογο, για πλειάδα ζητημάτων που αφορούν την επικαιρότητα. Σε αυτό το τεύχος το ePolitikon θα κυκλοφορήσει με τον τίτλο «Brain drain vs brain gain: Η δυναμική της ευρωπαϊκής κινητικότητας – Προοπτικές και προϋποθέσεις». Το θέμα αυτό αποτελεί ένα διαρκές πρόβλημα που ξεκίνησε με την οικονομική κρίση του 2008 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα σε περίπτωση που οι συνθήκες είναι δυσμενείς. Το brain drain είναι η τάση των νέων αλλά και μεγαλύτερων επιστημόνων που επιλέγουν να φύγουν από την χώρα στην αναζήτησή μιας καλύτερης ευκαιρίας. Οι συντάκτριες και οι συντάκτες του περιοδικού μας πρόκειται να ρίξουν φως σε πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές πτυχές του ζητήματος. Λίγα λόγια για τον σύλλογο Ο Σύλλογος Αποφοίτων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (ΣΑΠΕΔΔ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ιδρύθηκε το 2013 από μια ομάδα νέων αποφοίτων του ομώνυμου τμήματος. Στοχεύει στην ενίσχυση των σχέσεων και της επικοινωνίας των μελών του, όπως και στην διά βίου μάθηση και επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων του Τμήματος ΠΕΔΔ. Οι συνεργασίες Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο ΣΑΠΕΔΔ έχει συνάψει συνεργασίες με την Αμερικανική Πρεσβεία, την InterMediaKt, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχει αποκτήσει Ειδικό Συμβουλευτικό Καθεστώς στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο(ECOSOC) του ΟΗΕ. Στο πλαίσιο των συνεργασιών του ο ΣΑΠΕΔΔ προχώρησε στην υπογραφή τριετούς συνεργασίας με το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης. Μέσα σε αυτή τη συνεργασία περιλαμβάνεται η δυνατότητα έκδοσης της ευρωπαϊκής κάρτας νέων σε προνομιακή τιμή, αποκλειστικά για μέλη του Συλλόγου (μέχρι 30 ετών). Ακόμη, τον Φεβρουάριο 2021, η Γενική Συνέλευση των καθηγητών του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, έκανε δεκτό το αίτημα του φορέα, και με αυτόν τον τρόπο ο Σύλλογος Αποφοίτων είναι επίσημος φορέας του τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σε κάθε περίπτωση ο Σύλλογος Αποφοίτων βρίσκεται δίπλα στους αποφοίτους πράττοντας ότι περισσότερο μπορεί προκειμένου να είναι η φωνή των φοιτητών και των αποφοίτων του τμήματος. Αν θέλετε να συμμετάσχετε και εσείς στις δραστηριότητες μας μπορείτε να γίνετε μέλη μέσω της νέας μας ιστοσελίδας politikoalumni.gr. Δρ. Γιάννης Κουτρουμπής Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτω ν Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης

Α’ Μέρος: Όψεις του φαινομένου Brain Drain στην Ελλάδα και Brain Gain στην Γερμανία. Μπορεί να αντιστραφεί το κλίμα; Μάριος Φουρναράκης

Πηγή

Ο Μ. Φουρναράκης είναι φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και απόφοιτος ψυχολογίας από το Deree. Μέλος του ομίλου διαπραγματεύσεων του ΕΚΠΑ και του UN sustainable development του Αμερικανικού Κολλεγίου. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις διεθνείς σχέσεις και την ψυχολογία των διαπραγματεύσεων ενώ έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών που έχουν διοργανωθεί από την Ε.Ε και τον ΟΗΕ καθώς και από ρητορικούς ομίλους.

___________________________________________________________________ Περίληψη Στο παρόν άρθρο γίνεται μια ανασκόπηση του φαινομένου brain drain στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και του brain gain στην Γερμανία. Μέσα από αυτήν την παρουσίαση γίνεται σύγκριση μεταξύ των πολιτικών των δύο χωρών, αλλά και των λόγων που έχουν οδηγήσει σε αυτά τα φαινόμενα. Εν συνεχεία, γίνεται μια σύντομη ανασκόπηση των τρόπων με τους οποίους μπορεί το Ελληνικό κράτος να αντιστρέψει το φαινόμενο από brain drain σε brain gain μέσα από την θέσπιση πέντε πυλώνων αντιστροφής του κλίματος. Το brain drain στην Ευρώπη Το φαινόμενο του brain drain απασχολεί ολοένα και περισσότερο την Ευρώπη. Ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης, μετά την ύφεση του 2007-2008, χιλιάδες ήταν οι νέοι που εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους και μετανάστευσαν στις πιο εύπορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο να αναδείξουν τα ταλέντα τους, βάσει του γεγονότος πως στις πατρίδες τους δεν μπορούσαν να τα καλλιεργήσουν ένεκα των οικονομικών συνθηκών και της κρίσης 5

γενικότερα. Σύμφωνα με τον ορισμό των Beine, Docquier και Rapoport (2008), το brain drain ορίζεται ως «η διεθνής μεταφορά ανθρώπινου κεφαλαίου και υψηλά εκπαιδευμένου προσωπικού από τις λιγότερο αναπτυγμένες προς τις αναπτυγμένες χώρες». Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, το φαινόμενο του brain drain στα χρόνια της οικονομικής κρίσης αφορούσε κατά κύριο λόγο το εξειδικευμένο προσωπικό των χωρών της Νότιας Ευρώπης που μετανάστευσαν στον ανεπτυγμένο Βορρά. Παράλληλα, η διεύρυνση της Ένωσης κατά το 2007 με την είσοδο της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, γέννησε ένα μεγάλο κύμα εργατικού δυναμικού που θεώρησε την ένταξη στην Ένωση ως ευκαιρία ανάπτυξης των δυνατοτήτων του στις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Μία κοινή συνισταμένη και των δύο ρευμάτων μετανάστευσης, αποτέλεσε η προσπάθεια των πολιτών των χωρών αυτών να βρουν διέξοδο από την ανεργία και τη διαφθορά που επικρατούσε σε μεγάλο βαθμό στις πατρίδες τους ( Λαμπριανίδης, 2014). Η άφιξη των μεταναστών στην Γερμανία Το μεγαλύτερο μεταναστευτικό ρεύμα εντός της Ε.Ε κατευθύνθηκε στην Γερμανία, η οποία είδε ραγδαία αύξηση των εργαζομένων της σε τομείς που απαιτούν πανεπιστημιακές γνώσεις όπως μηχανικούς, γιατρούς, κοινωνικούς επιστήμονες, καλλιτέχνες και δημοσιογράφους. Παράλληλα, είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από 10000 είναι οι νέοι που επιλέγουν την Γερμανία για να συνεχίσουν τις σπουδές τους με την πλειονότητα τους να αποτελούν φοιτητές από την Πολωνία και τη Βουλγαρία καθώς και από χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπως η Ιταλία και η Ισπανία (Nedeljkovic, 2014). Η άφιξη τόσων χιλιάδων νέων στην Γερμανία οφείλεται βέβαια στην πολιτική της Γερμανικής ελίτ να εισάγει ξένο επιστημονικό προσωπικό νεαρής ηλικίας ως ανάχωμα στην γήρανση του πληθυσμού της χώρας, που απειλεί την οικονομική όσο και την κοινωνική πρόοδό τους. Η Γερμανία άλλωστε αποτελεί την μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές που επιλέγουν τα πανεπιστήμια της, να αποκτήσουν την ιδιότητα του μόνιμου κατοίκου της χώρας. Παράλληλα, οι τοπικές αρχές όσο και διάφορες Μ.Κ.Ο βοηθούν τους νέους από όλη την Ευρώπη να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία της Γερμανίας, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στην εκμάθηση της γλώσσας όσο και του νομικού και κοινωνικού πλαισίου της χώρας ( Σεβρής, 2012). Συνεπώς, η Γερμανία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας που επενδύει στην «εκμετάλλευση» εξειδικευμένου και νέου εργατικού δυναμικού στην προσπάθειά της για αειφόρο ανάπτυξη και αντιμετώπιση του φαινομένου γήρανσης του πληθυσμού της. Το brain drain στην Ελλάδα και οι επιπτώσεις του Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εurostat, την δεκαετία 2007-2017 έφυγαν από την Ελλάδα πάνω από 450000 Έλληνες πολίτες, με τους μισούς απ' αυτούς να ανήκουν στην ηλιακή κατηγορία 25-44. Είναι επίσης χαρακτηριστικό, ότι το 8% των Ελλήνων πτυχιούχων της ίδιας περιόδου μετανάστευσε σε χώρες της Ένωσης, κυρίως με την Γερμανία να βρίσκεται στην πρώτη θέση των προτιμήσεων (ΕΛΣΤΑΤ). Το φαινόμενο αυτό δημιούργησε μια πλειάδα προβλημάτων τόσο σε κοινωνικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο. Μια πρόσφατη μελέτη του ΣΕΒ κατέδειξε τη δυσκολία των Ελληνικών επιχειρήσεων να ανταπεξέλθουν στις αλλαγές της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού με εξειδικευμένες γνώσεις και σύγχρονες δεξιότητες. Ταυτόχρονα, η μετανάστευση των νέων Ελλήνων προκαλεί τόσο δημοσιονομικό κόστος με την μη απόδοση της δημόσιας επένδυσης που έχει γίνει για την εκπαίδευση των πολιτών, όσο και την ανάλογη έκρηξη του δημογραφικού ζητήματος. 6

Μηχανισμός αντιμετώπισης του brain drain Στην ίδια μελέτη του ΣΕΒ περιγράφονται οι πυλώνες που θα αποτελέσουν την βάση αντιμετώπισης του προβλήματος του brain drain ώστε να μετατραπεί σε brain gain, δηλαδή να καταστεί δυνατή η επιστροφή των Ελλήνων που μετανάστευσαν αλλά και να αποτραπεί μια, εκ νέου, κινητικότητα του ελληνικού εργατικού δυναμικού. Ο πρώτος πυλώνας αφορά την δημιουργία ενός μηχανισμού ελέγχου και επιτήρησης, όπως και χάραξης πολιτικών αποτροπής ενός αντίστοιχου φαινομένου τα επόμενα χρόνια. Ο δεύτερος, αφορά την εύρεση στρατηγικών που θα καταστήσουν λιγότερο ενδιαφέρουσα επιλογή την μετανάστευση. Μια τέτοια στρατηγική είναι η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας ώστε να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος μεταξύ της απόκτησης εξειδικευμένης γνώσης και άσκηση αυτής. Ο τρίτος πυλώνας αφορά την επιστροφή των Ελλήνων του εξωτερικού. Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο εγχείρημα που θα πρέπει να στοχεύει αρχικά, στην ενημέρωση των μεταναστών και στην θέσπιση πολιτικών που θα καταστήσουν ευνοϊκή την επιστροφή τους, όπως φορολογικές διευκολύνσεις, ή καταπολέμηση της διαφθοράς. Ο τέταρτος πυλώνας, αφορά την χρηματοδότηση στην έρευνα και στην καινοτομία, όπως και σε δράσεις ενίσχυσης του επιχειρείν στην Ελλάδα. Τέλος, ο πέμπτος αφορά στην εξωστρέφεια του Ελληνικού κράτους με συνεργασίες στο επίπεδο της έρευνας και της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων. Συμπεράσμα Με βάση την παραπάνω παρουσίαση γίνεται αντιληπτό ότι η Γερμανία είναι μια χώρα που επενδύει στην αθρόα εισροή νέου και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, κινητοποιώντας όλο τον μηχανισμό της, ιδιωτικό και δημόσιο, προς αυτήν την κατεύθυνση. Στον αντίποδα, η Ελλάδα είναι μία χώρα που πρωταγωνιστεί πανευρωπαϊκά στο φαινόμενο του brain drain, στερώντας πολύτιμους πόρους στην προσπάθεια της για οικονομική ανασυγκρότηση. Παρόλα αυτά, ακόμα υπάρχει ο διαθέσιμος χρόνος αλλά και η δυνατότητα για αντιστροφή του κλίματος αρκεί να γίνουν πραγματικότητα οι πολιτικές που θα ανατρέψουν το δυσμενές σκηνικό για τους νέους στην χώρα.

Βιβλιογραφία

Beine, M., Docquier, F., & Rapoport, H. (2008). Brain Drain and Human Capital Formation in Developing Countries: Winners and Loser . Economic Journal , σσ. 631-652. ΕΛΣΤΑΤ. Μετανάστευση. Μετανάστευση - ELSTAT (statistics.gr) Eurostat (2019). Impact of Brain Drain- EU Demographic Scenarios. Impact of brain drain EU Demographic Scenarios | EU Science Hub (europa.eu) Λαμπριανίδης,Λ. (2014). Η Ελλάδα «διώχνει» τους επιστήμονές της , στο Δαμανάκης, Μ. και Κωνσταντινίδης, Σ.και Τάμης, Α. (επιμ.),Νέα μετανάστευση από και προς την Ελλάδα (σ.177- 206),Πανεπιστήμιο Κρήτης , Κ.Ε.ΜΕ, Αθήνα. Μελέτη για Brain Drain στην Ελλάδα Ανακτήθηκε από Brain_Drain_executive_summary.pdf (sev.org.gr) Nedeljkovic, V. (2014). Brain Drain in the European Union: Facts & Figures . BRIDGING EUROPE. Σεβρής, Κ. ( 2013). Ε΄ διαρροή εγκεφάλων: Διαρροή εγκεφάλων στη Γερμανία, στο Καραμπέλιας, Γ. (επιμ.), Παγκοσμιοποίηση και μετανάστευση ,Η Ελλάδα ανάμεσα στο μεταναστευτικό και τη δημογραφική κατάρρευση σσ 205-216, Εναλλακτικές εκδόσεις /σειρά: Αντιπαραθέσεις 33.

Το φαινόμενο της διαρροής του επιστημονικού δυναμικού προς το εξωτερικό και οι επιπτώσεις του στην ελληνική οικονομία Γεώργιος Αθανασόπουλος

Πηγή

Ο Γ.Αθανασόπουλος έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στο τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου. Είμαι μεταπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Κοινωνιολογίας με ειδίκευση στην Ελληνική και Ευρωπαϊκή Κοινωνία. Μιλάει 4 ξένες γλώσσες ενώ έχει παρακολουθήσει πολλά σεμινάρια, συνέδρια και ημερίδες, σε κάποιες, εκ των οποίων, έχει υπάρξει ομιλητής. Δραστηριοποιείται ερευνητικά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο των Προσφύγων και στην Θετική Φωνή. Έχει εργαστεί σε τηλεοπτικό κανάλι. Εργάζεται ως αρθρογράφος σε εφημερίδες καθώς και ως ιδιωτικός υπάλληλος και ερευνητής τηλεφωνικών ερευνών.

___________________________________________________________________ Το πρόβλημα της υψηλής ανεργίας, το οποίο έχει επιδεινωθεί τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά ιδίως για τους νέους, επιφέρει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας, στην αντιμετώπιση του συνταξιοδοτικού ζητήματος και στην ανάσχεση των οικογενειών που αναγκάζονται να βρεθούν κάτω από το όριο της φτώχειας. Το φαινόμενο της διαρροής εγκεφάλων που έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). που βρίσκονται υπό μνημονιακή συμφωνία, έχει οδηγήσει σε διαρροή εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού στο εξωτερικό. Η διαρροή αυτή αποτελεί πλήγμα για τις χώρες, για τις οποίες θα γίνει πιο εμφανές η ένταση του προβλήματος όταν οι επιστήμονες θα χρειαστεί να αξιοποιηθούν ως δυναμικό για την οικονομική ανάπτυξη. Η διαρροή εγκεφάλων περιγράφεται ως το φαινόμενο της μετανάστευσης ατόμων που έχουν ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συνήθως, αφορά την περίπτωση κατά την οποία οι συγκεκριμένοι επιστήμονες εγκαταλείπουν μία λιγότερο ανεπτυγμένη χώρα για να βρουν μία καλύτερα αμειβόμενη θέση εργασίας σε μία περισσότερο ανεπτυγμένη χώρα. 9

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι καινούργιο, αλλά στο παρελθόν μόνο λίγοι επιστήμονες εγκατέλειπαν τη χώρα. Το φαινόμενο του brain drain στην Ελλάδα υπήρχε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και έχει επιδεινωθεί δραματικά σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία θα παραθέσουμε παρακάτω. Είναι ήδη γνωστό ότι η Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1950 έχανε ετησίως το 21% των πτυχιούχων μηχανικών της, οι οποίοι κατευθύνονταν προς τις ΗΠΑ (Grubel & Scott, 1966) τη δεκαετία του 1970, σύμφωνα με την εθνική στατιστική υπηρεσία, το 35% των αποφοίτων μηχανικών, πάνω από το 27% των αποφοίτων στις φυσικές επιστήμες και το 25% των απoφοίτων ιατρικών σχολών που εγκατέλειψαν τη χώρα. Ο Ρομπόλης, εκτιμά ότι για την περίοδο μεταξύ 1998 και 2007, συνολικά 550.000 Έλληνες (7,3% του ενεργού πληθυσμού) μετανάστευσαν στο εξωτερικό προκειμένου να απασχοληθούν σε επαγγελματικές θέσεις υψηλής εξειδίκευσης (Ρομπόλης, 2007). Σύμφωνα με τους Λαμπριανίδη και Λυμπεράκη (2001) ο συνολικός αριθμός των πτυχιούχων που ζουν σήμερα στο εξωτερικό εκτιμάται από 114.000 έως 139.000 και αν ο αριθμός αυτός εκφραστεί σε ποσοστά αναλογεί στο ποσοστό του 9% έως 11% του συνόλου των αποφοίτων της χώρας (πανεπιστήμια, ανώτατα τεχνικά ιδρύματα). Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές και μη ευρωπαϊκές χώρες που επίσης έχουν πληγεί από την κρίση (Ruiz and Vargas-Silva, 2009- Zetter, 2009). Η μετανάστευση των επιστημόνων προκαλείται από την έλλειψη των κατάλληλων θέσεων εργασίας και των προοπτικών σταδιοδρομίας στη χώρα, καθώς και από τις βελτιωμένες και αναβαθμισμένες προοπτικές στις χώρες υποδοχής. Το φαινόμενο αυτό αφορά συνήθως τους καλύτερες ειδικευμένους και μορφωμένους νέους πολίτες και για τον λόγο αυτό τα αρνητικά αποτελέσματα για την Ελλάδα μεγιστοποιούνται (Κατσέλη κ.ά. 2006, Lowell και Findlay, 2002). Η κινητικότητα των Ελλήνων ερευνητών, οι οποίοι εργάζονται ήδη σε ερευνητικά κέντρα, είναι η μεγαλύτερη στην ΕΕ (ήτοι 73% έναντι του 56%, του μέσου όρου της ΕΕ). Το φαινόμενο της νέας μετανάστευσης των νέων επιστημόνων που δεν έχουν βρει θέση στην αγορά εργασίας ή και η φύση της απασχόλησής τους δεν συνάδει με τις σπουδές τους και τα ανάλογα προσόντα τους, οφείλεται κυρίως στους ακόλουθους λόγους (Τσιλιμιγκρά, 2010): α) Τα χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας, όπως αυτά προκύπτουν μετά την αποφοίτησή τους από τα πανεπιστήμια, β) το γεγονός πως εν μέσω της οικονομικής κρίσης, η αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό προσφέρει καλύτερες προοπτικές για επαγγελματική εξέλιξη, γ) την έλλειψη εργασιακής αξιοκρατίας, και δ) τα οικονομικά προνόμια, εκτός από την απόκτηση περισσότερων και περαιτέρω εξειδικευμένων γνώσεων. Τα παραπάνω αναδεικνύουν τους λόγους και εν προκειμένω το πρόβλημα της αναζήτησης-εύρεσης εργασίας με γνώμονα τη μετανάστευση του εργατικού δυναμικού προς το εξωτερικό. Είναι γεγονός ότι ο αριθμός των αποφοίτων των ανώτατων ιδρυμάτων που εγκαταλείπουν την Ελλάδα αυξάνεται συνεχώς, καθώς η ύφεση η οποία επιδεινώνεται "πνίγει" την αγορά εργασίας η οποία με τη σειρά της δεν μπορεί να τους απορροφήσει. Η υψηλή ανεργία και οι χαμηλοί μισθοί ωθούν τους νέους πτυχιούχους να εγκαταλείψουν την χώρα. Ένας άλλος λόγος συνδέεται με την έλλειψη δημιουργίας θέσεων εργασίας από τις επιχειρήσεις που μειώνονται επίσης λόγω οικονομικών ζητημάτων στη χώρα. Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό και επενδύουν εκεί. Πολλοί άρχισαν να μεταφέρουν την παραγωγή τους ή ακόμη και την έδρα τους σε γειτονικές 10

χώρες με λιγότερο δυσβάσταχτη φορολογία. Ταυτόχρονα, υπάρχει ολοένα μικρότερη εισροή ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα. Επιπλέον, καταγράφεται πολύ μεγαλύτερη ανεργία για τους απόφοιτους πανεπιστημίων σε σύγκριση με εκείνη των αποφοίτων βασικής και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το παράδοξο αυτό οφείλεται πιθανώς στην αναντιστοιχία των δεξιοτήτων και των προσόντων των αποφοίτων με αυτά που ζητά η αγορά εργασίας. Ως εκ τούτου, η διέξοδος για τους νέους επιστήμονες είναι η μετανάστευση στο εξωτερικό όπου μπορούν να αναζητήσουν ευκαιρίες που αφορούν τις σπουδές και τα προσόντα τους, έτσι ώστε να καταφέρουν να γίνουν επαγγελματικά αποκατασταθούν επαγγελματικά. Η άποψη αυτή, αν και παρουσιάζεται λογική για τους εξειδικευμένους επιστήμονες, σίγουρα δεν είναι η καλύτερη λύση για τη χώρα, αφού η φυγή των νέων πτυχιούχων την αποστερεί από τους ουσιαστικές πόρους που θα μπορούσαν να στηρίξουν την οικονομική ανάκαμψη (Schiff, 2005).

Βιβλιογραφία

Grubel, H., & Scott, A. (1966). International flow of human capital. American Economic Review, 90 (4), 847-868. Katseli, L.T., Lucas, R.E.B., Xenogianni, T. (2006). Effects of Migration on Sending Countries: What do we know? Working Paper, 250, OECD, Paris. Labrianidis, L. and Liberaki, A. (2001). Albanian immigrants in Thessaloniki. Thessaloniki: Paratiritis (in Greek). Lowell, L.B., Findlay, A. (2002). Migration of Highly Skilled Persons from Developing Countries: Impact and Policy Responses. ILO/DfID, Geneva. Robolis, S. (2007). Economy, labor market and migration in Greece. Immigration policy and immigrant rights, 29-43, Athens (in Greek). Ruiz, I. and Vargas-Silva, C. (2009). Another consequence of the economic crisis: a decrease in migrants' remittances. Applied Financial Economics, (20)1, 171-182. Schiff, M. (2005). Brain Gain: Claims about Its Size and Impact on Welfare and Growth Are Greatly Exaggerated, Bonn: IZA Discussion Papers Series, No. 1599 http://ftp.iza.org/dp1599.pdfStark. Tsilimiga, E. (2010). The migration of young people "seem" way out of unemployment. From http://idec.gr/iier/new/metanasteusi.pdf in May 2012 Zetter, R. (2009). Forced Migration in an era of Global Financial Crisis - what will happen to refugees? Basingstoke: Palgrave Macmillan (9 March 2010, http://www.age-of-migration.com/uk/financialcrisis/updates/1b.pdf.

Βιβλιογραφία για περαιτέρω μελέτη

Adams, W. (1969). The Brain Drain. New York: Macmillan. Baldwin, G.B. (1970). Brain Drain or Overflow. Foreign Affairs, 48, 358 – 372. Castles, S. (2000). International migration at the beginning of the twenty-first century: global trends and issues. International Social Science Journal, 52 (165), 269-281. Castles, S. and Miller, M.J. (2003). The Age of Migration. London: MacMillan. Chaichian, A. (2011). The new phase of globalization and brain drain: Migration of educated and skilled Iranians to the United States. International Journal of Social Economics, 1/2 (39), 18-38. Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2008). Methodology of educational research (in Greek), Athens: Metehmio.

Green, N. (2004). The roads of immigration (in Greek). Athens: Savvalas. Greek Economy and Employment - Annual Report. Athens. Javeau, C. (1992). L’enquête par questionnaire. GSEE-ADEDY (General Confederation of Greek Workers - Senior Management of Public Servants). (2010). Manuel à l’usage du praticien. Bruxelles: Editions de l’Université de Bruxelles. Kappa Research. (2010). Young people from Greece and the “new” migration. To Vima, June. 246 Journal of Education and Human Development, Vol. 3(4), December 2014 Karamanli, Th. (2008). The impact of immigration on the labor market and education in Greece. From http://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/4003/1/Karamanli.pdf in May 2012. Kelo, M., & Wachter, B. (2004). Brain drain and brain gain: Migration in the European Union after enlargement, Hague: ACA, retrieved from http://www.aca-secretariat.be/fileadmin/aca_docs/documents/reports/Migration.pdf Labrianidis, L. (2011), Investing in Getaway. Athens: Kritiki (in Greek). Özden, Ç and Schiff, M. (eds). (2005). International migration, remittances, and the brain drain. Washington DC: The International Bank for Reconstruction and Development. Portes, A. (1999). Immigration Theory for a New Century: Some Problems and Opportunities. (pp. 21-33) In: C. Hirschman, P. Kasinitz, and J. DeWind (eds). The Handbook of International Migration: The American Experience. New York: Russell Sage Foundation. Portes, A. (1976). Determinants of the Brain Drain. International Migration Review, 10, pp. 489-508. Sassen, S., (1998). The Migration of Capital and Labour. Cambridge: Cambridge University Press. Saxenian, A. (2006). The New Argonauts: Regional Advantage in a Global Economy. Cambridge, MA: Harvard University Press. Helmenstein, C. & Prskawetz, A. (1997). A brain gain with a brain drain. ECOLET, 55, 227 – 234. Stark, Oded, (1991). The Migration of Labour. Cambridge, UK: Basil Blackwell. Stiglitz, J. (2002). Globalization and its Discontents. London: Penguin Press. Tilly, Ch. (1990). Transplanted Networks. In: V. Yans-McLauglin (ed). Immigration Reconsidered: History, Sociology, and Politics, (pp. 79-95). New York: Oxford University Press, World Bank. Vamvoukas, M. (2002). Introduction to educational psychology and research methodology. Athens: Grigoris (in Greek).

Brain Gain: Οικογενειακή Υπόθεση Παύλος Κακλατζής

Πηγή

Ο Παύλος Κακλατζής είναι από τον Πειραιά. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος του Προγράμματος “Δημόσιο Δίκαιο και Δημόσια Πολιτική” από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά. Εργάζεται ως Σύμβουλος Έργων και στα ενδιαφέροντά του εντάσσονται η ανάλυση και χάραξη δημοσίων πολιτικών.

_________________________________________________________________________ Το φαινόμενο του brain drain έγινε ιδιαίτερα έντονο μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης, απασχολώντας ιδιαίτερα την ελληνική κοινή γνώμη. Για αιώνες, η ελληνική διασπορά διατηρούσε επίσημα και άτυπα δίκτυα συνεργασίας, καθώς και ανταλλαγή γνώσεων και τεχνογνωσίας. Ωστόσο, η αφήγηση στην Ελλάδα έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες και το αναφέρουμε ως πρόβλημα, τη στιγμή που πολλές/οί Ελληνίδες/Έλληνες έχουν εγκατασταθεί στο εξωτερικό, μεταναστεύοντας με τις οικογένειές τους ή κάνοντας οικογένειες έξω, στην αναζήτηση για ένα καλύτερο αύριο. Είναι δυνατόν να μιλήσουμε για brain gain μη συμπεριλαμβάνοντας τον παράγοντα οικογένεια στην εξίσωση; Στην Ελλάδα, το φαινόμενο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, αυξήθηκε τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 και εντάθηκε ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της κρίσης, πριν αρχίσει να εξασθενεί στα τέλη της δεκαετίας του 2010, δηλαδή από το 2017 και μετά. Σε προσωπικό επίπεδο, αναμφίβολα, το μόνο που μπορεί να πει κανείς στο ενδιαφερόμενο προς μετανάστευση άτομο, είναι να κάνει αυτό που θέλει και αυτό που θεωρεί καλύτερο, για εκείνο και το μέλλον του, και κατ’ επέκταση αυτό που συμφέρει την οικογένειά του. Κοιτάζοντας όμως τη μεγάλη εικόνα, όταν ο αριθμός των ανθρώπων που επιλέγουν το εξωτερικό για να δημιουργήσουν και να προσφέρουν φτάσει ένα κρίσιμο μέγεθος, τότε η κατάσταση είναι δύσκολη για τη χώρα, δηλαδή προκύπτει ζήτημα ανάπτυξης.

Εάν πάρουμε σαν δεδομένο ότι το άτομο επιλέγει την καλύτερη προοπτική για το ίδιο και την οικογένειά του, δε μπορούμε να επεκταθούμε πολύ, αλλά αυτό που εξετάζουμε είναι στο ευρύτερο πλάνο, τι συμβαίνει όταν αθροίζονται όλες αυτές οι μεμονωμένες επιλογές. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει πολύ μεγάλα προβλήματα για την κοινωνία της χώρας, για την απασχόληση, την οικονομία, το πολιτικό σύστημα κ.λπ. Η αντιστροφή της κατάστασης σίγουρα δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Μιλώντας, λοιπόν, για αντιστροφή της κατάστασης είναι κρίσιμο να λάβουμε υπόψη και όσους συνειδητά δεν έφυγαν από την Ελλάδα στο εξωτερικό και επέλεξαν να ζήσουν, να εργαστούν και ίσως να κάνουν οικογένεια εδώ, ενώ παράλληλα επεξεργαζόμαστε το οποιοδήποτε μέτρο επιστροφής στην πατρίδα. Πρέπει οριζόντια σε όποια απόφαση λαμβάνεται να συμπεριλαμβάνεται η ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου προς τους προαναφερθέντες. Αυτό που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα είναι ότι τα χρηματικά κίνητρα που μπορούν να δοθούν στο πλαίσιο μιας δημόσιας πολιτικής πρόκλησης brain gain δεν επαρκούν. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος ο οποίος είναι αρκετά χρόνια ήδη στο εξωτερικό, ζει και εργάζεται έχοντας φτάσει μια μεγαλύτερη ηλικία, κατέχοντας θέση υψηλού κύρους, παντρεμένος με πολίτη της χώρας όπου διαμένει, δε θα συγκινηθεί από μια φοροαπαλλαγή ή κάποιο μικρό κεφάλαιο για έναρξη της δικής του επιχείρησης. Είναι δεδομένο ότι με τους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που βρίσκονται στο εξωτερικό, απόρροια του brain drain, τα ποσά για τον επαναπατρισμό δε μπορούν να αγγίζουν υψηλά μεγέθη. Επομένως η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από μικρά κονδύλια. Η ορθότερη κατεύθυνση στην οποία αξίζει να στραφεί μια πολιτική brain gain απευθυνόμενη σε άτομα όπως το παράδειγμα παραπάνω είναι μια πολιτική που άρει τους λόγους για τους οποίους έφυγαν εξαρχής από την Ελλάδα. Πρακτικά, δε μπορούμε να ξεκινήσουμε σοβαρά τη σχετική συζήτηση και διαπραγμάτευση έχοντας μια οικονομία που δε δημιουργεί ζήτηση για επαγγέλματα υψηλής προστιθέμενης αξίας, καθώς δεν παράγουμε σύνθετα προϊόντα με ενσωματωμένη γνώση. Αυτό αναπόφευκτα είναι κάτι που αφορά μεσομακροπρόθεσμο διάστημα, καθώς η αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου και η στροφή της εγχώριας οικονομίας δε συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Απαιτούνται χρόνια για να αλλάξει. Είναι επιτακτικό να εξεταστούν και μεσοβραχυπρόθεσμα μέτρα που να απαντούν στο brain drain. Τέτοιου είδους μέτρα είναι η στήριξη της απασχόλησης επιστημόνων. Η στήριξη της έρευνας και ανάπτυξης στις επιχειρήσεις, η στήριξη της καινοτομίας σε αυτές. Επιπλέον, απευθυνόμενοι σε όλη την οικογένεια, οι ιθύνοντες πολιτικής οφείλουν να λάβουν να υπόψη και μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, προσφέροντας ποιοτική εκπαίδευση στις νεότερες γενιές και ευκαιρίες απασχόλησης με τους ίδιους όρους που προαναφέρθηκαν, ώστε ο εκάστοτε γονιός να προτιμήσει την Ελλάδα για την ανατροφή του παιδιού του. Παράλληλα, εκείνο το οποίο μας ενδιαφέρει είναι εκείνοι οι άνθρωποι που βρίσκονται στο εξωτερικό ακόμα και αν παραμένουν στο εξωτερικό, να συνδεθούν κάπως με την ελληνική οικονομία, αυτό το οποίο ονομάζεται εικονική επιστροφή. Εξ αποστάσεως, δηλαδή, μπορεί κάποιος επιστήμονας να προσφέρει τις υπηρεσίες του και να συνεργάζεται με κάποια επιχείρηση η οποία βρίσκεται στο εξωτερικό. Είναι σημαντικό να καταφέρει η Ελλάδα να στηρίξει τέτοιου είδους σχέσεις και να διευκολύνει, έχοντάς το ως στρατηγικό στόχο, ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να συνδεθούν με την εθνική οικονομία.

Η ευρωπαϊκή διάσταση του ζητήματος είναι επίσης πολύ σημαντική, διότι η χάραξη πολιτικής δεν είναι μονάχα ελληνική υπόθεση. Οι αποφάσεις λαμβάνονται σε διάφορα επίπεδα εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα όταν προσέρχεται σε κρίσιμες διαπραγματεύσεις στην ΕΕ, σε διάφορους τομείς πολιτικής, που επηρεάζουν όμως αναλόγως κάθε φορά την οικονομία, την εκπαίδευση και ούτω καθεξής, άρα και το ζητούμενο του brain gain, οφείλει να ασκεί πολιτική βάσει τεκμηρίων, δηλαδή από πριν να γνωρίζει πολύ καθαρά τι θέλει να πετύχει, να ανάγει υψηλά στις προτεραιότητές της την επιστροφή εγκεφάλων στη χώρα και να προσαρμόζει τις απαιτήσεις και τις θέσεις της όταν συνδιαμορφώνεται μια ευρωπαϊκή πολιτική, ώστε να αρμόζει στις ελληνικές ανάγκες. Αυτή η πρακτική θα ωφελήσει στο να μη χάνονται ευκαιρίες, να μπορεί να βοηθηθεί η ελληνική οικονομία και επακολούθως η ελληνική κοινωνία. Συμπερασματικά, το ζήτημα του brain gain, ιδίως όταν συνυπολογίζεται η παράμετρος της οικογένειας, και ειδικά όταν περιλαμβάνει και παιδιά, είναι μια υπόθεση που η λύση της δεν είναι ανεξάρτητη της λύσης για μια σειρά εθνικών προκλήσεων, όπως είναι η οικονομική ανάπτυξη εντάσεως γνώσης, η αξιοκρατία, η ποιοτική δημόσια παιδεία και η καλή ποιότητα ζωής εν τέλει. Στο ίδιο μονοπάτι επομένως βαδίζουμε, εάν συμπεριλάβουμε τον εθνικό στρατηγικό στόχο ανάσχεσης και αντιστροφής του brain drain, με την ελπίδα να ωθήσει αυτός ακόμα περισσότερο είτε ως κίνητρο ή ως αδήριτη ανάγκη τις προσπάθειες της ελληνικής πολιτείας στις μελλοντικές της ενέργειες.

Βιβλιογραφία

Καρτσάκης, N. (2022, 6 Φεβρουαρίου). Brain gain; Όχι ευχαριστώ απαντούν οι νέοι που έφυγαν για δουλειά στο εξωτερικό. Νέα Κρήτη. https://www.neakriti.gr/article/ellada-nea/1646398/brain-gain-ohi-euharisto-apadoun -oi-neoi-pou-efugan-gia-douleia-sto-exoteriko/ Koυτσοχέρας, Σ. & Λαμπριανίδης, Λ. (Οικοδεσπότες). (2022, 1 Απριλίου). Brain drain στην Eλλάδα (Νο. 8) (Hχητικό επεισόδιο podcast). Στο Time for Europe. Spotify. https://open.spotify.com/episode/67BWTFCd3ZmyryO1TY4PDw Λουλούδη, Ι. (2019, 26 Μαΐου). Από το brain drain στο brain gain: Έτσι μπορεί να αναστραφεί το φαινόμενο. Fortunegreece.com. https://www.fortunegreece.com/article/apo-to-brain-drain-sto-brain-gain-etsi-bori-naanastrafi-to-fenomeno/ Μπαρούνης, Χ. (2022, 16 Ιανουαρίου). Brain gain: “Και γιατί να γυρίσω πίσω;”. News 24/7. https://www.news247.gr/sunday-edition/brain-gain-kai-giati-na-gyriso-piso.9493954. html

Β’ Μέρος: Όψεις της εμπειρίας της ευρωπαϊκής κινητικότητας «Hostels και ευρωπαϊκή κινητικότητα» Ηλίας Ελευθεριάδης

Πηγή

Ο Ηλίας Ελευθεριάδης είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου ειδίκευσης στην νεότερη ιστορία. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικές ομάδες με αντικείμενο την αποδελτίωση του επαναστατικού τύπου (1824-1828).Μιλάει αγγλικά και γαλλικά. Εργάζεται στο Ίδρυμα Vodafone.

_________________________________________________________________________ Εάν η κλασική πλέον διατύπωση του Ουμπέρτο Έκο («ένας νεαρός Καταλανός γνωρίζει μια Φλαμανδή, ερωτεύονται, παντρεύονται και γίνονται Ευρωπαίοι») περιγράφει την πρώτη γενιά φοιτητών Erasmus στις αρχές περίπου της δεκαετίας του 90’, τότε η δυνατότητα ευρωπαϊκής κινητικότητας της δικής μου γενιάς μάλλον περιμένει ακόμα την αντίστοιχη πυκνή της διατύπωση για να συνοψιστεί με επιτυχία. Πράγματι, για τη γενιά μας το χρηματοδοτούμενο ευρωπαϊκό ταξίδι ξεκινάει ως δυνατότητα ήδη από τα σχολικά χρόνια για να επεκταθεί -πέρα από το στιβαρό ακαδημαϊκό εξάμηνο- και σε λιγότερο ή περισσότερο σύντομες κινητικότητες κάθε είδους (ανταλλαγές νέων, εκπαιδευτικά προγράμματα, κοινωνική εργασία κλπ.). Η ποικιλία των επιλογών, το άνοιγμά της συμμετοχής και σε έξω-ακαδημαϊκά πεδία σε συνδυασμό με την ολοένα και αυξανόμενη συχνότητα της εμπειρίας είναι που καθιστά, νομίζω, το φαινόμενο ορατότερο σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Για ένα τμήμα των νέων της Ευρώπης, ο Erasmus /Εrasmus+ κοσμοπολιτισμός συνιστά, πλέον, μια κανονικότητα που έχει τη δική της δυναμική, μια δυναμική που ούτε μπορεί αλλά και ούτε και θέλει να εξαντληθεί σε ληξιαρχικού τύπου μόνο μεταβολές.

Η επιστροφή κάποιου στην πόλη όπου έκανε το Erasmus του τον υποχρεώνει αναγκαστικά να σκεφτεί διάφορα πράγματα -ιδίως όταν ο ευρωπαϊκός δρόμος είναι από μήνες κλειστός και τα χρόνια εντωμεταξύ περνάνε (όχι πολύ είναι η αλήθεια, αλλά το πλησίασμα στο αποκλειστικό όριο συμμετοχής «18-30» δίνει έναν τόνο). Στο πρώτο ταξίδι λοιπόν μετά από μήνες στην Ευρώπη σκέφτομαι πόσα πράγματα χάνει κανείς όταν στα κρίσιμα χρόνια, τα χρόνια δηλαδή της πνευματικής του συγκρότησης, δεν μπορεί, από τα πράγματα, να εκτεθεί σε αυτόν τον τύπο κοσμοπολιτισμού, σε αυτόν τον τύπο της εμπειρίας. Το γεγονός που εξειδίκευσε τη σκέψη απλό: αυτή τη φορά το ταξίδι δεν θα ακολουθούσε την παραδοσιακή οδό: δεν θα μέναμε σε hostel, τον κύριο σύμμαχο ενός νέου στην πορεία του προς την Ευρώπη -πέρα από την ίδια βέβαια στο ρόλο της χρηματοδότριας. Είτε πρόκειται για τις πρώτες μέρες μιας μονιμότερης εγκατάστασης στην πόλη είτε για μια ολιγοήμερη παραμονή σε αυτήν, στα hostels βρίσκει κανείς, πέρα από ένα κρεβάτι να κοιμηθεί, έναν ιδιότυπο κοινωνικό χώρο που μπορεί να αναπτύσσει, εντός των στενών ορίων ενός κτηρίου, πολλές κοινωνικές λειτουργίες. Η κουζίνα, το σαλόνι, ο χώρος υποδοχής, οι κοινόχρηστοι και ιδιωτικοί χώροι μετατρέπονται αίφνης σε χώρους προς ανακάλυψη και αξιοποίηση χάριν κυρίως στους ανθρώπους που φιλοξενούν. Ένα παράλληλο, προς την πόλη, σύμπαν που ούτε την αναιρεί αλλά ούτε και την προϋποθέτει. Εκεί μπορεί κανείς να ικανοποιήσει περιέργειες, να κάνει γνωριμίες κάθε είδους, μπορεί ακόμα και να ρίξει έντονες ή διακριτικές ματιές στα ταξίδια των άλλων, να αποκτήσει νοητούς ή και πραγματικούς συνταξιδιώτες. Όχι όμως χωρίς κόστος. Τα ζητήματα της καθημερινής πρακτικής και υγιεινής, η ίδια η συνύπαρξη με άγνωστους ανθρώπους κατά την τόσο προσωπική στιγμή του ύπνου είναι πράγματι ζητήματα που για πολλούς ανθρώπους μπορεί και να είναι σύνθετα. Τα όρια ωστόσο δεν είναι ποτέ απαγορευτικά, ανά φορές μάλιστα μπορεί να είναι και διδακτικά. Σε κάθε περίπτωση απαιτούν μια κάποια διαχείριση, ιδίως εάν η επιθυμία για ταξίδι είναι ισχυρή και τα χρήματα ολίγα. Αυτή ακριβώς η διαδικασία είναι που προϊδεάζει για τη σημαντικότητα της εμπειρίας. Η συνειδητοποίηση ότι το ταξίδι μπορεί και να μην είναι συνεχώς ευχάριστό ή τουλάχιστον μόνο ευχάριστο είναι μια υπαρξιακή συνειδητοποίηση. Αντίστοιχα, το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι λειτουργούν και συμπεριφέρονται διαφορετικά από κάποιους άλλους ή ακόμα και το ότι για να ταξιδέψεις και να δεις όλα αυτά που επιθυμείς, ίσως θα πρέπει να θυσιάσεις κάτι: να τα βάζεις κάτω, να σταθμίσεις το πρόγραμμα και τις ανάγκες και να πάρεις την ευθύνη της επιλογής. Μια μαθητεία λοιπόν, από άλλο δρόμο, στον κόσμο της ευθύνης και της ανοχής. Όταν πάλι η ανοχή εξαντλείται, τα hostels είναι εδώ για να σε μυήσουν σε έναν ακόμα κόσμο: τον κόσμο της μετριοπάθειας ως προς την αντίδραση. Το ταξίδι άλλωστε από τη φύση του την ευνοεί, δεν είναι ούτε υποτονικό αλλά ούτε και έντονα φορτισμένο -το έδαφος είναι πάντα ξένο. Τα hostels είναι εδώ να σε μάθουν για την ίδια τη ζωή.

«Εμπειρία Erasmus - πώς βοήθησε να επιλέξω/βρω δουλειά» European Community Action Scheme for the Mobility of University Students. Αικατερίνη Καλημέρα

Πηγή

Η Α. Καλημέρα είναι επικοινωνιολόγος, απόφοιτη του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται σε μια συμβουλευτική εταιρεία στο Λονδίνο που παρέχει υπηρεσίες στρατηγικής επικοινωνίας σε δεξαμενές σκέψης (think tanks), πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και μη κυβερνητικούς οργανισμούς για την υιοθέτηση και χάραξη πολιτικών.

_________________________________________________________________________ Πολύ συχνά με ρωτούν για την εμπειρία μου στο Erasmus – μοιάζει να είναι από τις πιο αρχαίες ιστορίες στον κόσμο: νέος επιλέγει ένα πανεπιστήμιο του εξωτερικού και περνάει από έξι έως δώδεκα μήνες σε μία πανέμορφη ευρωπαϊκή πόλη. Τι παραπάνω υπάρχει όμως στην ιστορία του ερασμους; Πώς μπορεί να σε βοηθήσει να επιλέξεις μία δουλειά αλλά αντίστοιχα και να σε επιλέξουν; Πώς το πρόγραμμα ERASMUS δημιουργεί εκείνες τις προϋποθέσεις που καθιστούν την προσωπική και επαγγελματική αναζήτηση πιο δημιουργική, πιο ευχάριστη, πιο παραγωγική; Στην προσπάθειά μας να απαντήσουμε τα ερωτήματα αυτά και να ελέγξουμε ενδεχομένως την έκβαση των πραγμάτων, ξεχνούμε πως το πλαίσιο αναφοράς μας είναι ο ίδιος ο ορισμός του ERASMUS - ‘ EuRopean Community Action Scheme for the Mobility of University Students’. Το ERASMUS είναι μία εκπαιδευτική και πολιτισμική εμπειρία βασισμένη στην ιδέα της κοινότητας, της δράσης, της κινητικότητας και της φοιτητικής ιδιότητας. Τι σημαίνει αυτό; Είναι ένα κύκλωμα ενέργειας που μέσα του ρέει η δική σου αποφασιστικότητα, περιέργεια και πρόθεση να εκτεθείς, να μάθεις, να αλλάξεις τον τρόπο με τον οποίο συσχετίζεσαι με τον κόσμο. Και ρέει προς μία κατεύθυνση – αυτήν της προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης. Έξι χρόνια μετά την δική μου εμπειρία, μπορώ να σου πω με σιγουριά πως το Erasmus είναι ο καλύτερος μέντορας των φοιτητών.

Community action/Δράση,Πράξη,Ενέργεια: Συχνά σε συνεντεύξεις για δουλειά με ρωτούν για το Erasmus – το έχω σε περίοπτη θέση στο βιογραφικό μου. Και κάθε φορά με ρωτούν γιατί πήγα, πώς μου φάνηκε, τι ακριβώς έκανα - ανεξαρτήτως της απόστασης που υπάρχει μεταξύ φοιτητικών χρόνων και επαγγελματική σταδιοδρομίας (πραγματοποίησα το Erasmus μου έξι χρόνια πριν, και δουλεύω τα τελευταία τέσσερα). Και κάθε φορά απαντώ με αυτοπεποίθηση: ‘Ήμουν μέρος της διεθνούς κοινότητας για έξι μήνες και παραμένω ένας παγκόσμιος πολίτης, με διαπολιτισμικές επικοινωνιακές δεξιότητες. Τι σημαίνει αυτό; Να έχει κανείς θετική στάση προς τους ανθρώπους από άλλες κουλτούρες - να αναγνωρίζει την αξία της ανταλλαγής ιδεών και πρακτικών και της αλληλοκατανόησης – να έχει την ικανότητα του να ακούει ενεργά γιατί μόνο έτσι χτίζουμε γέφυρες ανάπτυξης - να έχει κίνητρο, ευελιξία και θέληση να μαθαίνει μέσα από νέες εμπειρίες, αλληλεπιδρώντας’. Σε πρακτικό επίπεδο, η διαπολιτισμική ικανότητα αποτελεί απαραίτητο πεδίο για μια πληθώρα επαγγελματιών, όπως οι διπλωμάτες, οι επικοινωνιολόγοι, οι εκπαιδευτικοί, οι απασχολούμενοι σε επιχειρήσεις, οι απασχολούμενοι στην εξυπηρέτηση πελατών, και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής. Γιατί είμαστε και παράγουμε την δουλειά, όσων έχουμε δει, ακούσει και λάβει ως εμπειρίες. Προσλαμβάνοντας κάποιον/α με αυτήν τη δεξιότητα, ένας εργοδότης διαλέγει για την ομάδα του εξαιρετικές επικοινωνιακές δεξιότητες γραφής, παρουσίασης και διαμεσολάβησης. Mobility/Κινητικότητα: Το Erasmus απαιτεί καλή διαχείριση χρόνου, αποτελεσματικότητα, να ακολουθείς σωστά διαδικασίες - έχει γραφειοκρατία, προθεσμίες, επιλογές, αποφάσεις – είναι ένας επιχειρησιακός μικρόκοσμος και η πρώτη εμπειρία που θα πρέπει να αναφέρεις όταν σε ρωτούν αν κατέχεις το project management. Το Erasmus δομεί έναν επαγγελματία που τοποθετείται παραγωγικά απέναντι σε νέες προκλήσεις, με αυτοπεποίθηση, ανοιχτό μυαλό, όρεξη, κίνητρα, και αποφασιστικότητα. Ταυτόχρονα, με τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για τοπικοποίηση προϊόντων και υπηρεσιών ή τις βλέψεις των μεγαλύτερων εταιρειών προς την παγκόσμια αγορά, οποιοσδήποτε εργοδότης θα πρέπει να βλέπει τον απόφοιτο ενός προγράμματος Erasmus ως αρκετά πολύτιμο όσον αφορά τα αναπτυξιακά σχέδια της εταιρείας - έχει παρατηρήσει άλλες αγορές για αρκετό καιρό κατά τη διάρκεια του Erasmus, έχει ανακαλύψει και καταναλώσει νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες. Είτε αποφασίζεις να υποβάλεις αίτηση για το πρόγραμμα Erasmus είτε μόλις επιστρέψεις, θα ήθελα να αρχίσεις να σκέφτεσαι ποια είναι η ιστορία σου, γιατί σκέφτεσαι να πας (ή γιατί όχι), τι έφερες πίσω με τις αποσκευές σου (ή τι αποφάσισες να αφήσεις εκεί; ). Μια ιστορία έχει να κάνει με τους ανθρώπους και τα πράγματα που τους συμβαίνουν. Αποτελείται από πολλαπλά γεγονότα, περιλαμβάνει χαρακτήρες, σχέσεις και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται. Η ιστορία μπορεί να αφορά την Κατερίνα, η οποία είδε την ανταλλαγή Erasmus ως μια ευκαιρία να καταλάβει τι θέλει να κάνει με την ζωή της μέσα από κάποιες καταστάσεις που πέρασε, την επαφή με διεθνείς ανθρώπους ή ακόμη και τα μαθήματα που παρακολούθησε στο εξωτερικό και διεύρυναν τους ακαδημαϊκούς ορίζοντές της. Ή η ιστορία μπορεί να είναι για εσένα, που η περιέργεια και ο χρόνος που αφιερώνεις σε αυτό το άρθρο ίσως σε οδηγήσουν στο να κάνεις αίτηση στο πρόγραμμα ανταλλαγής μέσω του Πανεπιστημίου σου και να επιστρέψεις με επιχειρηματικές ιδέες, με έναν μεγάλο έρωτα ή με τίποτα από τα δύο, μα σίγουρα έχοντας δει εικόνες, έχοντας ακούσει διαφορετικές φωνές και χορτάσει γευστικές αφηγήσεις.

Η αφήγηση είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα ειπωθεί η ιστορία σου. Είναι μια υποκειμενική αλληλουχία γεγονότων - η αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των γεγονότων παρέχει νόημα. Πιστεύω, πως το Erasmus είναι το καλύτερο πλαίσιο (όχι το μοναδικό αλλά αυτό που εγώ έτυχε να γνωρίζω) μέσα στο οποίο θα ειπωθεί η προσωπική και επαγγελματική σου ιστορία. Γιατί; Επειδή αυτό που χρειάζεται κάποιος για να αναπτυχθεί τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά είναι στρατηγική. Το πρόγραμμα Erasmus προσφέρει μια εξαιρετική αρχή γιατί θέτει το σκηνικό παρέχοντας χρόνο, χώρο και ερεθίσματα. Πολλά ερεθίσματα. Καλή τύχη.

«Εμπειρία Erasmus: φοίτηση στο τμήμα Social Sciences του Πανεπιστημίου Northampton, Ηνωμένο Βασίλειο» Ιωάννα Καραμητρούση

Πηγή

Η εμπειρία Erasmus και οι τρεις μήνες που πέρασα στην Αγγλία ήταν από τις καλύτερες και πιο δημιουργικές περιόδους της ζωής μου και σίγουρα η καλύτερη ακαδημαϊκή εμπειρία που αποκόμισα στα τέσσερα χρόνια των σπουδών μου. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο ευγνώμων είμαι για τις στιγμές που έζησα στο εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια του Erasmus, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω ένα Πανεπιστήμιο του εξωτερικού και να δω πως διδάσκεται η επιστήμη μου σε κάποια άλλη Ευρωπαϊκή χώρα. Το πανεπιστήμιό μου στην Αγγλία ήταν όπως εκείνα τα πανεπιστήμια του εξωτερικού που τα βλέπεις στις ταινίες και δεν μπορείς να πιστέψεις ότι όντως υπάρχουν στην πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα τεράστιο οίκημα με μεγάλα κτίρια, βιβλιοθήκες ανοιχτές 24 ώρες το 24ωρο και τις εστίες που βρίσκονταν μέσα στο Campus. Ήταν ο ιδεατός χώρος για να σπουδάσει ένας φοιτητής. Εκεί ήταν που γνώρισα την κουλτούρα ότι η ζωή ενός φοιτητή μπορεί πραγματικά να συνδεθεί άρρηκτα με το Πανεπιστήμιο. Τις εβδομάδες πριν ξεκινήσουμε το Erasmus, στο Πανεπιστήμιο με συνέδεσε σε μια πλατφόρμα με όλους τους νέους φοιτητές. Μέσα στην πλατφόρμα εντόπισα μια κοπέλα, η οποία έμενε στο διπλανό δωμάτιο από το δικό μου και έμελλε να γίνει πλέον η καλύτερή μου φίλη. Τις δύο πρώτες εβδομάδες το Πανεπιστήμιο τις ονόμαζε “Freshers’ Weeks” και ήταν εβδομάδες προσαρμογής, κατά τις οποίες το Πανεπιστήμιο μας προσκαλούσε σε Introduction Courses, Welcome Breakfasts και Welcome Dinners αλλά και τη δυνατότητα να γραφτούμε σε Societies για να γνωριστούμε όλοι μας καλύτερα. Διοργανώθηκε εκδρομή στο Λονδίνο για να γνωρίσουμε την πρωτεύουσα της χώρας στην οποία θα σπουδάζαμε, μας έκαναν ξεναγήσεις της πόλης για να μάθουμε την ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και ξέφρενα parties και karaoke nights. 23

Εκτός από την εμπειρία του να ζεις σε μια χώρα στο εξωτερικό μόνος σου, να εξασκήσεις καλύτερα τα αγγλικά σου, να διαχειρίζεσαι καλύτερα τα χρήματά σου, να μοιράζεσαι στιγμές με ανθρώπους από άλλες πόλεις, άλλες χώρες, άλλες κουλτούρες, που μιλάνε άλλες γλώσσες και έχουν άλλες παραδόσεις και άλλα ήθη και έθιμα από τα δικά σου, ήταν ακόμη μία πρόκληση για να δω, αν όντως θα μου ταίριαζε να κάνω μεταπτυχιακό στο εξωτερικό. Μέσω του Erasmus εξερεύνησα άλλες πόλεις, όπως το Λονδίνο και την Οξφόρδη. Γνώρισα καθηγητές και φίλους με τους οποίους ακόμη κρατάω επαφή, στέλνουμε email και επισκεπτόμαστε ο ένας τον άλλο. Είναι από τις φιλίες που μένουν ανεξίτηλες στο χρόνο, όσο χρόνια κι αν περάσουν και όσα χιλιόμετρα κι αν μας χωρίζουν. Περιττό να σας πω ότι κάθε καλοκαίρι συναντιόμαστε με τις φίλες μου από το Erasmus σε κάποια άλλη χώρα και περνάμε μαζί τις καλοκαιρινές μας διακοπές. Θα μου μείνουν αξέχαστα τα βράδια στην pub δίπλα στο Πανεπιστήμιο, το Sunnyside, οι επικές συζητήσεις που είχαμε στην κουζίνα του Margaret Bondfield Hall, το γράμμα που έλαβα από τις φίλες μου στα γενέθλιά μου και όλες εκείνες οι εξορμήσεις που κάναμε μαζί, τα γέλια και τα ξενύχτια στο Northampton. Σύμφωνα με έρευνα, οι φοιτητές που έχουν κάνει Erasmus έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν μακροχρόνια ανεργία, ενώ κατά τη διαδικασία πρόσληψης το 92% των εργοδοτών αναζητούν χαρακτηριστικά προσωπικότητας που ενισχύονται από το εν λόγω ευρωπαϊκό πρόγραμμα, όπως η αποφασιστικότητα, η φιλομάθεια ή η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Η έκθεση αποκαλύπτει ακόμα ότι σε περισσότερους από 1 στους 3 ασκούμενους προτείνεται μόνιμη θέση απασχόλησης μετά την άσκησή τους, ενώ 1 στους 10 έχει ιδρύσει δική του εταιρεία. Το Erasmus ήταν η ομορφότερη ακαδημαϊκή εμπειρία της ζωής μου και εύχομαι να έχουν περισσότεροι τη δυνατότητα να τη ζήσουν! – Σκεφτείτε ακόμη πόσα μωράκια γεννήθηκαν λόγω του ότι οι γονείς τους γνωρίστηκαν μέσω του Erasmus. Αν μου ζητούσαν να διαλέξω μόνο μια ακαδημαϊκή εμπειρία ανάμεσα σε πρακτικές, συνέδρια MUN και Erasmus, το πρόγραμμα ανταλλαγής ήταν ξεκάθαρα ένα μάθημα ζωής. Εκτός από ένα ισχυρό διαβατήριο στην πρόσβαση της Ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, το πρόγραμμα Erasmus βοήθησε, εμένα προσωπικά, να καταφέρω να προσαρμόζομαι σε απαιτητικά περιβάλλοντα και να είμαι φιλικά προσκείμενη στο να ζήσω στο εξωτερικό, όπως κάνω τώρα που ζω στο Βέλγιο. Μην το σκεφτείτε καν. Απλά κάντε το.