Kongres Mieszkaniowy – Dni Dewelopera 2014 by Publicon

Organizatorzy: Organizatorzy:

Szanowni Państwo,

Witam Państwa serdecznie na V edycji Kongresu Mieszkaniowego – Dni

Dewelopera 2014. Nasz Kongres jest najważniejszym wydarzeniem w sektorze budownictwa mieszkaniowego w Polsce, którego organizatorem jest Polski Związek Firm Deweloperskich, a współorganizatorami są nasi partnerzy – Narodowy Bank Polski, Zachodnia Izba Gospodarcza oraz wrocławska Hala Stulecia.

Dziękując Państwu serdecznie za udział w tym szczególnym wydarzeniu,

chciałbym podkreślić rolę i merytoryczną wartość tegorocznej edycji Kongresu, którego motywem przewodnim jest „rozwój polskich miast w XXI wieku”. Będziemy

Grzegorz Kiełpsz

również rozmawiać o aspektach finansowych rynku mieszkaniowego oraz regulacjach

Prezes Polskiego Związku Firm Deweloperskich

nas przestrzeń rozwija się z każdym dniem, a jednym z fundamentów tego rozwoju

prawnych dotyczących procesu inwestycyjnego.

Mamy okazję żyć w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Otaczająca

jest działalność firm sektora nieruchomości. Na naszych oczach polskie miasta przeobrażają się w prężnie funkcjonujące aglomeracje, coraz częściej konkurujące z europejskimi metropoliami.

Kongres Mieszkaniowy - Dni Dewelopera 2014 jest doskonałą okazją

do dyskusji na temat przyszłości sektora nieruchomości. Wspólnymi siłami, dzieląc się zdobytą wiedzą, doświadczeniem i spostrzeżeniami, chcemy zdefiniować stojące przed nami wyzwania i zaproponować zmiany, które uczynią rynek nieruchomości jeszcze bardziej przyjazny jego uczestnikom.

Głównym wydarzeniem w trakcie tegorocznego Kongresu są panele dysku-

syjne, w trakcie których znamienici goście dyskutować będą o kierunkach zmian, jakie zachodzą w polskich miastach w XXI wieku, kluczowych aspektach finansowych dla funkcjonowania i rozwoju rynku mieszkaniowego oraz niezwykle istotnej roli dobrego prawodawstwa w tym zakresie.

Po raz pierwszy w trakcie Kongresu Mieszkaniowego, odbędą się debaty

tematyczne, które przyjmując formę spotkań warsztatowych posłużą jako platforma dyskusyjna dla przedstawicieli różnych środowisk związanych z sektorem nieruchomości. Opracowane w trakcie debat rekomendacje przekazane zostaną uczestnikom paneli dyskusyjnych.

Podczas debat tematycznych w pierwszym dniu oraz bezpośrednio po każdym

panelu dyskusyjnym w drugim dniu Kongresu, przewidziano udział publiczności w dyskusji.

W trakcje Kongresu będziecie Państwo mogli skonfrontować własne zdanie

i opinie z doświadczeniem najważniejszych osób odpowiedzialnych za rozwój rynku mieszkaniowego.

Zachęcam do zapoznania się z programem Kongresu, w którym znajdziecie

Państwo listę uczestników debat tematycznych i paneli dyskusyjnych oraz będziecie Państwo mogli wybrać najbardziej interesujące Was tematy.

Komitet Organizacyjny

Grzegorz Kiełpsz

Wojciech Okoński

Dorota Jarodzka-Śródka

Prezes PZFD

Prezes Honorowy PZFD

Przewodnicząca Rady PZFD, Prezes Oddziału PZFD we Wrocławiu

Członkowie Komitetu Organizacyjnego wspólnymi siłami stworzyli program konferencji oraz pozyskali merytorycznych i honorowych partnerów wydarzenia. Jan Szuba

Marek Pasztetnik

Dyrektor Oddziału NBP we Wrocławiu

Prezes Zachodniej Izby Gospodarczej

Rekomendacje Narodowy Bank Polski dostrzega niezwykle istotną rolę, jaką odgrywa sektor budownictwa mieszkaniowego w kształtowaniu polskiego wzrostu gospodarczego oraz wnikliwie analizuje zachodzące w tym obszarze procesy. Jest to szczególnie istotne, w odniesieniu do dynamicznie zmieniającego się otoczenia makroekonomicznego, które determinuje zmiany choćby w kwestii warunków finansowania zakupu nieruchomości przez klientów indywidualnych. Kongres Mieszkaniowy – Dni Dewelopera jest zatem doskonałą okazją, również dla przedstawicieli Narodowego Banku Polskiego, do przeanalizowania wspólnie z zaproszonymi gośćmi wszystkich aspektów dotyczących funkcjonowania sektora nieruchomości, a przede wszystkim do zdiagnozowania wyzwań, przed którymi stanie rynek w najbliższej przyszłości. Kolejna już edycja i bardzo duże zainteresowanie ze strony podmiotów funkcjonujących w tym obszarze świadczy o tym, że takie wydarzenia są niezwykle potrzebne, niosąc za sobą bardzo dużą wartość merytoryczną. Jan Szuba Narodowy Bank Polski

Organizacja Kongresu Mieszkaniowego – Dni Dewelopera to również niezwykle istotne wydarzenie dla Zachodniej

Izby Gospodarczej. Każda inicjatywa, która daje możliwość merytorycznej dyskusji, dzielenia się spostrzeżeniami i wspólnego opracowywania rozwiązań jest niezwykle istotna - szczególnie dla tak dynamicznie rozwijającego się sektora. Tegoroczna edycja Kongresu została wzbogacona o debaty tematyczne, które odbędą się pierwszego dnia wydarzenia i przyjmą formę warsztatowych spotkań przedstawicieli branży nieruchomości oraz środowisk z nią współpracujących. To właśnie w trakcie debat będziemy mieli okazję poznać swoje opinie, przeanalizować trendy, najważniejsze zmiany i wyzwania przed jakimi staje szeroko rozumiany sektor nieruchomości. Mam nadzieję, że ogólnopolski wymiar Kongresu i wypracowane w jego trakcie rekomendacje pozwolą na taki rozwój rynku, aby stał się on jeszcze bardziej przyjazny dla wszystkich jego uczestników. Marek Pasztetnik Zachodnia Izba Gospodarcza

Kongres Mieszkaniowy - Dni Dewelopera to najważniejsze wydarzenie na rynku nieruchomości. Jego głównym celem

jest analiza wszystkich związanych z tym obszarem zagadnień oraz konstruktywne wypracowanie możliwych do wprowadzenia zmian. Znamienici goście, uczestnicy Kongresu, jego partnerzy oraz patroni merytoryczni będą przez dwa dni dyskutować o systemach finansowania uczestników rynku nieruchomości oraz o zagadnieniach prawnych wpływających na kształt i funkcjonowanie tego sektora. Przede wszystkim jednak skupimy się na motywie przewodnim tegorocznej edycji Kongresu, czyli kierunkach zmian, jakie zachodzą w polskich miastach w XXI wieku.

Moment w historii dla polskiej gospodarki, naszego rozwoju, przede wszystkim jednak dla polskiego społeczeństwa,

jest wyjątkowy - mamy zdrową demokrację, prężnie działającą gospodarkę, rozwijające się przedsiębiorstwa i rosnące PKB. Nie jesteśmy oczywiście wolni od problemów. Ale, aby skutecznie je diagnozować i efektywnie rozwiązywać, organizujemy właśnie wydarzenie takie jak Kongres Mieszkaniowy, który choć wszystkich problemów na raz rozwiązać nie jest w stanie, na pewno wpłynie na poprawę warunków funkcjonowania wszystkich uczestników sektora nieruchomości. Wojciech Okoński Prezes Honorowy PZFD

Organizatorzy

Polski Związek Firm Deweloperskich jest ogólnopolską organizacją zrzeszającą grono ponad stu deweloperów. Misją PZFD jest działanie na rzecz rozwoju polskiego rynku mieszkaniowego i upowszechnianie prawa każdej rodziny do własnego mieszkania, jako podstawowego dobra społecznego. Dlatego PZFD czynnie stara się budować partnerskie relacje deweloperów z rynkiem. Organizacja czuwa nad bezpieczeństwem i profesjonalnym przebiegiem procesu zakupu mieszkania, jest także autorem zasad Kodeksu Dobrych Praktyk w relacjach klient - deweloper. Jednym z przejawów realizowania misji jest nawiązanie dialogu z nabywcą mieszkania - poprzez edukowanie potencjalnych klientów na temat procesu zakupu mieszkania. PZFD dąży także do nawiązywania partnerskich relacji z władzami polskich miast, by wspólnie tworzyć przyjazne ludziom nowe obszary miejskie. Dynamicznie zmieniające się realia społeczno-ekonomiczne stawiają branżę deweloperską przed szeregiem wyzwań, którym sprostać może tylko partnerska współpraca wszystkich uczestników polskiego rynku mieszkaniowego – deweloperów, firm budowlanych oraz urzędników, legislatów i przedstawicieli świata finansów. PZFD działając wspólnie w ramach dobrze rozumianego partnerstwa, tworzy organizację służącą rozwojowi całej branży deweloperskiej i sektora budowlanego.

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Wypełnia zadania określone w Konstytucji RP, w ustawie o Narodowym Banku Polskim i w ustawie Prawo bankowe. Wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa. NBP pełni trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, banku banków oraz centralnego banku państwa. Organami Narodowego Banku Polskiego są: prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz zarząd NBP. Do głównych obszarów działalności NBP należą: prowadzenie polityki pieniężnej, działalność emisyjna, rozwój systemu płatniczego, zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski, obsługa Skarbu Państwa, działalność edukacyjna i informacyjna. Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilność narodowego pieniądza. Wypełniając ten konstytucyjny obowiązek NBP opracowuje i realizuje strategię polityki pieniężnej oraz – uchwalane corocznie – założenia polityki pieniężnej. Poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa finansowego państwa. Dzięki emisji znaków pieniężnych zabezpiecza płynność obrotu gotówkowego. Ważnym celem NBP jest dbałość o stabilność systemu finansowego. W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego. Przyczynia się również do rozwoju bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego.

Zachodnia Izba Gospodarcza to organizacja samorządu gospodarczego, która została powołana dla ochrony i reprezentowania interesów gospodarczych zrzeszonych w niej podmiotów, upowszechniania zasad etyki w działalności gospodarczej, a także dla wspierania rozwoju przedsiębiorczości oraz rozwijania współpracy z samorządami oraz innymi organizacjami. Działa nieprzerwanie od roku 1995, a jej Prezesem od 1998 roku do 2012 roku był Grzegorz Dzik, aktualnie funkcję Prezesa pełni Marek Pasztetnik. Obecnie Izba zrzesza ponad 200 członków - przedsiębiorców, którzy reprezentują różnorodne branże odzwierciedlające strukturę gospodarczą regionu. Zachodnia Izba Gospodarcza organizuje specjalistyczne szkolenia dla przedsiębiorców, spotkania z ekspertami i praktykami, pomaga w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych i społecznych – w kraju oraz za granicą. Jest współtwórcą konferencji „PPP – projektowanie, finansowanie, realizacja. Rozwiązania dla szpitali i placówek medycznych”, od 9 lat organizuje prestiżowy konkurs „Dolnośląski Gryf – Nagroda Gospodarcza”, w maju 2012 r. otworzyła Centrum Biznesowo – Konferencyjne.

Organizatorzy:

Partner merytoryczny:

Patroni merytoryczni:

Sponsorzy:

速

Rola planowania przestrzennego i planowania miejskiego w rozwoju mieszkalnictwa w Polsce Dorota Jarodzka-Śródka

Miasto, które przystępuje do przygotowania planu,

Przewodnicząca Rady PZFD, Prezes Oddziału PZFD we Wrocławiu

Jakie powinny być cele na starcie do przygotowania

powinno pamiętać o kilku kluczowych kwestiach. planu zagospodarowania?

Miasta są siłą napędową gospodarki. Europa bardzo

1. Przeprowadzenie inwestycji, zgodnej z zamie-

szybko się urbanizuje - w Unii Europejskiej przeszło

rzeniami miasta. Żeby jednak realizacja doszła

2/3 mieszkańców mieszka w miastach. Strategie i plany

do skutku, musi być to zintegrowane z celami

zagospodarowania determinują kierunek, w którym

biznesowymi i dobrze zaprojektowanym modelem

rozwijają się metropolie. Niezwykle istotnym czynni-

biznesowym dla danego obszaru. Inwestycja

kiem rozwoju jest polityka mieszkaniowa. Ta jednak

oparta o dobrze zdefiniowane i realne parametry

rzadko rozwijana jest w interakcji z inwestorami, którzy plany przekształcają w rzeczywistość.

rynkowe będzie atrakcyjna do realizacji przez

W pierwszej kolejności warto sobie odpowiedzieć

produkt lepszym.

wiele podmiotów z danej branży. Co uczyni finalny 2. Ochrona / zabezpieczenie przestrzeni publicznych

na pytanie, czy władze miast tworzą plan z myślą

i komunikacyjnych na rzecz prawidłowo funkcjo-

o teraźniejszości, czy z myślą o przyszłości? Jeżeli

nującej tkanki miejskiej (w skali miasta, dzielnicy,

patrzą przed siebie – to w jakiej perspektywie?

zespołu osiedlowego)

Studium jest przecież nadrzędnym dokumentem

3. Ochrona wartości kulturowych, krajobrazowych

dla rzeczywistego rozwoju miasta. Kolejne pytanie,

lub innych, które mogą być utracone w przypadku

które przychodzi na myśl związane jest z ekono-

braku planu

micznym studium wykonalności planu – znane są przecież przypadki planów i projektów, które nie doszły

Często w miastach zaobserwować możemy tzw.

i nie dojdą do skutku, ponieważ były albo zbyt ambitne, albo

nierynkowe

–

najprościej

rzecz

„martwe plany”, czyli plany, które nie zostały zreali-

ujmując,

zowane. Najczęstszą przyczyną ich powstawania jest

nie spełniały kryteriów ekonomicznych. Każdy nowy

brak konsultacji z inwestorami na etapie kreacji. Może

plan powinien być poddany analizie biznesowej,

warto rozważyć lepszą praktykę, a mianowicie forum,

gdyż MPZP wpływa na wartość nieruchomości,

gdzie MPZP konsultowany byłby z różnymi grupami

ale także na wartość inwestycji w okolicy. Wskutek uchwalenia

MPZP może więc

interesariuszy? Funkcjonujący dziś tryb zgłaszania

nastąpić wzrost,

uwag do planu i dyskusja nad nimi są prowadzone

ale i spadek wartości nieruchomości. Warto wspo-

na zbyt późnym etapie. Samorządy powinny pracować

mnieć przy okazji, że miasto czerpie zyski nie tylko

ze sprzedanych gruntów, ale także z podatków

deweloperami

tak,

aby

inwestycje

miejskie

w infrastrukturę społeczną były zbieżne z kierun-

od nowo wybudowanych nieruchomości. Lecz aby

kami rozwoju, ale i rynkowymi uwarunkowaniami

mówić o przychodach czy też stratach i zmianie

i możliwościami nabywców. Deweloperzy miesz-

„cenności” danego obszaru, musi wpierw dojść do

kaniowi rocznie kupują potężne areały gruntów,

realizacji uchwalonego planu.

warto więc wspólnie przeanalizować przyszłe potencjalne lokalizacje mieszkaniowe. Są w Polsce dobre przykłady takiej współpracy i ciekawe modele kooperacji. W taki sposób powstawało miasteczko Wilanów, w taki sposób powstawał plan zagospodarowania Chrzanowa. Ciekawą drogą realizowany jest koronny projekt Wrocławia, czyli WUWA2. Koordynacja

wielkoobszarowych

nieuzbrojonych

terenów typu greenfield lub brownfield zawsze będzie leżeć po stronie samorządu. Deweloperzy nie mają narzędzi, żeby się miedzy sobą porozumieć i pokryć wydatki na infrastrukturę w całości jeszcze przed zakupem gruntu (kwestia kredytów i zobowiązań wszystkich stron do realizacji). W efekcie, bez wsparcia samorządu, pierwszy kupujący traci, ponosząc lwią cześć kosztów na rzecz wszystkich właścicieli działek wokół. A koszty te przenoszone są na mieszkańców.

Często w miastach zaobserwować możemy tzw. „martwe plany”, czyli plany, które nie zostały zrealizowane. Najczęstszą przyczyną ich powstawania jest brak konsultacji z inwestorami na etapie kreacji.

To tak, jakby niektórzy zapłacili podwójny podatek do miasta. Wymienione kwestie to tylko kropla w morzu zagadnień związanych z planowaniem przestrzennym. Więcej usłyszeć będzie można podczas debaty o roli planowania przestrzennego podczas Kongresu Mieszkaniowego.

Kto poniesie koszty urbanizacji polskich miast? Sytuacja wydaje się patowa i zagraża dalszej urbanizacji.

Marek Poddany

Jedynym właściwym rozwiązaniem jest połączeniem

Wiceprezes PZFD

korzyści z urbanizacji z finansowaniem jej rozwoju, co oznacza, że „kto zyskuje ten płaci”. Bezsporne jest, że na urbanizacji zyskują samorządy czyli wszyscy

Polskie miasta rozwijają sie dynamicznie, lecz wkrótce

mieszkańcy gmin, lecz przede wszystkim, właści-

na przeszkodzie stanie niebotyczne zadłużenie (dzisiaj

ciele gruntów, których wartość wzosła wielokrotnie

130 miliardów) powstałe w skutek niewykonywania

w skutek uchwalenia planu dopuszczającego zabu-

zobowiązań wynikajacych z uchwalanych planów miej-

dowę. Ta grupa stała się najwiekszym beneficjentem

scowych. Kto ponosi, a kto powinien ponosić koszty

urbanizacji nie partycypując w jej kosztach, bowiem

urbanizacji i czy coś w tej sprawie może zmienić się

narzedzia partycypacji zaprojektowane w obecnej

w najbliższej przyszłości? Zapewne

wszyscy

ustawie nie działają, co wynika z wielu przyczyn.

mieszkańcy

polskich

miast,

Szansą na zmianę tego stanu rzeczy jest zapowiadane

marzą o tym, by były one nowoczesne, funkcjonalne,

od dłuższego czasu wprowadzenie w życie założeń

z bogatą i użyteczną infrastrukturą oraz pełne zielo-

Kodeksu Urbanistyczno-Budowlanego, który wśród

nych skwerów, parków i ścieżek rowerowych, szkół

wielu niezbędnych do uregulowania problemów,

i żłobków. Taką potrzebę dostrzegają także dewelo-

ustalić powinien stabilny system finansowania procesu

perzy projektując osiedla uzupełnione o atrakcyjne przestrzenie publiczne.

urbanizacji.

Często jednak potrzeby zapewnienia infrastruktury

Autorzy Kodeksu

finansowania rozbudowy polskich miast na wszyst-

technicznej (dróg, placów, kanalizacji wodociągów)

kich beneficjentów tego procesu. Przede wszystkim

oraz społecznej (szkoły, przedszkola, żłobki) znacznie

dla pozyskania środków na sfinansowanie skutków

wykraczaja ponad obowiązki i możliwości deweloperów.

Nie

sposób

przenosić

uchwalania planów, należy upowszechnić stosowanie

inwestorów

renty planistycznej o minimalnej stopie 10% oraz opłat

całego ciężaru tych kosztów, gdyż spowodowałoby

adiacenckich w taki sposób, aby były obligatoryjne

to drastyczne podniesienie cen mieszkań. Zgodnie

obowiązującym

prawem

proponują rozłożenie kosztów

i dzielące koszty uzbrojenia terenu w równych częściach pomiędzy właścicieli nieruchomości i samo-

obowiązek

rząd.

zapewnienia infrastruktury technicznej i społecznej spoczywa na samorzadach, które jednak nie posiadają

Projektując nowe rozwiązania należy mieć na uwadze

dostatecznych środków na zrealizowanie tych zobo-

mankamenty dotychczasowych, a w szczególności

wiązań, stąd tak wysokie zadłużenie.

powszechne uchylanie sie od renty planistycznej w skutek zbyt krótkiego okresu przedawnienia tych roszczeń. Natomiast podwyższenie podatku od nieru-

chomości w obszarach zabudowy do 500 % stawki podstawowej kłóci się z zasadą, że kto zyskuje ten płaci. Rozwiązaniem zastępującym obecnie funkcjonującą rentę planistyczną mógłby być powszechny podatek od wartości nieruchomości gruntowych (bez naniesień), który byłby łagodną formą podatku katastralnego, przez co miałby większe szanse na uchwalenie. Istotne jest w tym przypadku, by łączne obciążenia podatkowe obywateli nie wzrosły, by zmieniła się tylko alokacja podatku oraz, by środki z tego tytułu były przeznaczone na cele związane z urbanizacją.

Rozwiązaniem zastępującym obecnie funkcjonującą rentę planistyczną mógłby być powszechny podatek od wartości nieruchomości gruntowych (bez naniesień), który byłby łagodną formą podatku katastralnego, przez co miałby większe szanse na uchwalenie.

Nowo powołana Pani Premier Ewa Kopacz zaapelowała do minister infrastruktury o przyspieszenie prac nad Kodeksem. Tak, aby trafił on do Sejmu na początku przyszłego roku. Harmonogram prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego zakłada, że prace nad dokumentem powinny zakończyć się właśnie na początku 2015 roku. Pozostaje mieć nadzieję, że tak istotna dla rozwoju polskich miast kwestia, nie pozostanie jedynie postulatem z expose Pani Premier.

Raport: Przestrzeń do życia Polaków stosowany do otoczenia i potencjalnie grozi

Janusz Sepioł

degradacją wartościowego środowiska architek-

Senator RP

tonicznego czy przyrodniczego. Między siłą władzy konserwatora zabytków a architekta miejskiego jest prawdziwa przepaść. Warto w tym miejscu

Prace nad raportem „Przestrzeń życia Polaków” zostały

przypomnieć, że w wielu krajach – zwłaszcza

podjęte z inicjatywy Prezydenta Bronisława Komorow-

w tradycji anglosaskiej – istnieją specjalne

skiego w związku z dostrzeżeniem potrzeby diagnozy

komitety (komisje) – społeczne i sąsiedzkie – powo-

i stworzenia koncepcji w celu poprawy polskiej prze-

ływane przez władze lokalne, których zadaniem

strzeni, krajobrazu i architektury, a także warunków

jest wydawanie wiążących

mieszkaniowych Polaków. Celem opracowania raportu

opinii

na temat

projektów architektonicznych. W świetle fatal-

było zainicjowanie i ukierunkowanie szerokiej debaty

nych polskich doświadczeń z jakością projektów

na temat zmian w procesach rozwojowych polskich

architektonicznych konieczne jest poszukiwanie

miast, ze zwróceniem szczególnej uwagi na kształto-

wzorców i nowych rozwiązań w tym zakresie.

wanie krajobrazu kulturowego, ekonomiczny wymiar

Proponuje się, aby na obszarach wybranych przez

racjonalnej gospodarki przestrzennej oraz jakość polityki mieszkaniowej.

radę gminy oraz w odniesieniu do pewnej kategorii

Poniżej przedstawiamy płynące z raportu rekomen-

był zobowiązany przedstawić projekt wstępny

obiektów wskazanych przez radę gminy, inwestor (koncepcyjny)

dacje dotyczące „poprawy jakości architektury i jakości

podlegający

ocenie

architekta

kształtowania przestrzeni publicznej”.

gminnego i/lub lokalnej komisji urbanistyczno-

1. Działania na rzecz jakości architektury rozumiane

Komisje takie powinny mieć charakter fachowy,

-architektonicznej powołanej zgodnie z ustawą. ale należy do nich powoływać także przedstawi-

jako pewien rodzaj czynności administracyjnych

cieli organizacji pozarządowych zarejestrowanych

budzą zrozumiałe kontrowersje. Ukształtowało

na terenie gminy, aktywnych w obszarze gospo-

się przekonanie, że oceny estetyczne znajdują się

darki przestrzennej. Ustalenia komisji, zwłaszcza

poza sferą administracyjną i nie można ich brać

jej rekomendacje lub opinie negatywne, winny

pod uwagę przy wydawaniu decyzji. W szcze-

stawać

gólności nie można uzależniać rozstrzygnięcia

jakościowej. Od tej zasady istnieje jednak istotny

2. Konieczne

wyjątek. Konserwator zabytków, a także dyrektor mogą

publicznej

debaty.

byłoby złożenie wniosku o pozwolenie na budowę.

budowę) od jednostkowej, subiektywnej oceny

krajobrazowego

przedmiotem

Bez uzyskania pozytywnej opinii niemożliwe

administracyjnego (a tym jest pozwolenie na

parku

się

rozwiązań

podstawie

jest

wprowadzenie

ochrony

dziedzictwa

skutecznych kulturowego

i krajobrazu, takich jak:

swojej oceny estetycznej odmówić pozwolenia

»»

na budowę, jeśli ich zdaniem projekt jest niedo-

Zmiana ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:

»»

uregulowanie statusu ewidencji zabytków,

»»

rozszerzenie wiające

»»

zapisów

samorządom

art.

udzielanie

»»

umożlidotacji

wykonania

przez

opracowaniem,

braku gminę

terminowego sporządzałyby

na prace remontowe w obiektach włączonych

lub aktualizowały na jej koszt organy ochrony

do gminnej ewidencji zabytków,

środowiska lub organy ochrony zabytków

wprowadzenie prawnej możliwości ochrony

(ewentualnie wojewodów). »»

Wzmocnienie kadrowe służb konserwatorskich

rezygnacja ze skomplikowanej procedury

i wyposażenie ich – adekwatnie do zakresu zadań

uzyskiwania

konserwatorskich

– w środki na ochronę zabytków, bądź urucho-

na wszelkie prace przy zabytkach, poprzez

mienie działań dedykowanych obszarom wiejskim

wprowadzenie trybu zgłoszenia w przypadku

w ramach programów Ministra Kultury i Dzie-

prac polegających na bieżącej konserwacji

dzictwa Narodowego.

pozwoleń

zabytku (wzorem prawa budowlanego winny podlegać

»»

obligatoryjnym

które w przypadku

otoczenia zabytku, »»

byłaby

zgłoszeniu

»»

Ustanowienie dla przedsięwzięć i planów miejsco-

wojewódzkiego

wych obowiązku przedstawiania w procedurach

konserwatora zabytków przed rozpoczęciem

OOŚ wizualizacji projektowanych lub planowa-

tych prac).

nych rozwiązań, co stworzy skuteczną formę

Wprowadzenie obowiązku sporządzania studiów

ochrony krajobrazu.

krajobrazowych i wartości kulturowych, których

»»

Tworzenie sieci ukierunkowanych na wykorzy-

weryfikacja winna polegać na uzgodnieniach

stanie dziedzictwa kulturowego i innych walorów

z wojewódzkim konserwatorem zabytków i regio-

wiejskich, np. Sieć Najciekawszych Wsi.

nalnym dyrektorem ochrony środowiska; lub »»

Zastąpienie

dotychczasowego

opracowania

3. Każda, zwłaszcza wielka inwestycja, a szcze-

ekofizjograficznego analizą uwarunkowań środo-

gólnie inwestycja publiczna dotyczy wszystkich

wiskowych, która:

mieszkańców, dlatego też powinni oni mieć

»»

w zakresie merytorycznym stanowiłaby doku-

możliwość wypowiedzenia się na jej temat

ment, w którym problematyka zabytków,

osobiście

walorów kulturowych i krajobrazu byłaby

w ramach szeroko pojętego „prawa do miasta”.

lub

przez

swoich

przedstawicieli,

traktowana równie wnikliwie jak zagadnienia środowiska przyrodniczego w opracowaniach

Jako rozwiązanie minimum należy wprowa-

ekofizjograficznych,

dzić wymóg, by każdy obiekt architektoniczny

»»

obejmowałaby cały obszar gminy,

realizowany z udziałem środków publicznych

»»

byłaby aktualizowana co 4 lata (raz w okresie

był projektowany z wykorzystaniem procedury

kadencji władz gminy),

konkursowej. To absolutny standard działania

podlegałyby (także jej aktualizacje) uzgod-

demokracji jako świadomego inwestora i mece-

nieniom z organami ochrony środowiska

nasa. Wymaga to odpowiedniej zmiany zapisów

oraz organami ochrony zabytków,

w ustawie o zamówieniach publicznych. Zasady

»»

Raport: Przestrzeń do życia Polaków przeprowadzania konkursów, takie jak kwalifikacja

przestrzenie publiczne. Zbywanie nieruchomości

uczestników (czyli dostępność), procedury tajności

traktowane jest jako poprawa dochodów budżetu

prac,

jury,

i pozbywanie się mogących w przyszłości wzra-

pokonkursowe postępowanie w celu udzielenia

stać kosztów remontów i utrzymania budynków.

zamówienia, gwarancje dla nadzoru autorskiego

Siłą sprawczą rozwoju polskich miast są w związku

sprawowanego przez laureata konkursu itd. winny

z tym deweloperzy, którzy z natury rzeczy nakiero-

uzyskać uregulowanie, co najmniej w formie

wani są na realizowanie innych celów niż poprawa

rozporządzenia ministra infrastruktury. Wielkim

jakości przestrzeni całego miasta, ale często

ułatwieniem

wprowadzaniu

nie znajdują w samorządzie partnera do działań

procedur konkursowych byłoby w tych przypad-

na rzecz lepszej przestrzeni – w tym zwłaszcza

kach stosowanie cen cennikowych przy zawieraniu

przestrzeni publicznie dostępnej.

warunki

zachowania

fachowości

powszechnym

umów. 5. Szczególny rodzaj przedsięwzięć, w których jakość 4. Realizacje publiczne muszą budować wzorce

rozwiązań

architektonicznych

jest absolutnie

dobrej architektury, oddziaływać przykładem

kluczowa, to kształtowanie przestrzeni publicz-

i podnosić średnie standardy. Szczególna odpo-

nych. To właśnie one rozstrzygają o opiniach

wiedzialność spada tu na gminy, które realizują

na temat

zadania własne z zakresu budownictwa mieszka-

atrakcyjności miast w stopniu nie mniejszym niż

niowego (budownictwo komunalne, budownictwo

sam kształt budynków. Raport diagnostyczny

socjalne, ewentualnie budownictwo czynszowe).

pokazał, jak złożony i wielowymiarowy jest proces

Realizacje gminne winny stanowić konkuren-

ich powstawania i jak różne funkcje są przez nie

cyjne wyzwanie dla deweloperów, zwłaszcza

wypełniane.

jeśli idzie o jakość architektoniczną projektów,

guje się pojęciem „obszar przestrzeni publicznej”.

urządzenie terenu wokół budynków, strefy usług

Wydaje się ono niewystarczające. Warto byłoby

czy przestrzeni publicznych. Polskie samorządy

zdefiniować także pojęcie „miejsc wspólnych”

w ograniczonym zakresie występują jako aktywny

oraz „przestrzeni publicznie dostępnej”. Zarówno

uczestnik procesów urbanistycznych. W swej

studia

przeważającej większości nie tworzą świadomie

darowania przestrzennego gmin, jak i plany

kształtowanych rezerw terenów pod przyszły

miejscowe winny wskazywać lokalizację takich

rozwój; nie są inwestorami większych kompleksów

„miejsc wspólnych”. Chodzi o to, by przestrzeń

zabudowy, a tym samym nie stają się kreatorami

publiczna nie pozostała jedynie amorficznym,

nowych przestrzeni publicznych. Wręcz prze-

pozbawionym koncepcji obszarem komunikacji

ciwnie – raczej pozbywają się nieruchomości,

(takim jak na przykład ulica czy plac) lub jedynie

sprzedają mieszkania z zasobu komunalnego

otwartym terenem rekreacji. Wydaje się zasadne,

i bronią się przed przejmowaniem od dewelo-

by kształtowanie przestrzeni publicznych określo-

perów terenów, które zostały zaprojektowane jako

nych typów uznać za realizację celu publicznego.

urbanistycznej

Dotychczas

uwarunkowań

architektonicznej

ustawodawca posłu-

kierunków

zagospo-

Dotyczyłoby to: parków, placów miejskich, zago-

»»

Koszty funkcjonowania KI ponoszą koalicjanci.

spodarowanych brzegów rzek, czy alei pieszych.

»»

KI wraz z samorządem opracowuje warunki konkursu

urbanistyczny (projekt

rewitalizacji) PP lub założenia przetargu publicz-

miejsc wspólnych, polegałoby na szczególnym

nego, ewentualnie innej procedury prowadzącej

trybie partycypacji społecznej w trakcie ich projek-

do uzyskania dokumentacji projektowej w formie

towania oraz szczególnego trybu projektowania

projektu urbanistycznego. »»

towe). Chodzi także o specjalnie zorganizowaną

Przedstawiciele KI uczestniczą w pracach sądu konkursowego lub komisji przetargowej.

partycypację instytucji i środowisk, które mają

»»

coś twórczego i szczególnego do zaproponowania

KI współsprawuje nadzór nad pracami projektowymi.

w konkretnej przestrzeni miejsca wspólnego.

»»

KI współsprawuje nadzór nad realizacją projektu.

Taką formę współpracy autorzy tej idei, Elżbieta

»»

KI uczestniczy w radzie programowej nadzorującej

i Adam Czyżewscy, nazywają „koalicją instytucji”.

eksploatację PP.

Zasady funkcjonowania koalicji instytucji można

»»

KI może uczestniczyć w zarządzie eksploatacji PP.

»»

Program eksploatacji PP nie może zaburzać funk-

sformułować następująco:

»»

projekt

Tworzenie dobrych przestrzeni publicznych –

(planowanie nieformalne, studia, analizy projek-

»»

cjonowania organizmu miejskiego.

Koalicja instytucji (KI) funkcjonuje niezależnie

»»

Koszty

konserwacji

ponosi

samorząd,

od trybu konsultacji społecznych.

ale członkowie KI mogą współtworzyć budżety

Tworzą ją operatorzy instytucjonalni nierucho-

celowe realizowane samodzielnie przez poszcze-

mości położonych w bezpośrednim sąsiedztwie

gólnych członków KI lub w ramach Koalicji.

przestrzeni publicznej (PP). »» »» »»

»»

Powstaje z inicjatywy operatorów, przygotowuje

Po stworzeniu odpowiednich uregulowań prawnych KI

samodzielnie program funkcjonalny PP.

może być stałą formą lokalnej reprezentacji interesu

Do współpracy nad programem funkcjonalnym PP

publicznego, a także zapewniać kompetencje, które

koalicja instytucji zaprasza władze samorządowe.

uzupełnią wiedzę i umiejętności władz samorządo-

Gotowy (uzgodniony i zaakceptowany przez

wych – reprezentacji zinstytucjonalizowanej, a mimo

wszystkie podmioty należące do KI) program

to niewymagającej tworzenia odrębnych budżetów.

funkcjonalny jest podstawą do wystąpienia z wnio-

Nie byłby to zatem akt sprzyjający biurokratyzacji

skiem do władz samorządowych o rozpoczęcie

i etatyzacji życia społecznego, czego należałoby się

procesu inwestycyjnego.

najbardziej obawiać.

Samorząd wpisuje (lub nie) wniosek w plany inwestycyjne.

»»

Członkowie KI mogą partycypować w kosztach inwestycji.

»»

Działalność KI nie ogranicza praw własnościowych.

Czy metr kwadratowy mieszkania musi tyle kosztować? Krzysztof Ziajka

na każdym etapie realizacyjnym można wnosić

Wiceprezes PZFD Wrocław

protesty, praktycznie bez żadnych konsekwencji, co też wpływa na czas trwania projektu.

W mediach ekonomicznych co rusz pojawiają się

Problem stwarzają także plany zagospodarowania,

rewelacje związane z wysokością marży na rynku

które rzadko kiedy konsultowane są z potencjalnymi

nieruchomości

pytają

inwestorami, przez co pozbawione są konsumenckiej

„dlaczego mieszkania tyle kosztują” i odpowiedzial-

optyki. Często plany opracowywane są przez osoby

nością za wysokie ceny nieruchomości obarczają

bez odpowiedniego przygotowania i zawierają absur-

deweloperów. Na cenę metra kwadratowego składa się

dalne - z inwestorskiego punktu widzenia - zapisy.

szereg czynników, w tym – między innymi – rozbudo-

Swoją drogą, warto zauważyć, że bardzo często nowe

wana biurokracja i procedury oraz nierynkowe normy.

przepisy dotyczące rynku deweloperskiego powstają

mieszkaniowych.

Ludzie

bez jego udziału - tu przykładem może być choćby W powszechnym przekonaniu cena za mieszkanie

Ustawa o Prawach Konsumenta, gdzie firmy dewe-

to grunt oraz proces budowlany. Masowe media

loperskie „wrzucone zostały” do jednego worka

rzadko zwracają uwagę na koszt prowadzenia projektu

z firmami e-commerce. Firmy deweloperskie obar-

czy budżety marketingowe. Sporadycznie mówi się

czane są także kosztami budowania infrastruktury

o tym, że czas przygotowania i realizacji przed-

miejskiej. Wydatki te ponoszone są z tytułu przebudowy i

sięwzięcia

długi,

rozbudowy infrastruktury koniecznej do wybudowania

a świadomość presji prawidłowego wywiązania się

inwestycji. To przykładowo: obowiązek budowy przez

z zobowiązań tak duża, że budżet inwestycji musi

deweloperów sieci szerokopasmowych oraz koniecz-

zawierać rezerwę związaną z ryzykiem pojawienia się

ność wybudowania przez dewelopera konkretnej liczby

nowych kosztów oraz potencjalnych nowych regulacji

miejsc postojowych według odpowiedniego wskaźnika

prawnych. Tak się stało w przypadku Ustawy o Prawach

dla danej lokalizacji. Jeżeli dodamy do tego niezwykle

Konsumenta, która m.in. wydłużyła rękojmię do 5 lat.

wysokie koszty wycinki drzew - gdzie w praktyce

Mieszkania podrożyła też ustawa deweloperska, która

nie ma możliwości realizacji nasadzeń zastępczych

generuje koszty związane choćby z utrzymaniem

- widzimy, jak wiele czynników zależnych nie tylko

rachunku powierniczego, ale także przez koniecz-

od inwestora wpływa na znacznie podrożenie procesu

ność przygotowywania prospektu informacyjnego.

budowania osiedli mieszkaniowych.

deweloperskiego

jest

bardzo

W międzyczasie pojawia się także szereg kosztów administracyjnych, które nie tylko bezpośrednio

Wszystkie powyższe czynniki wiążą się z procesem

podnoszą koszty realizacji inwestycji, ale wydłużają

inwestycyjnym.

proces, co także wpływa na całościowy budżet projektu.

można kwestie techniczne i wyśrubowane normy

Na dokładkę warto wspomnieć o nadmiernie zlibe-

obowiązujące

ralizowanym procesie odwoławczym, gdzie niemal

normy przewyższają środowiskowe normy unijne.

Zupełnie w

osobno

budownictwie.

potraktować

Często

polskie

Wśród tych, na które warto zwrócić uwagę, są m.in. normy akustyczne, normy przeciwpożarowe, normy ochrony cieplnej, obowiązkowe decyzje środowiskowe. Podczas debaty poświęconej cenie metra kwadratowego podczas Kongresu Mieszkaniowego rozmawiać będziemy o wymienionych powyżej, ale także wielu innych problemach wpływających na cenę metra

Problem stwarzają także plany zagospodarowania, które rzadko kiedy konsultowane są z potencjalnymi inwestorami, przez co pozbawione są konsumenckiej optyki. Często plany opracowywane są przez osoby bez odpowiedniego przygotowania i zawierają absurdalne - z inwestorskiego punktu widzenia - zapisy.

kwadratowego. Postaramy się zdefiniować najbardziej palące kwestie, ale także zastanowimy się nad sposobami na obniżenie tychże kosztów.

Rynek mieszkaniowy w Polsce rośnie, ale na horyzoncie czyhają zmiany, które mogą tym wzrostem zachwiać Edward Laufer Członek zarządu PZFD

Na pierwszy rzut oka sektor budownictwa mieszkaniowego w Polsce ma się świetnie - powstaje bardzo wiele nowych inwestycji w większości Polskich miast i to zarówno mieszkaniowych, jak i komercyjnych. Klienci mogą wybierać spośród wielu atrakcyjnych projektów - nowoczesnych, zlokalizowanych w centrach miast, ale też mniejszych, kameralnych na ich obrzeżach. Jednak to tylko jedna, widoczna szerszej publiczności strona medalu. Druga, bardziej skomplikowana,

Podstawowym wyzwaniem przed jakim stoi rynek nieruchomości mieszkaniowych jest zrównoważenie relacji liczby dostępnych w ofercie deweloperów mieszkań z dostępnością i kosztami finansowania jakie muszą ponosić starający się o kredyt klienci.

dotyczy już konkretnych szczegółów i problemów, których skuteczne rozwiązanie zdecyduje o koniunkturze na rynku w kolejnych latach. Podstawowym wyzwaniem przed jakim stoi rynek nieruchomości mieszkaniowych jest zrównoważenie relacji liczby dostępnych w ofercie deweloperów mieszkań z dostępnością i kosztami finansowania jakie muszą ponosić starający się o kredyt klienci. Choć otoczenie ekonomiczne daje szansę na coraz niższe stopy procentowe, to koszty kredytowania zakupu nieruchomości po stronie klientów wciąż są bardzo wysokie. Wynika to przede wszystkim z polityki prowadzonej obecnie przez banki, które utrzymują wysokie marże oraz wprowadzają szereg dodatkowych pozycji kosztowych przy ich udzielaniu. Co gorsze, sytuacja w najbliższym czasie skomplikuje się jeszcze bardziej. Stanie się tak w skutek wejścia w życie założeń tzw. Rekomendacji S, która nakłada na klientów zaciągających kredyt w banku obowiązek

posiadania coraz większego wkładu własnego. Doce-

porównaniu z ratą kredytu hipotecznego. Jeśli zatem

lowo wkład własny będzie od stycznia 2017 roku musiał

młodzi ludzie posiadają zdolność kredytową, w więk-

wynosić przynajmniej 20 proc. wartości kupowanego

szości przypadków zdecydują się na zakup nowego

mieszkania, co w bardzo dużym stopniu osłabi zdol-

mieszkania, nawet jeśli mieliby spłacać je przez kolejne

ność kredytową wielu młodych Polaków. A przecież

25 lat. Jest to ciągle rozwiązanie bardziej racjonalne,

wkład własny to nie wszystko - trzeba mieć jeszcze

niż oddawanie podobnej kwoty co miesiąc właścicie-

środki na wykończenie i urządzenie mieszkania.

lowi mieszkania.

Biorąc pod uwagę obecną inflację a nawet deflację,

Problem rozwoju budownictwa mieszkaniowego być

utrzymywanie obecnych stóp procentowych przez

może będzie o wiele bardziej aktualnym tematem

Radę Polityki Pieniężnej także znacząco podnosi koszt

właśnie w 2017 roku, kiedy to wobec braku zmian

kredytu.

w założeniach Rekomendacji S, i słabością programu MdM, rynek nieruchomości będzie musiał zmierzyć

Drugim niezwykle istotnym aspektem rozwoju rynku

się ze znacznym spadkiem popytu na mieszkania

mieszkaniowego w Polsce jest rozwój budownictwa

na rynku pierwotnym. Czy spowoduje to ożywienie

mieszkań przeznaczonych na wynajem. Z bardzo dyna-

na rynku najmu? Z pewnością tak. Tutaj jednak

micznym rozwojem tego rynku mamy do czynienia

z pomocą musiałyby przyjść rząd z propozycją nowych

w wielu zachodnich krajach, gdzie koszty najmu są

rozwiązań prawnych wspierających przede wszystkim

istotnie niższe od kosztów zakupu nieruchomości.

inwestorów, którzy chcieliby zainwestować w mieszkania na wynajem by osoby, których nie będzie stać

W Polsce wciąż pozostaje w tej kwestii bardzo wiele

na zakup, mogły zrealizować swoją potrzebę mieszka-

do zrobienia, a wynika to przede wszystkim z powodu

niową.

niewielkiej różnicy opłat z tytuły najmu mieszkania, w

Szukając balansu pomiędzy rozwojem gospodarczym a ochroną konkurencji i konsumenta czyli UOKiK na rynku nieruchomości za zapisy umowne, które mogłyby zostać uznane

Konrad Płochocki

za abuzywne. Wraz z informacją o takim pozwie, przed-

Dyrektor Generalny PZFD

siębiorca dostaje „łaskawą” ofertę cofnięcia pozwu, w zamian za sowitą opłatę. O skali tej patologii świadczy to, że większość wpisów w rejestrze klauzul znalazła

Gdy w 1990 roku powstawał Urząd Antymonopo-

się tam nie w wyniku działalności UOKiK-u, ale właśnie

lowy, który później przekształcił się w UOKiK, jego

takich organizacji. Czy projektowana reforma rejestru

pracownicy mieli przed sobą niesłychane wyzwania. Państwowe

molochy

niepodzielnie

klauzul abyzwnych oraz postępowania przed sądem

dominowały

ochrony konkurencji i konsumenta może poprawić

na rynku, a pozycja negocjacyjna konsumenta była

sytuację? Może, ale musimy być w tej reformie odważni.

wielokrotnie słabsza niż dzisiaj. Po latach, zwłaszcza w obszarze ochrony konsumenta, wiele osób wska-

Ustawa deweloperska – wielki eksperyment, w którym

zuje jednak, że wykonano ogromną pracę, której nie

biorą udział deweloperzy i klienci – to przedew-

sposób przecenić, ale rozpędzony system kontroli

szystkim ochrona nabywcy lokalu mieszkalnego

zaczął kreować problemy, tam gdzie tak naprawdę ich

na właściwym poziomie, która jest koniecznością

nie ma. Przedsiębiorcy nie wiedzą już czy stoso-

w Państwie z wysoko rozwiniętym systemie prawa.

wane przez nich zapisy wkrótce nie zostaną uznane

W interesie wszystkich jest stworzenie mechanizmów

za abuzywne, a oni sami nie stracą majątku na nega-

pozwalających na bezpieczny zakup nieruchomości,

tywnym wizerunku, który chętnie wykreują media

która ma dopiero powstać. Z drugiej strony tempo

po znalezieniu w stosowanych przez nich umowach

w jakim pisano ustawę deweloperską musiało zaowo-

klauzul, które przed chwilą zostały uznane za niedo-

cować wieloma niedociągnięciami i problemami

zwolone. Pojawiają się pomysły, aby UOKiK najpierw

w praktyce. Kiedy w końcu doczekamy się noweli-

wskazywał jakiego rodzaju elementy powinny zostać

zacji ustawy, uprości się tym samym funkcjonowanie

wyeliminowane z umów, a dopiero w razie braku

przedsiębiorców, bez obniżenia poziomu ochrony

dostosowania, karał za nie. Wielu przedsiębiorców chętnie

dobrowolnie

zmieniłaby

swoje

nabywcy. Potrzebujemy prospektu informacyjnego,

umowy,

gdyby dostała wytyczne. Czy to możliwy kierunek?

który dla przedsiębiorców będzie łatwy i tani do

Rejestr klauzul abuzywnych uruchomiony w 2002

i zrozumiały dla nabywcy. Konieczne jest też dopusz-

przygotowania, a przede wszystkim będzie krótki czenie alternatywy dla rachunku powierniczego

roku ma już ok. 6000 wpisów. Przy takiej liczbie

i doszlifowanie przepisów ustawy, aby obniżać

wpisów prawie wszyscy utracili już możliwość racjo-

pośrednie koszty składające się na i tak już wysokie

nalnego korzystania z rejestru, a obecnie służy on

ceny mieszkań.

głównie organizacjom, które zajmują się pseudoochroną konsumentów. Ta pseudoochrona jest tak naprawdę od

mechanizmem

przedsiębiorców

wyłudzania

poprzez

system

pieniędzy pozywania

Raport o sytuacji na rynkach nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2013 roku Synteza

mieszkań oraz liczba rozpoczętych inwestycji były

W niniejszym Raporcie przedstawione zostały wyniki

najniższe od 2006 r. W II półroczu 2013 r. liczba

analiz i badań dotyczących rynku nieruchomości

rozpoczętych inwestycji przewyższyła poziom

w Polsce, które prowadzą do następujących wniosków:

odnotowany w tym samym okresie 2012 r. Jedno-

»»

Można oceniać, iż w 2013 r. sytuacja na pierwot-

cześnie

nych rynkach nieruchomości mieszkaniowych

z nowej oferty do prefe-rencji oraz możliwości

była zbliżona do poziomu równowagi. Sytuacja

finansowych klientów, oferując więcej mieszkań

na rynkach istniejącego zasobu (rynki wtórne)

małych i średnich.

nieco pogorszyła się dla sprzedających, na

»»

mieszkania

W okresie kilku ostatnich lat następowało dopasowanie liczby i wielkości mieszkań na rynku

Rynek mieszkań znajduje się obecnie w fazie

pierwotnym, w wyniku czego stopniowo obni-

ożywienia i jego dalszy rozwój związany będzie

żała się nadwyżka zakumulowana w poprzednich

z sytuacją makroekonomiczną gospodarki.

okresach. W 2013 r. liczba gotowych mieszkań

Średnie ceny ofertowe m kw. przeciętnego

deweloperskich oczekujących na sprzedaż zmniej-

mieszkania na rynkach pierwotnych i wtórnych

szyła się osiągając poziom, który może zostać

we wszystkich badanych miastach utrzymywały

sprzedany w okresie ok. 4 kw. Taki poziom przyj-

się na stabilnym poziomie.

mowany jest na rynku pierwotnym za wyznacznik

Ceny transakcyjne m kw. mieszkań na rynkach

równowagi. »»

Do redukcji zakumulowanej nadwyżki podaży

również zachowywały się stabilnie. W Warszawie

mieszkań przyczynił się także stopniowy wzrost

średnie ceny transakcyjne m kw. miesz-kań

popytu. Mimo, iż wygasł popyt wywołany czyn-

na rynku pierwotnym i wtórnym wykazywały

nikiem demograficznym, jakim był wzrost liczby

w 2013 r. niewielkie wzrosty. W I kwartale 2014 r.

małżeństw i nowych gospodarstw domowych,

obserwowano natomiast niewielkie obniżenie cen

nadal

m kw. w Warszawie oraz dalszą stabilizację cen na

były rosnące dochody gospodarstw domowych.

pozostałych rynkach analizowanych miast.

Czas sprzedaży mieszkań na rynku pierwotnym

We wszystkich miastach poddanych analizie ceny

w wybranych miastach wojewódzkich uległ skró-

m kw. mieszkań na rynku pierwotnym przewyż-

ceniu.

szają ceny na rynku wtórnym. Różnice w tych

»»

dostosowali

co wskazuje wydłużający się czas sprzedaży.

pierwotnych i wtórnych 7 miast oraz 9 miast

»»

deweloperzy

»»

istotnym

czynnikiem wzrostu

popytu

Jednym z najważniejszych czynników determinują-

cenach nie są znaczące, chociaż rynek pierwotny

cych popyt na mieszkania jest kredyt mieszkaniowy

zazwyczaj oferuje mieszkania lepsze jakościowo od

i jego dostępność. W 2013 r. wzrosła liczba i wartość

już istniejących.

złotowych kredytów mieszkaniowych, w wyniku

W 2013 r. oddano do użytku o 6,8 tys. mieszkań

czego zwiększył się także stan kredytów mieszka-

mniej niż w poprzednim roku, niemniej jednak

niowych ogółem. Począwszy od 2011 r. ograniczona

liczba mieszkań oddanych jest nadal wysoka.

została kumulacja ryzyka związanego z kredytami

Liczba nowo wydanych pozwoleń na budowę

walutowymi. W listopadzie 2013 r., po raz pierwszy

»»

od 2002 r., udział kredytów złotowych przekroczył

nierównowag. Rok 2013 był kolejnym rokiem

50% całego portfela kredytów mieszkaniowych.

szybkiego wzrostu podaży nowych powierzchni

W analizowanym okresie nastąpiła poprawa

biurowych i handlowych. Wzrostowi wartości

wskaźników kredytowej dostępności mieszkania,

zawieranych na tym rynku transakcji towarzyszył

na co wpływ miał wzrost wynagrodzeń oraz istotne

wzrost stopy pustostanów. W przypadku nieru-

zmniejszenie oprocentowania nowych złotowych

chomości finansowanych kredytami bankowymi

kredytów mieszkaniowych.

może to oznaczać wzrost ryzyka kredytowego

W 2013 r. nie było rządowych programów wsparcia

przy jednoczesnym pogorszeniu jakości zabezpie-

nabywania

czenia.

mieszkań.

Program

Mieszkanie

dla młodych, który zastąpił wielokrotnie modyfi-

»»

Wyniki

analiz

cząstkowych

prowadzonych

kowany i krytykowany program Rodzina na swoim

odrębnie dla 16 miast wojewódzkich wspie-

wszedł w życie w 2014 r. i generował dodatkowy,

rają wnioski z analiz prowadzonych na poziomie

kilkuprocentowy popyt na mieszkania.

krajowym. W 2013 r. we wszystkich 16 analizo-

Czynsze najmu w 2013 r. w badanych miastach

wanych miastach w Polsce odnotowano poprawę

wojewódzkich kształtowały się na podobnym

wskaźników sytuacji mieszkaniowej, tj. wzrost

poziomie jak w 2012 r., z niewielkimi wahaniami

zasobu mieszkaniowego na 1000 ludności, wzrost

w poszczególnych kwartałach. W I kwartale 2014

przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania

r. odnotowano niewielkie wzrosty przeciętnych

w zasobie na osobę oraz spadek przeciętnej liczby

czynszów, największe w Łodzi i Wrocławiu.

osób w lokalu. Poprawa sytuacji mieszkaniowej

Historycznie

niskie

oprocentowanie

złoto-

była zróżnicowana na poszczególnych rynkach

wych kredytów mieszkaniowych powodowało,

lokalnych, nastąpiła jednak w znacznej mierze

że w 2013 r. w dużych miastach bardziej opła-

na skutek niekorzystnych zmian demograficznych,

calne było nabycie mieszkania na kredyt niż jego

tj. spadku liczby małżeństw oraz migracji ludności.

wynajęcie, na co wskazuje relacja kosztu odsetek

W analizowanych miastach ceny mieszkań ustabi-

kredytu na zakup mieszkania do czynszu najmu.

lizowały się, a efekty szoków ekonomicznych z lat

Jakość kredytów dla deweloperów jest niska

ubiegłych wygasły.

(ok. 28% wartości udzielonych kredytów było

»»

uznane przez banki za zagrożone), jednak kredyty

Wprowadzenie

te stanowią mniej niż 4% aktywów banków, które

Rynek nieruchomości związany jest silnymi zależ-

je udzielają. Kapitalizacja sektora deweloperskiego

nościami

jest natomiast wysoka (kapitały własne stanowią

(szczególnie z sektorami: finansowym, deweloperskim

ok. 40% sumy bilansowej firm), a bankructwa

oraz budowlanym). Zależności te są kluczowe dla utrzy-

zdarzają się rzadziej niż w latach poprzednich.

mania stabilności makroekonomicznej i finansowej.

komercyjnych,

Dlatego też, obserwacja i analiza zjawisk występują-

tj. powierzchni handlowych, biurowych oraz

cych na rynku nieruchomości ma istotne znaczenie

magazynowych obserwowano procesy narastania

dla prowadzonych w NBP analiz stabilności finan-

sektorze

nieruchomości

pozostałymi

sektorami

gospodarki

Raport o sytuacji na rynkach nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2013 roku sowej i nierównowag makroekonomicznych. Celem

informacji. W analizach wykorzystano także bazy firmy

Raportu jest przedstawienie wyników tych analiz,

PONT Info Nieruchomości (PONT) zawierającej dane

a także dostarczenie zainteresowanym podmiotom,

w tym uczestnikom rynku nieruchomości, możliwie

do Związku Banków Polskich (ZBP), bazy danych

kompletnej,

informacji

SARFIN (dane o finansowaniu rynku mieszkanio-

na temat sytuacji na rynku nieruchomości mieszka-

wego) i AMRON (wyceny i ceny transakcyjne mieszkań

niowych i komercyjnych w Polsce.

finansowanych kredytami mieszkaniowymi). Korzy-

rzetelnej

obiektywnej

cenach

ofertowych

mieszkań

oraz

należące

stano również z analiz i raportów Komisji Nadzoru Raport w głównej mierze koncentruje się na zjawi-

Finansowego (KNF) oraz ze zbiorczych danych kredy-

skach, które miały miejsce w 2013 r., wykraczają jednak

towych Biura Informacji Kredytowej (BIK). Do analizy

w wybranych aspektach także poza ten okres, w szcze-

strukturalnej rynków wykorzystano dane statystyczne

gólności, gdy mają one istotne implikacje dla procesów

Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz wiele

bieżących.

opracowań zawierających dane sektorowe. Wykorzystano też wyniki badań CBOS oraz TNS Polska,

Ze względu na lokalny z natury charakter rynków

jak również wyniki badań gospodarstw domowych

mieszkaniowych, przedmiotem pogłębionej analizy

„Diagnoza społeczna” prowadzonych przez Radę

w niniejszym raporcie, tak jak w poprzednich jego

Monitoringu

edycjach, jest szesnaście miast stolic województw oraz

na rynku nieruchomości komercyjnych pochodzą

Gdynia, w podziale na: Warszawę, 7 miast (Gdańsk,

z bazy Comparables.pl. Informacja o rynku nieru-

Gdynia, Kraków, Łódź, Poznań, Szczecin, Wrocław)

chomości

oraz 9 miast (Białystok, Bydgoszcz, Katowice, Kielce,

dobrowolnemu przekazywaniu danych przez pośred-

Lublin, Olsztyn, Opole, Rzeszów, Zielona Góra).

ników w obrocie nieruchomościami komercyjnymi,

Społecznego.

komercyjnych

Dane

powstawała

transakcjach

też

dzięki

firmy zarządzające tymi nieruchomościami oraz Analizy cen m kw. przeciętnych mieszkań na rynku

prowadzące doradztwo w tym zakresie. Analiza została

pierwotnym i wtórnym, ofertowych, transakcyjnych

wsparta wiedzą ekspertów poszczególnych agencji.

i hedonicznych oraz analiza rynku nieruchomości komercyjnych bazują na danych pozyskiwanych

Pomimo wykorzystywania wielu źródeł informacji,

przez analityków z oddziałów okręgowych Narodo-

brak danych lub niedostateczna ich jakość okazywały

wego Banku Polskiego (OO NBP) w ramach badań

się istotną barierą analityczną. W takich sytuacjach

ankietowych rynku mieszkaniowego (Baza Rynku

stosowano szacunki, które weryfikowano w oparciu

Nieruchomości BaRN) oraz nieruchomości komer-

o opinie ekspertów.

cyjnych (Bazy Nieruchomości Komercyjnych BaNK). Udział w badaniu różnorodnych podmiotów operu-

Pojęcia fachowe oznaczono symbolem # i zostały one

jących na rynku (tj. pośredników, deweloperów,

wytłumaczone w słowniku pojęć i skrótów znajdu-

spółdzielni

jącym się na końcu Raportu.

mieszkaniowych,

urzędów

miast,

firm doradczych) pozwala pozyskiwać szeroki zakres

1. Rynek nieruchomości w Polsce w 2013 r.

W Raporcie przedstawiono procesy które wystąpiły w Polsce w 2013 r. w sektorze nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych. Zaprezentowano główne

1.1. Kształtowanie się sytuacji na rynku

kierunki zmian sytuacji na rynkach nieruchomości

nieruchomości

oraz wskazano czynniki, które miały wpływ na te zmiany.

W 2013 roku, podobnie jak w kilku poprzednich latach,

Poddano analizie proces dochodzenia do równowagi

następowała stopniowa stabilizacja sytuacji na rynkach

na rynku mieszkaniowym. Zwrócono uwagę na możli-

nieruchomości mieszkaniowych po okresie napięć

wości finansowe podmiotów kupujących mieszkania

z lat 2006 – 2008. Stabilizacji tej sprzyjało przejściowe

oraz omówiono wpływ na popyt mieszkaniowy braku

ograniczenie aktywności gospodarczej, zaprzestanie

rządowych programów wsparcia nabywania mieszkań

udzielania kredytów walutowych oraz brak rządo-

w 2013 r. Opisano zjawisko stabilizacji cen ofertowych

wych programów wsparcia nabywania mieszkań.

i transakcyjnych na rynkach pierwotnych i wtórnych

Sytuacja na pierwotnych rynkach nieruchomości

analizowanych miast. Zaprezentowano wyniki badań

mieszkaniowych w 2013 r. była zbliżona do równowagi,

czynszów najmu, stanowiących alternatywę do posia-

na co wskazuje stabilna cena m kw. przeciętnego

dania mieszkania. Przedstawiono szacunki podaży

mieszkania,

oraz popytu na mieszkania, wykorzystując m.in. liczbę

w ofercie sprzedaży oraz krótszy czas ich wyprzedaży.

transakcji notowanych w bazie NBP. Omówione także

Również sytuacja na rynkach istniejącego zasobu (rynki

zostały najważniejsze wydarzenia na rynku nierucho-

wtórne) była stabilna. Nabywający mieszkania mieli

mości komercyjnych. Zwrócono uwagę na znaczny

szerszą ofertę mieszkań do wyboru. Sytuacja sprzeda-

wzrost podaży nieruchomości, która nie spotyka

jących lokale na rynku wtórnym pogorszyła się nieco,

się z adekwatnym wzrostem popytu, co prowadzi

na co wskazuje wydłużający się czas sprzedaży

do rosnącego udziału powierzchni niewynajętych.

mieszkań z istniejącego zasobu. Można oceniać,

Przeanalizowano czynniki wpływające na cenę trans-

że w wyniku tych procesów rynek mieszkań w badanych

akcyjną m kw. powierzchni komercyjnej do wynajęcia.

największych miastach w I kw. 2014 r.6 znajdował się

Ostatnim punktem omawianym w Raporcie są procesy

w sytuacji zbliżonej do równowagi i prawdopodobień-

konwergencji i różnicowania oraz zmiany strukturalne

stwo znacznych spadków cen mieszkań jest niewielkie.

dla 16 lokalnych rynków nieruchomości w Polsce.

Dane z bazy NBP wskazują, że w 2013 r. rosła liczba

zmniejszająca

się

liczba

mieszkań

sprzedanych mieszkań zarówno na rynku pierwotnym, W załączniku do Raportu przedstawiono szczegółowe

jak i wtórnym. Można ocenić, że obecnie rynek

informacje o rynkach nieruchomości mieszkaniowych

mieszkań znajduje się w fazie ożywienia i jego dalszy

i komercyjnych w każdym z 16 analizowanych miast,

rozwój związany będzie z sytuacją makroekonomiczną

stolic województw w Polsce.

gospodarki. Na rynku nieruchomości komercyjnych, tj. powierzchni handlowo-usługowych, biurowych oraz magazynowych można natomiast zaobserwować narastające

Raport o sytuacji na rynkach nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2013 roku nierównowagi. W segmencie tym następował bardzo szybki przyrost majątku trwałego finansowany głównie przez napływ kapitału zagranicznego. Rosnąca podaż może wywołać dostosowania cenowe, które mogą z kolei negatywnie oddziaływać na kondycję kredytodawców i inwestorów na tym rynku. 1.2. Rynek nieruchomości mieszkaniowych Ogólna ocena równowagi na rynku mieszkaniowym Rynki mieszkaniowe, podobnie jak rynki nieruchomości komercyjnych, mają z natury charakter lokalny. Oznacza to, że wpływ czynników lokalnych kształtujących popyt i podaż może być na tyle znaczący, że zaburza istotnie oddziaływanie czynników makroekonomicznych. Strukturalną cechą rynków nieruchomości jest ich cykliczność. Cykle mieszkaniowe często nie są zsynchroni-zowane z cyklem koniunkturalnym, pozostają jednak pod wpływem czynników ekonomicznych, w tym także dłuższych cyklów finansowych7 oraz mają także z reguły charakter lokalny. Można oceniać, że w 2013 r. na rynkach największych miast czynniki lokalne odgrywały ważna rolę w wyniku czego dynamika zjawisk była zróżnicowana, przeważało jednakże oddziaływanie czynników ekonomicznych. Jednym z istotnych czynników ekonomicznych, wspólnych dla wszystkich rynków mieszkaniowych było oddziaływanie krajowej polityki pieniężnej. W 2013 r. Rada Polityki Pieniężnej sześciokrotnie obniżała stopy procentowe NBP. Wpłynęło to zarówno na oprocentowanie depozytów, jak też kredytów bankowych (por. wykres 1 i 2). Jednocześnie banki komercyjne zwiększyły nieco stopień restrykcyjności polityki kredytowej

Dostępność mieszkania liczona w metrach kwadra-

wobec kredytów mieszkaniowych8, co nie wstrzymało

towych

jednak wzrostu liczby i wartości nowych kredytów

wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw rośnie od

mieszkaniowych.

2007 r. (por. wykres 6), co jest związane ze wzrostem

nabycia

przeciętne

miesięczne

płac w omawianym okresie oraz stabilizacją nominalnych cen m kw. mieszkań. Wskaźniki dostępności mieszkania na poziomie 0,7–1 m kw. za płacę przeciętną nie sygnalizują znaczącej nierównowagi na tym rynku. Relacja kosztu własności do kosztów najmu (P/R ratio) również nie wskazuje na nadmierny po-ziom cen mieszkań (por. wykres 4). Mimo, iż niski wskaźnik P/R jest w znacznej mierze efektem niskich stóp procentowych, to nawet przy wcześniejszym wyższym poziomie stóp nie wykazy-wał on napięć cenowych. W 2013 r. obniżyły się koszty kredytu mieszkaniowego dla konsumenta urealnione CPI i – w większym stopniu – roczną dynamiką wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw, zwłaszcza w przypadku kredytów subsydiowanych (por. wykres 5).

Raport o sytuacji na rynkach nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2013 roku Praktyczne wycofanie z oferty banków kredytów nominowanych w walucie zwiększyło siłę oddziaływania krajowej polityki pieniężnej na sektor mieszkaniowy oraz wstrzymało kumulację ryzyka kredytowego związanego z otwartą pozycją walutową kredytobiorców. Obniżki stóp procentowych przekładały się na wzrost dostępności kredytów mieszkaniowych i wzrost popytu. Analiza realnych wypłat kredytów mieszkaniowych przeprowadzona na podstawie przyrostów salda zadłużenia oraz zapadalności kredytów wskazuje, że zarówno w okresie ostatnich 3 lat, jak też ostatniego półrocza 2013 r., miał miejsce systematyczny wzrost wypłat, co przyczyniło się do trwałych wzrostów sprzedaży deweloperskich kontraktów na budowę mieszkań. W latach 2008-2013 obserwowano spadki wskaźnika wartości przeciętnego mieszkania do rocznych dochodów nabywcy (P/I) na co złożyły się spadki cen przeciętnych mieszkań oraz wzrosty średniorocznych dochodów. Wskaźnik ten, który można traktować jaką pewną miarę napięć na rynku, powrócił do poziomu zbliżonego do wartości notowanych przed jego dynamicznym wzrostem w latach 2006-2008 (por. wykres 3). Początek 2013 r. można określić jako zakończenie procesu dostosowań firm deweloperskich po szokach popytowych z lat 2006 – 2008. Dostosowanie to zostało przedłużone przez podniesione limity cenowe programu RNS, które podtrzymały zwiększony popyt na nieruchomości mieszkaniowe w latach 2009-2012. Natomiast na koniec 2013 r. można już było odnotować Korelacja popytu mieszkaniowego oraz zmiany dostęp-

początki fazy ożywienia. Liczba ofert mieszkań wpro-

ności kredytu i kredytowej dostępności mieszkania

wadzanych na rynek wykazywała w 2013 r. niewielki

jest znaczna, ale opóźniona w czasie i o zmiennej sile.

wzrost, jednak zwiększenie wolumenu sprzedaży,

finansowanego zarówno gotówką, jak też kredytami, było szybsze. Ceny mieszkań zapewniały deweloperom wystarczające stopy zwrotu z projektów mieszkaniowych10 aby zapewnić ich produkcję, co oznacza względne zrównoważenie pierwotnego rynku mieszkaniowego. Za najważniejszy wskaźnik, określający zmiany sytuacji na pierwotnym rynku nieruchomości mieszkaniowych, można uznać spadek zapasów u deweloperów gotowych, niesprzedanych mieszkań do poziomu 1 rocznej produkcji, tj. poziomu przyjmowanego na tym rynku jako po-ziom równowagi. Do spadku zapasów przyczyniał się m.in. stopniowy wzrost popytu i sprzedaży mieszkań, głównie tańszych (por. wykres 8, 9 i 29).

Pełna treść raportu dostępna jest na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego (www.nbp.pl)

Polski Związek Firm Deweloperskich ocenia klimat inwestycyjny polskich miast Relacje deweloperów z władzami miast mają duże

Długość wydawania decyzji WZ, średnia krajowa

znaczenie w kontekście komfortu przygotowania

w 2012:

inwestycji mieszkaniowej do realizacji. Rynek nieruchomości ulega ciągłym przeobrażeniom i obsługa administracyjna powinna dotrzymywać mu kroku. Celem Rankingu Miast PZFD jest rozpoznanie rzeczywistego stanu polskiego prawa w zakresie decyzji administracyjnych i sprawności działania organów administracji samorządowej. Przyjazność miast wobec inwestorów można oceniać biorąc pod uwagę wiele czynników, jednak z punktu widzenia PZFD najważniejsze było pozyskanie informacji odnośnie czasu trwania postępowań administracyjnych w sprawach o wydanie warunków zabudowy i pozwoleń na budowę obiektów budownictwa wielorodzinnego, procedowanych w latach 2012 i 2013. W rankingu oceniono

do 60 dni – 8%

180-365 – 50%

14 miast wojewódzkich, a wyniki powstały na podstawie

61-180 dni – 37%

Powyżej 365 – 5%

ankiet dostarczonych przez Urzędy Miast. W danych uśrednionych dla kraju nie uwzględniono Krakowa, który nie mógł udostępnić potrzebnych informacji

Długość wydawania decyzji WZ, średnia krajowa

ze względu na to, że nie wyodrębnił dokumentów

w 2013:

dotyczących jedynie wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego. Które miasto zwyciężyło w klasyfikacji Ranking Miast PZFD? Odpowiedź na to pytanie padnie podczas uroczystej gali wieńczącej pierwszy dzień Kongresu Mieszkaniowego – Dni Dewelopera 2014.

do 60 dni – 4%

180-365 dni – 15%

61-180 dni – 12%

powyżej 365 – 69%

Długość wydawania pozwoleń na budowę 2012: Dla

obliczenia

punktacji

poszcze-

gólnych miast mnożono procentowy udział poszczególnych okresów trwania procedur WZ i pozwoleń na budowę przez współczynniki: + 0.2 dla okresu do 2 miesięcy, - 0.1 dla okresu 2-6 miesięcy, - 0.2 dla okresu 6-12 miesięcy, - 0.4 dla okresu powyżej 12 miesięcy

do 65 dni – 68%

180-365 – 10%

65-180dni – 22%

Długość wydawania pozwolenia na budowę 2013:

W danych uśrednionych dla kraju uwzględniono dane dotyczące wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego przekazane przez urzędy miast Białegostoku,

Bydgoszczy,

Gdańska,

Gdyni,

Katowic, Kielc, Krakowa, Lublina, Łodzi, Olsztyna,

do 65 dni – 46%

180-365 – 28%

Poznania, Rzeszowa, Warszawy, Wrocławia.

65-180 dni – 26%

fot. Klimek

Raport o prognozowanym niewykorzystaniu środków przeznaczonych na program MDM w 2014 roku Wobec nisko ustawionych limitów cenowych, w 2014

NIEWYKORZYSTANE ŚRODKI PRZEPADNĄ

roku zabraknie gotowych mieszkań spełniających

Dopłaty w programie MdM są realizowane ze specjalnie

kryteria programu. Spowoduje to niewykorzystanie

tworzonej w tym celu rezerwy budżetowej. Zgodnie

i przepadek ponad połowy środków przeznaczonych

z ustawą o finansach publicznych niewykorzystana

na MdM w 2014 roku. Spółdzielnie mieszkaniowe

rezerwa budżetowa podlega rozwiązaniu z dniem

oraz deweloperzy są w stanie dostarczyć mieszkania

31 grudnia. Środki niewykorzystane nie przechodzą

mieszczące się w kryteriach programu w odpowiedniej

na kolejny rok.

liczbie dopiero w 2015 - 2016 roku. TYMCZASOWE PODWYŻSZENIE MNOŻNIKA DLA BRAK WYSTARCZAJĄCEJ LICZBY GOTOWYCH

USTALENIA MAKSYMALNEJ CENY M2 MIESZKANIA

MIESZKAŃ W 2014 ROKU

KWALIFIKUJĄCEGO SIĘ DO PROGRAMU MOŻE

Liczba gotowych mieszkań na rynku, które mogłyby

ZWIĘKSZYĆ WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW W 2014

zostać nabyte przez potencjalnych beneficjentów

ROKU

programu MdM w 2014 roku, nie przekracza 14 tys.

Dla celów ustalenia maksymalnej ceny m2 miesz-

mieszkań (wersja optymistyczna). Przy uwzględ-

kania kwalifikującego się do programu przemnaża się

nieniu średniej kwoty dopłat jaka jest przyznawana

(1) średnią wartość współczynnika kosztu odtworzenio-

w programie za pośrednictwem Banku Gospodarstwa

wego 1m2 dla właściwej gminy oraz (2) współczynnik 1,1.

Krajowego (dalej „BGK”) (ok. 22 tys. zł) daje to możli-

Współczynnik ten znany jest już z programu Rodzina

wość wykorzystania do 308 mln z 600 mln złotych

na Swoim (dalej „RnS”), gdzie w różnych okresach

przeznaczonych na program MdM na ten rok.

wynosił do 1,5. W odróżnieniu jednak od programu RnS, w programie MdM, współczynnik nie ma wpływu na wartość wypłacanej dopłaty. Podwyższenie współ-

PONAD POŁOWA ŚRODKÓW

czynnika do

PRZEPADNIE

tegorocznej puli środków w ok. 80%.

1,3-1,4

umożliwiłoby wykorzystanie

Nawet przy optymistycznym założeniu, że co drugie dostępne do kupienia

1. PODSTAWOWE ZASADY PROGRAMU MDM

mieszkanie na rynku pierwotnym

Ustawa o pomocy Państwa w nabyciu pierwszego

spełnia kryteria programu MdM

mieszkania przez ludzi młodych (dalej „ustawa o MdM”)

i wszystkie takie mieszkania zostaną

wprowadziła mechanizm, w którym osoba młoda może

wykupione przez osoby spełniające

wnioskować o dofinansowanie wkładu własnego. Dofi-

kryteria MdM, wykorzystanie środków

nansowanie może otrzymać nabywca, który:

nie przekroczyłoby ok. 300 z 600 mln,

a) nie ukończył 35 roku życia; oraz

które przeznaczono na rok 2014.

b) nigdy w przeszłości nie był właścicielem nieruchomości mieszkalnej1 ; oraz c) zaciągnie kredyt na co najmniej 50% kwoty zakupu, na min. 15 lat.

»»

MIESZKANIA KWALIFIKUJĄCE SIĘ DO

użytkowej budynków mieszkalnych. Tym samym

PROGRAMU MDM

jakiekolwiek zmiany maksymalnej ceny mieszkań,

W programie mogą zostać nabyte nowe mieszkania,

które mogą kwalifikować się do programu,

których powierzchnia użytkowa nie przekracza

nie wpływają na wysokość wypłacanego dofinan-

75 m lub 100 m w przypadku domów jednorodzin-

sowania.

nych2 oraz cena nabycia nie przekracza limitów określonych w ustawie.

W przypadku gdy nabywca znajdzie mieszkanie, którego koszt zakupu 1m2 będzie niższy

»»

OKREŚLENIE MAKSYMALNEJ CENY MIESZ-

KANIA KWALIFIKUJĄCEGO SIĘ DO PROGRAMU

kosztu odtworzenia 1m2 powierzchni użytkowej,

Do programu mogą zostać zakwalifikowane miesz-

jego

kania, których cena zakupu nie przekracza kwoty

od podstawowej wartości wskaźnika. Nabywca ma

stanowiącej iloczyn:

zatem motywacje do poszukiwania najbardziej

średniego

wskaźnika

dofinasowanie

nadal

przeliczeniowego będzie

liczone

a) współczynnika 1,1; oraz

racjonalnego zakupu, ponieważ wraz ze spadającą

b) powierzchni użytkowej mieszkania; oraz

ceną, realne wsparcie ze strony Państwa będzie się

c) średniego wskaźnika przeliczenio-

zwiększało i może przekroczyć 10%.

wego kosztu odtworzenia 1m powierzchni 2

użytkowej budynków mieszkalnych, obowią-

2. OSZACOWANIE LICZBY MIESZKAŃ

zujących w danej gminie.

SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA MDM W programie MdM, dofinansowanie nabywcy jest

»»

ZASADY WYLICZANIA KWOTY

wypłacane, w uproszczeniu, z chwilą wydania mu

DOFINANSOWANIA

lokalu. Oznacza to, że z kwoty 600 mln złotych, która

Dofinansowanie wkładu własnego wynosi 10%

została zarezerwowana na program MdM w 2014 roku

kwoty określonej jako iloczyn:

mogą skorzystać tylko lokale, które są lub zostaną

średniego wskaźnika przeliczeniowego

ukończone w 2014 roku i na dzień 1 stycznia 2014 roku

kosztu odtworzenia 1m2 powierzchni użyt-

nie były sprzedane.

kowej budynków mieszkalnych; oraz b) powierzchni użytkowej mieszkania w przy-

W Polsce, zgodnie z danymi Głównego Urzędu Staty-

padku mieszkań nie większych niż 50 m ; lub

stycznego, rokrocznie buduje się ok. 120 tys. jednostek

c) 50 m w przypadku mieszkań większych.

mieszkalnych (mieszkania + domy jednorodzinne)

(dalej w uproszczeniu jako „mieszkania”) z czego ok. Oznacza to, że dofinansowanie wkładu własnego

70 tys. z przeznaczeniem na sprzedaż. Ok. 60 – 70 %

jest liczone zawsze dla co najwyżej 50m oraz

mieszkań zostaje sprzedanych we wcześniejszych

niezależnie od maksymalnej ceny zakupu lokalu,

latach niż zostają ukończone3. Przy ostrożnym zało-

od podstawowego średniego wskaźnika przeli-

żeniu, że jedynie 60% mieszkań, których ukończenie

czeniowego kosztu odtworzenia 1m2 powierzchni

przypada na 2014 r. została sprzedana przed 2014 r.,

Raport o prognozowanym niewykorzystaniu środków przeznaczonych na program MDM w 2014 roku łączna liczba mieszkań, które będą gotowe w 2014 r.

3. PRZYCZYNY PROGNOZOWANEGO NIEWYKO-

wynosi ok. 28 tys. mieszkań.

RZYSTANIA ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA MDM W 2014 ROKU

Średnia kwota dofinansowania w MDM wypła-

Główną przyczyną braku możliwości wykorzystania

cana przez BGK w pierwszych miesiącach działania

więcej niż połowy środków przeznaczonych na MdM

programu to ok. 22 tys. złotych (dane BGK). Przyj-

jest brak gotowych lokali mieszczących się w kryte-

mując

riach maksymalnej ceny m2 dla potrzeb programu.

nierealistyczne

założenie,

że

drugie

wybudowane mieszkanie spełnia parametryMdM, dajeto co najwyżej łączną liczbę 14 tys. lokali. Oznacza to, że nie jest możliwe wykorzystanie środków powyżej 308 mln złotych. W rzeczywistości powyższe założenie jest mało realne do osiągnięcia w rzeczywistości. W Warszawie, stanowiącej największy rynek mieszkaniowy w kraju, jedynie ok. 11 % oferty może zostać zakwalifikowane do programu MdM5. W Krakowie, stanowiącym drugi co do wielkości rynek w kraju, odsetek ten wynosi »»

jedynie 3%! Szacunki wskazują, że w skali kraju jedynie

POWÓD ROZBIEŻNOŚCI POMIĘDZY ŚRED-

ok. 10 - 15% łącznej rocznej produkcji mieszkań może

NIMI CENAMI RYNKOWYMI M2 LOKALU

zakwalifikować się na program MdM. Oznacza to, że

MIESZKALNEGO A ŚREDNIM WSKAŹNIKIEM

łącznie w 2014 roku z dofinansowania może skorzystać

PRZELICZENIOWEGO KOSZTU ODTWO-

między 7 a 10,5 tys. mieszkań. Tym samym łączna kwota

RZENIA 1m2 POWIERZCHNI UŻYTKOWEJ

z programu MdM, która jest możliwa do wykorzystania

Średni wskaźnik przeliczeniowy kosztu odtwo-

w 2014 roku powinna się wahać pomiędzy 154 a 231 mln

rzenia 1m2 powierzchni użytkowej dla potrzeb

złotych, z dostępnych 600 mln zł. Oznaczać to będzie

MdM powstaje jako średnia arytmetyczna wskaź-

niewykonanie założeń przyjętych w programie rządowym,

nika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1m2

co do liczby Polaków, którzy skorzystają z rządowego

powierzchni użytkowej w budynkach mieszkalnych

wsparcia.

ogłaszanego przez Wojewodę z dwóch ostatnich okresów. Wojewoda ogłasza zaś wskaźnik prze-

„Przyjmując

nierealistyczne

założenie,

liczeniowy kosztu odtworzenia 1m2 powierzchni

że co drugie wybudowane mieszkanie

użytkowej na podstawie dwóch elementów:

spełnia parametry MdM, daje to co najwyżej

a) danych statystycznych z Głównego Urzędu

łączną liczbę 14 tys. lokali. Oznacza to,

Statystycznego o średnich kosztach budowy

że nie jest możliwe wykorzystanie środków

m2 budynku mieszkalnego, które powstają

powyżej 308 mln złotych”

na bazie sprawozdania B-09 wypełnianego

przez inwestorów w ciągu 3 dni roboczych

odpowiadających za ok 10-12 % wszystkich kosztów

od dnia otrzymania wezwania, które to jest

inwestycji. Są to głownie koszty końcowych wykończeń,

otrzymywane w ciągu 2 tygodni od uzyskania

nasadzeń zieleni, poprawek, serwisu technicznego

pozwolenia na użytkowanie; oraz

(standardowo występującego

b) własnych analiz Wojewody.

użytkowania budynku przez mieszkańców), kosztów

przy rozpoczynaniu

podatków czy użytkowania wieczystego ponoszonego przez inwestora do dnia przeniesienia własności lokalu na nabywcę (co zazwyczaj zajmuje od 3 do 6 miesięcy od dnia uzyskania pozwolenia na użytkowanie), koszty aktów notarialnych, ekip technicznych wydających mieszkania nabywcom, pracownikówobsługujących proces zakończenia przeniesienia własności na nabywcę, kosztów odsetek bankowych od czynnych kredytów, utrzymania biur obsługi klienta itp. Głębsza

analiza

sprawozdania

B-09

pozwala

Po trzecie sprawozdanie B-09 nie pozwala na ujęcie

na znalezienie przyczyny dużej rozbieżności pomiędzy

żadnej, choćby najmniejszej marży inwestora.

średnimi cenami mieszkań w konkretnych gminach, a wskaźnikiem przeliczeniowym kosztu odtworzenia

Łącznie daje to zafałszowanie danych na poziomie ok.

1m2 powierzchni użytkowej.

20% kosztów samej budowy i 30% przy założeniu 10% marży inwestora.

Sprawozdanie B-09 jest wypełniane przez samych inwestorów – spółdzielnie, deweloperów, samorządy.

4. KONKLUZJE

W samej metodologii sprawozdania pojawia się jednak

Aby przeciwdziałać niewykorzystaniu środków prze-

kilka błędów wpływających później na brak realnego

znaczonych na MdM w 2014 roku należy tymczasowo

ujęcia kosztów budowy mieszkań.

podwyższyć współczynnik mnożnikowy z 1,1 na 1,3 – 1,4 przy zachowaniu monitoringu wykorzystania środków.

Po pierwsze wszelkie koszty dla potrzeb sprawozdania

W razie zbyt szybkiego wykorzystywania środków

B-09 są podawane w kwotach netto. GUS nie podwyższa

i pozostającej na rynku dużej liczby mieszkań gotowych

kosztów budowy o należny podatek VAT, pomimo iż nowe

zasadnym będzie zmniejszanie wskaźnika mnożniko-

mieszkanie są objęte podatkiem VAT w wysokości 8%.

wego.

Po drugie, sprawozdanie B-09 jest wypełniane w chwili

Dodatkowo należy rozważyć zmianę ustawy o MDM

uzyskania pozwolenia na użytkowanie, nie zaś z dniem

poprzez wyeliminowanie błędu polegającego na braku

zakończenia inwestycji. W chwili uzyskania pozwolenia

ujęcia podatku VAT, który nabywca mieszkania jest

na użytkowanie inwestor nie poniósł jeszcze kosztów

należny zapłacić przy zakupie lokalu.

Branża ciepłownicza w Polsce ma potencjał

Dane zaprezentowane przez Urząd Regulacji Energe-

50-60 MW. Bardzo prawdopodobne jest, że trend ten

tyki w raporcie „Energetyka cieplna w liczbach – 2013”

będzie w najbliższych latach rósł ponieważ nowa perspek-

pokazują, że polskie ciepłownictwo na przestrzeni

tywa finansowa Unii Europejskiej zakłada zwiększone

ostatnich kilkunastu lat zanotowało istotny wzrost

wydatki na redukcję emisji w miastach – mówi Mikael

sprawności wytwarzania, a długość sieci ciepłowni-

Lemström, Prezes Zarządu Fortum Power and Heat

czych stale rośnie. Polacy decydują się na wybór ciepła

Polska.

sieciowego ze względu na związane z tym korzyści ekonomiczne i ekologiczne, a także zwiększone

Podstawowym paliwem wykorzystywanym w polskim

bezpieczeństwo oraz komfort.

ciepłownictwie jest węgiel - w 2013 r. paliwa węglowe stanowiły w dalszym ciągu ponad 75 proc. miksu

Analiza Urzędu Regulacji Energetyki potwierdza,

używanego w produkcji ciepła. Należy jednak odno-

że firmy na rynku ciepłowniczym powinny poszukiwać

tować pozytywne trendy w dywersyfikacji paliw, takie

źródeł budowy wartości w ciągłej modernizacji i rozbu-

jak dwukrotny wzrost udziału biomasy w produkcji

dowie infrastruktury, a także zwiększaniu sprawności

ciepła od 2002 r. Przyczyniły się do tego między

wytwarzania. Przedsiębiorstwa, które decydują się

innymi przedsiębiorstwa wykorzystujące kogenerację,

na inwestycje w rozwój mogą liczyć zarówno na wzrost

ponieważ jak wskazują dane prawie 30 proc. ciepła

mocy zamówionej, jak i sprzedaży ciepła. Kolejnym

wytwarzają z paliw innych niż węgiel.

pozytywnym zjawiskiem jest przyrost długości sieci ciepłowniczych, które w tym momencie mają łącznie

– Od lat konsekwentnie powtarzamy, że optymalnym

ponad 20 tysięcy kilometrów, czyli są o około 16 proc.

rozwiązaniem dla polskiego ciepłownictwa jest rozwój

dłuższe niż w 2002 roku.

wysokosprawnej kogeneracji. Zapewnia ona wysoką efektywność produkcji i przyczynia się do obniżania emisji,

Na rozwoju ciepłownictwa w Polsce korzystają

a nowoczesne technologie kogeneracyjne pozwalają

nie tylko firmy, ale również środowisko. Znajduje

ponadto na elastyczne kształtowanie miksu paliwowego –

to odzwierciedlenie w wynikach analizy URE, które

dodaje Mikael Lemström.

pokazują, że w tym sektorze znacząco spadła intensywność emisji pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków

Dane URE pokazują, że ciepłownictwo w Polsce ma

azotu, jak również dwutlenku węgla. Ponadto wyko-

potencjał i rozwija się w sposób zrównoważony,

rzystanie ciepła sieciowego, zamiast na przykład

co objawia się między innymi istotnym wzrostem

tradycyjnych kotłowni czy pieców węglowych, przy-

sprawności wytwarzania przy równoczesnym spadku

czynia się do poprawy stanu powietrza w polskich

emisji. Bez wątpienia przyczynia się do tego wyko-

miastach.

rzystanie wysokosprawnej kogeneracji, która może stanowić jedno z kluczowych rozwiązań dla dalszego

– Sieć ciepłownicza najbardziej dynamicznie rozwija się

rozwoju tego sektora.

w dużych miastach, takich jak na przykład Wrocław gdzie co roku przyłączani są odbiorcy o łącznej mocy około

Lista członków Polskiego Związku Firm Deweloperskich

»» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »»

Acciona Nieruchomości Sp. z o.o AEP Sp. z o.o. (Atlas Estates) Agencja Inwestycyjna Sp. z o.o. Agro-Man Sp. z o.o. Agrobex Allcon Osiedla Sp. z o.o. Ama-Bud Sp. z o.o. APM Development Sp.z o.o. SKA Apricot Capital Group Sp. z o.o. Arche Sp. z o. o. Archicom Holding Sp. z o.o. Arkada Holding Sp. z o.o. Atal S.A. Batipont Immobilier S.A. Oddział w Polsce Blockpol - Developer Sp. z o.o. Bouygues Immobilier Polska Sp. z o.o. Budimex Nieruchomości Sp. z o.o. Budlex S.A. Budner Development sp. o.o. Centrum Zana S.A. CGLS Sp. z o.o. Sp. K. (Grupo Lar) Dom Development S.A. Dom-Eko Sp. z o.o. Dom.Developer Wrocław Sp. z o.o. Dworek Polski Sp. j. Echo Investment S.A. Eko-Park S.A. Ekolan S.A.

»» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »»

EURO STYL Sp. z o.o. Sp. K. Fadesa Polnord Polska Sp. z o. o. Firma Budowlana Marek Antczak Geo, Mieszkanie i Dom Sp. z o. o. Ghelamco Poland Sp. z o.o. Grupa Inwestycycjna Hossa S.A. Grupa Inwestycyjna Hetman Sp. z o.o. GS Inwestycje Sp. z o.o. HANZA Grupa Inwestycyjna Sp. z o.o. HM Inwest S. A. Icon Real Estate Sp. z o.o. Inkom S.A. INPRO S.A. Interbud - Lublin S.A. Invest Komfort S.A. - S.K.A. K&L Inwestycje sp. z o.o. sp. k Konimpex-Invest Sp. z o.o. Layetana Developments Polska Sp. z o. o. Mak Dom Sp. z o.o. Marvipol S.A. Matexi Polska Sp. z o.o. Mill - Yon Sp. z o.o. mLocum S.A. Napollo Management sp. z o.o. Nasze Miasteczko Development Sp. z o.o. Sp.J. »» Neocity Polska Sp. z o.o. »» Neptun Developer Sp. z o.o. »» Nexity Polska sp. z o.o.

»» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »»

Nickel Development Sp. z o.o. Nordic Development S.A. OKRE Development Sp. z o.o. Osiedle Malownicze Sp. z o.o. P.I.B. Ebejot Sp. z o. o. S.K.A. P.P.U i H. Agrobex Sp. z o.o. PARTNER CAPITAL GROUP PD S.A. Investment Sp. K. Polnord S.A. Polservice Sp. z o.o. Prelios Polska Sp. z o.o. Pro Urba Przedsiębiorstwo A. Grzegorczyk Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Budowlane „DOMBUD” Sp. z o.o. Sp. K. Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego DACH BUD Sp. z o.o. Sp. K. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe ORION Przedsiębiorstwo Tynkbud-1 sp. z o.o. Qualia Development Sp. z o.o. Rafin Sp. z o.o. - Sp. K. Real Estate Development Company RED - Real Estate Development Sp. z o.o. Robyg S.A. Ronson Development Group Sabe Investments Sp. z o.o. Salwirak Sp. z o. o.

»» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »»

SAP Property Sp. z o.o. Sawa Apartments Sp. z o.o. Sedno Dom Sp. z o. o. SGI S.A. Soho Factory Sp. z o.o. SP Invest Sp. z o.o. Spirit Polska Sp. z o.o. Tacit Development Polska JS Sp. z o.o. Sp. K. Temar Spółka Akcyjna Deweloper Sp.K. Tree Development Group Sp. z o.o. Trust S.A. Tryboń - Projektowanie Powiernictwo Inwestycyjne Sp. z o.o. Turret Development Sp. z o.o. Unidevelopment S.A. UWI Inwestycje S.A. Vantage Development S.A. Victoria Dom S.A. Volumetric Polska Sp. z o.o. Waryński S.A. Grupa Holdingowa Wikana S.A. Wrocławskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Mieszkaniowego Mój Dom S.A. • Yareal Polska Sp. z o.o.

Dołącz do PZFD

103

40%

Kiedy dekadę temu zebrało się kilku przedsiębiorców

programu Mieszkanie dla Młodych oraz rządowego

zainteresowanych przyszłością polskiego rynku miesz-

programu wspierania budownictwa czynszowego.

kaniowego, nie przypuszczano jeszcze, że owocem

Ponadto, PZFD kontynuuje pracę nad kształtem ustawy

tego będzie powstanie tak potężnej organizacji jak

deweloperskiej, przedkładając rządzącym projekt

Polski Związek Firm Deweloperskich. Dziś PZFD

nowelizacji ustawy, która czeka na swoją rewizję

to instytucja zrzeszająca 100 wybitnych firm dewelo-

po dwóch latach obowiązywania. Wszystkie w/w

perskich. Przede wszystkim PZFD jest głosem branży

działania toczą się przy udziale naszych Członków,

i liczącym się partnerem dla władz publicznych oraz

ponieważ to ich interes oraz najlepsze imię mamy

świata biznesu. Środowisko deweloperskie w Polsce

zaszczyt reprezentować.

nadal potrzebuje integracji, gdyż jako ludzie zajmujący się branżą budowlaną mamy podobne problemy

Próba

stworzenia

najbardziej

reprezentatywnego

i bolączki, a nasza współpraca i kooperacja przynosi

stanowiska środowiska deweloperskiego w kluczo-

korzyści, tak całemu rynkowi deweloperskiemu, jak

wych dla Nas sprawach to doskonały przyczynek do

i nam samym.

zaangażowania całego rynku deweloperskiego do współdziałania. Tak, byśmy razem - wspólnymi siłami

Misją PZFD jest działanie na rzecz rozwoju polskiego

- jako jeden głos branży, mieli bezpośredni wpływ

rynku mieszkaniowego, budowa partnerskich relacji

na kształt i rozwój polskiego rynku nieruchomości.

deweloperów z rynkiem oraz klientami, upowszechnianie prawa każdej rodziny do własnego mieszkania,

Mając na uwadze powyższe zapraszamy wszystkie

jako podstawowego dobra społecznego. Działamy m.in.

zainteresowane Firmy, którym nie jest obojętne

na polu legislacyjnym, skutecznie wpływając na kształt

otoczenie prawne środowiska biznesowego zwią-

kluczowych przepisów prawnych dotyczących branży

zanego z rynkiem nieruchomości, do wypełnienia

budowlanej. Za nami już Program Rodzina na Swoim,

krótkiej ankiety na temat tzw. ustawy deweloperskiej.

a obecnie uczestniczymy w ustalaniu kształtu nowego

Zależy nam na poznaniu Państwa opinii i doświadczeń w tym zakresie.

Dołącz do PZFD: biuro@pzfd.pl www.pzfd.pl

Podziękowania Serdecznie dziękujemy Państwu za udział w Kongresie Mieszkaniowym - Dni Dewelopera. Mamy nadzieję, że wydarzenie to pozwoli Państwu zbudować nowe, wyjątkowe relacje biznesowe, a także jeszcze lepiej poznać najistotniejsze obszary i zachodzące w branży budownictwa mieszkaniowego procesy. Celem tegorocznej edycji Kongresu jest przede wszystkim odpowiedź na wiele pytań dotyczących sektora nieruchomości, wśród których najważniejszy dotyczy kierunków zmian w polskich miastach XXI wieku. Dlatego też Państwa udział - przedstawicieli wielu związanych z całym sektorem branż z różnych polskich metropolii - jest dla organizatorów Kongresu tak istotny. Choć funkcjonujemy w ramach tego samego środowiska społeczno-ekonomicznego, to pojawiające się w naszej codziennej pracy drobne niuanse, wynikające zarówno z różnych warunków prowadzonej działalności, jak i zróżnicowania miejskiej tkanki, z którą na co dzień mamy do czynienia, stanowią największą wartość dodaną organizowanego przez Polski Związek Firm Deweloperskich wydarzenia. To właśnie Państwa zdanie, punkt widzenia i spojrzenie na kwestie związane choćby z założeniami Kodeksu Budowlanego, procesu tworzenia wskaźników MdM, czy warunków finansowania działalności deweloperskiej jest dla nas najcenniejsze. Zestawienie wszystkich opinii, poznania Państwa odczuć i sposobów rozwiązywania w dzisiejszych czasach problemów pozwoli wypracować wspólne stanowisko, które będzie mogło przełożyć się na realne zmiany w stanowionym w Polsce prawie, czy zachodzących w sektorze deweloperskim procesach. Mamy nadzieję, że będzie to dla Państwa twórczy, kreatywny, ale i wyjątkowo miło spędzony czas, do czego dołożymy wszelkich starań. Zapraszamy do wzięcia udziału w debatach, dyskusjach panelowych, ale i do aktywnych rozmów kuluarowych - dzielenia się swoim doświadczeniem, wiedzą i spostrzeżeniami, dzięki czemu będziemy w stanie wypracować wspólnie wiele korzystnych dla całego sektora rozwiązań.

Konrad Płochocki Dyrektor Generalny PZFD