R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T RONOM I E - TA A L - E V E N E M E N T E N
Cocorico ! Je t’aime ... moi non plus
R FR AN KR IJ K IN ’T BI JZ ON DE
#14 6 - WIN TER 201 5
SERGE GAINSBOURG
Normandië
Zijn leven en zijn vrouwen 12 PAGINA’S PARIJS ‘En route’ door het 13e en het 17e
MET GRATIS FRANSE RESTAURANT GIDS!
IN HET SPOOR VAN DE IMPRESSIONISTEN
LA CUISINE BOURGUIGNONNE
Stevige kost voor fijnproevers
CARNAVAL IN LIMOUX
€ 5,95 BP
Portret van een dierenbeeldhouwer
K WARTA ALUITGAVE
FRANÇOIS POMPON
E R K # P 9118 7 2
Drie maanden lang feest!
I 2016 R A U R B E F 8 27+2 • M A D R E T S AM
VOORPRETIE: EN INSPIRATbod an + vakantie-a ties ta n e + pres ps o h s + work s n o s n + cha s te ô ’h d + table + en meer!
Chambres d’Hôtes & Gîtes • Domaines Campings • Vakantievilla’s • Workshops • Evenementen Arrangementen • Rondreizen Locatie: hartje Amsterdam met als middelpunt de Zuiderkerk (beurs) en diverse ‘Franse’ adresjes daaromheen. Meer info en tickets op:
www.defransevakantiedagen.nl
ChambresdHotes.nl
3
ÉDITO
EN ROU TE
R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T RONOM I E - TA A L - E V E N E M E N T E N
#146 - WINTER 2015
Normandië
Zijn leven en zijn vrouwen 12 PAGINA’S PARIJS ‘En route’ door het 13e en het 17e
IN HET SPOOR VAN DE IMPRESSIONISTEN
LA CUISINE BOURGUIGNONNE
Stevige kost voor fijnproevers
CARNAVAL IN LIMOUX
Drie maanden lang feest! FRANÇOIS POMPON
BP
K WARTA ALUITGAVE
Portret van een dierenbeeldhouwer
€ 5,95
R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T R O N O M I E - TA A L - E V E N E M E N T E N
SERGE GAINSBOURG
E R K # P 9118 7 2
E N R O U T E # 14 6 - W I N T E R 2 0 15
Cocorico ! Je t’aime ... moi non plus
FRANKRIJK IN ’T BIJZONDER
JAARGANG 30, NUMMER 146 WINTER 2015
En Route is een uitgave van Publièra Publishers en verschijnt 5 maal per jaar. www.publiera.nl Vragen, suggesties, opmerkingen aan de redactie kunt u mailen naar info@publiera.nl of via de website www.enroute-magazine.nl UITGEVER: Michiel Bom
Quoi qu’il en soit!
HOOFDREDACTEUR: Andy Arnts ART DIRECTOR: Marcel Reimer – M4Media EINDREDACTIE: Andy Arnts, Patricia Jacob MEDEWERKERS: Renate van der Bas, Paul le Blanc,
Karin Haanappel, Patricia Jacob, Karin de Koning, Paul van Laar, Eva van der Maas, Giselle van Ommeren, Claire Oostvriesland, Bianca Ploeg, Marcel Reimer, Mirthe Smeets, Jeroen Sweijen, Antoinette Terlizzi, Gerard op het Veld, Anna Venter, Paola Westbeek, Tess van der Zwet
ADVERTENTIES
www.enroute-magazine.nl/adverteren DRUKWERK: PRinterface
Losse Verkoopprijs: € 5,95 ABONNEMENTEN:
Regulier Jaarabonnement En Route: Nederland, België: € 27,50. Overige landen: € 38,50 Combinatieabonnement met Maison en France magazine (abonnement € 29,50): Nederland, België: € 49,50. Overige landen: € 69,50. Prijswijzigingen voorbehouden. OPGAVE EN VRAGEN OVER ABONNEMENTEN: WWW.ENROUTE-MAGAZINE.NL
Abonnementen worden aangegaan voor een bepaalde periode. Voortijdige beëindiging is niet mogelijk. Na deze eerste periode worden abonnementen automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van 1 maand. © 2015 – EN ROUTE
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen of worden vermenigvuldigd. Aan alle artikelen wordt de grootst mogelijke zorg besteed maar fouten zijn menselijk. Daarom kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen, veroorzaakt door foute gegevens in dit magazine en/of onze website/nieuwsbrieven. We doen ons uiterste best om de rechten van de gebruikte tekst en afbeeldingen vooraf te controleren en voor zover mogelijk te vermelden cq toestemming te vragen. In een aantal gevallen is het echter niet mogelijk gebleken de oorspronkelijke rechthebbende te traceren.
HOEWEL WE IN EN ROUTE STEEDS WEER IETS NIEUWS WILLEN BRENGEN,
is er één traditie waar we al jaren aan vasthouden: in het winternummer besteden we veel aandacht aan Parijs. We hadden voor deze editie dan ook al een aantal artikelen ingepland, toen we plotseling werden geconfronteerd met de terreuraanslagen van 13 november jl. Nadat het schokkende nieuws was doorgedrongen, rees bij ons meteen de vraag: wat doen we nu met de Parijspagina’s? Kunnen we die nog wel handhaven of moeten we snel op zoek naar een alternatief? Nog voordat we er goed en wel over hadden vergaderd, werd het antwoord ons al in de mond gelegd door de Parijzenaren zelf: twee dagen na de gebeurtenissen trokken zij massaal en eensgezind naar de verwarmde terrassen, maakten selfies en stuurden die via Twitter en Facebook de wereld in met de boodschap: #JeSuisEnTerrasse! En dat ondanks de dringende oproep van de autoriteiten om binnen te blijven. Zij lieten daarmee zien dat Parijzenaren zich niet op de knieën laten dwingen. Dat zij ondanks alles hun normale leven zullen blijven leiden. Quoi qu’il en soit! En dus besloten wij als redactie hetzelfde te doen en de voorgenomen reportages over Parijs niet te schrappen. Gelukkig maar, want we gaan naar twee arrondissementen die in de meeste stadsgidsen nauwelijks aandacht krijgen. In het 13e, onlosmakelijk verbonden met de Manufacture des Gobelins, maken we kennis met twee uitersten: de idyllische Butte aux Cailles met zijn labyrint van keistraatjes en het tussen torenflats gevangen Chinatown. In het 17e gaan we op zoek naar de huizen waar schrijvers als Zola, Verlaine en Maupassant woonden en werkten of samenkwamen met andere kunstbroeders. Vooral Maupassant wilde het drukke Parijs nog weleens ontvluchten om tot rust te komen op zijn Normandische geboortegrond. Ook wij gaan daar in deze editie naartoe, evenals naar Limoux, de stad met het langstdurende carnaval van de wereld. Vanaf Driekoningen, de dag waarop het feest begint, zitten de terrassen daar vol. Zo gaat het al jaren en zo zal het altijd blijven. Want de Fransen vieren het leven, dat zit hen in het bloed. Quoi qu’il en soit! Bonne lecture, ANDY ARNTS
– Hoofdredacteur
4
EN ROU TE
46
18
R FR AN KR IJK IN ’T BI JZ ON DE
14
86 78
#14 6 – WIN TER 201 5
58
26
Artikelen & reportages
18 Het carnaval van Limoux
Interviews 8
Britta Maria & Maurits Fondse
‘Gainsbourg was meer wodka dan champagne’
61
À bout portant: Tess van der Zwet
‘Ik wil mensen inspireren zoals anderen mij geïnspireerd hebben’
86
Cor Bakker en Gerard Alderliefste
‘De Franse taal ís muziek!’
‘We leven hier voor onze feesten’
À Table
26
Parijs: Sur les pas des grands esprits
Literair ‘en route’ door het 17e
72
La cuisine bourguignonne
Stevige kost voor fijnproevers
34 Parijs: La Butte aux Cailles en omgeving
De kleuren en geuren van het 13e
42
O, zit dat zo …
Een voorproefje uit 57 ‘iconen’ van Franse bodem
46
Kracht, souplesse en elegantie
De gestileerde dieren van François Pompon
54
Frankrijk terug naar 13 regio’s
Een kritische blik van voor- en tegenstanders
58
Franse leeuwen in Nederland
De saamhorigheid van drie Peugeotclubs
75
4 x kook- en bakinspiratie
De beste culinaire boeken
77
Question de Goût
Paola Westbeek over de pruneaux d’Agen
78
Smaakmaker: Nader Bols
‘Onze borden lachen de gasten toe’
Columns 17 Paul le Blanc ziet een oud verhaal weer actueel worden
64 Hoog-Normandië
45 Renate van der Bas
In het spoor van de impressionisten
pikt een liftster op
5
INHOUD
EN ROU TE
64 Rubrieken
Prijsvragen
6 Faits 14 Exposities in Frankrijk 23 Culturele agenda in Frankrijk 40 Boekenplank 51 Plaatwerk – cd’s 53 Moments d’en-Chantement 62 Filmblik 82 Pris sur le vif & Mots célèbres 84 Frankrijk in de Lage Landen
71 Connaissez-vous La France?
8
Test uw Frankrijkkennis en maak kans op 57 ‘iconen’ van Franse bodem
81 Franse puzzelpagina
En verder ... 3 Édito & colofon 90 In het volgende nummer & wie won wat?
Membres d’équipe Na haar studie Music Management te hebben afgerond, vertrok TESS VAN DER ZWET voor een halfjaar naar Parijs, waar ze ogenblikkelijk verliefd raakte op het Franse chanson. Vandaag de dag brengt ze deze ‘Parijskoorts’ over op het grote publiek als zangeres van de band Tess et les Moutons Magnifique. Haar website ‘Het Chanson Offensief’ is een (her)ontdekkingsplaats voor zowel het nieuwe als het oude chanson. Met ingang van deze editie verzorgt ze voor En Route de nieuwe muziekrubriek ‘Moments d’en-Chantement’ (pagina 53).
Als wethouder cultuur en communicatie in zijn woonplaats Châteaubourg (Illeet-Vilaine) is JEROEN SWEIJEN niet alleen nauw betrokken bij het kunstproject Cité des Sculpteurs, de nieuwe mediatheek en de vernieuwing van het gemeentelijk magazine, maar ook bij de organisatie van de komende regionale verkiezingen. Er verandert nogal wat op bestuurlijk vlak in Frankrijk, en Jeroen volgt dat van binnenuit. In zijn artikel over de herindeling van de Franse regio’s (vanaf pagina 54) beschrijft hij hoe er met deze bestuurlijke millefeuille wordt omgegaan.
6
EN ROU TE S A MENGE S TELD DOOR E VA VAN DER MA A S
Fabriqué en France
Vrouwelijke straatnamen in Parijs
2,6% van de Parijse straten draagt de naam van een vrouw. De feministische organisatie Osez le Féminisme vindt dit veel te weinig en heeft daarom het Île de la Cité ‘vervrouwelijkt’ door een aantal straatnaamborden te voorzien van namen van inspirerende vrouwen uit de Franse geschiedenis, zoals Simone de Beauvoir, Nina Simone en Marie Curie. Met deze ludieke actie hoopt Osez le Féminisme de Parijse burgemeester Anne Hidalgo aan te sporen om in de toekomst meer belangrijke vrouwenfiguren een plek in de openbare ruimte te geven.
De meeste Fransen (70%) kopen het liefst producten van eigen bodem en zijn bereid daar ook meer (5 tot 10%) voor te betalen, zo blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau Ifop. Voor gepensioneerde Fransen ligt dit percentage zelfs nog hoger: maar liefst 80% van hen koopt liever Frans fabricaat dan producten uit het buitenland. Fransen hebben het idee dat producten van eigen bodem kwalitatief beter zijn: 60% beschouwt het label ‘fabriqué en France’ als een kwaliteitskeurmerk (in 1999 was dit nog maar 32%), vooral als het gaat om auto’s en kleding. Deze onderzoeksuitkomsten geven goede hoop voor het slagen van het patriotisme alimentaire dat de Franse regering op dit moment promoot om de boeren in eigen land te ondersteunen.
FAITS
Verjongingskuur voor de kathedraal van Chartres Puntenrijbewijs voor toeristen in Frankrijk? Frankrijk kent sinds 1992 een puntenrijbewijs en overweegt om dit ook voor buitenlandse bezoekers in te voeren, als extra middel om het aantal dodelijke verkeersongelukken terug te dringen. Toeristen die op de Franse wegen een overtreding begaan, zouden punten kunnen kwijtraken en in het uiterste geval zelfs een rijverbod opgelegd kunnen krijgen. De ANWB verwacht dat de invoering van een puntenrijbewijs voor toeristen echter weinig succes zal hebben, omdat de kosten van de ermee gepaard gaande omvangrijke administratie waarschijnlijk niet opwegen tegen de opbrengsten.
De restauratie van de wereldberoemde gotische kathedraal in Chartres zorgt tot in de Verenigde Staten voor controverse. Kenners noemen de herstelwerkzaamheden, die al sinds 2008 gaande zijn, ‘onverantwoord’. Zij vrezen dat het 13e eeuwse interieur van de kathedraal onnatuurlijk wit zal worden en daarmee zijn specifieke karakter verliest. ‘Je kunt het vergelijken met een actrice op leeftijd die door middel van een facelift veertig jaar terug in de tijd wil gaan.’
UITBREIDING KOOPZONDAGEN PARIJS Goed nieuws voor shopaholics: het aantal Parijse winkels dat zijn deuren op zondag én iedere dag tot middernacht mag openen is onlangs uitgebreid van 400 naar 3.000. Dit betekent dat 10% van het totale Parijse winkelbestand mogelijkheden tot (bijna) nonstop shoppen biedt. De betreffende winkels bevinden zich in twaalf zones touristiques internationales (ZTI’s), verdeeld over de stad. Behalve Parijs, kennen ook Deauville, Cannes en Nice deze ‘toeristische gebieden’.
7
EN ROU TE
Le monument préféré des Français Uit 22 monumenten (één per regio) hebben kijkers van de publiekszender France2 het belfort van Arras verkozen tot populairste monument van 2015. De 75 meter hoge, in gotische stijl opgetrokken klokkentoren van het stadhuis siert sinds 1554 het centrum van het Noord-Franse stadje. Eerder dit jaar vierde het belfort ook al feest: het was toen tien jaar geleden dat Unesco de toren, samen met zestien andere belforten in Nord-Pas-de-Calais, op de werelderfgoedlijst plaatste.
Parijse hamburger De Britse krant The Telegraph publiceerde onlangs een top tien van beste hamburgers ter wereld. Te midden van hamburgerrestaurants in de Verenigde Staten en Londen staat op de zesde plek de Parijse Le Camion qui Fume. Sinds 2011 voorziet deze eerste Franse food truck de Parijzenaars dagelijks van hamburgers, steeds vanaf een andere locatie. Het concept blijkt populair: dit jaar telde de stad een recordaantal van 56 mobiele restaurants. Le Camion is nu ook op het water te vinden: Le Bateau qui Fume serveert des burgers vanaf verschillende plekken aan de Seinekade.
WERELDTAAL FRANS
Wetenschappers voorspellen dat het Frans wel eens de belangrijkste taal van de wereld kan worden. Op dit moment heeft de taal (die overigens naast het Engels de enige taal is die op alle vijf continenten wordt gesproken) met 274 miljoen sprekers nog een bescheiden vijfde plek op de ranglijst van wereldtalen. Maar gezien de verwachte bevolkingsgroei van veel Franstalige landen, én een daling van het inwoneraantal van Engels- en Mandarijnsprekende landen (de twee grootste talen van dit moment) ziet het ernaar uit dat het Frans in 2050 met 750 miljoen sprekers op zijn minst een paar plaatsen zal zijn gestegen in de wereldrangorde.
8
EN ROU TE
9
INTERVIE W
EN ROU TE
B R I T TA M A R I A & M A U R I T S F O N D S E :
‘GAINSBOURG was meer WODKA dan champagne’ BIJ ZIJN OVERLIJDEN VERGELEEK FR ANÇOIS MIT TERR AND HEM MET DICHTERS ALS APOLLINAIRE EN BAUDEL AIRE. IN FR ANKRIJK IS SERGE GAINSBOURG TOT OP HEDEN EEN ARTISTIEK ICOON EN MUZIK A AL VOORBEELD, MA AR IN NEDERL AND IS HIJ MINDER BEKEND. MET HUN VOORSTELLING SERGE GAINSBOURG FOREVER WILLEN Z ANGERES BRIT TA MARIA EN PIANIST MAURITS FONDSE DA AR VER ANDERING IN BRENGEN. ‘GAINSBOURG WAS EEN SLIMME COMPONIST ÉN EEN MAN VAN UITERSTEN.’ TEKST: PATRICIA JACOB
10
EN ROU TE
B Britta Maria voor het huis van Gainsbourg
11
INTERVIE W
EN ROU TE
B
BLOTE VOETEN IN HET ZAND, KABBELENDE GOLVEN, EEN
ondergaande zon. Serge Gainsbourg kijkt zijn liefje aan, pakt haar hand en fluistert: ‘Laten we in zee stappen en samen verdrinken.’ Pianist Maurits Fondse ziet het helemaal voor zich. Hij lacht als hij bedenkt wat Gainsbourg bij de branding had kunnen zeggen. ‘De ultieme romantische setting en, bám, dan komt hij met iets wat je totaal niet verwacht. Zo’n opmerking had Gainsbourg kunnen maken.’ Zangeres Britta Maria knikt en zegt: ‘Die verwijzing naar de dood past ook bij hem. Als tiener moest hij in Parijs een Jodenster dragen. Toen hij zijn eerste grote hit scoorde met Je t’aime … moi non plus, liet hij bij Cartier een platina ster met diamanten maken. Dat was voor hem een soort revanche op de Nazi’s. Gainsbourg heeft altijd het gevoel gehad dat de dood hem op de hielen zat; dat hij eigenlijk al lang dood had moeten zijn. Toen zijn moeder zwanger van hem was, is ze naar een abortuskliniek gegaan. Pas op het allerlaatste moment zag ze van de abortus af. Zijn leven en zijn muziek zijn de ultieme wraak op iedereen die hem wilde vermoorden.’ In de muzikale voorstelling Serge Gainsbourg Forever. Zijn liedjes, zijn vrouwen brengen Britta en haar man Maurits zijn muzikale erfenis tot leven. De voorstelling gaat op 6 maart 2016 in première, 25 jaar nadat de zanger, componist, acteur en regisseur in 1991 in Parijs aan een hartaanval overleed. In diezelfde stad werd hij op 2 april 1928 geboren als Lucien Ginsburg. Hij was de zoon van Joods-Russische ouders, die hun geboorteland waren ontvlucht na de Russische Revolutie. Zijn vader was pianist, zijn moeder een mezzosopraan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verlieten de Ginsburgs Parijs en doken ze onder in de Limousin om deportatie te voorkomen. Na de harde oorlogsjaren en zijn militaire dienst wilde de jonge Lucien het maken als kunstschilder. Maar nog voor zijn dertigste gaf hij de hoop op een schilderscarrière al op en wierp hij zich op de muziek. Als Serge Gainsbourg – die achternaam verwijst naar de Britse kunstschilder Thomas Gainsborough – zong hij in casino’s en nachtclubs en begon hij liedjes te schrijven. Met Le poinçonneur des Lilas scoorde hij in1959 een bescheiden hit. Maar zijn doorbraak kwam pas tien jaar later met Je t’aime …, zijn duet met de Engelse actrice en zangeres Jane Birkin. Zij bleek de liefde van zijn leven te zijn.
Ze bleven vijftien jaar samen en kregen een dochter, Charlotte. Toen Gainsbourg na een leven vol muziek, vrouwen, pastis en Gitanes stierf, vergeleek François Mitterrand hem met dichters als Apollinaire en Baudelaire. Hoe hebben jullie zijn muziek ontdekt? Britta: ‘Ik hoorde Gainsbourg voor het eerst bij een Belgisch vriendje. Ik was meteen gegrepen door zijn muziek. Hij zong zo anders dan Brel en Aznavour. Zij zijn voor mij de twee grootste chansonniers. Hun teksten zijn gemakkelijker te begrijpen dan die van Gainsbourg. Bij hem moet je meer moeite doen. Hij maakt ook veel woordgrapjes.’ Maurits: ‘Door Britta heb ik zijn oeuvre leren kennen. In het begin dacht ik: doe mij maar Aznavour. Dat is melodisch, harmonisch en ritmisch zeer bevredigend. Gainsbourg is veel minder toegankelijk. Maar door zijn werk te blijven draaien, ben ik er verslaafd aan geraakt. Zijn muziek is een idioom dat langzaam naar binnen sijpelt en onder je huid gaat zitten. Gainsbourg probeert niet te behagen, integendeel. Dat spreekt me zeer aan. Daarnaast is hij een slimme componist. Zijn muziek is heel rijk. Er zitten invloeden in van Dvořák, Chopin en Beethoven.’ Britta: ‘Gainsbourg heeft nog veel meer andere stijlen in zijn muziek verwerkt. Jazz, rock en disco – het duet Love on the beat met zijn laatste vriendin Bambou. Hij heeft zelfs een reggaeversie van La Marseillaise gemaakt. Ik heb een zwak voor La chanson de Slogan. Prachtig, Gainsbourgs doorrookte stem en Birkins hoge vrouwenstem. Door dit nummer kwam ik op het idee om zijn werk uit te voeren.’ Maurits: ‘Jij houdt van de manier waarop de strijkers in dat nummer bewegen boven de akkoorden.’ Britta: ‘Die dalende baslijn vind ik ook gaaf. Ik houd van de combinatie klassiek en pop. Gainsbourg heeft veel voor strijkers geschreven. Daarom werken wij voor Serge Gainsbourg Forever samen met het Red Limo String Quartet.’
‘De ‘Manon’ die hij aanbidt is een perverse vrouw die seks gebruikt om haar chique leventje te bekostigen’
Vertel eens iets over zijn teksten. Britta: ‘Gainsbourg heeft veel liefdesliedjes geschreven, zoals Manon. Maar denk vooral niet dat dit een standaard liefdesliedje is. Welnee, de Manon die hij aanbidt is een perverse vrouw die seks gebruikt om haar chique leventje te bekostigen. Hij zingt vaak over de liefde, maar altijd met een knipoog.’ Maurits: ‘Ik houd van de gelaagdheid in zijn liedjes.’
12
EN ROU TE
Jane Birkin en Serge Gainsbourg
Britta: ‘Een voorbeeld is Poupée de cire, poupée de son waarmee France Gall op haar 17e het songfestival won. Ogenschijnlijk een luchtig liedje, maar Gall zingt hier dat ze nog niets weet over de liefde. Best wel spannend als je bedenkt dat ze in het echt ook nog onervaren was. Dat dubbele komt voortdurend terug in zijn muziek en zijn leven. Dat laatste is goed te zien in Gainsbourg, vie heroïque. We zagen deze biografische film in 2010. Eigenlijk is toen het zaadje geplant voor onze muzikale voorstelling. Vanaf die tijd zijn we ons echt in Gainsbourg gaan verdiepen. Inmiddels hebben we bijna al zijn cd’s in huis. Ook hebben we zijn biografieën doorgespit en veel songbooks bestudeerd. Begin dit jaar zijn we naar Parijs gegaan om in zijn voetsporen te treden. We zijn onder meer naar het hotel geweest waar hij zijn eerste nacht met Jane heeft doorgebracht, Hôtel Esmeralda. Het schijnt dat Jane de volgende ochtend voor de grap Gainsbourgs favoriete single tussen zijn tenen had gestoken.’
Wat voor persoon was hij? Britta: ‘Aan de ene kant was hij heel verlegen en preuts, maar aan de andere kant was hij mediaverslaafd, ongegeneerd, provocatief en uitbundig. Hij was ook enorm gul. Ooit zat hij in een taxi en zag hij dat de chauffeur één tand miste. Gainsbourg heeft hem toen geld voor een neptand gegeven. Hij zei erbij dat hij wel een lichtgele neptand moest nemen. Een spierwitte zou te veel afsteken bij de rest van zijn gebit.’ Maurits: ‘Om losser te worden en zijn verlegenheid te overwinnen, is hij gaan drinken. Maar hij kon geen maat houden. Gainsbourg was grenzeloos. Dat zie je ook in zijn werk. Hij was altijd bezig met een film of album.’ Britta: ‘Hij was een enorme workaholic, maar kon ook een enorme lapzwans zijn. Hij was een man van uitersten.’ Maurits: ‘Gainsbourg had iets wilds en chaotisch, maar hij was tegelijkertijd überhygiënisch. Voordat hij een bad nam, legde
‘Gainsbourg boeit. Hij moedigt je aan om na te denken over het leven. Wat je ermee doet en of je wel intens genoeg leeft’
13
INTERVIE W
EN ROU TE
hij altijd eerst een schoon laken in de badkuip. Dit ‘kunstje’ had hij afgekeken van Salvador Dalí.’ Britta: ‘Zijn huis was ook altijd keurig. Hij zei: “Mijn hoofd is al zo’n puinhoop, ik moet structuur om me heen hebben.” Al zijn spullen hadden een vaste plek, niemand mocht zomaar iets verschuiven. Hij was moeilijk om mee te leven. Het was niet zo vreemd dat Jane hem in 1980 verliet. Toen zij vertrok, is hij heel laag gegaan en is hij zijn andere kant meer gaan ontwikkelen.’ Maurits: ‘Hij heeft toen een alter ego bedacht, Gainsbarre. Dit stond voor het vieze, het vuige in het leven. Tot zijn dood heeft deze ruige kant naast zijn lieve en trouwe kant bestaan. Gainsbourg boeit. Hij moedigt je aan om na te denken over het leven. Wat je ermee doet en of je wel intens genoeg leeft. Dat effect heeft Ramses Shaffy ook op veel mensen.’ Wat voor effect had Gainsbourg op vrouwen? Britta: ‘Gainsbourg was geen schoonheid volgens de heersende normen, maar ik vind hem wel heel sexy en boeiend. Hij wist de mooiste vrouwen in te pakken. Hij was galant en had alles over voor de vrouw die hij liefhad. Het ultieme wat hij voor haar kon doen, was een lied schrijven. Toen hij Juliette Gréco wilde verleiden, schreef hij La Javanaise. Voor Jane creëerde hij Jane B. en Sorry angel. Je t’aime … schreef hij voor Brigitte Bardot.’ Maurits: ‘Bardot heeft dat nummer als eerste ingezongen. Maar haar echtgenoot verbood haar dit lied uit te brengen. Dat verbod leverde veel publiciteit op.’ Britta: ‘Je kunt zeggen dat zijn vrouwen hem beroemd heb-
ben gemaakt. Gainsbourg deed soms alsof hij vrouwen haatte. Maar in werkelijkheid was hij dol op hen.’ Maurits: ‘Hij uitte zijn liefde niet op een Franse manier, maar op een Russische. Gainsbourg was niet op een gestileerde manier gepassioneerd, maar op een dierlijke manier. Hij was meer wodka dan champagne.’ Britta: ‘Gainsbourg kon diep melancholisch zijn en enorm hunkeren naar een vrouw. Dat soort gevoelens associeer ik met zijn Russische wortels. Omdat vrouwen zo belangrijk voor hem waren, lopen zijn vrouwen als een rode draad door onze voorstelling.’ De inhoud van jullie programma? Britta: ‘Sommige liedjes zullen we uitvoeren op zijn manier, bij andere hebben we nieuwe arrangementen gemaakt. We zingen voornamelijk in het Frans. Enkele liedjes hebben we vertaald in het Nederlands. Tussen de chansons door vertel ik op een speelse manier over zijn leven. In ieder geval zullen de liedjes La chanson de Slogan en Je t’ aime … niet ontbreken.’ Maurits: ‘Het moet heel puur worden.’ Britta: ‘We willen een ode brengen aan Gainsbourg en zorgen dat Nederlanders hem leren kennen. Zijn rijke muziek verdient het om keer op keer beluisterd te worden. Een deel van de liedjes uit de voorstelling zetten wij ook op cd. We hopen dat musici, net zoals bij klassieke muziek, zijn werk steeds weer opnieuw zullen uitvoeren.’ en route
Maurits Fondse en Britta Maria (foto: Marisha Teijgeler)
G A I N S B O U R G F O R E V E R . Z I J N L E V E N , Z I J N V R O U W E N – Op 6 maart 2016 presenteren Britta
Maria en Maurits Fondse in het Utrechtse Tivoli Vredenburg hun cd Serge Gainsbourg Forever. Op dezelfde avond gaat daar ook hun voorstelling over Gainsbourg in première. De band zal naast zangeres Britta bestaan uit Maurits Fondse (piano, zang), drummer Klaas van Donkersgoed en het Red Limo String Quartet. Britta en Maurits stonden eerder samen op het podium met Un Homme et Une Femme, een theaterconcert in Franse chansons over alle facetten van de liefde. Britta is behalve zangeres ook zangdocente. Haar man Maurits werkt als pianist, zanger en arrangeur voor diverse artiesten, onder wie Freek de Jonge. Kijk voor de complete speellijst van Serge Gainsbourg Forever op www.brittamaria.nl . Vanaf najaar 2016 zal impressariaat George Visser Productions de boekingen verzorgen van Serge Gainsbourg Forever voor het seizoen 2016-2017 – www.gvproductions.nl.
14
EN ROU TE S A MENGE S TELD DOOR K ARIN HA ANAPPEL
★★★ NORMANDIE. L’ATELIER EN PLEIN AIR 18 MAART T/M 25 JULI 2016
★ VISAGES DE L’EFFROI. VIOLENCE ET FANTASTIQUE DE DAVID À DELACROIX T/M 28 FEBRUARI 2016
MYTHES FONDATEURS D’HERCULE À DARK VADOR T/M 4 JULI 2016 Musée du Louvre heeft een nieuw project ontwikkeld om kinderen en hun ouders, leerkrachten en begeleiders mee te nemen in de wereld van de kunst. Een schooljaar lang wordt een specifiek thema uitgelicht in de speciaal hiervoor opgerichte Petite Galerie. De eerste tentoonstelling is gewijd aan klassieke mythen en hun betekenis door de eeuwen heen. Zo wordt onder andere de Griekse held Hercules gekoppeld aan de Star Wars held Dark Vador. MUSÉE DU LOUVRE Petite Galerie, Aile Richelieu 75058 Paris www.louvre.fr
Aan het einde van de 18e eeuw vloeit het Neoclassicisme naadloos over in de Romantiek. Van meet af aan spreekt de donkere kant van het leven tot de verbeelding. Het bovennatuurlijke en de dood roepen zowel angst als verwondering op. Schilders als David, Delacroix, Géricault en Ingres hebben op meesterlijke wijze hun persoonlijke idee van geweld en fantasie verbeeld. Visages de l’effroi toont veelal onbekend werk van deze kunstenaars. MUSEE DE LA VIE ROMANTIQUE Hôtel Renan-Scheffer 16, rue Chaptal, 75009 Paris www.parismusees.paris.fr
Door de opkomst van de olieverf in tubevorm wordt het voor kunstenaars mogelijk een atelier in de buitenlucht te realiseren. Velen trekken naar Normandië. Niet alleen de schoonheid en diversiteit aan landschappen, ook de goede bereikbaarheid vanuit Parijs en Londen maakt deze regio populair bij avant-garde kunstenaars. Met schilderijen van onder anderen Monet, Boudin, Morisot, en Turner toont Musée Jacquemart-André de grote rol die Normandië heeft gespeeld in het spektakel van licht en kleur van de impressionisten. MUSEE JACQUEMART-ANDRE 158, boulevard Haussmann, 75008 Paris www.musee-jacquemart-andre.com
L’ART DANS LE JEU VIDÉO T/M 6 MAART 2016
★★ ★★ LA MODE RETROUVÉE, LES ROBES TRÉSORS DE LA COMTESSE GREFFULHE T/M 20 MAART 2016 Voor de eerste keer presenteert het Palais Galliera de garderobe van gravin Greffulhe, geboren Elizabeth de Caraman-Chimay (1860-1952). Deze dame stond bekend als de mooiste en meest intelligente vrouw van Parijs. Zij leefde tijdens het tweede keizerrijk, de belle époque en de roaring twenties. Uit al deze tijdperken worden schitterende creaties getoond van onder anderen Worth, Fortuny, Babani en Lanvin. De fascinerende gewaden worden afgewisseld met accessoires, portretten, foto’s en films. PALAIS GALLIERA, MUSEE DE LA MODE DE LA VILLE DE PARIS 10, avenue Pierre 1er de Serbie, 75116 Paris www.palaisgalliera.paris.fr
EROS HUGO, ENTRE PUDEUR & EXCÈS T/M 21 FEBRUARI 2016 ‘Wat is passie, lust en losbandigheid anders dan een gewelddadige manier van leven?’ schrijft Victor Hugo in 1876. Liefde en seksualiteit hebben een grote rol gespeeld in het oeuvre van deze Franse schrijver. Voor deze tentoonstelling wordt zijn literaire werk gepresenteerd naast kunstwerken van Rodin, Cabanel, Courbet en anderen. MAISON VICTOR HUGO 6, place des Vosges 75004 Paris maisonsvictorhugo.paris.fr
★ ★★ ★★★
Voor het eerst in de geschiedenis wordt de rol van kunst in videogames zichtbaar gemaakt voor het publiek. Aan de hand van ruim achthonderd kunstwerken en installaties wordt jong en oud ondergedompeld in de virtuele wereld van de games. Alles is mogelijk. Terug in het verleden, vooruit in de toekomst. Mythische wezens, historische personages en fictieve figuren wisselen elkaar af in een rap tempo. Videogames blijken een onlosmakelijk deel geworden van onze moderne maatschappij. ART LUDIQUE – LE MUSEE 34, quai d’Austerlitz 75013 Paris www.artludique.com
Leuk voor kinderen. De moeite waard, als u toevallig in de buurt bent. Hier zouden wij een omweg voor maken. Prima aanleiding voor een weekendje weg!
15
EN ROU TE
★
BARBIE 10 MAART T/M 18 SEPTEMBER 2016 Het is de eerste keer dat een Amerikaans speeltje in een Frans museum wordt belicht. Echter, Barbie is geen onschuldig kinderspeelgoed. Zij belichaamt de ideale vrouw en de sociaal-maatschappelijke moraal van de jaren’50. De tentoonstelling in Musée des arts Décoratifs laat beide aspecten aan bod komen en toont bovendien aan hoe Barbie nog steeds leeft in onze tijd. MUSEE DES ARTS DECORATIFS 107, rue de Rivoli, 75001 Paris www.lesartsdecoratifs.fr
DESSINS NÉERLANDAIS DE LA COLLECTION DE JOHN ET MARINE VAN VLISSINGEN 30 JANUARI T/M 30 APRIL 2016 John en Marine van Vlissingen brachten in vijftig jaar verzamelen een indrukwekkende collectie landschapstekeningen van Nederlandse en Vlaamse kunstenaars bijeen. Tot de hoogtepunten behoren de Amsterdamse landschappen van Rembrandt en Jacob van Ruisdael. De tentoonstelling in Parijs, die eerder te zien was in het Rijksmuseum, toont dit voorjaar 115 topstukken. FONDATION CUSTODIA 121, rue de Lille, 75007 Paris www.fondationcustodia.fr
HEROS DE L’ORTF – LA TELEVISION FRANÇAISE EN JOUETS DES ANNÉES ’60 AUX ANNÉES ’80 T/M 5 MAART 2016 Zorro, Casimir, Barbapapa, Thierry la Fronde, Colargol en nog veel meer personages staan symbool voor de helden uit de jeugd van een generatie die nu veelal ouder of grootouder is. Musée de la Poupée toont de privécollectie van Christophe Mourthé, zoon van ORTF producent en gepassioneerd verzamelaar van televisiefiguren uit zijn kindertijd. MUSEE DE LA POUPEE Impasse Berthaud, quartier Beaubourg, 75003 Paris museedelapoupeeparis.com
★★★
★★
L’ART ET L’ENFANT 10 MAART T/M 3 JULI 2016
KARL LAGERFELD, A VISUAL JOURNEY 16 OKTOBER T/M 15 FEBRUARI 2016
Musée Marmottan-Monet toont dit voorjaar meesterwerken uit de Franse schilderkunst. Aan de hand van zeldzaam werk uit particuliere collecties en prestigieuze musea wordt het thema Kunst & Kind van de 15e eeuw tot het midden van de 20e eeuw getoond. Een prachtige tentoonstelling die absoluut de moeite waard is om te bezoeken. MUSÉE MARMOTTAN-MONET 2, rue Louis-Boilly, 75016 Paris www.marmottan.com
‘J’ai le bonheur de pouvoir consacrer ma vie à ce qui m’intéresse le plus: la photographie, la mode et les livres, et ce dans les meilleurs et plus parfaites conditions. Je suis très chanceux,’ aldus Karl Lagerfeld. De tentoonstelling in de Pinacothèque richt zich op Lagerfeld als fotograaf en toont een virtuele reis langs architectuur, landschappen, nachtelijk Parijs, mode en abstractie. PINACOTHEQUE DE PARIS 8, rue Vignon, 750009 Paris www.pinacotheque.com
★ MOISE, FIGURES D’UN PROPHÈTE T/M 21 FEBRUARI 2016 De persoon Mozes spreekt al eeuwen tot de verbeelding. Veel kunstenaars hebben het gewaagd om hem uit te beelden. Wat maakt hem zo intrigerend om tot onderwerp van een kunstwerk te verheffen? Aan de hand van 150 schilderijen, tekeningen, grafiek, manuscripten en filmfragmenten wordt geprobeerd een antwoord op deze vraag te geven. MUSÉE D’ART ET D’HISTOIRE DU JUDAISME Hôtel de Saint-Aignan 71, rue du Temple, 75003 Paris www.mahj.org
16
EN ROU TE S A MENGE S TELD DOOR K ARIN HA ANAPPEL
★★★ MARCELLO UNE FEMME ARTISTE ENTRE COUR ET BOHÈME T/M 1 FEBRUARI 2016 In de 19e eeuw spreekt Marcello tot de verbeelding. Wie is deze mysterieuze persoon die zulke schitterende sculpturen creëert en veel succes oogst op de Salon? Slechts weinigen weten haar echte naam: Adèle Affry (1836-1879) hertogin van Castiglione Colonna. Nadat zij op haar twintigste weduwe is geworden, stort zij zich vol overgave op de schilder- en beeldhouwkunst. In de Opéra Garnier staat haar indrukwekkende Pythia. COMPIÈGNE (OISE) – MUSEES NATIONAUX DU PALAIS DE COMPIEGNE Place du Général de Gaulle, 60200 Compiègne www.palaisdecompiegne.fr
★★ MARC CHAGALL, LES COULEURS DE LA VIE T/M 24 APRIL 2016 Een kleurrijke Chagall tentoonstelling van ruim 200 gravures uit particulier bezit is de komende maanden te zien in Cannes. Het betreft onderwerpen die hij het liefste heeft uitgebeeld: mythologie, bijbelse verhalen, de liefde voor zijn vrouw Bella en de Russische landschappen uit zijn geboortestreek. Chagall is een meester in het creëren van poëtische taferelen. CANNES (COTE D’AZUR) CENTRE D’ART LA MALMAISON 47, boulevard de la Croisette 06400 Cannes www.cannes.com
★★★
★★ ★ LE ROI EST MORT T/M 21 FEBRUARI 2016 In 2015 is het precies 300 jaar geleden dat Lodewijk XIV is gestorven. Een hele reeks tentoonstellingen heeft in het teken van de Zonnekoning gestaan. Het Château de Versailles eindigt met de expositie Le Roi est mort. Van lijdensweg naar begrafenis wordt de dood van de koning uitgebeeld in het Barokke paleis. Veel voorwerpen zijn nooit eerder aan het publiek gepresenteerd. VERSAILLES CHÂTEAU DE VERSAILLES Place d’Armes 78000 Versailles www.chateauversailles.fr www.leroiestmort.com/fr
CAILLEBOTTE, PEINTRE ET JARDINIER 25 MAART T/M 3 JULI 2016 Lange tijd is Caillebotte slechts beschouwd als amateurschilder, verzamelaar en mecenas van zijn impressionistische vrienden. Langzaam maar zeker wordt het duidelijk dat hij een avantgardist is geweest. Met zijn composities van het Hauss manniaanse Parijs toont hij zich een ware pionier. Zelfs de fotografie is op dat moment nog niet in staat zulke beelden vast te leggen. Naast dat heeft Caillebotte – net als Monet – een grote passie voor tuinieren en schildert hij naar hartenlust de kleurrijke wereld van zijn eigen domein. GIVERNY (HAUTE-NORMANDIE) MUSÉE DES IMPRESSIONNISMES 99, rue Claude Monet 27620 Giverny www.mdig.fr
DANSEZ, EMBRASSEZ QUI VOUS VOUDREZ, FÊTES ET PLAISIRS D’AMOUR AU SIECLE DE MADAME DE POMPADOUR 5 DECEMBER T/M 29 FEBRUARI 2016 Le goût français, le bonheur de vivre, la soif de liberté. Na de dood van Lodewijk XIV in 1715 dient zich een verlangen naar vrijheid en sensualiteit aan. Er ontstaat een nieuw genre in de schilderkunst: la fête galante, waarvan Watteau de belangrijkste vertegenwoordiger is. Zijn navolgers schilderen nóg frivoler en ook de schilders in de porseleinfabriek in Sèvres bedienen zich van dit genre. LENS (NORD-PAS DE CALAIS) LOUVRE LENS 99, rue Paul Bert, 62300 Lens www.louvrelens.fr
★★ BACCHANALES MODERNES! LE NU, L’IVRESSE ET LA DANSE DANS L’ART FRANÇAIS DU XIXE SIÈCLE 12 FEBRUARI T/M 23 MEI 2016 Bordeaux als wijnstad mag zich dit voorjaar tevens stad van Bacchus noemen omdat zij de Cité des civilisations du vin 2016 is. Reden voor een expositie over moderne bacchanalen: 19e-eeuwse meesterwerken uit diverse prestigieuze musea worden samengebracht met moderne fotografie, muziek en dans. De bezoeker wordt ondergedompeld in de visuele wereld van vruchtbaarheid en sensualiteit en raakt langzaamaan dronken van verlangen naar een beschaafde Bordeaux. BORDEAUX (AQUITAINE) – GALERIE DES BEAUX-ARTS Place du Colonel Raynal, 33000 Bordeaux www.musba-bordeaux.fr/fr/Bacchantes
★ ★★ ★★★
Leuk voor kinderen. De moeite waard, als u toevallig in de buurt bent. Hier zouden wij een omweg voor maken. Prima aanleiding voor een weekendje weg!
17
EN ROU TE
PAU L L E B L A N C
DE SPREKENDE EZEL Paul le Blanc is kunsthistoricus en gespecialiseerd in de romaanse kunst van Bourgondië. In iedere editie besteedt hij aandacht aan opmerkelijke kunst uit Frankrijk.
JA, DAT WAREN OOK
al vluchtelingen, realiseer ik mij ineens. Ik ben in Saulieu en bewonder de fraaie romaanse kapitelen van de Saint-Andoche. Op een van die kapitelen zie ik hoe Jozef, Maria en het Christuskind vanuit Bethlehem wegvluchten naar Egypte om te ontkomen aan de moordpartij op alle pasgeboren jongetjes. De zorgen voor wat komen gaat zijn op de bedrukte gezichten van Jozef en Maria af te lezen. Het kind kijkt wat blijmoediger opzij, maar dat wist natuurlijk toen al dat het allemaal wel goed zou komen. Elders in de kerk zie ik nog een kapiteel met een voorstelling waarvan de actualiteitswaarde bijzonder groot is. Hier wordt het verhaal van Bileam verteld, uit het bijbelboek Numeri: de Israëlieten trokken op hun tocht naar het beloofde land door het land van koning Balak. Die zag al die vluchtelingen niet zo zitHouellebecqs roman ten en zijn angst was groot. Soumission veroorzaakte Dus bedacht hij een oplossing. Hij wist dat Bileam dit een hoogoplopende vreemde volk met krachtige discussie. Liberation woorden zou kunnen vervloeken en vroeg hem om sprak van een ‘trieste met felle tirades tegen deze en provocerende farce’ indringers tekeer te gaan. Dat ging Jahweh echter te en Le Monde van een ver en hij liet een engel met ‘pervers boek’ opgeheven zwaard de weg versperren. Aanvankelijk wilde Bileam de engel niet zien in tegenstelling tot zijn ezel, die op de grond ging liggen, hetgeen hem de nodige stokslagen opleverde. Toen begon de ezel zowaar te spreken en zei: ‘Ben ik niet de ezelin op wie je heel je leven gereden hebt? Heb ik jou ooit zo behandeld?’ Bileam antwoordde: ‘Nee.’ Toen opende Jahweh de ogen van Bileam en zag hij de engel. Bileam knielde neer en zei: ‘Als u vindt dat ik hier verkeerd aan doe, dan ga ik terug’. Uiteindelijk zegende hij het Israëlitische volk in plaats van het te vervloeken. Dit oude verhaal wordt ineens weer actueel nu de discussie over de grote stroom vluchtelingen opzwelt, en die misschien nergens zo hevig woedt als in Frankrijk. Het begon al toen dit jaar Soumission van Michel Houellebecq uitkwam. In deze roman krijgt Frankrijk in 2022 zijn eerste islamitische president en wordt
f
het land weer gelukkig. Weliswaar wordt de minirok verbannen, maar omdat alle vrouwen thuisblijven, verdwijnt de werkeloosheid. De orde keert terug en de criminaliteit daalt. Het boek veroorzaakte een hoogoplopende discussie. Het dagblad Liberation sprak van een ‘trieste en provocerende farce’ en Le Monde van een ‘pervers boek’. President Hollande beloofde het boek te zullen lezen, maar verklaarde al bij voorbaat dat het Franse volk zich niet moest laten kwellen door angst. De discussie over de vluchtelingenstroom en de dreiging van een islamisering van Frankrijk verstomde echter niet en laaide alleen maar verder op, ondanks dat het Franse volk van oorsprong al een mengeling van vreemde volkeren is: de Franken kwamen uit het Rijnland, de Bourgondiërs zijn vanuit Scandinavië via Polen en Duitsland in de Bourgogne terechtgekomen, de Normandiërs stammen van de Vikingen af en dan hebben we het nog niet eens gehad over de Romeinen en de Kelten. Maar wat in het verleden goed is gegaan, biedt geen garantie voor de toekomst. De terroristische aanslagen van 13 november jl. spreken wat dat betreft boekdelen. Laten we daarom hopen dat Jahweh, God of Allah opnieuw een engel stuurt om de boel in goede banen te leiden. Ik vrees echter dat het hen niet meer zal lukken om een ezel ‘aan de praat’ te krijgen. Daarvoor moet je naar Saulieu, want de kapitelen daar zijn zó expressief dat je ze echt kunt horen spreken. en route
18
EN ROU TE
Zo’n 25 kilometer onder Carcassonne, aan de rivier de Aude in het gelijknamige departement, ligt Limoux. Op het eerste gezicht niet meer dan een rustig, authentiek Zuid-Frans provinciestadje, maar dat verandert zodra u kennismaakt met de plaatselijke bubbelwijn en met de bewoners, die feestvieren tot levenskunst hebben verheven. TEKST: RENATE VAN DER BAS BEELD: RENATE VAN DER BAS, FOTOLIA
19
EN ROU TE
R E P O R TA G E
‘We leven hier voor onze feesten’ IN DE FINANCIAL TIMES VAN ENIGE TIJD GELEDEN SOMDE
wijngoeroe Jancis Robinson haar favoriete bubbelwijnen op. In haar top 25 gaven drie bulles uit Limoux dapper weerwoord op het bruisende geweld uit de Champagnestreek. Dat kan geen toeval zijn. ‘Hadden we in 1531 maar geweten wat marketing is en hoe je een merk beschermt,’ verzucht men in Limoux. ‘Dan had de wereld misschien wel nooit van champagne gehoord, maar wel van ons.’ Wie het verhaal achter deze verzuchting wil ontrafelen, kan het beste eerst naar Saint-Hilaire gaan, een dorp iets ten noorden van Limoux. Midden in het plaatsje staat een meer dan duizend jaar oude abdij, waar benedictijner monniken al in het begin van de 16e eeuw wisten hoe je mousserende wijn maakt. Of ze dat bij toeval ontdekten of door gericht experimenteren is niet duidelijk, maar in een document uit 1531 wordt al geschreven over de zogenaamde blanquette de Limoux. Je kunt nog steeds het kleine keldergewelf bezoeken waar de monniken toentertijd de flessen bewaarden. La Première Bulle Wie deze kelder ook bezocht, was Dom Pérignon, nog altijd een weinig geliefde naam
in de regio. Ergens aan het eind van de 17e eeuw belandde deze Noord-Franse monnik tijdens een pelgrimsreis in Saint-Hilaire en daar zag hij hoe wijn door een tweevoudige fermentatie pétillant kan worden. Eenmaal weer thuis probeerde hij hetzelfde resultaat te bereiken met witte wijn uit de Champagne. Dat lukte. Wat de noorderlingen vervolgens ook lukte, was hun mousserende wijn op de kaart te zetten als dé standaard voor kwaliteitsbubbels. De methode van de dubbele fermentatie is daardoor bekend geraakt als de méthode champenoise. En niet als de méthode limouxine ... Er rest de huidige wijnmakers in Limoux daarom niet veel anders dan de schouders op te halen en zelf flink aan de weg te timmeren. De grote coöperatie Sieur d’Arques promoot zijn producten sinds enkele jaren als ‘La Première Bulle’, in flessen met knalroze etiketten. Heerlijk en hip genoeg om de weg naar Nederland te vinden: bij menige filmpremière of jubileumreceptie is de Bulle van Limoux tegenwoordig al net zo geliefd als een ‘ouderwetse’ champagne. Op alle dagen van de week laten aardige dames bij de caves van Sieur d’Arques in Limoux u gratis de lekkerste bulles proe-
De muzikanten w illen zo snel mogelijk het dichtstbijzijnde café bereiken, de bande wil zo lang mogelijk dansen en probeert de muzikanten af te remmen
20
EN ROU T E
ven. Boven het proeflokaal is een klein museum ingericht, met zowaar panelen in twee talen: Frans én Engels. Buitenproportionele activiteitenkalender Een kilometer verderop runt Françoise Gazeau-Antech als zesde generatie het succesvolle familiebedrijf Antech, dat ook een goede proefruimte heeft. Ze werkt samen met haar zus en zwager, die de wijngaarden onder hun hoede hebben, maar Françoise is het gezicht van het bedrijf. En een ambassadrice voor alle wijnen van Limoux: ‘Het is toch een enorme rijkdom voor zo’n kleine plaats om maar liefst vijf appellations te hebben.’ Françoise staat om de haverklap in de plaatselijke media als organisatrice van feestelijke evenementen waar de wijnen rijkelijk stromen. Voor een klein plaatsje als Limoux, dat maar tienduizend inwoners telt, lijkt de jaarlijkse activiteitenkalender buitenproportioneel. Françoise lacht: ‘We houden hier nu eenmaal enorm van feesten. Elke maand is er wel een groot evenement: carnaval, wijnveilingen, rugbyfinales, kermis, muziekfestivals, jaarfeesten, een pétanquetoernooi. Wie in Limoux geboren is, gaat van jongs af aan mee in die stroom. Als je tien of elf bent loop je al gemakkelijk een café binnen met je vrienden om een colaatje te drinken. Als je zestien bent wordt dat een glaasje bubbels. Als je naar het dorpsplein gaat, kom je altijd wel een bekende tegen. We leven hier gewoon voor onze feesten, ik zou niet anders willen.’ Een paar dagen voor kerst, tijdens een lunch op dat dorpsplein, de Place de la République, komt dat feestelijke gevoel ook voor een buitenstaander al snel opzetten. De jas kan uit, al is het midden in december. De zon heeft er zin in. Désirez-vous un apéritif, madame, monsieur? Uiteraard, doet u maar zo’n plezierig verre de blanquette brut. Wát zegt het bonnetje, maar twee euro per glas? Cola is duurder, zo laat de menukaart zien. Je móet hier gewoon wel aan de drank.
al sinds 1604 en is heel wat meer dan één weekendje hossen en bier drinken: het carnaval van Limoux begint op 6 januari (Driekoningen) en duurt tien weken, tot diep in maart. Het is daarmee het langstdurende carnaval van de wereld. ‘Het klinkt misschien gek, maar het interesseert ons maar weinig of er toeristen of buitenstaanders komen kijken naar ons carnaval. Voor mensen uit Limoux is dit ook zonder publiek hét hoogtepunt van het jaar.’ Françoise Antech kijkt meteen dromerig als ze over het plaatselijke carnaval begint te praten. Begrijpelijk, want het is een elegant en absoluut uniek evenement. Ieder weekend geven twee carnavalsverenigingen, bandes, acte de présence op zaterdag of zondag, tijdens drie optochten: om elf uur ’s ochtends, half vijf ’s middags en om tien uur ’s avonds. Plaats van handeling is uiteraard de Place de la République: er wordt een rondgang gemaakt langs de vier zijden van het plein. De leden van de bandes verkleden zich naar aanleiding van een actueel thema of bijvoorbeeld als de traditionele pierrots van Limoux. Ze zijn absoluut onherkenbaar voor het publiek: de fécos dragen een masker, handschoenen en ook verder is er geen
Wát zegt het bonnetje, maar twee euro per glas? Cola is duurder. Je móet hier gewoon wel aan de drank
Het langstdurende carnaval ter wereld We noemden het zojuist al: een van de jaarlijkse feestelijkheden – en veruit de belangrijkste – is het carnaval. Het bestaat
21
EN ROU T E
Pratique VOOR ALGEMENE INFORMATIE
Office de Tourisme de Limoux Avenue du Pont de France tourismelimoux@limoux.fr www.limoux.fr INFORMATIE OVER DE WIJNEN VAN LIMOUX
www.limoux-aoc.com AANBEVOLEN ADRESSEN IN LIMOUX EN OMGEVING Hôtel Moderne et Pigeon
Midden in Limoux tegenover de markthallen. Het interieur is niet echt trendy, maar alles is er wel prima in orde. 1, place Général Leclerc, Limoux www.grandhotelmodernepigeon.fr huid of haar zichtbaar. Ze beginnen op een hoek van het plein en lopen rustig dansend voor de muziek uit, met geraffineerde kleine passen en armbewegingen, de handen permanent omhoog gericht. La Nuit de la Blanquette Er is een soort strijd tussen de bande en de muzikanten: die laatsten willen zo snel mogelijk het dichtstbijzijnde café bereiken, de bande wil zo lang mogelijk dansen en probeert de muzikanten af te remmen. Maar ieder kwartier wordt er wel halt gehouden bij een café, om even een glaasje blanquette te drinken. Het publiek krijgt geregeld een confettidouche, een symbolische verwijzing naar de molenaars die aan de basis van dit carnaval stonden en (in de 14e eeuw) het publiek met meel bestoven. Op de laatste avond van het carnaval wordt een pop die Sa Majesté Carnaval voorstelt, veroordeeld tot de brandstapel. En zo gaat ieder jaar, twee weken voor Pasen, het carnaval weer in vlammen op tijdens la Nuit de la Blanquette. Niet lang daarna beginnen de verenigingen alweer met de voorbereidingen voor het nieuw jaar. Pas in 1971 werd de eerste bande van vrouwen opgericht. Nadine Chaumond van het toeristenbureau is daar een trots lid van: ‘Je kunt gerust stellen dat het carnaval vroeger zeer misogyn was. En veel mannen zijn nog steeds niet erg gesteld op onze deelname. Tant pis voor hen. Er zijn inmiddels meerdere bandes van vrouwen.’ Ai ai, kom niet aan de tradities van een Fransman. Maar het zal wel loslopen in de toekomst: de kinderverenigingen zijn en route allemaal gemengd.
7 S O O R T E N B U L L E S – Wie zich een paar dagen lang in Limoux en omgeving laat onderdompelen – of als je pech hebt, laat ondersneeuwen, de Pyreneeën zijn niet ver – wordt vanzelf een kenner die het verschil gaat proeven tussen de diverse bulles. Er bestaan wel zeven soorten, de ene heet blanquette, de ander crémant en er zijn ook nog bubbels à la de méthode ancestrale. Met het carnet de voyage op zak, van de syndicaat van de Limouxwijnen, vindt u alle producenten. Als u enigszins als een deskundige wilt overkomen, onthoud dan in ieder geval dat de belangrijkste druivensoort voor alle soorten bulles van Limoux de Mauzac is. En vergeet natuurlijk nooit dat de blanquette de Limoux de oudste en echtste brut van de hele wereld is, hoeveel succes de champagne ook heeft ...
Le Relais de la Haute Vallée
Twintig minuten en twintig kilometer ten zuiden van Limoux, fris en hip, handig gesitueerd hotel-restaurant langs de doorgaande weg richting de Pyreneeën. 46, avenue du Languedoc, Campagne-sur-Aude www.lerelaisdelahautevallee.fr Maison Bor
Voor tussen het proeven door: de chocolats en de nougat van Maison Bor. Een klassiek bedrijf met een piepjonge nieuwe eigenaar, de eigenzinnige Charles de Oliviera. 23 bis, avenue Fabre d’Eglantine, Limoux Domaine Gayda
Eten op een wijndomein met het mooiste uitzicht op de Pyreneeën. Op vijftien minuten van Limoux. Aan de D19, Brugairolles www.domainegayda.com Restaurant L’Odalisque
Sinds kort in Limoux, met een kok uit de buurt van Bretagne die weet wat hij met een vis en een kreeft en een coquille moet doen. Geluk ligt op een bordje, zeker hier. 38, rue des Cordeliers, Limoux www.restaurant-odalisque.fr De adbij van Saint-Hilaire
Gewijde grond voor iedereen die van bubbels houdt: hier is het allemaal begonnen! Misschien mag u even kijken in de réfectoire: aarzel dan niet, maar hef het hijgend hert aan: de akoestiek hier is fenomenaal. 11250 Saint-Hilaire abbayedesainthilaire.pagespersoorange.fr
Limoux en omgeving ontdekken met betere tips van landgenoten? vanaf
Bruisend genieten tussen Limoux en Carcassonne Omringd door de weldadige warme bubbels van de buitenspa; sprankelende koele Blanquette de Limoux in het glas en tegelijkertijd uitkijkend over de bergen van de Corbière en de Pyreneeën is het overduidelijk waarom bij Domaine Michaud Genieten met een hoofdletter G wordt geschreven. Dicht bij het middeleeuwse Carcassonne is dit boutique hotel/ luxe chambres d’hôtes met verrassend restaurant de perfecte plek om verwend te worden, tot rust te komen óf de veelzijdige Aude te verkennen met katharenkastelen, abdijen, oude dorpjes, wijngaarden, het Canal du Midi én natuurlijk het Carnaval van Limoux. Het domaine heeft een eigen tennisbaan, ruim zwembad, behaaglijke living met imposante kasteelhaard, een biljartkamer, buiten-jacuzzi en een sportruimte. De directe omgeving biedt wandel-, mountainbike- en paardrijroutes met geweldige vergezichten.
Carnaval de Limoux-arrangement’ speciaal voor En Route
€ 59
DOMAINE EN BIRBÈS Oude boerderij in een typische Lauragaise-stijl. Op 10 minuten van het gezellige stadje Castelnaudary waar alle voorzieningen zijn. Liefhebbers van bergen zijn in een halfuurtje in de Montagne Noire, of binnen een uur in de Pyreneeën.
vanaf
€ 135
CHÂTEAU DE BLOMAC Chambres d’hôtes en vakantiehuis tegelijk. Tussen Carcassonne en Narbonne. Als overnachting op weg naar Spanje, voor een vakantie of gewoon een paar dagen heerlijk tot rust komen. Internet (wifi) kunt u gratis gebruiken.
Arrangementsprijs: € 385,- (2 personen)
• Welkomstbubbels • 2 overnachtingen in een stijlvolle 2-persoonskamer met en suite badkamer • 2 x luxe ontbijtbuffet voor 2 personen • 2 x gastronomisch viergangendiner voor 2 personen, excl. drankjes • Fles Blanquette de Limoux LOOPTIJD EN VOORWAARDEN Van 2 januari t/m 15 april 2016 op basis van beschikbaarheid. Niet geldig tijdens feestdagen en niet geldig in combinatie met andere aanbiedingen. Het arrangement gaat uit van 2 personen per kamer. Prijs voor een derde overnachting met ontbijtbuffet: € 110,-.
vanaf
€ 80
DOMAINE DES AGNELLES
Kijk voor andere arrangementen op
www.domainemichaud.eu
In het prachtige ‘Pays Cathare’ met mooie kastelen, wijnvelden, olijfen palmbomen ligt op een steenworp afstand van de Middellandse Zee dit vakantieparadijs. Wij bieden u sfeervolle gastenkamers en enkele smaakvol ingerichte appartementen.
INFORMATIE EN RESERVEREN info@domainemichaud.eu of telefoon: +33 (0)4 68 25 86 14
Meer adresjes in de Languedoc-Roussillon? Kijk eens op www.chambresdhoteswijzer.nl
23
EN ROU TE
S A MENGE S TELD DOOR PATRICI A JACOB
klaar met kunst van gevestigde en aanstormende talenten. Sprekers schrapen hun keel voor lezingen over trends in de hedendaagse kunst. Entree: € 9,– per persoon.
F RAN C E LES 7 PAYS DE NOËL EN ALSACE ALSACE TOT BEGIN JANUARI 2016
Kerst leeft overal in de Elzas. Maar per gebied zijn er verschillen. Vergelijk het Land van het Licht (Saverne en omgeving) maar met het Land van de Sterren (Colmar en omgeving) en het Land van de Smaak. Dit gebied rond Straatsburg is het jachtdomein van lekker bekken. Hun uitvalsbasis is de Christkindelsmärik, de oudste kerstmarkt van Frankrijk vol lokale specialiteiten: kruidenkoek, glühwein en natuurlijk bredeles, geglaceerde koekjes in alle soorten en maten. NOEL.TOURISME-ALSACE.COM
WWW.ART-UP.COM
L A PERCÉE DU VIN JAUNE
te maken met klassieke muziek. Om jongeren te blijven boeien staan de strijkkwartetten, koren en solisten nooit langer dan 45 minuten op het podium. Het programma in de Cité des Congrès draait deze keer om het thema la nature. Ontdek hoe componisten zich door seizoenswisselingen, landschapsverscheidenheid en dierengeluiden hebben laten inspireren. De Vier jaargetijden van Antonio Vivaldi komen langs, evenals werken van Schubert, Mahler en Ravel. Tickets: vanaf circa € 2,– per stuk, reserveren via de site.
liefst zes jaar en drie maanden en is gemaakt van een druif, de savagnin, die buiten de Jura amper wordt verbouwd. Met zijn krachtige, geconcentreerde smaak is de wijn geen allemansvriend, maar uniek en exclusief is hij zeker. Per jaar rollen er slechts 470.000 flessen uit de kelders. Tijdens La Percée zijn er proeverijen en sommelierwedstrijden. Het hoogtepunt is de veiling van oude flessen vins jaunes, die soms voor recordbedragen van de hand gaan. Entree: € 14,– per persoon, inclusief glas en tien consumptie bonnen.
WWW.FOLLEJOURNEE.FR
WWW.PERCEE-DU-VIN-JAUNE.COM
LA PERCÉE DU VIN JAUNE
ART-UP
LONS-LE-SAUNIER, FRANCHE-COMTÉ 6 - 7 FEBRUARI 2016
LA FOLLE JOURNÉE NANTES, PAYS DE LA LOIRE 3 - 7 FEBRUARI 2016
Jaarlijks festival om een breed publiek bekend
L A FOLLE JOURNÉE, NANTES
Elk jaar begin februari is het groot feest in de Jura. Wijnmakers openen dan de eerste eikenhouten vaten vin jaune. De wijn rijpt gedurende een periode van maar
LILLE, NORD-PAS-DE-CALAIS 25 - 28 FEBRUARI 2016
Voor de belangrijkste foire d’art contemporain in Frankrijk buiten Parijs hoeven kunstliefhebbers vanaf Utrecht maar 215 kilometer te rijden. Bij aankomst in het Grand Palais staan honderd (inter)nationale galerieën
FESTIVAL DU FILM D’AUBAGNE AUBAGNE, PROVENCEALPES-CÔTE D’AZUR 14 - 19 MAART 2016
Op dit festival kunnen beginnende filmmakers prijzen winnen voor korte en lange films met bijzondere filmmuziek. Er zijn concerten, workshops componeren en debatten tussen scriptschrijvers, regisseurs en componisten. Natuurlijk kunt u ook ‘gewoon’ films kijken. Vorig jaar won Brooklyn van de Franse Pascal Tessaud de belangrijkste prijs van het festival, de Grand Prix. Tickets: ongeveer € 18,– voor vijf films, reserveren via de site. WWW.AUBAGNE-FILMFEST.FR
© MA XIME DUFOUR PHOTOGR APHIES
EN ROU TE
PA R I S
S A MENGE S TELD DOOR PATRICI A JACOB
regie is in handen van de Italiaanse regisseur Damiano Michieletto, die zich hierbij liet inspireren door de films van Pedro Almodóvar. Tickets: vanaf € 15,– per stuk, reserveren via de site.
C AMÉLIA JORDANA ZINGT PIAF
KERSTCONCERT SAINTE-CHAPELLE TOT 29 DECEMBER
De Saint-Chapelle lijkt meer glas-in-loodramen dan muren te hebben en heeft een excellente akoestiek. Ideaal voor kerstconcerten met werk van Pachelbel, Vitali en Vivaldi. Tickets: vanaf € 29,– per stuk, reserveren via onderstaande site.
WWW.OPERADEPARIS.FR
DIALOGUE AVEC ROTHKO 5 - 7 FEBRUARI 2016
WWW.CLASSICTIC.COM
Léger Cocteau’s Piaf-teksten voor. Chansons van Piaf, gezongen door de populaire zangeres Camélia Jordana, passen hier perfect bij. Tickets: € 25,– per stuk, reserveren via de site. WWW.PHILHARMONIEDEPARIS.FR
PIAF/COCTEAU, UNE JOURNÉE PARTICULIÈRE 19 - 21 DECEMBER 2015
Na hun kennismaking in 1940 schreef Jean Cocteau voor Édith Piaf het toneelspel Le bel indifférent. Piafs vertolking van een vrouw die wacht op haar gigolo werd een succes. De schrijver liet het niet bij deze ene tekst voor haar. In Une journée particulière draagt acteur Clément Hervieu-
FÊTE DE LA COQUILLE 23 - 24 JANUARI 2016
Culinair festijn op en rond de Place des Abbesses in Montmartre. Alle ogen zijn gericht op de sintjakobsschelpen van de Côtes d’Armor (Erquy). Daarnaast zijn er oesters, charcuterie, crêpes en andere Bretonse specialiteiten te koop. Bezoekers drinken cider en, vooral, veel wijn uit de wijngaarden van Montmartre. Logisch, want tijdens deze
twee dagen vieren ze ook het feest van Saint Vincent, de beschermheer van de wijnmakers. WWW.FETEDELACOQUILLE.FR
IL BARBIERE DI SIVIGLIA 2 FEBRUARI - 4 MAART 2016
Een van ’s werelds meest opgevoerde opera’s, die vooral bekend is geworden door Gioacchino Rossini. Het is een zogenoemde ‘opera buffa’, een komische opera met een serieuze ondertoon. In de hoofdrollen geen antieke helden of mythologische figuren, maar personen uit de middenklasse, zoals de kapper Figaro die de mooie Rosina en de graaf van Almaviva probeert te koppelen. De
Als choreografe heeft ze onder meer de Opéra de Paris op haar cv staan. Daarnaast is de AmerikaansFinse Carolyn Carlson een gevierd danseres, heeft ze een eigen dansgezelschap en weet ze alles van grafisch ontwerpen. Haar liefde voor vormen en lijnen komt optimaal tot zijn recht in deze aan Mark Rothko gewijde solovoorstelling. Haar passie voor zijn abstract expressionisme spat er in elke vloeiende beweging vanaf. Tickets: € 35,– per stuk, reserveren via de site. WWW.THEATRE-CHAILLOT.FR
© LAURENT PAILLIER
24
IL BARBIERE DI SIVIGLIA © BERNARD COUTANT, OPERA NATIONAL DE PARIS
FÊTE DE L A COQUILLE
25
EN ROU TE
LE GRAND RENDEZ-VOUS DE LA MUSIQUE ET DES MUSICIENS 5/6/7 FÉVRIER 2016 GRANDE HALLE DE LA VILLETTE PARIS
Conception graphique : Dorota Dolenc - dolenc.fr | Crédits photos : Shutterstock / Semmick Photo.
www.musicora.com
1944, 1956, 1968, 1980, 1992 of 2004 veel goeds verwachten. De omvangrijke Chinese gemeenschap in Parijs viert Nieuwjaar in de Marais, Belleville en het 13e arrondissement. En dat betekent: lampionnen, traditionele muziek, dansende leeuwen en draken. Mis de optochten tijdens de eerste twee weekenden niet! WWW.PARISINFO.COM
L’ÉTRANGER 23 FEBRUARI - 5 MAART 2016
MUSICORA 5 - 7 FEBRUARI 2016
Ontmoetingsplek voor musici – amateurs en professionals – en liefhebbers van klassieke muziek en jazz. Drie dagen lang concerten, jamsessions, symposia en workshops in de Grande Halle de La Villette. Tijdens het festival is er ook een expositie van bijzondere instrumenten. Geïnteresseerden kunnen online een bod uitbrengen. Entree: € 10,– per persoon.
Choreograaf Jean-Claude Gallota staat in Frankrijk bekend als pionier van de hedendaagse dans. Inmiddels heeft hij meer dan vijftig choreografieën op zijn naam staan. Dit stuk is gebaseerd op Albert Camus’ beroemde boek over AVISHAI COHEN
Meursault, een introverte man die een moord pleegt. Rauw, sensueel. Deze voorstelling beklijft. Tickets: vanaf € 27,– per stuk, reserveren via de site.
WWW.MUSICORA.COM
THEATREDELAVILLE-PARIS.COM
CHINEES NIEUWJAAR
WEEK-END AVISHAI COHEN
8 FEBRUARI 2016
Volgens de Chinese jaartelling is 2016 het jaar van de aap en kunnen mensen die geboren zijn in 1920, 1932,
Josele mengt hij jazz met flamenco. Tickets: vanaf € 25,– per stuk, reserveren via de site. WWW.PHILHARMONIEDEPARIS.FR
26 - 28 FEBRUARI JE AN-CL AUDE GALLOTA
© PARIS TOURIST OFFICE – FOTO: AMÉLIE DUPONT
Sinds de invloedrijke jazzpianist Chick Corea hem in de jaren negentig ontdekte, werkt Avishai Cohen met topmusici als Bobby McFerrin en Alicia Keys. In februari treedt de Israëlische bassist drie dagen achtereen op in de Philharmonie de Paris. De ene dag doet hij dat met zijn vaste partners: pianist Nitai Hershkovits en drummer Daniel Dor. De andere dag staat hij met hen en drie jazzmuzikanten uit New York op het podium. Hij sluit de reeks in Spaanse stijl af; met pianist Chano Domíniquez en gitarist Niño
SALON SUGAR PARIS 11 - 13 MAART 2016
Macarons, gâteau de millefeuilles, éclairs. Franse patisserie staat wereldwijd op eenzame hoogte. Deze beurs in de Paris Expo Porte de Versailles eert die unieke suikerkunst. Proef, bewonder en leer van professionals. Entree: ongeveer € 10,– per persoon, workshops vanaf € 30,– per persoon. WWW.SALON-SUGAR.COM
Rond kerst en au revoir 2015 is er in Parijs veel te doen, zoals oudejaarsconcerten in de Église Saint-Sulpice en de Église Saint-Germain-des-Prés. Zie: www.parijsalacarte.nl.
26
EN ROU TE
Sur les pas des Paris
Toen Philip Freriks in Neem nou Parijs iets over le dix-septième moest schrijven, kwam hij niet verder dan: ‘Een keurig arrondissement waar Willem Frederik Hermans zijn collectie oude typmachines bewaart’. En inderdaad, voor de gemiddelde toerist biedt de stadswijk nauwelijks bijzondere musea, kerken of monumenten. Maar wie een virtuele tijdreis wil maken langs grote literaire geesten uit het verleden, kan hier zijn hart ophalen.
17
e
TEKST: ANDY ARNTS
Literair ‘en route’ door het 17e
27
EN ROU TE
R E P O R TA G E
grands esprits
28
EN ROU TE CITÉ DES FLEURS
MARCHÉ COUVERT BATIGNOLLES SQUARE DES BATIGNOLLES
EIND ÉGLISE SAINTE-MARIE DES BATIGNOLLES
WANDELING 1: OOSTWAARTS
H
START
HENRI FANTIN-LATOUR - UN COIN DE TABLE (1872), MET O.A. PAUL VERLAINE (UITERST LINKS) EN ARTHUR RIMBAUD (2E VAN LINKS). COLLECTIE MUSÉE D’ORSAY.
PAUL VERLAINE
ÉDOUARD MANET - LA DAME AUX ÉVENTAILS (1873): NINA DE CALLIAS
ÉMILE ZOLA
29
R E P O R TA G E
EN ROU TE
H
HET 17E ARRONDISSEMENT VORMT DE NOORDWESTHOEK
van Parijs en is verdeeld in vier quartiers. Épinettes, Batignolles, Plaine-Monceau en Ternes. Épinettes en Batignolles liggen niet ver van Montmartre vandaan en hebben dan ook een volkser karakter dan Plaine-Monceau (officieel Plaine-de-Monceaux) en Ternes, die qua sfeer en aanzien eerder het verlengstuk zijn van het chique 8e en 16e arrondissement. Hier vinden we dan ook markantere woonblokken en enkele ambassades. Dat schrijvers als Guy de Maupassant, Alexandre Dumas en Émile Zola hier in de 19e eeuw naartoe trokken, valt wellicht te verklaren uit het feit dat wonen in het 17e toen al net iets goedkoper was dan in het 8e of het 16e. Ook de nabijheid van het Gare Saint-Lazare speelt mogelijk een rol. Waar zij en andere beroemdheden precies resideerden of samenkwamen met andere kunstbroeders gaan we ontdekken in twee wandelingen door de oostelijke en westelijke quartiers. Wandeling 1 (oost) Batignolles en Épinettes We beginnen bij de drukke Place de Clichy, waar de rode façade van Brasserie Wepler al snel in het oog springt. In 1928 koos de Amerikaanse schrijver Henry Millerde zaak tot zijn stamcafé en zat er vaak dag en nacht om inspiratie op te doen. Zijn naam- en landgenoot Arthur Miller kwam er jaren later ook, vergezeld door zijn vrouw Marilyn Monroe en hun vrienden Yves Montand en Simone Signoret. Als we hier de Avenue de Clichy inslaan (in westelijke richting, dus niet naar Montmartre), dan zien we ter hoogte van nummer 11 een plaque historique ter ere van het inmiddels verdwenen Café Guerbois dat hier gevestigd was. In dit legendarische etablissement voerde schilder Édouard Manet tussen 1865 en 1875 vruchtbare disputen met vakbroeders als Degas, Cézanne, Monet, Renoir en Pissarro. Zo ontwikkelden zij, aangemoedigd door de Montmartriaanse wijn, langzaamaan een artistieke theorie die uiteindelijk zou leiden tot het impressionisme. Onder de naam Café Baudequin gebruikte schrijver Zola het dranklokaal als decor in zijn roman L’oeuvre uit 1886.
L’Isle-Adam en de latere Nobelprijswinnaar Sully Prudhomme. En ook hier ontstond een beweging: Les poètes maudits, met naast Verlaine Charles Baudelaire en Arthur Rimbaud als belangrijkste exponenten. Verlaine woonde zelf even om de hoek, samen met zijn moeder, aan de Rue Lécluse (nr. 26). Een plaque herinnert ons nog aan zijn vroegere aanwezigheid. Aan het eind van de Rue Lécluse slaan we linksaf, naar de Rue des Dames. In deze smalle straat stond het Hôtel Beauséjour (nr. 42), waar schrijver Georges Simenon zich in 1924 met zijn vrouw Tigy vestigde, en waar hij verhalen en artikelen schreef voor onder meer Le Monde. Tegenwoordig vinden we hier Les Vins des Dames, zo’n wijnbar waar je Simenons creatie commissaris Maigret moeiteloos achter een glaasje rood voorstelt. De salon van Nina de Callias Nu even twintig meter teruglopen en de Rue Truffaut inslaan, waar Zola in 1868 woonde (op nr. 23). Het oorspronkelijke pand is inmiddels vervangen, maar ach, voor onze virtuele tijdreis maakt dat weinig uit. Het gaat tenslotte om de historische locatie: want het was hier dat de schrijver van J’accuse woonde, sliep en nadacht over de boekencyclus Les Rougon-Macquart, waarvan het eerste deel twee jaar later zou verschijnen. Dat de buurt hem nogal beviel, blijkt wel uit het feit dat hij in 1869 aan de Rue la Condamine (nr. 14) woonde en in 1867 aan de Avenue de Clichy (nr. 92). Een wonder dat die man nog aan schrijven toekwam, met al die verhuizingen. We passeren deze woningen op weg naar de Rue des Moines, een zijstraat van de Avenue de Clichy. Op nummer 82 hield de jonge, gefortuneerde dichteres en musicus Nina de Callias halverwege de jaren zestig van de 19e eeuw haar salon. Elke woensdag en zondag kwam hier een bonte verzameling kunstenaars, schrijvers en componisten samen, onder wie Manet, Fantin-Latour, Wagner en Berlioz. Soms ging het er zó vrolijk aan toe dat de salon de bijnaam ‘Le petit Charenton’ kreeg, naar het gesticht waar de Markies de Sade opgesloten had gezeten. Echter, als Verlaine erbij was, werd de alcoholconsumptie aan banden gelegd, om te voorkomen dat de grillige poète maudit vervelend en gewelddadig zou worden. Niets aan het huis op nummer 82 herinnert nog aan de salon van De Callias. Er is geen plaque en ook zij zelf is opgelost in de nevelen van de tijd. Het is maar goed dat Manet haar voor het nageslacht heeft vereeuwigd op zijn wereldberoemde schilderij La dame aux éventails.
Als Paul Verlaine erbij was werd de alcoholconsumptie aan banden gelegd, om te voorkomen dat hij vervelend en gewelddadig zou worden
Les poètes maudits We lopen terug naar de Place de Clichy en komen dan bij de Boulevard des Batignolles, waar de dichter Paul Verlaine een graag genode gast was op de zaterdagmiddagsalons die de moeder van zijn vriend Louis-Xavier de Ricard vanaf 1865 organiseerde. Ook hier werd stevig geborreld en gediscussieerd, maar dan over literatuur en poëzie, met mannen als Auguste Villiers de
30
EN ROU T E
ALFRED SISLEY - VUE DE MONTMARTRE, DEPUIS LA CITÉ DES FLEURS (1869) ÉGLISE SAINTE-MARIE DES BATIGNOLLES
GUY DE MAUPASSANT
Carrousel met houten paardjes spoorbrug over. Dit brede spoortraject (le chemin fer de l’ouest), Al mijmerend over deze temps perdus bereiken we via de Avenue die de Parijzenaren via Rouen naar Le Havre brengt, was begin de Clichy de Cité des Fleurs en staan we plotseling in een oase 20e eeuw een populaire afbeelding op ansichtkaarten. van rust. En dat midden in deze buurt vol verkeer, winkels en Op de grote zessprong die nu volgt nemen we de Rue restaurants. Het stille, autovrije straatje – de geboortegrond Dulong. Op nummer 83 bewoonde schrijver Guy de Maupasvan Catherine Deneuve – bestaat al sinds 1847 en wordt geflansant tussen 1882 en 1884 een bescheiden appartement van keerd door statige villa’s. Alfred Sisley woonde op nummer 27 vijftig vierkante meter, gedecoreerd met schilderijen van en schilderde hier in 1869 zijn Vue de Montmartre, depuis la Cité Étretat en Fécamp. Ze herinnerden hem aan zijn Normandides Fleurs. Toen kon dat nog. Nu wordt het uitzicht belemmerd sche afkomst en het stelde hem dan ook gerust dat hij zich door hoge woonblokken. dicht bij het Gare Saint-Lazare bevond, Via de Marché couvert Batignolles (96 zodat hij elk moment de trein terug naar bis, rue Lemercier), een kleine overdekte zijn geboortegrond kon nemen. markt die – denk aan uw planning – tusHier eindigen we onze eerste wandeNaast het populaire Square des Batignolles sen de middag en ’s maandags gesloten is, ling. We kunnen teruglopen naar de Place bezit het oostelijke deel van het 17e arronlopen we naar de église Sainte-Marie des de Clichy, of doorlopen naar metrohalte dissement nog andere groene oases: Batignolles. De ingang aan de Rue Legendre Malesherbes, waar de tweede wandeling ❥❥ Het Square des Épinettes dateert en het halfronde pleintje ervoor zien er begint. uit 1893 en bezit markante bronzen nog net zo uit als ruim een eeuw geleden. beelden van filantroop Jean Leclaire en Het kerkje, ontworpen naar het model van Wandeling 2 (west) schrijfster en feministe Maria Deraiseen Griekse tempel, werd in 1851 ingewijd Plaine-Monceau en Ternes mes, die we ook in de tweede wandeen herbergt een fraai, in rococo en neogoMetrohalte Malesherbes bevindt zich op de ling gaan tegenkomen. tische stijl opgetrokken koor. Even naar Place du Général-Catroux, met middenin ❥❥ Het meest bezochte graf op het Cimebinnen dus. een stadsparkje met een rijke collectie tière des Batignolles is dat van Paul Daarna lopen we om het gebouw weer beelden. Het opvallendste monument is Verlaine, met schrijver André Breton terug, naar het Square des Batignolles, dat van Alexandre Dumas père: de schrijver en schilder Édouard Vuillard op plaats het op een na grootste park van het 17e zit hoog op een sokkel, met onder hem het twee en drie. Een aangenaam wandel arrondissement. Niettemin zullen we er bronzen beeld van d’Artagnan, bekend oord dankzij de vele bomen, beelden weinig toeristen tegenkomen, ondanks uit Dumas’ roman De drie musketiers. Ook en kapellen. dat de tuinen in een prachtige Engelse stijl Dumas fils, bekend van zijn spraakma❥❥ Geheel anders is het grote, in 2007 zijn ontworpen en het lommerrijke park kende roman La dame aux camélias, is met gerealiseerde Parc Clichy-Batignolles mede door zijn beelden en authentieke een standbeeld vertegenwoordigd, evenals – Martin Luther King, dat nog volop carrousel met houten paardjes een lieflijke général Dumas. In de volksmond wordt het in ontwikkeling is en in 2018 helemaal sfeer ademt. We verlaten het park aan de plein daarom ook wel de ‘Place des trois klaar moet zijn. westzijde (Rue Cardinet) en steken de brede Dumas’ genoemd.
GROENE OASES
31
R E P O R TA G E
EN ROU T E
PLACE DU MARÉCHAL JUIN
START
Paris
17
e
PLACE DU GÉNÉRALCATROUX
FNAC TERNES
EIND WANDELING 2: WESTWAARTS
D’ARTAGNAN
SQUARE DES ÉPINETTES
Een van de zijstraten is de Rue Jacques Bingen. Daar, op nummer 10, bewoonde Maupassant tussen 1884 en 1889 een exotisch ingericht appartement op de begane grond. In 1883 had zijn roman Une vie een schandaal veroorzaakt, maar er ook toe geleid dat Maupassant voortaan van de pen kon leven. Talrijke werken schreef hij in deze straat – toen nog de Rue Montchanin geheten – waaronder zijn meesterwerken Bel-Ami en Pierre et Jean. Tegenwoordig zit de ambassade van Zimbabwe in het pand. Zou het personeel weten wat voor een literair genie hier 130 jaar geleden woonde? Er is in elk geval geen gedenkplaat die hen daaraan herinnert. Tegen het verkeer in lopen we nu naar de Rue Legendre waar het rond het kruispunt met de Rue Lévis meestal een levendige boel is met marktkramen en muzikanten. Een deel van de Rue Lévis is ook voor het verkeer afgesloten. Schrijvershuizen vinden we hier echter niet, dus lopen we terug naar de Place du GénéralCatroux en bereiken via de Avenue de Villiers de Rue Fortuny. Wandelen door deze straat is met recht sur les pas des grands esprits, want er woonden tal van beroemdheden: voormalig president Nicola Sarkozy (nr. 46), toneellegende Sarah Bernardt (nr. 35), societyster Geneviève Lantelme (nr. 29), courtisane Caroline Otero (nr. 27), schrijver en filmregisseur Marcel Pagnol (nr. 13) en schrijver Edmond Rostand (nr. 2), de geestelijk vader van Cyrano de Bergerac. Het requiem van Fauré We keren terug naar de Avenue de Villiers, slaan linksaf en vervolgens weer rechtsaf, de Rue Cardinet in. Op nummer 72 herinnert een plaque ons aan de vroegere woning van schrijfster
Paris
17e
ALEXANDRE DUMAS PÈRE
Maria Deraismes, een actieve propagandiste voor de rechten van de vrouw. We gaan nu linksaf, de grote Boulevard Malesherbes op. Na het kruispunt met de Rue Vière komen we bij een vijfsprong, waar we even de Rue Ampère inlopen om op nummer 11 een denkbeeldige groet te brengen aan Dumas fils, die hier zijn laatste jaren doorbracht. Ook hier voorkomt het ontbreken van een plaque dat we daarvoor in de rij hoeven te staan. Terug op de Boulevard Malesherbes vervolgen we onze weg tot bij nummer 154, waar componist Gabriel Fauré tussen 1886 en 1911 woonde en er zijn beroemde requiem componeerde. Twee stappen verder, op nummer 160, debuteerde Coco Chanel als modeontwerpster in een studio op de begane grond. Aan de overkant van de straat bracht schrijfster en filmregisseuse F rançoise Sagan tijdens het interbellum haar kindertijd door (nr. 167).
De briefwisseling tussen Marie Bashkirtseff en Guy de Maupassant wordt tot de markantste correspondenties uit de Franse literatuur gerekend
Marie Bashkirtseff en W.F. Hermans Ondertussen zijn we aangekomen op de Place de Wagram, waar we meteen links de Avenue de Wagram nemen. Op de hoek met de Rue Ampère (nr. 30) woonde, werkte en stierf schilderes en dagboekschrijfster Marie Bashkirtseff in 1884 aan tuberculose. Ondanks dat ze maar 26 jaar oud werd, hangen haar schilderijen in grote musea, waaronder het Louvre en het Rijksmuseum. Haar omvangrijke dagboek werd in meerdere talen vertaald, evenals haar briefwisseling met Maupassant, die slechts enkele maanden duurde maar tot de markantste correspondenties uit de Franse literatuur wordt gerekend. De imposante villa waarin de welgestelde Russin resideerde heeft helaas plaatsgemaakt voor betonnen nieuwbouw, dus we hoeven er niet lang bij stil te staan.
32
EN ROU TE
W.F. HERMANS
Paris
17e MARIE BASHKIRTSEFF
MARCHÉ COUVERT BATIGNOLLES
We volgen de Rue Ampère richting de levendige Place du Maréchal Juin, waar voldoende terrassen zijn om even uit te blazen. In de loop van de jaren is hier nauwelijks iets veranderd. Zelfs het oude Gare de Courcelles-Levallois is nog geheel intact en doet thans dienst als ingang van het RER-station Pereire – Levallois. Willem Frederik Hermans zal hier ongetwijfeld vaak op een van de terrassen hebben gezeten, want hij woonde aan de Avenue Niel (nr. 86), die op het plein uitkomt. Zodra we zijn vroegere woning zijn gepasseerd en de lange Avenue Niel hebben uitgelopen, vinden we links op de hoek met de Avenue des Ternes een van de oudste grands magasins van Parijs, waarin al weer jarenlang de Fnac Ternes is gevestigd.
FNAC TERNES
De brede Avenue des Ternes brengt ons tot besluit naar de Place de Ternes, een gezellig druk plein met in het midden de Marché aux Fleurs. In Maigret s’amuse (Ndl. vertaling: Maigret incognito) bestelt de beroemde commissaris een taxi om hier met zijn vrouw te komen dineren. Laten wij dat voorbeeld volgen, bijvoorbeeld bij Brasserie Lorraine, met zijn fraaie art-decointerieur. Zou schrijfster Sidonie-Gabrielle Colette hier ook weleens hebben gegeten met haar man Willy? Vast wel, want ze woonden rond 1900 drie straten verderop, aan de Rue de Courcelles (nr. 93 en daarna nr. 177 bis).
3 X FAVORIET IN HET 17E
Nicky Bouwmeester is reisjournalist en hoofdredacteur van frankrijk.nl, een website met Franse vakantieadressen, cultuur- en lifestyle-artikelen. Ze woont al jaren in het quartier Batignolles. Dit zijn haar favoriete plekken in de wijk.
RUE BATIGNOLLES EN RUE LEGENDRE Batignolles is de laatste jaren uitgegroeid tot een leuk slenterwijkje met aantrekkelijke winkelstraten vol modeboetieks, (kinder)schoenenwinkels en hippe cadeauzaken. Zoals French Touche, een winkel met de moderne creaties (tassen, schrijfwaren, accessoires) van jonge ontwerpers (90, rue Legendre). Of 29 février, waar drie talentvolle Parisiennes hun zelfgemaakte schoenen, sieraden en kleding verkopen (29, rue Lemercier).
SQUARE DES BATIGNOLLES Charmant parkje, verstopt achter het witte kerkje van Batignolles. De Fransen noemen het een ‘park in Engelse stijl’ vanwege de romantische waterval en rotspartijen, maar de sfeer voelt voor mij uitgesproken Frans. Er zijn altijd veel jonge gezinnen die voor de speeltuintjes en de oude draaimolen met wafelkraam komen. Aan de achterkant van het park spelen oudere heren pétanque op een daarvoor bestemde baan.
RUE DES MOINES Deze straat, parallel aan de Rue Legendre, heeft een overdekte markt (Marché couvert Batignolles) en veel speciaalzaken zoals de uitstekende kaaswinkel op nummer 27 en de delicatessenwinkel La Galerie Gourmande op nummer 15. Een fijn adres is ook Acide, een theesalon en restaurant à desserts, geopend door een opkomend patissier die is gespecialiseerd in macarons. Het interieur bestaat uit modern Frans design (let op de lampen van hangende theepotten), maar het barokke theeservies komt uit Rusland (24, rue des Moines).
© 1965 TF1 International
Jean-Paul Belmondo op TV5MONDE Iedere zondag in december om 21:00 met Nederlandse ondertiteling
Zondag 13 december om 21:00: ´L´homme de Rio´ TV5MONDE ist via Kabel, Satellit und DSL verfügbar.
.nl
34
1
EN ROU TE
Paris
13
e 3
2
H
35
R E P O R TA G E
EN ROU TE
De kleuren en geuren van het 13e La Butte aux Cailles en omgeving
H
Toeristische attracties zijn er amper en om nou te zeggen dat al die torenflats mooi zijn … Het 13e is geen publiekslieveling, maar mooi wél dat dit arrondissement ’s werelds fraaiste wandtapijten, een stukje Azië en een idyllisch dorp heeft. TEKST: PATRICIA JACOB • BEELD: OFFICE DU TOURISME DE PARIS
HIJ GROEIDE OP IN NEUILLY-SUR-SEINE, ZIJ IN AUTEUIL.
Sinds vier jaar woonden ze samen in de minstens zo chique wijk Passy. Ik ontmoette hen in Dar Najmat, een hotelletje in het ZuidMarokkaanse dorpje Mirleft. We raakten aan de praat over hun woonplaats Parijs en ze bombardeerden mij met tips. ‘De lekkerste taartjes? Pain de Sucre in de Marais. Voor de sappigste entrecote van de stad moet je Le Relais de l’Entrecôte proberen. Heb je wat te vieren, reserveer dan bij Les Cailloux, een Italiaans restaurant in La Butte aux Cailles. Oh là là, die wijk is zo romantisch; een dorpje in een stad. Il faut vraiment y aller.’ Inmiddels heb ik al hun tips gecheckt en ‘goedgekeurd’, behalve La Butte aux Cailles. Hoog tijd om dat te doen. Op naar het 13e.
gevende schilders uit die tijd schetsten de patronen voor deze kleurrijke kleden, die onder meer in Versailles terechtkwamen. Nog steeds werken er zo’n 35 wevers aan de inmiddels wereldberoemde wandtapijten (2). Hun manufacture valt net zoals andere hofleveranciers van interieurspullen onder het gezag van Le Mobilier National. Deze organisatie zorgt voor het behoud en herstel van zo’n 80.000 koninklijke wandtapijten en meubelstukken en organiseert geregeld exposities om haar collectie te tonen. Ik tref het. In de galerie van de Manufacture des Gobelins kan ik de tentoonstelling L’esprit et la main meepikken en me vergapen aan handwerk in optima forma: elegante stoeltjes van bois doré, kloeke bronzen kandelaars en metershoge rood-geel-groen-blauwe wandtapijten met tot in detail uitgewerkte stillevens.
Inmiddels is de Bièvre ondergronds gegaan, maar ooit stroomde deze rivier zichtbaar door La Butte en zwengelde hij tweehonderd watermolens aan
Manufacture des Gobelins Dit arrondissement in het zuidoosten van Parijs strekt zich uit rond Place d’Italie. Toeristische attracties ontbreken er nagenoeg, hoewel de hypermoderne Bibliothéque Nationale de France, een prestigeobject van François Mitterrand, aardig wat bezoekers trekt. In de talloze torenflats die er zijn, woont het grootste deel van de Aziatische stadsbewoners. Niet zo gek dus, dat dit arrondissement een Chinatown heeft – het grootste van Europa, naar het schijnt. Parijzenaren noemen het 13e het ‘Arrondissement des Gobelins’, een verwijzing naar een bijzondere werkplaats in dit gebied: de Manufacture des Gobelins (1). Ooit was dit een ververij van de familie Gobelin, maar in opdracht van koning Lodewijk XIV maakte minister Colbert er in 1662 een weverij van wandtapijten van. Charles Le Brun, Jean-Baptiste Oudry en andere toonaan-
Lieu de flânerie Anderhalf uur later loop ik richting de Rue Corvisart en ga ik via de Boulevard Auguste Blanqui naar La Butte-aux-Cailles. Deze wijk is vernoemd naar de man die hier in 1543 een wijngaard plantte: Pierre Caille. Zijn wijngaard werd toentertijd omringd door grasvlakten en bossen. Inmiddels is de Bièvre ondergronds gegaan, maar ooit stroomde deze rivier zichtbaar door La Butte en zwengelde hij tweehonderd watermolens aan. Looierijen, ververijen, wasserijen en stomerijen bestonden bij de gratie van de Bièvre. Het labyrint van keistraatjes en de autoluwte, maken van La Butte een perfecte lieu de flânerie (3). Oké, af en toe is het wat
36
EN ROU TE
5 FOTO: DAVID LEFRANC
4
6
7
klauteren geblazen – de wijk ligt wél op een heuvel, maar hoger prijzige Les Cailloux (8). Ik zie corporate Parijs hier prikken in dan 63 meter wordt het er nooit. Kinderen met helmpjes trappen pasta met venusschelpen en gegrild rundvlees met rucola. Mij op fluorescerende stepjes, gezinnen winkelen bij de groenteboer iets te veel pakken en blabla. Ik ga voor een lunch met steak en de bakker in de Rue de la Butte aux Cailles. Ouderen spelen frites bij Le Temps des Cerises, het enige restaurant van de petanque op de Place Paul Verlaine. Buurtbewoners komen daar stad dat gemeenschappelijk eigendom is van de mensen die met plastic flessen en jerrycans naartoe er werken (9). De rode roots blijken niet De woontorens van om bij de fontein eau artésien te tappen, alleen uit de bedrijfsstructuur, maar ook extreem puur water uit een 620 meter diep uit de naam: Le Temps des Cerises is een twintig verdiepingen ondergronds bekken (4). Tieners lopen amoureus strijdlied van de socialist Jeanen meer waren een idee Baptiste Clément. Zijn lied wordt sterk naar het gebouw daarachter: de Piscine de la Butte aux Cailles (5). Dit art-decogebouw met de Commune van 1871, van Georges Pompidou. geassocieerd heeft één binnenbad en twee buitenbaeen revolutionaire regering die tijdelijk Fransen moesten er niet over Parijs heerste en toen onder meer de den, gevuld met water uit een eeuwenoude warmwaterbron. Een van de dromerigste kerk van de staat scheidde en de schulaan denken om er te plekken in de buurt, Vila Daviel, ligt er vijf den van middenstanders kwijtschold. De wonen, maar vanaf de minuten lopen vandaan; een optelsom van Commune had steun van anarchisten, gekleurde hekjes, minituinen en Romeo en marxisten en republikeinse liberalen. Het zeventiger jaren kwaJuliet-balkons (6). Iets verderop, in de Rue gros van de aanhang kwam uit La Butte. men de flats toch vol Daviel, staan vakwerkhuizen die perfect Nog steeds hangt er iets tegendraads zouden passen in een Elzasser dorp (7). in de wijk. Dat blijkt uit de politieke kreten Ook deze huizen contrasteren met de torenflats die achter La op de muur en de muurschilderingen (10). Pure kunstwerken Butte de ‘kop opsteken’. Dat deze wijk zelf geen betonnen jungle zijn het, gemaakt door artistes de rue als Speedy Graphito, Jeff is geworden, komt door de bodemsamenstelling; kalksteen kan Aérosol en, vooral, Miss. Tic (zie kader). nu eenmaal geen wolkenkrabbers dragen. Triangle de Choisy Linkse roots Ook als ik via de Rue de Tolbiac in Chinatown kom, zie ik her en Door de relatief lage huizenprijzen trok La Butte arbeiders, der verspreid muurschilderingen. Maar voor de rest is er geen intellectuelen en kunstenaars aan. Maar door de jaren heen enkele overeenkomst met La Butte. Tussen al die kille torenflats zijn de huizenprijzen gestegen en zijn er tussen de ateliers en zijn idyllische plekken schaars (11). De woontorens van twintig galeries bon chic bon genre-plekken opgedoken, zoals het vrij verdiepingen en meer waren een idee van Georges Pompidou.
37
R E P O R TA G E
EN ROU TE
8
9
Paris
13
e
10
Fransen moesten er niet aan denken om er te wonen, maar vanaf de zeventiger jaren kwamen de flats toch vol. Toen de regimes in Cambodja, Laos en Vietnam vielen, nam Frankrijk vanwege zijn koloniale verleden tienduizenden vluchtelingen op, voornamelijk Chinezen die waren gevlucht voor de communisten. Deze vluchtelingen gingen wonen in de driehoek tussen de Avenue de Choisy en de Avenue d’Ivry. Die ‘Triangle de Choisy’ is Zuidoost-Azië in het klein: kooplui verhandelen paksoi en verse koriander op straat (12), achter de ramen bungelen pekingeenden en beleggen vrouwen stokbroden met fricandeau, paté en crudités. Kinderen lepelen uit bakjes met
MISS. TIC Een afbeelding van een donkerharige vrouw met daarbij maximaal één prikkelende tekstregel? Dat moet het werk zijn van beeldend kunstenares en dichteres Miss. Tic! Hoe ze echt heet, is geheim. Wél is bekend dat ze in 1956 in Parijs werd geboren en sinds 1985 artiste de rue is. Haar feministische werk is in boeken en op muren te zien. In 2011 verscheen het zelfs op een serie moederdagpostzegels. www.missticinparis.com
felgekleurde kokospudding, hun ouders zeulen met boodschappen van dé buurtsuper: Tang Frères – goed voor 10.000 bezoekers per dag (13). Af en toe ruikt het naar wierook, orchidee of tropisch fruit. Het is er druk, héél druk. De restaurants lijken nooit leeg te stromen. Eentje valt me in het bijzonder op: Vietnamees restaurant Pho Banh Cuon 14. Zelfs nu, om 3 uur, staat er een rij voor de deur. Onder TL-licht zitten toeristen en locals achter kommen met rijstnoedels, rundvlees, munt, basilicum, citroen en taugé. Voor zo’n portie dampende pho sluit ik graag aan in de rij. Met een beetje moeite kan ik de gember, steranijs en route en kardemom in de bouillon al ruiken.
38
EN ROU TE
11
Paris
13e 13
12
Enkele adressen in het 13e ETEN Les Cailloux 58, rue des Cinq Diamants Gerenommeerd Italiaans restaurant in het hart van La Butte aux Cailles. Huisgemaakte pasta’s, vis- en vlees gerechten en véél desserts. www.lescailloux.fr ZIEN Manufacture des Gobelins 62, avenue des Gobelins In de ateliers geven wevers workshops wandtapijten maken. In de galerie zijn geregeld exposities. www.mobiliernational.culture.gouv.fr Association des Amies et Amis de la Commune de Paris 1871 46, rue des Cinq Diamants Informatiecentrum voor iedereen die geïnteresseerd is in de Commune de Paris. www.commune1871.org
Le Temps des Cerises 18-20, rue de la Butte aux Cailles Het enige communistische restaurant van Parijs. Ongedwongen sfeer, eenvoudige kaart: salade met geitenkaas, gestoofde varkenswangetjes. www.letempsdescerisescoop.com Pho Banh Cuon 14 129, avenue de Choisy Dé plek voor de befaamde Vietnamese rundvlees-noedelsoep. Op verzoek geserveerd met rauw rundvlees en/of gehaktballetjes. Facebooknaam: Pho 14 officiel
DOEN Piscine de la Butte aux Cailles 5, place Verlaine Binnen en buiten zwemmen in water uit een eeuwenoude warmwaterbron. www.guide-piscine.fr Butte aux Cailles Syndicat d’Initiative P/A 11, rue du Faubourg Poissonière Deze organisatie geeft (Franstalige) rondleidingen door de buurt. www.butteauxcailles-paris.info
39
LÈCHE-VITRINE
EN ROU TE
TIJDLOOS MEESTERWERK Een vrouw leeft met haar zeven kinderen op een boerderij in Zuid-Frankrijk. Hun bestaan zou zorgeloos en idyllisch kunnen zijn als de autoritaire vader van alle kinderen de boel niet tiranniseerde. Hij houdt er een dubbelleven op na en behandelt iedereen als zijn eigendom. Slechts de liefde van de moeder voor haar kinderen houdt iedereen samen. Deze klassieker van de Franse cinema werd onlangs prachtig digitaal gerestaureerd. DVD Y’aura t’il de la neige à Noël? Frankrijk 1996 / 2015. Taal: Frans. Ondertiteling: Nederlands. www.lumiere.be. Adviesprijs DVD: € 9,99. Adviesprijs Blu-ray: € 14,99.
GOUDEN PALM-WINNAAR VAN 2015 Om de burgeroorlog in Sri Lanka te ontvluchten, doen een ex-Tamil Tijger, een vrouw en een meisje zich voor als een gezin, zodat ze als vluchteling erkend kunnen worden in Frankrijk. Ze kennen elkaar nauwelijks, maar proberen toch samen een leven op te bouwen. Deze film van Jacques Audiard (o.a. De rouille et d’os en Un prophète) won de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes 2015.
EENDENBOEK Margré Mijer fotografeerde en interviewde verschillende Eendenbezitters. Iedereen wordt prachtig geportretteerd in woord en beeld. Geen technische verhalen over de 2CV, maar juist de beleving van en met de Eend wordt belicht. Ma Petite. 240 pagina’s full colour. Te bestellen via: www.ma-petite.nl. Prijs € 24,95.
DVD Dheepan (release 20 januari 2016). Frankrijk 2015. Taal: Frans. Ondertiteling: Nederlands. www.lumiere.be. Adviesprijs: 19,99.
RILLETTES
LÈCHE-VITRINE
GEKONFIJT FRUIT Kerst in de Provence is ondenkbaar zonder les treizes desserts. Het kerstdiner wordt traditioneel afgesloten met dertien desserts, die verwijzen naar Jezus en zijn twaalf apostelen. Gekonfijt fruit ontbreekt daarbij eigenlijk nooit. Deze en andere suggesties voor een Provençaals dessert vindt u op www.lespritprovencal.nl. Gekonfijt fruit in een mandje assorti (Vanerie La Paille). Prijs: 17,50.
Bij DelicesdeFrance vindt u diverse terrines van riviervissen uit de Loirestreek en wild vlees uit het bekende Sologne, naast Chambord. De producten zijn ambachtelijk bereid van verse ingrediënten. www.delicesdeFrance.nl. Prijzen vanaf € 6,95.
40
EN ROU TE
tip! LITERATUUR
DAVID FOENKINOS
OP DE GOEDE AFLOOP
UITGEVERIJ MEULENHOFF, 2015 € 18,99
LITERATUUR
ROMAIN PUÉRTOLAS
HET KLEINE MEISJE DAT EEN WOLK HAD INGESLIKT
UITGEVERIJ BOEKERIJ, 2015 € 17,50
SCHEIDING ALS FIJN MELODRAMA
Wanneer Alice op haar 18e besluit het ouderlijk huis in Parijs te verlaten voor een studie in Brazilië, blijkt dat de opmaat naar een huwelijkscrisis bij de veertigers Nathalie en Bernard. Vooral de laatste heeft moeite met het vertrek van hun enige kind. Het verhaal wordt vanuit zijn perspectief verteld als een monologue intérieur. De feiten die zich voordoen dragen alle kenmerken van een tragedie, maar Foenkinos heeft een bijzonder fijne pen en toont zich een representant van de Franse school die psychologische analyse paart aan humoristische opmerkingsgave. Zijn variant op de klassieke esprit français laat hij gelden binnen een hedendaagse setting: zo spelen de bankencrisis en werkloosheid volop mee op de achtergrond van het relationele echec. Lucht wordt verschaft door de bekwame hand die Foenkinos heeft om soapelementen door het geheel te vervlechten, zoals Bernards gedwongen terugkeer bij zijn bejaarde ouders en de bijbehorende verwikkelingen. Bernard merkt zelf ook op dat hij in een tweederangs boulevardstuk lijkt te spelen. Een voorbeeld van Foenkinos’ superieure ironie, want Op de goede afloop is een eersteklas boek dat de zwaarte van het bestaan draaglijk licht presenteert.
DE MAN VAN DE LANGE TITELS
Komt een man bij de kapper, zegt ie: ‘Zal ik u eens een sterk verhaal vertellen?’ en Leo Dinges, van beroep vluchtverkeersleider op Orly, steekt dan van wal over een Marokkaans meisje en een knappe Française die alles doet om het ernstig zieke kind te adopteren. Lange titels blijken na De wonderbaarlijke reis van de Fakir die vastzat in een Ikea-kast nu al Puértolas’ handelsmerk. Gebleven is ook een enorme grapdichtheid, die in balans moet zien te blijven met een geëngageerde boodschap. Dat lukte wonderwel in de Fakir die ..., maar in zijn nieuwe roman is hij net iets te veel stand-upcomedian met te ver doorgevoerde terzijdes die afleiden van het verhaal. Daarin blijft overigens genoeg te genieten van een wondere wereld die geïnspireerd is op Indiana Jones, evengoed als op Mary Poppins en le Petit Prince. Bij alle gekkigheid staat Puértolas ook voor knappe satire en virtuoze taal vol neologismen. Leesplezier verzekerd. En zie: een ijzersterk slotakkoord doet ons het lachen zelfs bijna nog vergaan.
KUNST
JULIAN BELL
VAN GOGH - DE COMPLETE EN COMPACTE BIOGRAFIE
UITGEVERIJ NIEUW AMSTERDAM, 2015 – €18,99
NIENKE DENEKAMP & RENÉ VAN BLERK
DE GROTE VAN GOGH ATLAS
UITGEVERIJ RUBINSTEIN / VAN GOGH MUSEUM, 2015 – €24,95
HOE VINCENT BLIJFT LEVEN
Van de talrijke nieuwe uitgaven die dit jaar zijn verschenen vanwege het 125e sterfjaar van Vincent van Gogh vallen er twee op die op pakkende wijze zijn leven samenvatten. De Amerikaan Julian Bell, zelf schilder, schreef een onopgesmukte biografie waarin hij Vincents levenswandel en schilderijen afzet tegen de inhoud van zijn brieven. Niet zelden betrapt hij Vincent daarbij op tegenspraak. In dat verband wijst Bell op Vincents genetisch bepaalde bipolaire natuur en de getroebleerde relatie met zijn vader, maar het accent valt toch op de unieke kracht van diens schilderijen en hoe hij met zijn onnavolgbare psyche-gestuurde kleurgebruik een wegbereider werd van het 20e-eeuwse expressionisme. Alleen broer Theo bleef Vincent altijd steunen vanaf het moment dat deze als zendeling mislukte en zich dan in arren moede een non-academische tekenstijl aanleert die hij slijpt aan voorbeelden van Rembrandt, Hals, Millet, Delacroix en Hiroshige. Gaandeweg ontwikkelt hij, voorbij het hem te lieflijke Parijse impressionisme, een krachtige penseelstreek die tot bloei komt onder de Zuid-Franse zon, waar hij als remedie tegen zijn vlagen van waanzin onvermoeibaar doorwerkt, met als hoogtepunt (volgens Bell) vlak voor zijn dood in 1890 het onthechte de Amandelbloesem. Het is ten zeerste aan te bevelen De Grote Van Gogh Atlas naast Bells biografie open te slaan, omdat beide boeken chronologisch van opzet zijn en de Atlas naast een (minder diepgravende) levensloop een schat aan kaartjes, foto’s en vooral schilderijen bevat die perfect aansluit op de biografie van Bell. De Atlas is prachtig vormgegeven en is hét boek voor wie zich in korte tijd vertrouwd wil maken met van Goghs leven en oeuvre.
41
RECENSIES: PAUL VAN L A AR
EN ROU TE
REIZEN
WANDELBOEKEN LUIK, HENEGOUWEN, NAMEN, LUXEMBURG EN WAALS-BRABANT
UITGEVERIJ LANNOO, 2015 € 19,95
WANDELPLEZIER IN WAALS-BELGIË
KUNST
HENNY VAN KESTEREN
VALENTINE, DE KLEUREN VAN HAAR ZIEL
UITGEVERIJ DE KLIMMENDE STER, 2014 € 14,95
VALENTINE, DE VROUW VAN
Als er al een kunstenaarsleven onderbelicht is gebleven, is het wel dat van Ossip Zadkine. Weliswaar bekend hier vanwege zijn beeld De Verwoeste Stad in Rotterdam, maar verder? Het is de verdienste van Henny van Kesteren dat Zadkine nu weer in beeld komt en dat doet ze ironisch genoeg door de schijnwerper te richten op een nog minder bekende kunstenares, Valentine Prax, Zadkines muze en (schilderende)vrouw. Door haar bewogen levensloop te volgen blijven we vanzelf dicht bij Zadkine en snuiven we de sfeer op vanaf de Parijse jaren twintig waarin o.a. Modigliani, Soutine en Picasso langskomen. Ook de warme band met Nederland krijgt kleur dankzij de Brabantse huisarts/kunstenaar Wiegersma. Als Zadkine tijdens de oorlogsjaren als Jood naar New York vlucht, waakt Valentine moederziel alleen over Zadkines werken in het grote plattelandshuis in Les Arques, een dorpje in de Lot waar nog steeds een prachtig museum gevestigd is dat mag wedijveren met de collectie in hun Parijse woning aan de Rue d’Assas. Van Kesteren betreurt dat op beide plekken nauwelijks enig spoor van Valentines artistieke productie terug te vinden is. Tot zover is er sprake van biografische non-fictie. Wat betreft relationele aangelegenheden, permitteert de schijfster zich romantiserende vrijheden (ze verklaart dat eerlijk in haar nawoord). Dat fictieve spoor dat geënt is op een relatie die Zadkine zou hebben gehad met een leerlinge blijft als een rode draad door de biografische werkelijkheid lopen. Meelevend beschreven, dat zeker. Voor de lezer blijft het gissen hoe alles nu precies zat, maar het belangrijkste is dat Valentine eindelijk de aandacht krijgt die ze verdient, waardoor ze ook haar man weer tot leven wekt.
Wie van wandelen, natuurschoon en pittoreske dorpen houdt en daar vanuit middenNederland binnen 3 à 4 uur rijden van wil genieten in een Franse ambiance, moet beslist een van de wandelgidsen aanschaffen die Lannoo onlangs uitbracht. We noteren als titels: Waals-Brabant, Henegouwen, Luxemburg, Namen en Luik. Elke gids biedt 20 lusvormige tochten, verspreid over de hele provincie. De gidsen zijn voorbeeldig uitgevoerd als losbladige mini-ringmap met uitvouwbare plattegrondjes en secure informatie over de routes en de moeilijkheidsgraad daarvan. Daarnaast veel tips over bezienswaardigheden en de aardigste plekken om te eten en te drinken. In het Wandelboek Luik bijvoorbeeld, niet ver van Maastricht, vind je charmante dorpjes als Fumal, Ellemelle en La Clouse. Kent u al het vorstelijke kasteel van Fallais? Nog nooit de beruchte col du Stockeu uit Luik-BastenakenLuik wandelend overgestoken? In elke gids opent zich een onbekende wereld vol tussen loofbossen verscholen gehuchten, grillige beken, weidse landschappen en brede panorama’s. Allemaal plezierige ontdekkingen in de grote achtertuin van Nederland die zich uitstrekt tot NoordFrankrijk.
VERHALEN
LUDIQUE LE VERT
KOLDERIEK FRANKRIJK
UITGEVERIJ GRENZENLOOS, 2015 € 16,95
OPGEFOKT BIJ HET TOLHOKJE
Na Ludique le Verts eersteling Hilarisch Frankrijk is Frankrijk nu kolderiek en dat zullen we meteen weten in het eerste verhaal. Zodra hij de péage ontwaart kan hij zich overgeven aan het voor hem typerende taalgebruik, waarin gewone handelingen verhevigd worden neergezet en zaken gretig worden geduid met quasi-woordspelige synoniemen: ‘Ik penetreerde het biljet van 50 euro de muil van de betaalrobot in en die slurpte het met een orgastische zucht gulzig naar binnen’. De garage waar hij stopt voor motorpech is ‘een soort Kwik-Shit’, onroerend goed wordt ‘ontroerend goeds’ en zo passeren ook ‘Zwitsalland’ (ja, het land) en ‘aaipet’ voor een aardige agent. De beeldspraak beleeft ook hoogtij met o.a. een oma die nog maar net als ‘een gekwetst vogeltje’ in een fauteuil zit of ze wordt drie regels verder een ‘kommervol kasplantje’. Toch schuilt er een beschouwende kant in Ludique, getuige het ingetogen Mon père disait en de rake sfeer in Oldtimers. Van deze kant hadden we graag wat meer gezien, zeker omdat Ludique de ‘menselijke maat’ aanprijst die hem zo treft in de Corrèze.
42
EN ROU TE
O, zit dat zo ... FRANSE PRODUCTEN EN HUN VERHAAL
Niet alleen op vakantie, ook in ons dagelijkse leven gebruiken we allerlei Franse producten. Maar wat weten we daar eigenlijk van? Blogster Mireille den Hartog ging op zoek naar de herkomst van bekende Franse merken en schreef er een boekje over: 57 ‘iconen’ van Franse bodem. Met leuke feiten, weetjes en achtergrondverhalen. We hebben er 6 uit geselecteerd.
1. CHANEL 5
2. SOLEX
3. LU
Chanel nr. 5, gecreëerd door Gabrielle Bonheur ‘Coco’ Chanel, ontstond in 1921 en werd in 2009 uitgeroepen tot de verleidelijkste parfum ter wereld. Het parfum kreeg de naam nr. 5 omdat dit Coco’s geluksgetal was en omdat zij het vijfde proefflesje uit het laboratorium uitkoos om hét parfum te worden van Chanel. De ontwerpster nam het flesje mee naar een exclusief restaurant in Cannes. Ze wist dat de chique dames die daar kwamen graag even langs haar liepen, en terwijl zij dat deden, maakte ze stiekem het proefflesje open. De dames vingen de geur van het parfum op en in een paar maanden tijd werd Chanel nr. 5 een groot succes. Het logo van Coco Chanel, de dubbele C, staat vanaf het begin op de stop van de fles. Het is ontleend van het wapen van Château Crémat, waar een vriendin van Coco woonde.
Solex was oorspronkelijk leverancier van carburateurs voor alle mogelijke motoren. Na de Tweede Wereldoorlog introduceerde de fabrikant de Solex bromfiets, met een aandrijfwieltje op de voorband. Het werd een fenomeen. Begin jaren zeventig had de stad Parijs echter behoefte aan uitbreiding. De Solex-fabriek, die op de plek stond waar nu La Défence is gesitueerd, kreeg een mooi aanbod voor de grond en stopte met de productie. Motobécane nam de fabriek over, later gevolgd door Renault en Yamaha. In de jaren zestig was de Solex vooral populair onder meisjes, maar al snel raakte hij in de vergetelheid. Nu is de Solex weer terug met een elektrische variant en een stoere, moderne vormgeving.
Rond 1846 produceerde het echtpaar Lefèvre-Utile uit Nantes al wafels en biscuitjes. Jaren later begon hun zoon een banketatelier en een biscuitfabriek. De bekendheid van LU groeide, mede door reclamecampagnes. Op de Parijse wereldtentoonstelling van 1900 had het bedrijf een groot paviljoen en kreeg het een prestigieuze prijs uitgereikt, waardoor het wereldwijd bekend werd. De naam LU is een samenvoeging van de beginletters van de namen Lefèvre en Utile. Het bekendste koekje is het rechthoekige biscuitje Petit- Beurre met de 52 ‘tandjes’, voor het eerst ontwikkeld in 1886. In de loop der jaren groeide het bedrijf verder door fusies en overnames. Tegenwoordig is LU als merk niet meer weg te denken.
43
EN ROU TE
4. EVIAN
5. ANIS DE FLAVIGNY
6. GAULOISES
De populariteit van Evian bronwater begon in 1789. Een markies was op bezoek bij zijn vriend in Evian-lesBains, die een bron op zijn landgoed had. De markies had nier- en leverproblemen en hij geloofde dat zijn gezondheid verbeterde als hij van het bronwater dronk. Dit gegeven pikte de lokale (huis)artsen op en zij schreven het bronwater voor. Evian-les-Bains groeide hierdoor uit tot een kuuroord, met therminale baden voor de rich and famous. Vanaf 1826 werd het bronwater commercieel gebotteld. In het logo zijn drie bergtoppen verwerkt die refereren naar Evian-les-Bains, dat ten zuiden van het meer van Genève ligt. In 2007 kwam Evian met een door Christian Lacroix ontworpen waterfles. Sindsdien nodigt Evian elk jaar een beroemde designer uit om een fles te ontwerpen. Het zijn ondertussen echte collectors items geworden.
Anis de Flavigny zijn anijssnoepjes uit het plaatsje Flavigny in de Bourgogne. In eerste instantie zaten de anijssnoepjes verpakt in een kartonnen doosje, maar toen ene meneer Troubat, de producent sinds 1923 van dit kleine anijssnoepje, besloot om het in een ovaal blikje te gaan verkopen, kreeg het snoepje meer bekendheid. En werd het wereldberoemd. Daarnaast plaatste hij als eerste automaten in de Parijse metro, zodat reizigers elk moment van de dag een blikje met anijssnoepjes konden ‘trekken’. Op de ovale blikjes staat vaak een afbeelding van een herder en een herderinnetje met Flavigny op de achtergrond. Uit oude stukken blijkt dat het snoepje al in 1591 bestond. Hoge gasten uit het naburige stadje Semur kregen de snoepjes namelijk cadeau. Aanvankelijk werd anijs gezien als geneesmiddel, maar toen monniken zich in 1632 in Flavigny vestigden, maakten ze van het anijs een snoepje. Ze voorzagen het groene anijs van een suikerlaagje en aromatiseerden het met rozen- en oranjebloesemwater. Hoewel het klooster tijdens de Franse Revolutie werd vernietigd, gingen de dorpsbewoners in de ruïnes gewoon door met het produceren van de anijsbonbons.
Gauloises is een van de populairste sigarettenmerken van Frankrijk. Het in 1910 op de markt gebrachte sigarettenmerk kreeg in 1925 zijn wereldberoemde lichtblauwe verpakking met de afbeelding van een helm-met-vleugeltjes, ontworpen door Marcel Jacno. De naam van de sigaretten is ontleend aan de oude Galliërs. Zij droegen de karakteristieke helmen die als symbool op de verpakking terechtkwam. Gauloises roken betekent dan ook: man, strijder en Fransman zijn.
57 'iconen' van Franse bodem
Grafisch vormgeefster en vanfransebodem.nl blogster Mireille den Hartog deed niet alleen de research naar al die mooie Franse producten, maar schreef ook de teksten, fotografeerde de meeste beelden en deed niet te vergeten zelf de vormgeving van dit boek.
Mireille den Hartog
Het zijn vaak gewone, alledaagse voorwerpen die fijn zijn om te hebben of te gebruiken. Dit boek gaat over die ‘producten’ maar dan van Franse bodem. Het boek bevat allerlei leuke feiten, weetjes en achtergrondverhalen van producten oftewel ‘iconen’ uit La Douce France. Producten die Frankrijk maken tot het land waar wij als Nederlanders zo graag naar toe gaan op vakantie. Maar wat weten we eigenlijk van al die mooie voorwerpen die Frankrijk voortbrengt? Met welk product is het grote autoimperium Peugeot ooit begonnen, wat eet je eigenlijk in een brasserie, waarom heeft Lacoste een krokodil in het logo en door wie werd de ballerina schoen populair? Allemaal vragen die beantwoord worden in dit mooi vormgegeven boek, dat zeker niet mag ontbreken in de boekenkast bij de echte francofiel en dat je na het lezen van dit boek een soort, o zit dat zo, gevoel geeft.
Uit oude stukken blijkt dat Anis de Flavigny al in 1591 bestond
57 ‘ICONEN’ VAN FRANSE BODEM
MIREILLE DEN HARTOG
UITGEVERIJ EDICOLA – € 14,95
achtergrondverhalen, feiten en weetjes van
57 'iconen'
van Franse bodem Mireille den Hartog
ACTIE! WILT U KANS MAKEN OP 1 VAN DE 5 GRATIS EXEMPLAREN VAN 57 ‘ICONEN’ VAN FRANSE BODEM? DOE DAN MEE AAN DE CONNAISSEZ-VOUS LA FRANCE PRIJSVRAAG OP PAGINA 71.
Maak ook kennis met Côte & Provence of Maison en France www.maisonenfrance.com
jaargang 18 ■ najaar 2015
Maison en France
VERHUREN IN 2016
ANS TOAANONDEHEMÉDIRM TERRANNÉE
Bied kwaliteit voor een scherpe prijs!
www.maisonenfrance.com
KOM OOK NAAR DE MAISON EN FRANCE KASTEELDAG! zondag 29 november REGIOREPORTAGE BOURGOGNE
Chambres & Gîtes
‘Het is hier altijd feest voor iedereen’
De diva van de Opera van Monaco
jaargang 18 ■ nazomer 2015
jaargang 18 ■ zomer 2015
: EXCLUSIEF
www.maisonenfrance.com
SLOW TOURISME
Wijnwandelen in de Luberon ‘VERHUURPROOF’ INRICHTEN
Pimp je huis met een strak interieur WELKOM OP ONS VAKANTIEDOMEIN!
Dubbelportret van een B&B-eigenaar en een campinghouder
EVEN BINNENKIJKEN
in een écht Loirekasteel
INSPIRATIE, INTERVIEWS, TIPS & TRUCS Sommelier Stephanie (22)
ISOLA 2000:
JONG GELEERD
N IEUW
mondain skiën in Zuid-Frankrijk
Schrijver Michael Berg over ‘zijn’ streek
LA DRÔME:
Waarom de koop tóch niet doorging
Op kastelenjachtprovence THÉÂTRE COURAGE
Nederlanders en Fransen samen op de bühne
FRANS ERFGOED
Blijf niet met uw kapitaal zitten
BP
in een sfeervolle tempelierswoning in de Dordogne
Wie wil er niet wonen?
HELP, IK MOET VERKOPEN!
BINNENKIJKEN ...
+ CHAMBRES D’HÔTES & GITES
zondoorstoofde ‘rouge’
Van maatschappelijk werker naar verzekeringsadviseur
!
NEDERLANDERS OP DE BRES VOOR
SHOWSTOPPERS
HET BESTE BUITENBEENTJE VAN DE PROVENCE PROVENÇAALSE PRACHTWIJN:
FEMME AU BOULOT IN DE PÉRIGORD
beproeft haar geluk in de Ardèche
THUIS IN DE CREUSE
BP
€ 5,95
€ 5,95
LEVEN IN FRANKRIJK: goed verzekerd, ook tegen ziektekosten FOTOREPORTAGE: geslaagde verbouwingen in de Limousin OM HET HUIS: boeketje uit eigen tuin LIFESTYLE: welke woonstijl past bij ons? BEVEILIGING: zo ben je inbrekers een stap voor FISCAAL: hoe en wat bij de verkoop van een gemeubileerd huis En nog veel meer!
BLIK OP DE BEURS: achterdeschermenvanSecondHomeInternational FISCAAL: denieuwe Europese erfrechtverordening KLUSSEN MET ARJAN: natuurstenen muren, waar moet u op letten? REPORTAGE: van druivenplukker tot wijnexpert MAISON DOSSIER: hoe zit het met uw grond? FINANCIEEL: de nieuwe hypotheekrente, wees er op tijd bij! En nog veel meer!
MeF0415_Cover_def.indd 1
17-08-15 21:06
14e jaargang • winter 2015 www.coteprovence.nl
BP
€ 6,95
BP
MeF0515_CoverMetEAN.indd 1
CÔTE & PROVENCE - De koning te rijk in Zuid-Frankrijk. Alles over het goede leven in de Provence en aan de Côte d’Azur. Een jaarabonnement kost € 24,50 Samen met En Route: € 47,50
€ 5,95
jaargang 18 ■ zomer 2015
Maison en France
Het mooiste van Les Baux-de-Provence
Wonen en werken in de Franse Alpen
jaargang 18 ■ nazomer 2015
REPORTAGE:
GELUK IN HOGERE SFEREN
Maison en France
De koning te rijk in Zuid-Frankrijk
jaargang 18 ■ najaar 2015
C Ô T E & P R O V E N C E • W I N T E R 2 0 1 5 • L A D RÔ M E : B U I T E N B E E N TJ E VA N D E P ROV E N C E • H E T M O O I S T E VA N L E S B AU X- D E- P ROV E N C E • I S O L A 2000 • W I J N : ZO N D O O R S TO O F D E ‘ RO U G E ’
SPECIAAL VOOR LEZERS VAN EN ROUTE!
FEMME AU BOULOT: Koos werd dierenarts in de Bourgogne LIFESTYLE: culinaire road trip door het Juragebergte UIT DE PRAKTIJK: wat als je niet meer zelf kunt beslissen? KLUSSEN MET ARJAN: hoe zit het met de vloeren? REPORTAGE: het authentieke karakter van de Queyras FRANSE TAAL: l’amour passe par l’estomac En nog veel meer! 19-10-15 13:17
MAISON EN FRANCE - Over huizen, wonen, werken en leven in Frankrijk. Voor (toekomstige) bezitters van een eigen ‘Maison’ en France. Een jaarabonnement kost € 28,50 Samen met En Route: € 49,50
Ga voor een (aanvullend) abonnement naar www.enroute-magazine.nl
45
EN ROU TE
R E N AT E VA N D E R BA S
R E SPEC T Renate van der Bas is sinds 1998 met veel plezier en verbazing allochtoon, ergens ten zuiden van Carcassonne ...
IK NAM VANMIDDAG EEN LIFTSTER MEE
richting de grote stad. Een groezelig, gestrest meisje van ergens begin twintig. Er staan hier wel vaker lifters langs de weg; de trein naar Carcassonne gaat maar drie keer daags en alleen zo nu en dan stopt er een bus. Het meisje was een seconde te laat op het perron aangekomen en ook hier vertrekken de treinen gewoon op tijd. Al beuk je op de voor je neus gesloten deur, schreeuwend dat je nog mee wilt. Stelletje fascisten. Het zat die hele dag sowieso al niet mee, zuchtte ze, terwijl ze nerveus zocht naar haar telefoon. Die zou ze toch niet zijn verloren? Merdûh! Gelukkig voor ons allebei diepte ze hem uiteindelijk op uit een zak van haar spijkerbroek. Even retour au calme. Ik heb geleerd dat Fransen erg gesteld zijn op hun privacy en dat je tijdens een gesprek moet oppassen niet al te direct of nieuwsgierig te zijn. Een vraag als ‘hoe was je vakantie, heb je nog iets gedaan?’ is al limite: misschien moet de ondervraagde nu bekennen niet op reis te zijn geweest, waarop ik zou kunnen denken dat geldgebrek de reden was en dan zitten we in no time ver buiten ieders comfortzone. Lastig manoeuvreren voor iemand die heeft leren lopen op klompen. Maar ik heb besloten dat deze fatsoensregel in mijn auto niet opgaat: dit is een autonoom stukje mobiel Nederland. Deze houding komt Na twee voorzichtige door een ervaring met een liftster (ik beperk speldenprikjes durfde andere me het liefst tot vrouwen, ik de hamvraag al te qua liften, dat voelt veiliger. Al is het wel opletten stellen: ‘En de vader met die langharige jongetjes van tegenwoordig. in kwestie, is hij nog Laatst dacht ik dat er een in beeld?’ meisje instapte en toen zat er dus dertig kilometer lang een jongen naast me te snikken dat niemand hem begreep. Ik ook niet, maar dit terzijde). Enfin, vorig jaar nam ik dus een hippie-achtig, echt meisje mee dat op de passagiersstoel plofte, haar oortjes indeed, een boek uit haar tas pakte en ging zitten lezen, haar hoofd deinend op de muziek uit haar iPhone. Rijden maar, chauffeur. Dit pik ik niet meer. Ik verwacht enig amusement in ruil voor mijn goede daad. Het bleke stresskipje van vandaag moest er dus aan geloven: hoezo zat het haar niet mee? Zij antwoordde met on-Franse openheid: ‘Ik zoek woonruimte en dat schiet niet op. Maar ik ben vier maanden zwanger en ik móet een eigen plek vinden.’ Kijk, dat kon een interessant gesprek worden. Na twee voorzichtige speldenprikjes durfde ik bij Luc-sur-
f
Aude de hamvraag al te stellen: ‘En de vader in kwestie, is hij nog in beeld?’ Tsjakka. Het antwoord was: ‘Toen hij het nieuws kreeg, maakte hij meteen duidelijk dat dit niet zijn idee was. Hij heeft nog veel respect voor me hoor, maar ik heb hem niet meer gezien, alleen aan de telefoon gehad.’ Ik wist even niets meer te zeggen. Wat betekent dat veelgebruikte woord ‘respect’ tegenwoordig eigenlijk? Iets van geen daden, maar woorden? Natuurlijk wilde ik weten of ze dit kind eigenlijk wel wilde. Daar had ze zelf ongetwijfeld over nagedacht. Dat was misschien een invalshoek voor een volgende vraag: ‘Was het moeilijk om te besluiten de zwangerschap door te zetten, zo in je eentje?’ Haar antwoord was toch weer verrassend. ‘Nou, een paar jaar geleden heb ik een abortus gehad, dat is niet echt bevallen, dus nu dan maar een kind.’ Zwijgend bereikten we Carcassonne. Je weet het niet. Misschien dat haar kind over twintig of dertig jaar een belangrijke wetenschappelijke ontdekking doet. Of ons als zanger ontroert met het mooiste chanson ooit geschreven. Of ik pik hem op, op het kruispunt van Couiza, waar hij snikkend staat te liften, het snot in zijn lange haren, op weg naar n’importe où, als het maar ver weg is. en route
46
EN ROU TE
Stier, Saulieu – foto: Martin Wiegand Bruss
D Bronzen kip, 1906
Duif, 1931
Bronzen pelikaan, 1924 Ours blanc in Saulieu – foto: Martin Wiegand Bruss
Pompon met duif
Uil (le grand duc), 1929
47
R E P O R TA G E
EN ROU TE
Kracht, souplesse De gestileerde dieren van François Pompon en elegantie
D
Wie via de D906 Saulieu binnenrijdt ziet dat dit Bourgondische stadje nauw verbonden is met kunstenaar François Pompon. Aan de noordkant staat zijn levensgrote bronzen stier, vol ingetoomde kracht en dynamiek, terwijl de zuidzijde wordt gemarkeerd door een exemplaar van zijn bekende Ours blanc (witte beer). Een portret van een bijzondere dierenbeeldhouwer. TEKST: PAUL LE BLANC
de originaliteit en het meesterschap van deze dierenbeeldhouwer brons gegoten in opdracht van de stad Parijs en is daar nog steeds met zijn markante witte haren, witte baard en een hangende te bewonderen in het Musée du Petit Palais. In 1948 geeft de snor als van een walrus. stad Saulieu opdracht voor een tweede exemplaar, als hommage aan de kunstenaar die in 1855 in die stad was geboren en er 78 In het atelier van Rodin jaar later ook werd begraven. Pompon gaat op vijftienjarige leeftijd aan het werk in het atelier De Ours blanc, de krachtige, doch goedmoedige beer met van zijn vader die meubelmaker en schrijnwerker is. Dankzij een zijn brede platte poten en zijn strak gestileerde lijf, presenteert beurs van 50 francs die de pastoor hem ter beschikking stelt, Pompon in 1922 op de bekende Salon d’Automne in Parijs. Hij is vertrekt hij in 1870 naar Dijon waar hij steenhouwer wordt in dan 67 jaar en heeft al twintig jaar zijn specifieke stijl gevonden een marmeratelier. Om zich verder te ontwikkelen volgt hij om dieren vorm te geven, zij het vooral kleine dieren. Met deze tekenlessen aan de École des Beaux-Arts en bezoekt hij het grote witte beer maakt hij definitief naam als beeldhouwer. Er beeldhouwatelier van François Dameron om steensculptuur worden vele exemplaren van het meeste leren. terwerk vervaardigd, uitgevoerd in Als twintigjarige jongen vertrekt verschillende formaten en materialen IN SAULIEU IS POMPONS hij naar Parijs, waar hij in dienst (gips, biscuit, marmer, brons en kunst- LIEFDE VOOR DIEREN treedt bij een marmerwerker vlak bij hars). Niettemin zijn de twaalf levenshet Cimetière du Montparnasse. Ook grote exemplaren in marmer het meest BEGONNEN; DAAR daar werkt hij aan verdere scholing bekend. Ze bevinden zich in museale LEERDE HIJ AL JONG door cursussen te volgen op het gebied collecties van onder andere het Parijse van beeldhouwkunst en de anatomie Musée d’Orsay en het Metropolitan DE GEBEELDHOUWDE van mens en dier. Dit stimuleert hem Museum in New York, of in openbare om zich aanvankelijk toe te leggen op ruimten, zoals de Jardin Darcy in Dijon DIEREN OP DE KAPITELEN het maken van portretten en later op en het Antwerpse Park Middelheim. VAN DE SAINT-ANDOCHE het beeldhouwen van dieren. Hiervoor De Taureau en de Ours nodigen bezoekt hij regelmatig het platteland, uit een stop in Saulieu te maken en KENNEN maar ook de Jardin des Plantes, waar het stadje te bezoeken. Lopend in de hij wilde dieren, huisdieren en exotirichting van de Saint-Andoche zien we rechts het geboortehuis sche vogels kan bestuderen. van Pompon met een herinneringsplaquette. Verderop, ietwat In 1890 komt Pompon te werken in het atelier van de verscholen naast de kerk, bevindt zich het Musée François beroemde beeldhouwer Auguste Rodin, die hem onder meer Pompon met een verfijnde collectie van zijn kleinssculpturen. Je opdracht geeft voor de kleine figuren van diens Porte de l’Enfer. raakt onmiddellijk geïmponeerd door de kracht, de intensiteit, Tot 1904 blijft Pompon bij Rodin werken, terwijl hij zich onderDE STIER (LE TAUREAU) WORDT IN 1933 VOOR HET EERST IN
Condor op Pompons grafsteen in Saulieu – foto: Martin Wiegand Bruss
tussen meer en meer toelegt op het beeldhouwen van dieren, geïnspireerd door het vanaf 1880 opkomende Japonisme en de Egyptische kunst.
Dorpspastoor, 1878
en het museum in Saulieu. Het Musée national d’Art moderne verplaatst de werken van Pompon in 1972 naar het Musée de Vire (Normandië), waarna ze in 2006 grotendeels terugkeren naar het Musée d’Orsay.
Doorbraak op de Salon d’Automne In 1905 besluit hij zich geheel te specialiseren in het beeldhouwen Stijlontwikkeling van dieren, waarbij hij hun vormen steeds verder vereenvoudigt, Aanvankelijk werkt Pompon nog in een romantische stijl die de details steeds meer weglaat en de oppervlakte zo glad mogelijk geleidelijk aan realistischer en expressiever wordt. Een mooi probeert te maken. voorbeeld daarvan is zijn in 1875 vervaardigde terracottabeeldje De Eerste Wereldoorlog brengt een moeilijke periode teweeg. van een dorpspastoor. Zijn gevoel voor realisme en zijn vaarZijn vrouw raakt verlamd en ze kundigheid om niet alleen de houding en nen niet meer naar hun huisje op het de fysionomie van het gezicht, maar platteland waar Pompon zo graag de POMPON IS NIET ook het karakter van de pastoor tot dieren bestudeert. Ook de dieren in de GEÏNTERESSEERD IN uitdrukking te brengen, zijn al duiJardin des Plantes worden geruimd. delijk aanwezig. Pompon zoekt dan al Pompon moet zich in leven houden HET PURE REALISME, naar de ‘waarheid’ van zijn model. Het als werkman in verschillende ateliers. MAAR IN EEN POËTISCHE getuigt al van een zeker expressionisme Pas in1922 breken er betere tijden dat hij bij Rodin verder zal ontplooien. aan als hij zijn Ours blanc inzendt voor UITDRUKKING VAN DE Maar pas nadat hij zich geheel heeft de Salon d’Automne en daarmee veel op het modelleren van dieren, KRACHT EN DE SCHOON toegelegd succes oogst. Vanaf dan exposeert hij ontwikkelt hij een unieke stijl die haaks in alle salons, krijgt hij vele opdrachten HEID VAN EEN DIER staat op die van Rodin. en komt men van verre om zijn atelier Pompon is niet geïnteresseerd in te bezoeken. Pompon blijft er evenwel bescheiden onder: ‘Als het pure realisme, maar in een poëtische uitdrukking van de je succes hebt, is het maar het beste je op te sluiten in je atelier kracht en de schoonheid van een dier. Het accent ligt op de en gewoon te werken’. Als waardering voor zijn werk wordt hij essentiële vormen, specifieke bewegingen, het profiel, goede opgenomen in het Légion d’honneur. proporties en het zoeken naar de meest natuurlijke houding Elf jaar na zijn doorbraak in 1922 overlijdt Pompon als gevolg van het dier. Het gaat om temperament, kracht, souplesse en van een complicatie bij een prostaatoperatie. Op zijn graf in elegantie. Maar al zijn dieren, zelfs de wilde, zijn pacifistisch; Saulieu staat een grote stèle waarop een door hemzelf ontworpen ze tonen geen tanden of doden geen ander dier. Zijn stier brult Condor prijkt, het symbool van dood en wedergeboorte. Want in niet, maar toont zijn kracht zonder dat je ziet dat hij die gebruikt. Saulieu was naar Pompons eigen zeggen zijn liefde voor dieren Dat hij een grote kennis had van de anatomie van de dieren, begonnen; daar leerde hij al jong de gebeeldhouwde dieren op de kun je zelf ook ervaren. Als je je hand langs de rug van de Ours romaanse kapitelen van de Saint-Andoche kennen. Vooral het blanc strijkt, voel je het skelet en de spanning van de spieren, kapiteel met de twee beren had hem altijd zeer geïmponeerd. alsof het dier in beweging is. Probeer het maar eens, als u in en route Parijs, Dijon of Saulieu bent. Artistieke erfenis In zijn testament vermaakt Pompon zijn gehele œuvre aan de M onografie met het volledige œuvre: C. Chevillot, Franse staat. De burgemeester van Dijon, kanunnik Kir, weet L. Colas, A. Pingeot, François Pompon 1855-1933, gedaan te krijgen dat het grootste deel van het werk in 1948 Paris 1994 (Gallimard) wordt overgebracht naar het Musée des Beaux-Arts in Dijon. De rest wordt in de loop der tijd verdeeld tussen het Louvre, het Website: francoispompon.fr Musée du Luxembourg (het latere Musée national d'Art moderne)
49
R E P O R TA G E
EN ROU TE
Pompon in Arnhem In 1929 vervaardigde Pompon zijn Grand cerf (groot hert), met een hoogte van 2,60 m. Het beeld werd in Arnhem geĂŤxposeerd op de grote tentoonstelling
Sonsbeek ‘52. Om de vriendschapsband tussen Frankrijk en Nederland te benadrukken, liet de Gemeente Arnhem in 1954 een afgietsel maken. Op 21 januari
van dat jaar werd het beeld in het plantsoen van het Willemsplein onthuld door burgemeester Matser, in aanwezigheid van de Franse ambassadeur.
Zuidwest-Frankrijk in juni – september
LILLE GROTEMARKT VERBORGEN HOEKJES 29€
www.zingvakantie.nl
*
VAN HARTE WELKOM
*AANBOD ONDER VOORWAARDEN
THASOS151116-01_Lille_Recoins_NL_92x134mm.indd 1
THALYS.COM
De zangweken in Cazals, op de grens van de Lot en de Périgord, zijn er voor iedereen die van zingen én van Frankrijk houdt. Gevarieerd repertoire, lekker eten en elke dag een ander romaans kerkje om in te zingen.
17/11/15 08:58
Hét online verzamel- en vertrekpunt voor het Franse chanson in Nederland en België
Tess v.d. Zwet www.chansonoffensief.nl redactie@chansonoffensief.nl
hetchanson
51
EN ROU TE
tip!
KLASSIEK
DIVERSE COMPONISTEN
LE CONCERT ROYAL DE LA NUIT (2 CD’S + BOEK)
ENSEMBLE CORRESPONDANCES OLV SÉBASTIEN DAUCÉ HARMONIA MUNDI, 2015
Het Ensemble Correspondances brengt elk jaar wel één of twee meesterwerken uit. Zo verschenen er vrij recentelijk magnifieke opnamen van onder anderen Marc-Antoine Charpentier en Étienne Moulinié. Op hun nieuwste project brengt het gezelschap met hun haarzuivere samenzang en ingetogen begeleiding een hommage aan Lodewijk XIV, ter gelegenheid van diens 300e sterfjaar. Begin 1653 vond gedurende een aantal nachten in het Louvre de uitvoering plaats van het beroemde Ballet Royal de la Nuit. Kardinaal Mazarin had aan diverse componisten, onder wie Jean de Cambefort, opdracht gegeven tot het schrijven van dit grootse spektakel ter meerdere glorie van de Zonnekoning. Het centrale thema: een reis door de nacht, met als afsluiting de opkomst van de zon, als symbool voor Zijne Majesteit. De beroemde Entrée du Roy-dans werd door de toen pas 15-jarige koning zelf uitgevoerd. Het ballet is na 1653 niet meer te zien geweest. Sébastien Daucé maakte voor de muzikale reconstructie onder meer gebruik van het libretto uit 1653 van Isaac de Benserade. Het resultaat is een huzarenstukje, bestaande uit 2 cd’s en een prachtig, rijkelijk geïllustreerd boek.
KLASSIEK
KLASSIEK
KLASSIEK
JEAN-PHILIPPE RAMEAU
FRÉDÉRIC CHOPIN
FRANCIS POULENC
LES TALENS LYRIQUES OLV CHRISTOPHE ROUSSET HARMONIA MUNDI, 2015
EMMANUELLE BERTRAND & PASCAL AMOYEL HARMONIA MUNDI, 2015
BBC PHILHARMONIC OLV EDWARD GARDNER CHANDOS, 2015
ZAÏS (3 CD’S + BOEK)
Rameau componeerde Zaïs in 1748, op het hoogtepunt van zijn carrière. Het is een ballethéroïque: een opera met dans, opgebouwd uit een proloog en vier akten, gebaseerd op één verhaallijn. In deze pastorale vertelling verkleedt de genius Zaïs zich als een herder om de liefde van het herderinnetje Zélidie te winnen. De ouverture van het werk, waarin met imposant slagwerk muzikaal wordt verbeeld hoe de vier elementen uit de chaos voortkomen, beïnvloedde zelfs Die Schöpfung van Haydn. Verder volgen de verrukkelijkste sarabandes, gavottes, passepieds, tambourins en rigaudons elkaar op in de uitgebreide balletdelen. De titelrol van Zaïs is geschreven voor de typische hoge en lyrische Franse tenor, de hautcontre, die op deze opname wordt uitgevoerd door Julian Prégardien. Ook de prachtige sopraan Amel Brahim-Djelloul is van de partij in deze productie die in november 2015 voor een ongekend succes zorgde in het Amsterdamse Concertgebouw. Wie deze fraaie cd-box beluistert begrijpt waarom. A NNA V ENTER
1846, DERNIÈRE ANNÉE A NOHANT
De titel van deze cd verwijst naar het jaar waarin Chopin zijn grootste creativiteitsexplosie beleefde. Het album bevat zijn niet zo vaak opgenomen sonate voor cello en piano op. 65 en werken voor piano, waaronder de Barcarolle op. 60 en enkele mazurka’s, walsen en nocturnes. Het zijn allemaal rijpe werken van een pas 36-jarig genie waarin melancholie en ongebruikelijke harmonieën al vooruitwijzen naar wat er in de tweede helft van de 19e eeuw op muzikaal gebied zou gaan gebeuren. Cellist Pascal Bertrand en pianiste Emmanuelle Amoyel dringen diep door in de koortsachtige en mysterieuze klankwereld van de cellosonate, het laatste werk dat tijdens Chopins leven werd gepubliceerd. Het eindresultaat mag er wezen, maar kwam minder eenvoudig tot stand dan de uitvoering op deze cd doet vermoeden. Zo’n 200 partituurpagina’s met ‘schetsen’ waren ervoor nodig. Zeer waarschijnlijk door de liefdesperikelen tussen Chopin en de schrijfster George Sand, met wie hij in 1846 op haar landgoed in Nohant verbleef. In 1847 was de breuk een feit en nauwelijks twee jaar later werd de meest Franse Pool uit de geschiedenis in Parijs begraven.
O.A. PIANO CONCERTOS, AUBADE, ELEGIE
De 20e eeuwse componist Francis Poulenc liet geheel tegen de stroom in nog ouderwets mooie melodieën uit zijn pen vloeien. Zoals zijn pianoconcert uit 1932. ‘Een herinnering aan Parijs,’ volgens hemzelf. ‘En niet het intellectuele Parijs, maar dat van Maurice Chevalier. ‘Un concerto en casquette’.’ Muziek, wars van zwaarwichtigheid. Daarna volgt Aubade uit 1929, een ‘concerto choréographique’ voor piano, klein orkest en … danseres. Ook hier komt Poulenc weer met een geestige beschrijving: hij noemt het ‘une oeuvre amphibie’. De hele Poulenc komt hier aan bod: melodische vindingrijkheid, guitigheid, geestigheid, en dat alles smaakvol overgoten met een scheutje melancholie. In de sonate voor piano vierhandig uit 1919 toont hij nog meer gezichten: de Prélude swingt à la Bartók, de Rustique is van een kinderlijke lieflijkheid en de Finale lijkt weer uit de music hall te komen. Het lekkerste snoepgoed wordt echter tot het laatst bewaard met l’Embarquement pour Cythère uit 1951, een aanstekelijke valse musette. De pianisten Lortie en Mercier blinken uit met hun kristalheldere spel dat perfect met het orkest harmonieert. Een genot van begin tot eind.
A NNA V ENTER A N DY A R N T S
GER A R D OP HET V ELD
CD’S
52
EN ROU T E
POPULAIR
LES CROQUANTS
UNIVERSAL MUSIC, 2015
TOUR / MUSICAST, 2015
AU-DELÀ DES MAUX
KLASSIEK
tip!
LAVINIA MEIJER VOYAGE
SONY CLASSICAL, 2015
Met Voyage heeft de Nederlandse harpiste Lavinia Meijer een fantastisch album afgeleverd. Alles klopt: van de vormgeving van het boekje, met sfeervolle schilderijen van Jeroen Krabbé en gedichten van onder anderen Gerrit Achterberg en Hendrik Marsman, tot de perfect gekozen composities die samen een sprookjesachtige harmonie vormen. De cd begint met Debussy’s meesterwerk Clair de lune, gevolgd door Introduction et Allegro van Ravel, waarbij de harpiste wordt begeleid door de Amsterdam Sinfonietta. Na Satie (Gymnopédie nr. 1) schakelt Meijer over op moderner repertoire: twee composities van Yann Tiersen (1970), geschreven voor de succesfilm Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain. En laat nu juist deze onverwachte combinatie dit album zo charmant maken. Lavinia Meijer betovert de luisteraar met haar subtiele spel dat zowel met als zonder orkestrale begeleiding staat als een huis. Ook hierin is een uitstekende balans gevonden: na Satie’s Gnossienne 1 t/m 5 en Debussy’s Bruyères staat de Amsterdam Sinfonietta de harpiste opnieuw bij in Danse sacrée en Danse profane, eveneens van Debussy. In zijn begeleidende tekst vergelijkt Jeroen Krabbé de muziek op deze cd met reizen: Ongekende landschappen, betoverende streken doemen al luisterend voor me op bij de ijle klanken van Lavinia Meijers harp. Treffender kon hij het nauwelijks verwoorden. Een album om op repeat te zetten. A N DY A R N T S
MAAK KANS OP DEZE CD DOOR MEE TE DOEN AAN DE ‘MOTS CASÉS’-PRIJSVRAAG OP BLADZIJDE 81.
POPULAIR
CHIMÈNE BADI
Je moet ervan houden: overgeproduceerde tranentrekkerspop in de stijl van Céline Dion en Mariah Carey. Op Chimène Badi’s nieuwe album Au-déla des maux worden alle toeters en bellen die dit genre kenmerken uit de kast getrokken. Op De Quoi On Se Souvient, de opener van de plaat, laat de zangeres al meteen horen wat ze in huis heeft: een loepzuivere stem die als een raket de hoogte in schiet. Maar goeie genade, wat een overdaad aan theater gooit de Franse zangeres er op dit schijfje uit. De liedjes vervallen in cliché na cliché en lijken allemaal wel heel erg op elkaar. Indrukwekkende uithalen kunnen de nummers niet redden: keer op keer wordt er te vroeg gepiekt. L’Usine springt eruit in vindingrijkheid en melodie (mede dankzij het ritme en de toevoeging van het fluiten à la The Good, the Bad and the Ugly), maar nergens kunnen we een écht kippenvelmomentje ontwaren. Dit zou beter moeten kunnen. T E S S VA N D E R Z W E T
LES CROQUANTS
Soms stuit je op muziek die je van de eerste noot tot de allerlaatste een glimlach op het gezicht tovert. Dit gaat zeker op voor Les Croquants en hun gelijknamige album. Het duo Danito en Kif vertaalt al sinds 2001 Franse chansonklassiekers naar opzwepende volksmuziek uit een tijd die niemand van ons ooit gekend heeft. Van aanstekelijke zeemansliederen tot middeleeuws aandoende chants stel je je moeiteloos voor hoe dit duo een menigte aan het dansen zet, bij voorkeur op een oud dorpsplein in ZuidFrankrijk bij ondergaande zon. Allerlei instrumenten worden hiervoor uit de kast gehaald: van accordeons, mandolines en banjo’s tot flageolets, draaiorgels en zingende zagen. Laat het bier maar aanslepen bij Il peut pleuvoir van Brel en dans op de luchtige, zomerse versie van Moustaki’s Votre fille a 20 ans. Waar van Robert Lamoureux’ Qu’est-ce que tu crois een modern piratennummer is gemaakt, heeft Aznavours Plus heureux que moi een injectie van Spaanse attitude gekregen. Hoewel het wellicht geen muziek is voor puristen, is duidelijk te horen dat de cd met liefde en respect voor het chanson is vervaardigd. T E S S VA N D E R Z W E T
CD’S
53
EN ROU T E
MOMENTS D’EN-CHANTEMENT T E S S VA N D E R Z WE T
VOYAGE , VOYAGE Tess van der Zwet is zangeres, copywriter en marketingmeisje. Op haar website chansonoffensief.nl én in de rubriek ‘Moments d’en-Chantement’ slaat ze een brug tussen het oude en het nieuwe chanson.
MIJN ALLER EERSTE MUZIEKCOLUMN
schrijf ik vanuit Thailand. Het zit namelijk zo: ik ben op reis. Alleen. Helemaal alleen? Niet echt: waar ik ook ga of sta, Aznavour, Reggiani, Zaz en vele anderen staan me bij en vormen de soundtrack van mijn ontdekkingstrip. Mijn avontuur begon met Sardou’s Je Vole, in de versie van de jonge Franse zangeres Louane. Stel je even voor: ik had net mijn ouders uitgezwaaid op Schiphol en daar ging ik, vol zelfvertrouwen. ‘Ik vlucht niet, ik vlieg weg.’ Tranen? Angstzweet? Mij niet gezien, daar is de het folky uptempo nummer Outre-Manche van Louis Delort & The Sheperds veel te hoopvol voor. Ik ben er klaar voor. Bijna onhoorbaar zing ik Zaz’ Les Passants mee, wanneer ik achter de meute aan het vliegtuig binnenschuifel en mijn plaats zoek. Uit mijn oordopjes klinkt de Franse zomerhit van 2014: ik ben niet zo’n enorme hiphop- en rapfan, maar Black M’s Sur Ma Route kan ik erg waarderen. Wanneer de lichten doven, zingt Charles Trenet over La Mer en val ik, terwijl ik over land na land scheer, langzaam in slaap bij Maxime Aznavour raakt met Le Forestier’s Passer Ma de juiste woorden en Route. Nog ruim vier maanmelodie elke gevoeden heb ik te gaan. Ligt lige reizigerssnaar heimwee op de loer? Dan schildert Serge Reggiani in een schitterend parlando de weg van de kosmos naar zijn thuis in Dessin Dans Le Ciel of legt Brel zijn vinger op de zere plek met Le Plat Pays. Maar zover is het nog niet. Vooralsnog verwonder ik me over alles wat er om me heen gebeurt, de mensen die ik ontmoet, de uitzichten die me de adem benemen. Het ultieme chanson daarvoor behoeft geen enkele introductie. Aznavour raakt met de juiste woorden en melodie elke gevoelige reizigerssnaar: ‘Emmenez-moi au bout de la terre | emmenez-moi au pays des merveilles | il me semble que la misère serait moins pénible au soleil’.
f
Van Manhattan tot Kaboul, van Afrika tot Australië Wie reist, raakt onherroepelijk geïnspireerd door alle nieuwe indrukken. Geen wonder dat er zoveel chansons geschreven zijn over steden en plekken over de hele wereld. Dit zijn mijn favorieten, geïnspireerd door zes werelddelen. EMMANUELLE SEIGNER - ALONE À BARCELONE (DINGUE, 2009)
Emmanuelle Seigner, beter bekend als actrice en voormalig model, loopt in dit prachtig luisterliedje ’s avonds moederziel alleen door Barcelona en kijkt toe hoe de stad zichzelf bezat. RENAUD & AXELLE RED - MANHATTAN - KABOUL (BOUCAN D’ENFER - 2002)
De tekst werd vrij snel na 9/11 geschreven door Renaud, die het besloot op te nemen met de Belgische Axelle Red. De twee artiesten geven de anonieme slachtoffers van de oorlog in Afghanistan een stem. FRANCE GALL - HONG KONG STAR (DÉBRANCHE! - 1984)
France Gall en Michel Berger haalden voor dit ultieme 80’s nummer inspiratie uit China. De ‘Hong Kong Star’ droomt over een carrière in Hollywood, maar dat blijkt niet zo gemakkelijk. DARIO MORENO - SI TU VAS À RIO (1958)
Met deze klassieker van de Turkse Dario Moreno zie je jezelf al de samba door de straten van de voormalige hoofdstad van Brazilie dansen! CHEB MAMI & CORNEILLE - ENFANTS D’AFRIQUE (DU SUD AU NORD, 2003)
Reggaevibes! De Algerijnse Cheb Mami sloeg de handen ineen met de Canadese zanger Corneille en adapteerde Stevie Wonders Master Blaster tot een chanson over de ‘kinderen van Afrika’. EIFFEL - LE COEUR AUSTRALIE (À TOUT MOMENT - 2009)
De formatie Eiffel haalt zijn inspiratie uit de alternatieve rock van bands als de Pixies en noemt ook Ferré, Brel en Gainsbourg als belangrijke invloeden. Le Coeur Australie is een punky ode aan het land van de kangoeroes. en route
54
EN ROU TE
TERUG NAAR 13 REGIO’S: UNE BONNE IDÉE ?
Een kritische blik van voor- en tegenstanders
Per 1 januari 2016 wordt een aantal Franse regio’s samengevoegd. In dat kader zijn er in december regionale verkiezingen. Hoe kijken de Fransen tegen de nieuwe situatie aan en wat zijn de mogelijke gevolgen op politiek en economisch gebied? Een analyse.
K TEKST: JEROEN SWEIJEN
De volgende stap heeft heel wat meer voeten in de aarde, en groot aantal lagen bladerdeeg en crème. Heerlijk, maar een levert ook heel wat meer reacties op: het terugbrengen van het crime om te eten, zonder dat het in duizend stukken breekt. aantal regio’s. De millefeuille territoriale ligt vele Fransen heel wat zwaarder op de maag. Geografisch gaat het nog wel. Een voorbeeld: onze Van 22 naar 13 regio’s gemeente Châteaubourg maakt deel uit van de communauté Tot 31 december 2015 telt Frankrijk 22 regio’s (inclusief Corsica, d’agglomération de Vitré Communauté, ligt in het departement maar zonder de overzeese gebiedsdelen, waar niets verandert). Ille-et-Vilaine en de regio Bretagne. Qua kanton vallen we sinds Vanaf volgend jaar zijn er dat nog maar 13 (zie kader). De rege1 januari 2015 onder Châteaugiron en ons arrondissement ring wil hiermee niet alleen vereenvoudigen, maar vooral ook is dat van Fougères-Vitré. Daarnaast is er ook nog het pays sterkere regio’s creëren. Niet alleen in economisch opzicht, maar Vitré-Porte de Bretagne. Volgt u het ook met een betere dienstverlening Het Franse volk heeft niet de nog? De meeste Fransen zijn al lang voor de inwoners. Men spreekt in de afgehaakt. Zeker als het over de volhoofddoelen tevens over meer nabijindruk betrokken te zijn bij de gende stap gaat: wie doet wat? Welke heid, maar dat lijkt tegenstrijdig met herindeling. Meer dan de helft de gewilde schaalvergroting. En of onderwerpen, welke compétences, vallen onder verantwoordelijkheid het goedkoper wordt is nog maar de ziet er ook het nut niet van in van welke lagere overheid? vraag, want er blijven evenveel volksDuidelijk maken wie wat doet, en als het even kan, dat ook vertegenwoordigers: de nieuwe regioraden zijn een optelsom van nog versimpelen. Dat is de inzet van het nieuwe wetsvoorstel de voormalige regioraden. Verder worden alle overheidsdiensten NOTRe (Nouvelle Organisation Territoriale de la République). Voorniet per se gegroepeerd in de nieuwe regiohoofdstad. afgaand aan de loi NOTRe heeft men per 1 januari 2015 een Het was niet de bedoeling om in de huidige regio’s te snijtiental metropolen (waaronder Nantes, Straatsburg en Toulouse) den, en departementen bij andere regio’s te voegen. Daardoor gecreëerd en Lyon een speciale status gegeven. Vereenvoudigen is Bretagne klein gebleven. Volgens Isabelle Le Callennec (Les begint immers met het toevoegen van zaken … Républicains, parlementslid en lid van de departementsraad IlleKENT U DE MILLEFEUILLE? DIT GEBAKJE BESTAAT UIT EEN
55
R E P O R TA G E
EN ROU TE
et-Vilaine) te klein om echt in Europa te kunnen concurreren. Ze beschuldigt de linkse regering er ook van dat de hervorming verkeerd om is gebeurd: eerst heeft men de regio’s samengevoegd en pas daarna zijn er verkiezingen. Net als bij de herindeling van de kantons, per 1 januari 2015, lijkt het erop dat links de verdeling zó heeft gedaan, dat men zeker is van winst. Richard Ferrand (Parti Socialiste, parlementslid en lid van de regioraad Bretagne) vindt dat er bij deze nieuwe herindeling veel te weinig naar het volk geluisterd is: ‘Een gemiste kans voor de democratie. Vooral in de Elzas heeft men de indruk dat hun mening er niet toe doet.’ Het Franse volk heeft inderdaad niet de indruk betrokken te zijn bij dit alles, en volgens recente opiniepeilingen ziet meer dan de helft er het nut niet van in. Diezelfde meerderheid gaat waarschijnlijk ook niet stemmen bij de regioverkiezingen in december, en ruim 40% wist niet eens dat er verkiezingen aankomen! Er wordt dan ook een lage opkomst verwacht. Wie doet wat? Het is de bedoeling om verantwoordelijkheden duidelijker te maken en efficiënter te verdelen. Maar is dat ook gelukt? De regio’s krijgen meer verantwoordelijkheden op economisch vlak en op het gebied van transport en ruimtelijke ordening. Het departement behoudt de collèges, de departementale wegen, en
ISABELLE LE CALLENNEC
wordt een stuk sterker op het gebied van sociale zekerheid. Het verliest enkele taken aan de regio’s en de nieuwe metropolen. Een aantal onderwerpen schuiven op van de gemeentes naar de gemeentelijke samenwerkingsverbanden. Toch verandert er veel minder dan in de oorspronkelijke plannen de bedoeling was. Het departement zou veel taken moeten inleveren ten opzichte van de regio, maar zo ambitieus is het niet geworden. ‘Een gemiste kans,’ vinden ook Richard Ferrand en Hind Saoud (Parti Socialiste, lid van de regioraad Bretagne). ‘Bij deze hervorming zijn we in het midden van de rivier blijven staan. Teruggaan is geen optie, de president heeft dit project zo gewild. We kunnen ook niet meer vooruit, want dit soort hervormingen moet je niet te vaak doen. Het is zeker een kleine stap voorwaarts richting meer autonomie voor de regio’s, maar we zijn lang niet ver genoeg gegaan.’
56
EN ROU TE
Eerdergenoemde Isabelle Le Callennec (Les Républicains) spreekt over een mislukt project: ‘Als je nagaat dat we hier met het parlement een jaar over vergaderd hebben, en wat het uiteindelijk aan veranderingen oplevert, dan hebben we onze tijd verspild.’ Volgens haar komt dat door een gebrek aan ambitie en durf van de huidige regering, maar dat niet alleen: de volksvertegenwoordigers die aan het voorstel gewerkt hebben, hadden er zelf belang bij dat bepaalde taken voor de departementen behouden bleven. ‘Men zaagt de tak waarop men zit niet door: rechter in eigen zaak zijn schaadt altijd de efficiency.’
oplevert. Maar lagere overheden moeten wel besparen en dus diensten samenvoegen of soberder uitvoeren.’ Zij had de prikkel dan ook liever andersom gezien: ‘Als we de departementsraden en regioraden zouden samenvoegen, gaan die politici vanzelf op zoek naar dubbel uitgevoerde diensten, en dan wordt er écht bezuinigd.’ In de nieuwe takenverdeling blijven onderwerpen als sport, cultuur en toerisme zowel onder verantwoordelijkheid van de regio als van het departement: het risico op dubbel uitgevoerde taken blijft dus groot.
Het aura van Carla Risico op dubbel uitgevoerde taken Om iedereen tevreden te stellen, lijkt het voor de hand te liggen Toch hoopt Hind Saoud dat door deze hervormingen drempels om alle bestaande namen te bewaren en ze aan elkaar te plakken, weggenomen worden: ‘De burger weet niet altijd bij welke of om er letterwoorden van te maken. Er is al serieus geopperd overheidsinstantie hij terecht kan, voor hulp en steun of voor om de fusie van Champagne-Ardenne, Lotharingen en Elzas informatie. Hopelijk wordt dat door deze discussie toch wat (Alsace) CARLA te noemen, en het nieuwe Auvergne-Rhône-Alpes eenvoudiger.’ Isabelle Le Callennec een goed AURA te geven. De ervaring Er is serieus geopperd om de is het daar niet mee eens: ‘Het is van de naam van de regio Provenceer voor de burger niet duidelijker fusie van Champagne-Ardenne, Alpes-Côte-d’Azur, veel te lang in op geworden. De burger wil een het dagelijks gebruik en dus door Lorraine en Alsace CARLA goede en efficiënte overheid, met iedereen kortweg PACA genoemd, duidelijke diensten en een lichte leert ons dat dat geen goed idee is: te noemen, en het nieuwe belastingdruk. Dat ziet men niet ‘We beschikken hier over drie ijzerAuvergne-Rhône-Alpes een in de hervorming terug.’ sterke toeristische merken: de Progoed AURA te geven Zowel Le Callennec als Ferrand vence, de Alpen en de Côte-d’Azur, en zien een andere belangrijkere bepertoch zijn we internationaal volslagen king voor de autonomie van de regionale overheden, en die zijn onbekend,’ verzuchtte al eerder Michel Vauzelle (Parti Socialiste), financieel. Richard Ferrand: ‘De regio’s hebben er wel taken voormalig voorzitter van de regio PACA. Over afkortingen bijgekregen, maar de fiscale en financiële autonomie is ver te gesproken: iets minder serieuze geesten hebben voor de fusie zoeken: slechts 3 à 4% van de inkomsten van de regio komen uit tussen Aquitaine, Poitou-Charente en Limousin de naam à poil directe belastingen, die de regioraad kan beïnvloeden.’ (in z’n nakie) bedacht. Tja … Tegelijkertijd vermindert de staat de geldstroom naar lagere De regering heeft deze heikele naamkwestie overgelaten aan overheden (de zogenaamde baisse des dotations). ‘Hierdoor lijkt de regionale besturen. Na de regionale verkiezingen in december het,’ voorspelt Isabelle Le Callennec, ‘of de hervorming efficiency mogen de nieuw gekozen regioraden ermee aan de slag. Onder-
RICHARD FERRAND
HIND SAOUD
57
R E P O R TA G E
EN ROU TE
NordPas-de-Calais
ROUEN BasseNormandie
LILLE
Picardie
HauteNormandie Île-de-France
Bretagne
RENNES Pays de la Loire
NANTES
Lorraine
PARIS ChampagneArdenne
STR ASBOURG
ORLÉANS Centre
Alsace
FrancheComté Bourgogne
PoitouCharentes
DIJON
LYON
Limousin
BORDEAUX Aquitaine MidiPyrénées
LanguedocRoussillon
TOULOUSE
Provence-AlpesCôte d’Azur
MARSEILLE
Corse Op deze kaart zijn de nieuwe regio’s te zien. Voor Normandië voelt de fusie van Hoog- en Laag-Normandië als een hereniging. In deze regio is de samenwerking al het verst gevorderd. Voor Bretagne, Pays de la Loire, Île-de-France, Centre, Provence-Alpes-Côte-d’Azur en Corsica verandert er niets tussen tieren in de media de opiniepeilingen welig, van lange combinatienamen, acroniemen, historisch verantwoorde namen, tot namen om de nieuwe regio marketingtechnisch op de kaart te zetten. De naam Normandië ligt al vast. Uit historisch oogpunt is het logisch om de nieuwe regio Bourgondië-Franche-Comté opnieuw Bourgondië te noemen, omdat het Franche-Comté (letterlijk: het vrije graafschap) oorspronkelijk het graafschap Bourgondië was. Maar met die optie is men in Besançon, dat ook al haar rol als regiohoofdstad kwijtraakt, niet zo blij. Het nieuwe noordoosten speelt misschien op ‘Hart van Europa’, met het Europees Parlement in Straatsburg als grote troefkaart.
A JACCIO
In de nieuwe regio die ontstaat uit de fusie van LanguedocRoussillon en Midi-Pyrénées zou men de naam Occitanië van stal kunnen halen. De regio Centre, waar niets verandert, probeert van de gelegenheid te profiteren om haar nietszeggende naam uit te breiden met Val de Loire, om zo meer van de bekendheid en de status van de Loirevallei te profiteren. Als er iets bij het Franse volk speelt in deze hervorming, dan zullen het de nieuwe namen zijn. Begin 2016 wordt dat een zeer actueel politiek onderwerp. Actueler dan die nieuwe verdeling van verantwoordelijkheid, die er voor de gemiddelde Fransman niet eenvoudiger op wordt, en zeker niet duidelijker. en route
58
EN ROU TE
‘Er wordt zeker al 20 jaar gepraat over het vormen van één club, maar tot nu toe is dat niet gelukt’
59
R E P O R TA G E
EN ROU TE
FRANSE LEEUWEN
De saamhorigheid van drie afzonderlijke Peugeotclubs
IN NEDERLAND
THIJS HENNIPMAN WAS 10 JAAR LANG SECRETARIS VAN DE ASSOCIATION PEUGEOT HOLLANDE (APH) EN KENT ALS GEEN ANDER HET REILEN EN ZEILEN VAN DE DRIE PEUGEOTCLUBS DIE NEDERLAND RIJK IS. EN ROUTE SPRAK MET HEM OVER RIJDERS EN SLEUTELAARS. TEKST: MARCEL REIMER
MATELOOS POPULAIR: PEUGEOT 504 CABRIOLET
THIJS IS TEGENWOORDIG ‘GEWOON’ LID
van de Association Peugeot Hollande. Hij vertelt: ‘De APH is 30 jaar geleden opgericht als Association 203 Hollande. Speciaal voor de Peugeot 203, het bekende ‘kattenrugmodel’. Later zijn daar de oudere types en de legendarische bolhoed uit de jaren vijftig, de Peugeot 403, bijgekomen. Toen is ook de naam van de club veranderd. Later is de Peugeot 404 Vereniging opgericht en in 1987 kwam daar de Peugeot Club Nederland bij, voor alle overige modellen.’ Gingen oud en jong niet samen? ‘Er wordt zeker al 20 jaar gepraat over het vormen van één club, maar tot nu toe is dat niet gelukt. Saamhorigheid is er wel, hoor. We geven met elkaar één clubblad uit. Le Lion heet dat en het is een werkelijk schit-
terend tijdschrift. Ook zijn alle evenementen voor leden van alle clubs toegankelijk. Onze agenda puilt daarom uit van de technische dagen, magazijndagen, dagtochten, weektochten, nieuwjaarsrecepties en andere evenementen. Er is voor ieder wat wils. Wel merk ik dat met name de dagtochten het populairst zijn.’ Leuk voor de rijders dus. En voor de sleutelaars? ‘Alle drie de clubs hebben hun eigen onderdelenmagazijn, clubwinkel en documentatie centrum. Onmisbaar voor het laten voortbestaan van ons mobiele erfgoed. Daarnaast beschikken wij over speciaal gereedschap dat aan leden kan worden uitgeleend. De Association 203 Hollande is destijds speciaal opgericht door mensen die graag wilden sleutelen. In de loop der tijd is dat echter
SCHUURVONDST
veranderd in meer rijden dan sleutelen. Er zijn niet voor niets veel gespecialiseerde garages voor klassieke Peugeots.’ Zijn jullie ook internationaal actief? ‘De banden met het Peugeotmuseum in Sochaux en l’Aventure Peugeot zijn prima, met name op het gebied van de onderdelenvoorziening. Het is voor een sleutelaar natuurlijk een feest om via hun website (www.museepeugeot.com) door de digitale onderdelencatalogi te bladeren.’ Welke types zijn het populairst? ‘Daar is niet echt een eenduidig antwoord op te geven. Over het algemeen zijn het de cabriolets, waarvan de 504 erg gewild is. Deze in 1968 geïntroduceerde Peugeot valt trouwens onder de Peugeot Club Nederland.
60
EN ROU TE
ONDERDELENMAGAZIJN VAN DE PEUGEOT CLUB NEDERLAND
FRANSE LEEUWEN TIJDENS DE FRANSE DAGEN
‘Het is voor een sleutelaar een feest om door de digitale onderdelencatalogi te bladeren’ Deze club is – oneerbiedig gezegd – een vergaarbak van alles jonger dan de 404. De PCN telt ongeveer 560 leden, bijna net zoveel als de APH. Omdat onze auto’s natuurlijk steeds ouder worden, zijn er binnen de PCN voor die types speciale ‘modelregisters’ opgericht. Maar dat lijkt ingewikkelder dan het is.’ Wat is het voordeel van lidmaatschap? ‘Je kunt van alle drie clubs lid worden, afhankelijk wat voor type auto je hebt, maar ook als je zelf geen klassieke Peugeot bezit. Je krijgt als lid toegang tot alle drie de gespecialiseerde magazijnen en je kunt deelnemen aan alle evenementen. Zo ontmoet je enthousiastelingen met dezelfde interesse en help je elkaar. Je ontvangt zesmaal per jaar het clubblad. Daarin komen onderwer-
pen aan bod die direct of indirect met onze Peugeots te maken hebben. De drie redacties schrijven zelf, maar redigeren ook de vaak zeer interessante verhalen die door leden ingezonden worden. Zij bezitten immers de meeste kennis. Om lid te worden kun je het beste de betreffende websites bezoeken. Nieuwe leden zijn van harte welkom, de clubs zijn ook zeer goed ingesteld op jonge leden!’ Tot slot: welke auto’s rij je zelf? ‘Ik heb een bijzondere Peugeot 301 C TR2 cabrio uit 1933, een leuke auto voor de korte ritjes. Er zijn maar 97 van deze TR2’s gebouwd en dit is de enige in Nederland. Ik heb ook nog een Peugeot 402 B coach uit 1939, een heel bijzondere auto voor zijn tijd, gestroomlijnd, met een elektromag-
netische versnellingsbak en schuifdak. Prachtige auto, maar zeer zwaar om mee te rijden. Dan zijn er nog de 202 cabrio uit 1948, heerlijk voor klassieke rallys, de 203 pickup, de 403 familiale uit 1958 waar mijn dochter altijd rallys mee rijdt en eentje uit 1960 voor de ‘zwaardere’ rally’s zoals Le Jog in Engeland. En moderner: een zelf gerestaureerde Peugeot 404 uit 1973 en een 504 cabriolet, perfect als vakantieauto. Niets zo fijn als met het dak open over de Franse weggetjes te rijden.’ en route
Meer weten of lid worden? www.aphpeugeot.nl www.pcn.nl www.peugeot404vereniging.nl
PEUGEOT IN NEDERLAND De Haagse zakenman Jacob Verweij raakte gepassioneerd van Peugeot toen hij in 1894 zag hoe een Peugeot-automobiel de race Parijs-Rouen won. Na enige praktische ervaring te hebben opgedaan in de Peugeot-fabrieken in Sochaux, importeerde hij in 1898 een Peugeot 3 pk in Nederland. Samen met Barend Lugard werd hij de vertegenwoordiger van het merk Peugeot in Nederland. Rond 1900 waren er 117 geregistreerde auto's in ons land, waarvan 14 Peugeots. In 1903 besloeg Peugeot 26% van het toenmalige Nederlandse wagenpark! Na 1913 namen verschillende ondernemers de import van Peugeots ter hand. Pas in 1982 ontstond – door overname van de importeurs Nefkens en Van den Boogaard – het huidige Peugeot Nederland. De grote aanzet tot commercieel succes was de 205. Deze compacte auto werd in 1983 geïntroduceerd en bleek een succesnummer te zijn. Met modellen als de 206 en de 307 realiseerde Peugeot in 2003 een tweede plaats in de top vijf van meest verkochte automerken in Nederland.
61
EN ROU TE
In elke editie voelt En Route-redactrice Mirthe Smeets een Nederlandse of Franse bekendheid aan de tand.
Tess van der Zwet:
‘IK WIL MENSEN INSPIREREN ZOALS ANDEREN MIJ GEÏNSPIREERD HEBBEN’
Op welke manier ga je onze muziekrubriek invullen? ‘Ik wil bijzondere dingen die mij opvallen en verbazen laten zien aan anderen; verhalen schrijven die iedereen raken, chansonliefhebbers, maar ook jongeren met een latente interesse. Ik wil mensen met me méénemen.’ Heb je dat ook voor ogen tijdens je optredens? ‘Ja, met Tess et les moutons magnifiques interpreteren we nummers van anderen. Het maakt niet uit of het publiek het allemaal verstaat of herkent, als men maar geraakt wordt. Met L’oeil de Moscou zijn we nog niet zo ver dat we echt optreden. Het is Franse elektropop, volop in ontwikkeling. We draaiden het laatst wel op een clubnight en iedereen ging los!’ Je werkte een tijdje in Disneyland Parijs. Heb je je daar de Franse taal eigen gemaakt? ‘Op de een of andere manier heb ik altijd aanleg gehad voor het Franse accent. In de Disney-tijd ben ik vloeiender Frans gaan spreken. Ik merkte ook dat het goed klonk als ik er af en toe wat en fait en quoi-woordjes in gooide. Een vriendin uit die tijd checkt mijn gezongen Frans af en toe. Soms verbetert ze dan een woordje. Ik vind het belangrijk dat wat ik zing geloofwaardig klinkt, want ik stop er heel mijn hart in.’ Binnenkort ga je vijf maanden op reis. Dan schrijf je je rubriek vanuit Azië. Hoe dat zo? ‘Ik wil niet aan het eind van mijn leven concluderen dat ik dingen niet heb gedaan omdat ik ze niet durfde. Ik wil in het diepe springen en heb het vertrouwen mezelf op te kunnen vangen. Om helemaal alleen naar een heel nieuwe omgeving gaan, is voor mij de ultieme beproeving. Na terugkomst verwacht ik weer verder te gaan met de bands. Wie weet wat er daarna nog gebeurt. Er kunnen nog duizend levens geleefd worden. One dream at a time! Ik zie mezelf ook wel naar Frankrijk vertrekken. Naar Normandië, in een hutje op de hei. Ik ben er een paar jaar geleden enkele dagen geweest en vond het er fijn.
FOTO: SVEN SIGNE DEN HARTOGH
Tess van der Zwet (25) is marketingmedewerker bij poppodium Paard van Troje, oprichter van het online chansonplatform Het Chanson Offensief en zangeres van Tess et les moutons magnifiques en L’oeil de Moscou. Daarnaast is ze de kersverse muziekredacteur van En Route.
Hoe dan ook: waar ik ook woon, ik blijf schrijven en muziek maken. Dat hoort bij mij. Misschien schrijf ik ooit een roman? Ik hoop het! Als ik mensen kan inspireren zoals anderen mij geïnspireerd hebben, mag ik in mijn handen wrijven.’ Wie hebben je geïnspireerd? ‘Mensen die positief in het leven staan! Muzikale voorbeelden heb ik ook genoeg: sommige bands hebben mij bij de aanvang van mijn muzikale carrière beïnvloed. Dat waren zeker bands als Led Zeppelin, The Beatles, Beth Hart en aan de chansonkant Jacques Brel en Charles Aznavour. De laatste twee jaar ben ik verschillende kanten opgegaan. In mijn tekstuele en expressieve uitingen ben ik meer gaan kijken en luisteren naar wijlen Maarten van Roozendaal, Leonard Cohen en Michel Sardou. Ook de manier waarop Arthur Japin schrijft, bewonder ik. Op dit moment kleuren bands als The Band, Crosby, Stills & Nash en the Grateful Dead mijn wereld. Maar er zijn ook ongelooflijk veel hedendaagse, onbekende bands die me aanspreken. Ik kom elke week wel iets nieuws tegen en mijn muzikale smaak blijft zich ontwikkelen. Wie zich niet door andermans muziek laat bewegen, inspireren en beïnvloeden, kan nooit een inspiratie zijn voor anderen.’ en route
62
EN ROU TE
SAMENGESTELD DOOR BIANCA PLOEG
DRAMA
DRAMA
DRAMA
DRAMA
TOUS LES CHATS SONT GRIS
PRÉJUDICE
KEEPER
LA VIE EN GRAND
REGIE: ANTOINE CUYPERS DISTRIBUTEUR: CINÉART RELEASE: 3 MAART 2016
REGIE: GUILLAUME SENEZ DISTRIBUTEUR: CINÉART RELEASE: NOG NIET BEKEND
CAST: BOULI LANNERS, MANON CAPELLE, ANNE COESENS REGIE: SAVINA DELLICOUR DISTRIBUTEUR: AMSTELFILM RELEASE: 21 JANUARI 2016
VADER EN DOCHTER Paul is een alleenstaande man van 46 en leeft buiten de conformistische Brusselse samenleving. Hij zou graag in contact komen met zijn dochter Dorothy, maar durft geen toenadering te zoeken. Wanneer zij hem betrapt op het maken van foto’s, stelt hij zich voor als privédetective. Op een dag belt het 15-jarige meisje, midden in een identiteitscrisis, bij hem aan. Ze stelt hem de opmerkelijke vraag om haar te helpen bij de zoektocht naar haar biologische vader. Ze weet niet dat haar vader een stuk dichterbij is dan ze denkt.
CAST: ARIANE LABED, ERIC CARAVACA, NATHALIE BAYE
CAST: KACEY MOTTET KLEIN, LAETITIA DOSCH, CATHERINE SALÉE
PSYCHOLOGISCH FAMILIEDRAMA De 32-jarige Cédric woont nog bij zijn ouders. Tijdens een familiediner onthult zijn zus dat ze in verwachting is. Het gezin reageert verheugd, maar Cédric voelt eerder een wrok die zal ontaarden in woede. Dit veroorzaakt verhitte discussies en haalt jarenlang wederzijds onbegrip binnen de familie naar boven. Dit psychologische familiedrama gaat over paranoia, opstand en valse voorwendselen: hoe ver is een familie in staat om de balans terug te brengen?
KALVERLIEFDE De twee vijftienjarige pubers Maxime en Mélanie zijn verliefd. Smoorverliefd. Op een dag komt Mélanie erachter dat ze zwanger is. Dit grote, onverwachte nieuws slaat in als een bom. Maxime went vrij snel aan het idee dat hij vader wordt, maar zijn omgeving heeft moeite met de komst van een baby. Lukt het Maxime om hen, inclusief Mélanie, te overtuigen? Is hun liefde sterk genoeg om deze verantwoordelijke taak samen te kunnen dragen?
CAST: BALAMINE GUIRASSY, ALI BIDANESSY, GUILLAUME GOUIX REGIE: MATHIEU VADEPIED DISTRIBUTEUR: CINÉART RELEASE: NOG NIET BEKEND
TE JONG Deze film vertelt het verhaal van de 14-jarige Adama die samen met zijn moeder opgroeit in een klein appartement in een voorstad van Parijs. Hij hangt veel rond en worstelt samen met zijn vriend Mamadou met de problemen van het leven op straat. Om zijn steentje bij te dragen aan de slechte financiële situatie thuis, begint hij met de verkoop van drugs. Zijn schoolresultaten gaan achteruit en de problemen stapelen zich op. De enige oplossing lijkt overplaatsing naar een kostschool.
k I l b m L fi
63
EN ROU TE
tips!
DRAMA
Y’AURA T’IL DE LA NEIGE À NOËL
CAST: DOMINIQUE REYMOND, DANIEL DUVAL, JESSICA MARTINEZ REGIE: SANDRINE VEYSSET DISTRIBUTEUR: EYE FILM RELEASE: 26 NOVEMBER 2015
MOEDERLIEFDE Het filminstituut EYE vertoont deze uit 1996 afkomstige film nogmaals op het witte doek. Het vertelt het verhaal van een moeder en haar zeven kinderen die leven en werken op een boerderij in Zuid-Frankrijk. Hun egoïstische en autoritaire echtgenoot en vader, die er nog een ander gezin op nahoudt, ACTIE, THRILLER
THE WAKHAN FRONT
CAST: JÉRÉMIE RENIER SWANN ARLAUD, MARC ROBERT REGIE: CLÉMENT COGITORE DISTRIBUTEUR: AMSTELFILM RELEASE: 31 DECEMBER 2015
MYSTERIEUZE VERDWIJNINGEN Afghanistan, 2014. In de Wakhan, een desolaat en rotsachtig gebied, patrouilleert een groep Franse soldaten onder DRAMA
BANG GANG
CAST: FINNEGAN OLDFIELD, MARILYN LIMA, DAISY BROOM REGIE: EVA HUSSON DISTRIBUTEUR: CINÉART RELEASE: 4 FEBRUARI 2016
EEN MODERN LIEFDESVERHAAL De film speelt zich af in de welvarende buitenwijken van Biarritz, een stad aan de Atlantische kust. Hier groeit de 16-jarige George, het knapste meisje van de school, op samen met haar verlegen vriendin Laetitia. Ze zitten midden in hun puberteit waarin ze op seksueel gebied van alles willen ontdekken. George wordt verliefd op Alex en start een groepsspel om zijn aandacht te trekken. Ze ontdekken en verleggen hun grenzen van seksualiteit. Deze
behandelt hen als zijn eigendom. Op kerstavond wordt het de moeder te veel en neemt ze een besluit. Regisseuse Veysset noemt haar film een hommage aan de eeuwige moeder ‘omdat moederliefde kan worden opgevat als een mooi kunstwerk’.
leiding van kapitein Antarès Bonassieu. De vallei waarin ze zich bevinden, wordt regelmatig geteisterd door leden van de Taliban. Op het eerste gezicht lijkt de situatie ondanks zekere spanningen onder controle. Dan verdwijnen er op onverklaarbare wijze personen onder zowel de Fransen als de Taliban. Bonassieu dreigt de controle kwijt te raken en dat drijft hem langzaam maar zeker tot waanzin.
radicale periode vol schandalen beleeft ieder van hen op verschillende wijze.
64
EN ROU TE
Hoog-Normandië MUZE VAN SCHRIJVERS EN SCHILDERS
HOOG-NORMANDIË HEEFT DOOR DE EEUWEN HEEN KUNSTENAARS VAN ALLERLEI DISCIPLINES GEPRIKKELD. IN DE TWEEDE HELFT VAN DE 19E EEUW WOONDEN EN WERKTEN ER SCHRIJVERS ALS VICTOR HUGO EN GUSTAVE FLAUBERT EN IMPRESSIONISTISCHE SCHILDERS ALS CLAUDE MONET EN ALBERT SISLEY. ZE WAREN ‘ZONEN VAN NORMANDIË’. HUN OMGEVING WAS HUN INSPIRATIEBRON. WAT IS DAARVAN NU NOG TERUG TE VINDEN? • TEKST EN FOTOGRAFIE: CLAIRE OOSTVRIESLAND
65
EN ROU TE
R E P O R TA G E
V 66
EN ROU TE
Hun werken verkopen ze aan de rijke badgasten die zichzelf of hun villa op de schilderijen herkennen. Een wandeling anno 2015 over de Promenade des Planches is een feest van herkenning: de villa’s die met enkele impressionistische vlekjes zijn neergezet, zijn hier in hun volle glorie te bewonderen. Honfleur, het schilderachtige dorpje op de linkeroever van de Seine, kent eenzelfde belangstelling. Het is een kunstenaarsdorp, waar zelfs Charles Baudelaire graag gewoond had, zo blijkt uit zijn uitspraak op de glazen wand van de bibliotheek: ‘Mon installation à Honfleur a toujours été le plus cher de mes rêves.’ Vrij vertaald: ‘In mijn dierbaarste droom woon ik in Honfleur.’
Wonderbaarlijk rozig licht Impressionistisch Normandië is bijna synoniem met Monet, die geboren is in Honfleur. Over het Normandische licht heeft hij eens gezegd: ‘Ik dacht dat twee schilderdoeken genoeg zouden zijn; één voor het weer met wolken, en één voor het weer met zonneschijn. VANAF PARIJS MEANDERT DE SEINE DOOR HET LANDSCHAP Nauwelijks was ik begonnen het zonnige moment te registreren, of van Hoog-Normandië naar de Atlantische kust. Jonge impressiohet licht veranderde; daardoor waren twee doeken niet meer volnisten trekken naar de oevers om mooie doorkijkjes in de talloze doende om een waarachtige impressie van de natuur neer te zetten.’ bochten te ontdekken, van die landschappen met glinsterend Het veranderende licht ontstaat door de snelle weersveranwater dat de welige oeverbegroeiing weerspiegelt onder luchten deringen die hier optreden. Een dag kan beginnen met mist die van steeds wisselende kleur. Het zijn de schilders van het water optrekt en de zon doorlaat, waarna in ijltempo wolken ontstaan en en de lucht. Vooral Alfred Sisley staat bekend om zijn luchten. In storm en windvlagen over de kust trekken. Dat verklaart waarom het Musée des Beaux-Arts in Rouen hangt de impressionisten zoveel werken maakten La Seine à La Bouille, coup de vent. Hij heeft van hetzelfde landschap of onderwerp. Monet het in 1894 gemaakt in het pittoreske dorpje HET VERANDERENDE heeft de kathedraal van Rouen vanuit zijn La Bouille. De lucht is bij hem niet alleen een LICHT VERKLAART atelier recht tegenover de ingang van de kerk achtergrond, maar het wezenlijke deel van bij alle weertypes weergegeven – La Cathédrale het schilderij. Het doek is dan ook voor bijna WAAROM de Rouen, temps gris hangt in Rouen. Uit alle de helft bedekt met lucht, die hij met kleine macht probeert hij het bijzondere licht van diagonale streepjes heeft neergezet. Op de IMPRESSIONISTEN Normandië te vangen: ‘Ik begin dit wonderplaats in La Bouille waar hij dit werk schil- ZOVEEL WERKEN baarlijke rozige licht door te krijgen; er is hier derde, staat nu een informatiebord met een een unieke roze toon die niet te vertalen is.’ foto van het schilderij. Het blijkt dat de Seine MAAKTEN VAN Ook nu nog kleurt de lucht van de Normanen La Bouille hier sinds 1894 niet wezenlijk dische kust geregeld rozig-grijs. HETZELFDE zijn veranderd. De werken van Monet hangen over de In Le Havre is dat anders. Deze havenstad LANDSCHAP hele wereld in de meest prestigieuze musea. is in de Tweede Wereldoorlog grotendeels In het Musée André Malraux, kortweg MuMa, verwoest. Herinneringen uit die tijd, zowel op schilderijen als in Le Havre zoek ik dan ook tevergeefs naar Impression, soleil levant. in romans of gedichten, zijn niet meer te traceren. En daar waar Maar hier hangt wel zijn overbekende Nymphéas, de waterlelies Claude Monet in 1893 heeft gestaan om zijn Impression, soleil levant van Giverny. In 1883 installeert Monet zich in Giverny, waar hij te schilderen, waaraan de impressionisten hun naam te danken zijn waterlelies en Japanse bruggetjes in wisselende seizoenen hebben, wordt het uitzicht nu belemmerd door een parkeerplaats en weersomstandigheden schildert. De Fondation Claude Monet en de gebouwen van Cruise Terminal. onderhoudt tegenwoordig het huis en de tuinen, waardoor de tuin het hele jaar door in bloei staat, de vijver met waterlelies netjes Feest van herkenning wordt onderhouden en het roeibootje nog net zo in de vijver ligt Trouville-Deauville daarentegen, aan de andere kant van de Seine, als 150 jaar geleden. heeft nauwelijks geleden onder de Tweede Wereldoorlog. Al in de 19e eeuw is de badplaats geliefd bij de gegoede burgerij vanwege de brede Het Normandië van Maupassant zandstranden. Ze laten er riante villa’s en landhuizen bouwen. Hier Als Guy de Maupassant in zijn roman Une vie over Jeanne schrijft: schilderen Eugène Boudin, Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir ‘Il lui semblait que trois seules choses étaient vraiment belles dans en anderen zij aan zij hun versie van La plage à Trouville. Ze proberen la création: la lumière, l’espace et l’eau’, lijkt het alsof hij het over nieuwe technieken uit en dagen de anderen uit hen na te volgen. Monet heeft. (‘Het kwam op haar over dat er maar drie dingen Hier brengt Boudin de jonge Monet de impressionistische techniek echt mooi waren in het leven: het licht, de ruimte en het water.’) bij en moedigt hij hem aan om verder te gaan in de schilderkunst. Zijn beschrijving in Une vie van het mistige strand bij Étretat:
67
R E P O R TA G E
EN ROU TE
HONFLEUR
GIVERNY, BLOEMENTUIN
ÉTRETAT
LE HAVRE, MUMA, BOUDIN
68
EN ROU TE
VILLA’S IN TROUVILLE
ROUEN, KATHEDRAAL GEZIEN VANUIT HET ATELIER VAN MONET
‘C’était un brouillard transparent, très bas, doré, qui ne cachait met haar man woonde moet aan haar levensverhaal zijn ontleend, rien, mais rendait les lointains plus doux’, roept eenzelfde beeld op want de geografische beschrijving ervan komt sterk overeen als Monets Cathédrale de Rouen, temps gris. Hij kent de krijtrotsen met Ry. Voor de inwoners van Ry bestaat er geen twijfel: het is van Étretat die Monet vastlegt in Bateaux de pêche, Étretat, hij weet hun dorpje. Daar zijn ze trots op. Bordjes op de huizen geven hoe de woeste zeegolven tegen de rotsen beuken en doden eisen aan waar de romanpersonages hebben ‘gewoond’, restaurant zoals Victor Hugo beschrijft in Sur la Falaise, want hij woont er. L’Hirondelle verwijst naar de koets waarmee Emma naar Rouen Hij spreekt van kinds af aan het streekdialect. Dit brengt hem in ging en waar de naam van het chique restaurant Le Bovary naar contact met de ‘gewone’ man en vrouw, die hij tot hoofdpersonen verwijst, behoeft geen nadere toelichting. van zijn romans en verhalen maakt. Dat is zeer ongebruikelijk in In Rouen heeft men minder op met de schrijver. Afgezien van die tijd. Daarbij laat hij ook nog eens de klassieke romanindeling zijn geboortehuis zijn er weinig verwijzingen te vinden naar Flaulos, wat volgens de critici ongehoord is. Ook bert en zijn romans. Toch leeft zijn erfgoed in dit opzicht doet hij aan de impressionisten FLAUBERT BESCHREEF ook hier voort. Tegenover de ingang van het denken. Musée des Beaux-Arts, is onder de straatOndanks negatieve kritieken is zijn MET UITERSTE PRECISIE naam Esplanade Marcel Duchamp, een ander novelle Boule de suif een groot succes en van bordje bevestigd: ‘Ici, Emma Bovary n’a jamais het verdiende geld kan hij een prachtig land- EEN WERKELIJKHEID pris de leçon de piano’. De tekst verwijst naar huis kopen in Étretat: La Guillette (de kleine DIE IN ROUEN NIET de exacte plaats waar Flaubert de woning Guy). Het staat er nog steeds, maar is niet voor van pianolerares Mlle Lempereur situeerde: publiek toegankelijk. Bijna al zijn verhalen en BESTOND 74, rue de la Renelle-des-Maroquiniers. Tot romans spelen zich af in Normandië, waarvan 1860 – vier jaar na het verschijnen van de hij het landschap, de zeden en gewoonten, gebruiksvoorwerpen en roman – liep die straat daar. Emma gebruikte haar pianolessen kleding met grote precisie beschrijft. Zijn leermeester is dan ook echter als dekmantel voor haar ontmoetingen met haar minniemand minder dan Gustave Flaubert, zijn peetvader. Veel van wat naar Léon en heeft nooit pianoles genomen. Maar de plek zelf Maupassant heeft beschreven in zijn romans Une vie en Pierre et Jean is een mystificatie. Nummer 74 heeft volgens het kadaster nooit is verdwenen. Gebruiken zijn veranderd, koetsen vervangen door bestaan. Flaubert beschreef met uiterste precisie een werkelijkgemotoriseerd verkeer en Le Havre is gebombardeerd. Uit de as is heid die niet bestond. naar tekening van de architect Perret een moderne stad verrezen met uniform lijkende flats van vier verdiepingen in rechthoekige Nieuwe regio straten. Dit ontwerp staat inmiddels als enige modern stadscentrum La Haute-Normandie houdt binnenkort op te bestaan en zal samen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. met La Basse-Normandie de nieuwe regio La Normandie vormen. Waarschijnlijk zal deze administratieve ingreep weinig invloed Bovary’s dekmantel hebben op het landschap. De regio zal zich blijven kenmerken Flaubert heeft het grootste deel van zijn leven in Normandië door de Seine met haar vele bochten, door de uitgestrekte weidoorgebracht. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij hieruit landen waar de koeien de melk leveren voor de camembert, door heeft geput voor zijn beschrijvingen van personages, landde appelboomgaarden die in het najaar rood kleuren van de rijpe schappen of psychologische ontwikkelingen. Hij heeft niet veel appels voor de cider die zo goed samengaat met die camembert, de geschreven, maar Madame Bovary geldt als een literair topwerk. krijtrotsen en kiezelstranden van de noordelijke kuststrook en de Emma Bovary is waarschijnlijk gemodelleerd naar Delphine brede zandstranden in het zuidelijke deel. Delamare-Couturier, de vrouw van de dorpsarts van het NorDe oude hoofdstad Rouen met haar prachtige gotische kathemandische dorpje Ry. Ze had een paar amoureuze avonturen, draal zal wellicht deels haar administratieve functie verliezen, maar maakte schulden en stierf op 27-jarige leeftijd onder mysterieuze de streek zal evenals anderhalve eeuw geleden toeristen blijven en route omstandigheden. Ook Yonville-l’Abbaye, het dorp waar Emma trekken en kunstenaars blijven inspireren.
69
R E P O R TA G E
EN ROU TE
TROUVILLE, CA. 1895
MONET: STRAND TROUVILLE
MONET: CATHÉDRALE DE ROUEN
BOUDIN: SCÈNE DE LA PLAGE À TROUVILLE
Rond 1860 maken jonge schilders zich los van de dwang die wordt opgelegd door de Académie des Beaux-Arts. Onder hen bevinden zich Edgar Degas, Claude Monet, Pierre Auguste Renoir, Alfred Sisley. Ze trekken naar de kust en de Seine om het bijzondere licht van Normandië vast te leggen. Ze ruilen de klassieke onderwerpen in voor landschappen en gewone mensen
MONET: TROUVILLE
MONET: IMPRESSION, SOLEIL LEVANT
Impressionisme
en geven deze weer zonder vastomlijnde randen, maar met de nu zo bekende techniek van verfstrepen en vlekken. Ze schilderen vanuit emotie, niet vanuit van wat hun ogen registreren. Hun vernieuwde en onafhankelijke werkwijze maakt dat ze niet geaccepteerd worden door de gevestigde orde; ze mogen niet exposeren op de vooraanstaande kunsttentoonstelling Salon de
Paris. In 1874 organiseren ze daarom hun eigen expositie. Spottend noemt een criticus de tentoonstelling ‘exposition des impressionnistes’ naar een werk van Claude Monet: Impression, soleil levant. Normandië is trots op haar impressionistische erfgoed en organiseert daarom sinds 2010 Le Festival Normandie Impressionniste. De volgende editie met bijzondere tentoon-
stellingen en activiteiten in diverse Normandische steden staat van 16 april tot 26 september 2016 op de agenda. Meer info rendezvousenfrance.com nl.normandie-tourisme.fr voyages-sncf.com
Exclusief genieten
Ruikt u de lavendel als u denkt aan Frankrijk? Dwaalt u in gedachten door pittoreske dorpjes? Of ziet u de uitgestrekte velden met zonnebloemen al voor u? Beleef het Franse leven in één van onze Domaines in Frankrijk. Wat dacht u van een luxe villa in de Provence, de Ardèche of Poitiers? Uw keuze is bij ons in goede handen! Liberty Resorts verhuurt exclusieve vakantievilla’s in Frankrijk,Nederland, Spanje en Oostenrijk
www.libertyresorts.nl | tel. 0318 470 700 | e-mail: info@libertyresorts.nl
Een paar dagen Normandië? Overweeg het gemak en de voordelen van een chambres d’hôtes! vanaf
€ 75
vanaf
€ 55
vanaf
€ 70
L’ANCIEN PRESSOIR
CHÂTEAU LE VAL
L’ANCIEN ÉPICERIE
Van harte welkom in onze bed & breakfast L’Ancien Pressoir, in La Suisse Normande. Wij bieden u een bijzondere accommodatie en superieure gastvrijheid. Er zijn 4 kamers beschikbaar met eigen sanitair. Diner is mogelijk en er is wifi beschikbaar. Huisdieren zijn niet toegelaten.
Chambres d’hôtes in een 16e-eeuws chateau, gebouwd op de fundamenten van een 13e-eeuws kasteel. Rustig gelegen in Brix (Manche) midden in een landelijk en bosrijk gebied, tussen de heuvels, vlak bij de zee, dicht bij een rivier. Een park vol bloemen en eeuwenoude bomen. Veel privacy en rust.
Chambres d’hôtes en gîte, gevestigd in een 279 jaar oud pand in het plaatsje Lieurey (Eure), niet ver van Deauville en Honfleur. Maar ook niet ver van bezienswaardigheden zoals de abdij van Le Bec-Hellouin, de prachtige kastelen van Harcourt, Beaumesnil en Champde-Bataille.
Meer adresjes in Normandië? Kijk eens op www.chambresdhoteswijzer.nl
Connaissez-vous
LA FRANCE ?
WIN!
57 'iconen' van Franse bodem
Mireille den Hartog deed niet n, maar schreef ook de teksten, geten zelf de vormgeving van
EN ROU TE
DE MEESTE EN ROUTE LEZERS KOMEN AL JAREN IN FRANKRIJK EN WETEN ONGETWIJFELD VEEL OVER DIT MOOIE LAND. DAAROM DAGEN WIJ HEN UIT OM HUN KENNIS TE TESTEN AAN DE HAND VAN VIJF VRAGEN OVER KUNST, LITERATUUR, MUZIEK, ARCHITECTUUR OF ANDERE WETENSWAARDIGHEDEN. BENT U EEN ECHTE FRANCOFIEL? DOE DAN MEE. ONDER DE GOEDE INZENDINGEN VERLOTEN WIJ 5 EXEMPLAREN VAN ‘57 ‘ICONEN’ VAN FRANSE BODEM’.
Mireille den Hartog
zijn om te hebben of te n van Franse bodem. Het boek alen van producten oftewel maken tot het land waar wij als ar wat weten we eigenlijk van Met welk product is het grote enlijk in een brasserie, waarom erd de ballerina schoen dit mooi vormgegeven boek, echte francofiel en dat je na geeft.
71
achtergrondverhalen, feiten en weetjes van
57 'iconen'
van Franse bodem
In ons dagelijkse leven gebruiken we allerlei Franse producten. Maar wat weten we daar eigenlijk van? Mireille den Hartog ging op zoek naar de herkomst van bekende Franse merken en schreef er een boekje over, met leuke feiten, weetjes en achtergrondverhalen.
Mireille den Hartog 02-10-15 10:44
UITGEVERIJ EDICOL A. € 14,95
1. IN WELKE STAD IN NOORDOOST-FR ANKRIJK STA AT DIT JONGERE BROERTJE VAN HET PARIJSE CENTRE POMPIDOU?
3. UIT WELK JAAR DATEREN DE BEROEMDE ANIS DE FLAVIGNY ANIJSSNOEPJES? A: 1591, B: 1815, C: 1923.
2. A AN DEZE 19E-EEUWSE SCHRIJVER DANKEN WE DE PERSONAGES QUA SIMODO EN ESMER ALDA .
4. OP DEZE PARIJSE BEGR A AFPL A ATS WERD SERGE GAINSBOURG IN 1991 5. WELKE FRANSE PRESIDENT GAF IN 1983 OPDRACHT VOOR DE BOUW VAN TER A ARDE BESTELD. DE PYRAMIDE DU LOUVRE?
Doe mee! Vul de antwoorden en uw gegevens vóór vrijdag 22 januari 2016 in op onze website. Ga naar www.enroute-magazine.nl. De winnaar ontvangt binnen twee weken na de sluitingsdatum bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.
72
EN ROU TE
La E L B À TA
cuisine Stevige
Sinds de tijd van de grote feestmaaltijden bij de hertogen van Bourgondië is deze streek bijna synoniem voor de Franse gastronomie. Terecht ook, want Bourgondië is rijk aan kwaliteitsproducten: runderen uit Charolais, gevogelte uit Bresse, wild uit de Morvan, vissen uit de Saône, de wijn … Laten we, met de kerst- en nieuwjaarsfeesten in het vooruitzicht, al dat lekkers eens op een rijtje zetten. TEKST: ANNA VENTER, JOËL ROBUCHON E.A.
Boeuf bourguignon
tel van rode wijn waarin alle ingrediënten voor boeuf bourguignon verwerkt zijn, maar dan toegepast op eieren, vis, gevogelte, abats (orgaanvlees) enzovoort. Kip gaat ook uitstekend samen met wijn, zoals blijkt uit de coq-au-vin. Bourgondië produceert naast mooie champignons en (in mindere mate) truffels ook een grote sortering groenJambon persillé
BOURGONDISCH ETEN IS ONDENK-
baar zonder een goede Bourgognewijn. Wijn is dan ook herkenbaar aanwezig in alle gerechten met de aanduiding à la bourguignonne, in combinatie met de onmisbare witte uitjes, spekblokjes en champignons. Een goed voorbeeld is de boeuf bourguignon, die ook model staat voor andere met wijn klaargemaakte ragouts, hoewel de echte specialiteit van de streek de meurette is, een stoofscho-
ten die vaak met veel fantasie worden klaargemaakt: gestoofde witte bonen met andouille, gesnipperde kool met kaantjes, meirapen à la crème, matelote van prei en sla met een room- en mosterdvinaigrette. De grote naam van deze streek op het gebied van vleeswaren is vooral te danken aan worsten zoals de judru, de rosette en de gerookte worstjes, maar ook aan de jambon persillé uit de Morvan, de andouilles en de andouillettes. Pouchouse en meurette zijn twee kenmerkende visgerechten. Rivierkreeftjes (als pastei of in een quiche) hebben een ereplaats in de gastronomie van de streek, evenals slakken die met kruidenboter en peterselie worden opgediend. De likeuren van zwarte bessen en andere kleine vruchtjes hebben Dijon de exclusieve toppositie op dit gebied gegeven. Ook mosterd en kruidkoek zijn specialiteiten van de stad, terwijl de flamusse (een flan met appel) en raisiné (jam van rijpe druiven en andere vruchten) vooral boerse lekkernijen zijn.
JOËL ROBUCHON - LAROUSSE GASTRONOMIQUE De zesde, geheel herziene editie van de Larousse Gastronomique, die in 1938 voor het eerst verscheen, is een klassieker waarin van A tot Z alle vragen rondom gastronomie worden beantwoord. De drie in linnen gebonden delen in een linnen cassette presenteren niet alleen de rijkdom van de hedendaagse gastronomie, maar ook nieuwe gerechten. In totaal bevat de editie 2250 recepten, waarvan 500 van de allerbeste chefs ter wereld. Een onweerstaanbaar lekker boek voor zowel professionals en als gepassioneerde hobbykoks. LAROUSSE GASTRONOMIQUE KOSMOS UITGEVERS, 2015 - € 75,–
73
À TABLE
EN ROU TE
bourguignonne kost voor fijnproevers E L B A T À Charolais runderen
De charolaiskaas wordt vaak geconserveerd in Marc de Bourgogne, een distillaat van vergiste restanten van uitgeperste druiven Vis: karper, paling en snoek Karper wordt gevuld met gougère beslag, waarna hij in witte wijn op een laagje sjalotten of in rode wijn met uien wordt klaargemaakt. In court-bouillon gepocheerde paling wordt in stukken gesneden, gebakken en met mosterd mayonaise opgediend. Gelardeerde snoek wordt gebakken of gestoofd; er worden ook quenelles (langwerpige balletjes van gepureerde vis, vlees of gevogelte) van gemaakt. Vlees: potée bourguignonne, beursaudes, saupiquet Potée bourguignonne is een combinatie van schouder, schenkel en spek die zachtjes suddert met de groenten van het seizoen. De boerse beursaudes wordt gemaakt van de achtergebleven deeltjes van uitgesmolten varkensvet en in omeletten en salades verwerkt. De saupiquet uit de Morvan bestaat uit gebakken
plakken rauwe ham in een wijnsaus met sjalotten, peper, jeneverbessen en dragon. Vlees: filet de charolais en abats Filet de charolais met morieljes is een stuk gebakken runderhaas dat wordt opgediend met een lichte wijnsaus en heel kort gebakken morieljes. Ook met abats weten de Bourgondiërs raad, zoals blijkt uit het runderhart in rode wijn of de ossenstaart met spekjes à la vigneronne. Kip en wild: poularde à la bourgeoise en haas à la Piron Soepkip à la bourgeoise wordt gestoofd met blokjes spek en worteltjes. Haas à la Piron wordt met spek gepikeerd, gemarineerd en met een roomsaus opgediend. Slakken De wijngaardslakken of escargots de Bourgogne zijn ongeveer 45 mm lang. De schelp is geel-roze van kleur en voorzien van bruine groeilijnen. De slakken zijn pas na 2 à 3 jaar volgroeid en gelden als een populaire delicatesse. Kaas Bourgondië heeft veel verschillende kazen: époisses, ami du chambertin en aisycendré zijn voor liefhebbers van sterke smaken, soumain-train en saint-florentin hebben een mil-
der register, en dat geldt ook voor de geitenkazen, zoals de charolais (vaak geconserveerd in Marc de Bourgogne, een distillaat van vergiste restanten van uitgeperste druiven), kazen uit kloosters zoals de cîteaux en pierre-qui-vire. Nagerechten: snoepgoed, tartouillats, cacou en rigodons Veel plaatsnamen zijn verbonden met een zoetigheid: de corniottes van Tournus, cassissines van Dijon, cabaches van Chalon-sur-Sâone, nougatines en négus van Nevers en anis van Flavigny. U treft er ook boersere traditionele nagerechten aan: tartouillats (pannenkoekenbeslag dat met of zonder vruchtjes in koolbladeren in de oven wordt gebakken), cacou (clafoutis met zwarte kersen) en rigodons. Fruit is alom aanwezig, vooral diverse soorten kersen en zwarte bessen, die de smaak van de beroemde kir bepalen.
74
EN ROU TE
E L B A T À
escargots à la bourguignonne
Zelf maken:
(Voor 48 slakken. Voorbereidingstijd: 45 minuten. Bereidingstijd: 8 minuten) In de middeleeuwen golden slakken als mager vlees. Ze werden gebakken, met ui en olie klaargemaakt, aan spitjes gebraden of gekookt. In de 17e eeuw liep de consumptie terug. Dat bleef zo totdat diplomaat Charles-Maurice de Talleyrand ze aan het begin van de 19e eeuw weer in de mode bracht, door de beroemde chef-kok Marie-Antoine Carême te vragen ze klaar te maken voor de tsaar van Rusland.
Meng in een mixer 250 g zachte boter, 25 g fijngehakte sjalotjes, 4 uitgeperste tenen knoflook, 20 g fijngehakte peterselie, zout en witte peper. Schep op de bodem van elk slakkenhuisje een lepeltje kruidenboter, leg er een slak op, druk alles aan en vul de rest van het huisje ook met kruidenboter. Leg elk vol huisje op een schaal. Verhit de oven tot 200 °C. Zet de slakken er 8 minuten in. De boter
moet schuimen maar mag niet bruin zijn. Serveer de slakken direct.
Bron: Joël Robuchon – Larousse Gastronomique
75
EN ROU TE
À TABLE – BOEKEN
S A MENGE S TELD DOOR ANNA VENTER
4 x kook- en bakinspiratie MÉLANIE DUPUIS & ANNE CAZOR
GINETTE MATHIOT
TARTE TATIN
KOOKSCHOOL PATISSERIE
UITGEVERIJ VAN DISHOECK, 2015 € 79,95
PATTISERIEBIJBEL In de jaren dertig verschenen in Frankrijk Je sais cuisinier en Je sais faire le pâtisserie van Ginette Mathiot (1907-1998), kookboeken die onderdeel zijn gaan vormen van het Franse cultureel erfgoed. Tarte Tatin is een combinatie van deze twee patisseriebijbels. Een nuttig en uitgebreid bakboek dat de Fransen al jarenlang koesteren en nu voor iedereen toegankelijk is gemaakt. De recepten laten zien hoe eenvoudig het kan zijn om zelf taarten, gebak en soufflés te maken. Van tarte tatin en hazelnootpetitfourtjes tot kersentaartjes en soezen, van éclairs en meringues tot macarons en madeleines; in totaal meer dan 350 recepten. Dit standaardwerk mag in geen boekenkast ontbreken.
UITGEVERIJ KOSMOS, 2015 € 29,99
JULIA CHILD
DE KUNST VAN HET KOKEN
UITGEVERIJ KOSMOS, 2015 € 39,99
DE KLASSIEKE KEUKEN Julia Child woonde eind jaren vijftig in Parijs en volgde daar een koksopleiding bij Le Cordon Blue. Eenmaal terug in Amerika besloot zij een kookboek te schrijven om de Amerikanen de beginselen van de verfijnde Franse keuken bij te brengen. Haar 959 pagina’s tellende boek bevat alle hoogtepunten uit de Franse keuken, alle technieken en bereidingswijzen en wordt internationaal nog steeds op grote schaal gebruikt. Omdat de recepten vrijwel allemaal teruggrijpen op de klassieke Franse keuken, is het niet verwonderlijk dat er ook gerechten met pens, niertjes en ander orgaanvlees in staan. Foto’s zult u in dit boek helaas niet vinden, wel tekeningen die het boek een gezellig authentiek karakter geven.
À TABLE
VOOR DE GEPASSIONEERDE PATISSIER Kookschool Patisserie is een fantastisch bakboek met 100 pure patisserierecepten voor taarten, gebak, desserts, verschillende soorten deeg, crème en glazuur. Echte patisserie lijkt moeilijk, maar met dit inspirerende handboek vol duidelijke illustraties en stap-voorstapfotografie durft u elk recept aan. Het boek heeft een prettig groot formaat en is prachtig vormgegeven. Niks geen overdreven foto’s met gladgestreken theedoeken en verse veldbloemetjes, maar gewoon precies wat je als gepassioneerde patissier wilt zien en weten.
tip!
VICTOR BOUÉ, HUBERT DELORME & DIDIER STÉPHAN
ENCYCLOPEDIE VAN DE PATISSERIE EN DESSERTS
FONTAINE UITGEVERS, 2015 € 44,95
WATERTANDEN In deze encyclopedie worden 300 verschillende technieken stap voor stap uitgelegd, waarna u ze kunt toepassen in de 150 recepten die dit boek bevat. Stuk voor stuk culinaire hoogstandjes die je in de etalage van luxe patisseriewinkels aantreft. De recepten zijn op thema gerangschikt en worden steeds door een andere patissier gepresenteerd. De meest kleurrijke en artistieke ‘ontwerpen’ passeren daarbij de revue. En die zijn zodanig smakelijk gefotografeerd dat het water je voortdurend uit de mond loopt.
CHAUDEMENT RECOMMANDÉ
WINE BAR BISTRO C’EST TOUT Een nieuwkomer in de Amersfoortse binnenstad, maar snel stijgend in de lokale en regionale lijstjes. Wine Bar klinkt misschien Engels, maar wees ervan overtuigd: hier geeft Frankrijk de toon aan. Met wijnen, met gerechten en met ambiance. Bloemendalsestraat 24 3811 ES Amersfoort Telefoon: 033-4666906 winebarbistrocesttout.nl
LE VIEUX JEAN Een Frans toprestaurant in Delft. Met een wijnkaart die leest als een schatkaart en een wijnkamer die voelt als een kroondomein. Dat is niet voor niets, want hier worden ook de beste Franse wijnen geïmporteerd, geproefd in het proeflokaal en geleverd. Zie ook www.levieuxjeanvins.com. Heilige Geestkerkhof 3 2611 HP Delft Telefoon: 015-2130433 levieuxjean.nl
L’INVITÉ Lekker klassiek Frans uit eten aan de Bloemgracht, in het hart van de Amsterdamse Jordaan. Als je niet in Frankrijk zelf bent, kan het dan authentieker? Een toprestaurant waar je je direct thuisvoelt. Terecht een top-10 notering op de lijst van IENS met Franse restaurants in Amsterdam. Bloemgracht 47 1016 KD Amsterdam Telefoon: 020-5702010 invite.nl
CHAUDEMENT RECOMMANDÉ VEEL NEDERLANDSE RESTAURANTS LATEN ZICH INSPIREREN DOOR DE FRANSE KEUKEN IN AL HAAR FACETTEN. WE STELLEN HIER GRAAG ENKELE AAN U VOOR.
RESTAURANT BOAS Een culinaire ‘enclave’ in het noordoosten van het land waar Franse restaurants dun bezaaid zijn. Hier voel je je helemaal in La Douce France. Niet voor niets werd Restaurant Boas in 2012 al een keer uitgeroepen tot Fijnste Franse Restaurant van Nederland door het magazine Leven in Frankrijk. Golstraat 6 7411 BP Deventer Telefoon: 0570-619508 restaurantboas.nl
77
EN ROU TE
QUESTION DE GOÛT
Paola Westbeek is schrijfster, het brein achter het culinaire blog ladoucevie. eu en te zien op haar eigen YouTube kook-kanaal LaDouceVieFood. In de rubriek Question de Goût belicht zij de geschiedenis van een typisch Frans product.
Pruneaux d’Agen: delicatesse
uit de Lot-et-Garonne
À TABLE
deaux naar Parijs, Londen, Rotterdam ker en veelzijdig. Ik eet ze vaak als en de Nieuwe Wereld. tussendoortje of verwerk ze in allerlei Het oogsten van de pruneaux hartige en zoete gerechten. Wist u dat d’Agen gebeurt meestal machinaal tusgedroogde cranberry’s heerlijk zijn in sen half augustus en half september, een stoofpotje van konijn en kriekbier? als de donkerpaarse pruimen zo rijp Of dat gedroogde abrikozen het uitzijn dat ze zonder steeltjes vanzelf uit stekend doen in een geurige kiptajine de bomen beginnen te vallen. Eerst met flespompoen? Dankzij hun hoge worden reusachtige kragen onder de gehalte aan voedingsvezels, vitaminen bomen opengevouwen. Daarna woren mineralen, zijn gedroogde vruchden ze door machines voorzichtig ten ook nog eens erg gezond. Hoewel maar krachtig genoeg heen en weer ze hierdoor soms een wollig (of zelfs geschud, waardoor het rijpe fruit in DE PRUIMEN WORDEN medicinaal) imago krijgen. de kragen belandt. Meteen na de oogst Neem bijvoorbeeld gedroogde MET KANEEL- OF VANILLEworden de pruimen zorgvuldig gesorpruimen. Mijn oma had ze altijd in teerd en gewassen. De beste vruchten STOKJES INGELEGD IN WIJN, huis. Niet in de keuken, maar in een worden op roosters gelegd die verwit kastje in de badkamer. Naast het ARMAGNAC OF EAU DE VIE EN volgens in rekken gestapeld in een epsomzout, de lavendelolie en een ALS DESSERT GESERVEERD droogruimte van ongeveer 75°C-80°C fles magnesiummelk tegen brandend worden geschoven. Daar drogen de maagzuur. Laat ik wel eerlijk zijn, dat waren gewone gedroogde pruimen gedurende een periode van 18 tot 24 uur uit tot een pruimen en geen pruneaux d’Agen, een delicatesse die vooral in vochtigheidsgehalte van circa 22 procent. Na het drogen worden het zuidwesten van Frankrijk net zo geliefd is als foie gras. de pruneaux in een koele, droge ruimte bewaard. Net voordat Elk jaar als ik zomers in de Lot-et-Garonne kom, kijk ik uit ze op de markt komen, krijgen ze een heet bad dat ervoor zorgt naar het weerzien met drie van de meest karakteristieke landdat hun vochtigheidsgehalte weer stijgt tot ongeveer 30-35% . schappelijke schoonheden van het departement: de uitgestrekte Op dat moment zijn de glanzende, vlezige pruimen klaar voor heuvels vol gouden zonnebloemen, de weelderige wijngaarden consumptie. – als u de wijnen van Duras nog niet heeft ontdekt, moet u dat Vandaag de dag zijn er ongeveer drie miljoen pruniers d’Ente meteen gaan doen – en de keurige rijen onberispelijk onderhoudie ruim 70.000 ton vruchten per jaar produceren. Tweederde den pruimenbomen. van de productie vindt nog steeds plaats in de Lot-et-Garonne. Sinds de 12e eeuw zijn de vruchten van deze bomen onderPruneaux d’Agen zijn geliefd in het hele land. Ze worden met deel van de gastronomische geschiedenis van Frankrijk. In die kaneel- of vanillestokjes ingelegd in wijn, Armagnac of eau de tijd kwamen de kruisridders terug uit Syrië met damastpruimvie en als dessert geserveerd. Of gevuld met foie gras en gewikbomen die door de Benedictijnse monniken van Clairac, niet keld in spek of dunne plakjes magret, voor bij de apéro. Ze passen ver van Agen, geënt werden met de lokale pruimenbomen. Het uitstekend bij konijn en varkensvlees en vaak worden ze in zalige resultaat was een nieuwe soort dat prune d’Ente werd genoemd. terrines verwerkt. Zelf maak ik het lekkerste ijs ter wereld met Prune betekent in het Frans ‘verse pruim’ en pruneau ‘gedroogde grofgehakte pruneaux d’Agen, een vleugje sinaasappelrasp en flink pruim’. Enter betekent ‘enten’ in Oud-Frans. Deze pruim werd wat Armagnac. Het verbaast me dus niet dat je deze meesterlijke sindsdien in een zorgvuldig proces omgetoverd tot pruneaux pruimen in twee op de drie Franse huishoudens kunt vinden. d’Agen. Deze naam kregen ze omdat ze vanuit die stad per schip En dan naar alle waarschijnlijkheid niet in het medicijnkastje en route via de Garonne naar Bordeaux werden vervoerd en vanuit Bornaast de Rennies! GEDROOGDE VRUCHTEN ZIJN LEK-
78
EN ROU TE
In elke editie laat Patricia Jacob een gerenommeerde smaakmaker aan het woord over de Franse gastronomie.
Nader Bols, eigenaar van restaurant Le Bibelot:
lachen de
‘Onze borden
gasten toe’
VOORDAT NADER BOLS (58) LE BIBELOT OVERNAM, WAS HIJ SERVICEMANAGER BIJ HET HILTON SCHIPHOL. IN ZIJN EIGEN RESTAURANT SERVEERT HIJ FRANSE KLASSIEKERS MET EEN VLEUGJE MIDDEN-OOSTEN, DE REGIO WAAR ZIJN WIEG STOND. Vanwaar die liefde voor de Franse keuken? ‘Alles wat mooi is, komt uit Frankrijk: de mode, het levensritme, de wijn, het eten. De Franse keuken is de basis van alle andere wereldkeukens. De Fransen durven alles te bereiden. Ze eten duif,
voorbereidingen. Is het druk, dan kook ik mee. Vooral tournedos à la grandmère maak ik graag: ossenhaas in bladerdeeg met champignons en ui. Omdat het vlees verpakt is, is het moeilijk om te controleren of de tournedos gaar is. Ik vind het een uitdaging om ervoor te zorgen dat het vlees precies goed is.’
‘Onze kruiden maken de gerechten spannend’ kwartel, konijn, noem maar op. Hun keuken is enorm gevarieerd. Ik vind het ook leuk dat ze veel fruit in hun gerechten verwerken, zoals eendenborstfilet met bosvruchtensaus of flensjes met sinaasappelboter. Fruit geeft gerechten een frisse touch.’ Wie heeft je leren koken? ‘Mijn Egyptische moeder heeft mij de basisbeginselen van het koken bijgebracht. In het Hilton werkte ik veel samen met Hadi Djajapermana, de executive chef. Hij heeft mij uitgelegd hoe ik Franse gerechten moet maken. Bij Le Bibelot heb ik twee goede koks in dienst. Ik stuur ze aan en help ze bij de
ben om mensen te ontvangen. Dit jaar bestaan we 35 jaar. Ik vind het nog steeds fijn om mijn gasten te verrassen. Is er bijvoorbeeld iemand jarig, dan geef ik een cadeautje of steek ik sterretjes aan. Ik geef klanten een wow experience.’ LE BIBELOT OUDEGRACHT 181 3511 NE UTRECHT TEL. 030-2313353 WWW.LEBIBELOT.NL
Wat maakt jullie gerechten anders? ‘In onze gerechten verwerken wij vaak kruiden uit het Midden-Oosten: een snufje kurkuma op onze gegrilde kwartel, wat komijn in de tomatensaus bij onze gegrilde garnalen. Die kruiden maken onze gerechten spannend. Dat onze koks met plezier werken, proef je aan het scheutje liefde in het eten. Je ziet het ook aan de creatieve presentatie van onze gerechten; de borden lachen de gasten toe. Elk gerecht is een schilderij.’ Hoe zou je de sfeer omschrijven? ‘Gasten moeten zich thuis voelen bij Le Bibelot. Ik zorg dat ik er elke dag
RAS EL HANOUT De bewoners van de Bourgogne, de Elzas, de Champagne én de Auvergne claimen dat zij de stoofschotel coq au vin hebben uitgevonden. Tegenwoordig maken de meeste koks het met kip in plaats van haan. Ze stoven de kip meestal in rode wijn, maar er is ook een variant met Riesling: coq au vin blanc.
Nader Bols gebruikt voor zijn versie rode wijn en cognac. Ook doet hij er ras el hanout bij, een mengsel van specerijen als kardemon, nootmuskaat, gember en kaneel. Ras el hanout wordt veel gebruikt in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. In Nederland is het te koop bij grote supermarkten en Marokkaanse winkels.
79
SMA AKMAKER
EN ROU TE
Coq au vin Bibelot Ingrediënten:
»» 8 kippendijen met poot (zonder vel) »» 2/3 fles rode wijn »» 1/2 el oregano »» 2 laurierblaadjes »» 2 takjes verse tijm »» 2 el verse peterselie »» 125 g spekblokjes »» 10 zilveruitjes »» 50 g boter »» 200 gram champignons (klein) »» 2 tl olijfolie »» 3 el bloem »» 500 ml kippenbouillon »» 75 ml cognac »» zout en peper »» ras el hanout
E L B A T À
Bereidingswijze:
Maak eerst een marinade van de wijn, de laurier, tijm en oregano. Breng op smaak met zout en peper en doe de kippendijen erbij. Marineer de kippendijen het liefst een hele nacht (of minimaal 1 uur) in de koelkast. Smelt 2/3 van de boter in een grote braadpan en bak hierin het spek uit. Doe de zilveruitjes erbij en laat ze bruin kleuren. Voeg als laatste de champignons toe en bak deze nog 5 minuten mee. Breng op smaak met zout en peper. Neem alles uit de pan en bewaar apart. Pak nu de gemarineerde kip en giet af, maar bewaar de marinade. Dep de kip droog met een stuk keukenpapier en wrijf de stukken in met zout en peper. Voeg de resterende boter en de olijfolie toe in de braadpan en bak de kip bruin. Bestuif de kip met bloem. Giet de cognac erop en laat dit op hoog vuur verdampen. Roer de braadresten los van de pan. Verwarm de kippenbouillon. Schenk de bouillon bij de kip. Voeg de marinade en de ras el hanout naar smaak toe en laat op matig vuur afgedekt 45-60 minuten pruttelen of totdat de kip zacht en gaar is. Bestrooi met de verse peterselie.
Lekker erbij:
bestrijk sneetjes stokbrood met gehalveerde teentjes knoflook, sprenkel er olijfolie over en rooster het brood onder een hete ovengrill.
81
P U Z Z E LPA G I N A
EN ROU TE
Doe mee! Vul de antwoorden en uw gegevens vóór vrijdag 22 januari 2016 in op onze website. Ga naar www.enroute-magazine.nl. De winnaars ontvangen binnen twee weken bericht. De oplossingen en winnaars van de puzzels in het vorige nummer vindt u op pagina 90. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.
mots casés
win!
© frv100
3
4
5
9 1 10
11
6 8
Maak kans op ‘Voyage’, de nieuwe cd van Lavinia Meijer! 7
2
Op haar nieuwste album combineert Lavinia Meijer composities van Claude Debussy en Erik Satie met modernere werken van Yann Tiersen, bekend van zijn muziek voor de film ‘Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain’. Drie van de stukken voor de film zijn ook op deze cd te horen. Lavinia vertaalde deze stukken voor piano prachtig naar de harp.
12
13
1
-3AGA AXA BEY CLE ERE ERS EVE
2
ICI MIE NET NUE PIE PRE STO SUE
3
4
TET -4ABUS AISE ANES BEER ETES JURE
5
6
OXER PILE PLIS TSAR VASE VERT -5AERER
7
AGEES CELER ENGIN IRISE NAGEA PORTS TIGES VEULE
8
9
10
-6ACTEUR ALOSES ASTRES BISSAS DOPAGE ETEINS LIRAIS
11
12
13
-10OVATIONNER -11DELEGUERONT OBJECTIVITE
LAISSER NAUTILE RISETTE -8CEREBRAL GEIGNENT ILIENNES
ONAGRE SEMENT TESTEE TREVES YSOPET -7ELEVAGE INERTES
mots croisés K
J
win!
L
M
3
A B 8
C
1
D
2
Win 1 van de 5 exemplaren van ‘Beleef Corsica’! Alle clichés over Corsica zijn waar: berg in zee, Île de Beauté, vogeleiland, eiland van de liefde, vlindereiland, eigenzinnig en karaktervol, Frankrijk in het klein, noem maar op. Voor reizigers met een grote passie voor Corsica is dit boek een feest van herkenning. Daarnaast komen er minder bekende plekken aan bod die absoluut een omweg waard zijn.
E O F
P
Q
7
R 5
S 4
G
I 6
H
1
2
3
4
5
© frv100
N
6
7
8
HORIZONTALEMENT A PROTECTEURS DE CHÂTEAUX B OUI MAIS DU VIEUX SUD C SA MACHINE EST EN ROTATION D BEAU MUSCLE DU BRAS E BADINE POUR UN CAVALIER F C’EST UNE HORREUR G VRAIMENT TRÉS PEU H SALE COMME UN PEIGNE I NOTE DE DIAPASON VERTICALEMENT J RENVOI SONORE K JEUNE ÉTUDIANT L NAVIRE DE GUERRE M BIEN VRAIS N CHARME DE SORCIÈRE O ARME DE GUERRIER P STAND DE KERMESSE Q ROUE DE POULIE R REFUGE DE NAUFRAGÉ S LETTRE GRECQUE
82
E N ROU TE TEK S T: K ARIN DE KONING
En Route Lekker met de auto naar Frankrijk. Je kunt natuurlijk gewoon de tomtom aanzetten en je zo blindelings naar je eindbestemming laten gidsen. Toch is het aardig om onderweg, en route, wat meer te weten over waar je rijdt en waar je – met of zonder tomtom – op kunt letten.
In het Frans pris sur le vif
DE MEESTE VAKANTIEGANGERS
k iezen ervoor om naar hun vakantiebestemming de autoroute te nemen. Eigenlijk nemen ze dan niet de snelweg, maar de tolweg. Om erop te mogen rijden, betalen ze péage (tol). De tolwegen zijn aangelegd en worden onderhouden door particuliere ondernemingen waarin de Staat vaak aandelen heeft. Er zijn ook snelwegen die geen tolwegen zijn. Deze zijn door de Staat of de Regio aangelegd en worden ook door de overheid onderhouden. In een enkel geval wordt zo’n weg ook autoroute genoemd, maar meestal spreekt men van une quatre voies (een vierbaansweg). In Bretagne bijvoorbeeld zijn geen autoroutes, maar uitstekende quatre voies. Soms heeft zo’n quatre voie gelijkvloerse kruisingen, dus rotondes of stoplichten. Dan spreekt men liever over la voie rapide of la voie express. En wat je niet hoopt, gebeurt toch: des travaux (wegwerkzaamheden). Je ergernis wordt slechts ten dele weggenomen door het grote bord langs de weg met de tekst: Ici l’État investit pour vous (Hier investeert de Staat voor u). Vaak staan de kosten erbij vermeld. Daar schrik je van …
Je kunt ook op een route nationale rijden. Soms vierbaans, meestal tweebaans. Vroeger had je ook driebaans wegen, eigenlijk twee banen: één voor elke richting en een baan daartussenin om in te halen. Dat gaf zoveel frontale botsingen met dodelijke afloop, dat die wegen inmiddels vervangen zijn door óf vierbaanswegen óf tweebaanswegen met om de zoveel kilometer un créneau de dépassement, een tijdelijke verbreding tot vier banen om even lekker rustig die caravan of die vrachtwagen in te halen. De routes nationales, het woord zegt het al, worden door de Staat aangelegd en onderhouden. De minder belangrijke verkeersaders zijn les routes départementales, die door het departement verzorgd worden. Dan de andere weggebruikers. Meestal Fransen. Ook zij hebben een tomtom, maar noemen dat systeem niet zo. Ze spreken over le gps (global positioning system) of over le navigateur. Ze kunnen hun navigateur inmiddels uitbreiden met un coyote, een systeem dat de radars spot en signaleert. Dat voorkomt veel bekeuringen, want de Franse radars staan vaak heel gemeen
onderaan een afdaling. Er zijn nu ook coyotes op de markt die alles filmen wat zich vóór je afspeelt. Bij ongelukken kan dat heel handig zijn. En wat als de tomtom het begeeft of als de werkelijkheid niet strookt met de virtuele tomtomwereld? Bijvoorbeeld bij slecht aangegeven omleidingen? Dan vragen we gewoon de weg. Autoraampje open, bonjour zeggen tegen die tuinierende pensionado of die moeder met kinderwagen, en dan bijvoorbeeld: S’il vous plaît, la route pour x?, waarbij x de plek is waar je heen wilt. Bij het antwoord zijn drie woorden belangrijk: à gauche (linksaf), à droite (rechtsaf) en tout droit (rechtdoor). Dan is het zaak om te achterhalen wanneer je linksaf of rechtsaf moet. Bijvoorbeeld: au premier croisement (bij de eerste kruising), après l’église (na de kerk), au deuxième rondpoint (bij de tweede rotonde) of au troisième feu rouge (bij het derde stoplicht). Als u het begrepen hebt, zag dan hartelijk merci beaucoup, waarna de aangesprokene u zeker een bemoedigend bonne route zal toewensen. en route
83
EN ROU TE
InPROVERBES het Frans célèbres En voyage Op reis gaan. Voor de één een prachtige ontdekkingstocht, voor de ander een noodzakelijk kwaad. Met vele meningen en gevoelens daartussenin. Hoe dachten beroemde en minder beroemde Fransen over reizen? Allereerst het woord aan de positivo’s. In hun ogen zit reizen in de genen en verrijkt elke reis je leven: SPREEK WOORD:
Dès qu’il sait marcher, l’enfant sait voyager. Zodra het kan lopen, kan het kind reizen. ÉMILE ZOLA:
Rien ne développe l’intelligence comme les voyages. Niets ontwikkelt de intelligentie zozeer als het reizen. ALAIN BORER:
De tous les livres, celui que je préfère est mon passeport, unique in octavo qui ouvre les frontières. Het boek waar ik van alle boeken het meest van houd is mijn paspoort, de enige inoctavo die grenzen opent. PA U L M O R A N D :
Voyager, c’est être infidèle. Soyez-le sans remords; oubliez vos amis avec des inconnus. Reizen is ontrouw zijn. Wees het schaamteloos; vergeet uw vrienden in het gezelschap van onbekenden. Maar reizen doe je niet alleen maar voor je plezier. Voor sommigen heeft de reiziger ook plichten: R E N É D E C H AT E A U B R I A N D :
Un voyageur est une espèce d’historien; son devoir est de raconter fidèlement ce qu’il a vu ou ce qu’il a entendu dire; il ne doit rien inventer, mais aussi il ne doit rien omettre. Een reiziger is een soort historicus; het is zijn plicht om getrouw te vertellen wat hij heeft gezien of wat hij heeft horen zeggen; hij mag niets verzinnen, maar hij mag ook niets weglaten.
M A R C E L P R O U S T:
PIERRE DANINOS:
Reizen kan ook moeilijk zijn en bepaalde nadelen hebben:
S A C H A G U I T R Y:
Le véritable voyage de découverte ne consiste pas à chercher de nouveaux paysages, mais à avoir de nouveaux yeux. De ware ontdekkingstocht bestaat niet uit het zoeken naar nieuwe landschappen, maar uit het krijgen van nieuwe ogen.
L’une des choses que j’apprécie le plus quand je voyage à l’étranger, c’est de penser que je vais retourner en France. Een van de dingen die ik het meest waardeer als ik naar het buitenland reis is de gedachte dat ik weer terug zal komen in Frankrijk.
Ce serait une belle chose que de voyager, s’il ne fallait point se lever si matin. Reizen zou iets moois zijn, als je niet zo vroeg op hoefde te staan.
En somme, je m’aperçois que les voyages, ça sert surtout à embêter les autres une fois qu’on est revenu. Eigenlijk merk ik dat reizen er vooral toe dient om anderen er na terugkeer mee lastig te vallen.
JACQUES BREL:
PHILIPPE MEYER:
E D M O N D H A R A U C O U R T:
Misschien is het voor alle partijen beter om te geloven in het volgende adagio:
J E A N D E L A F O N TA I N E :
Le plus difficile pour un homme qui habite Vilvoorde et qui veut aller vivre à Honk-Kong, ce n’est pas d’aller à Hong-Kong, c’est de quitter Vilvoorde. Voor een man die in Vilvoorde woont en die in Hong-Kong wil gaan wonen, is het moeilijkste niet om naar Hong-Kong te gaan, maar om uit Vilvoorde weg te gaan. Partir, c’est mourir un peu. Vertrekken, dat is een beetje sterven. COLUCHE:
Partir, c’est crever un pneu. Vertrekken, dat is een lekke band krijgen. En dan zijn er de vraagtekenzetters, de afkerigen en de cynisten: RENÉ DESCARTES:
Lorsqu’on emploie trop de temps à voyager, on devient enfin étranger en son pays. Als je te veel tijd besteedt aan reizen, word je uiteindelijk een vreemdeling in eigen land.
Le tourisme est le moyen qui consiste à amener des gens qui seraient mieux chez eux dans des endroits qui seraient mieux sans eux. Toerisme is het middel om mensen die beter thuis zouden kunnen blijven naar plekken te brengen die er beter aan toe zouden zijn zonder hen.
LOICK PEYRON:
Le plus beau voyage, c’est celui qu’on n’a pas encore fait. De mooiste reis is die welke je nog niet gemaakt hebt. en route
84
EN ROU TE
fRanKrijkin de LAgelANden
DE STERREN VAN DE HEMEL In navolging van de engelen en de herders spelen en zingen mensen tijdens de donkere dagen voor kerst al twintig eeuwen lang de sterren van de hemel: van verheven missen en plechtige koralen tot eenvoudige volkswijsjes met vaak al even eenvoudige teksten, zoals de Franse noëls. Het Zutphens Barok Ensemble, versterkt met tien geweldige zangers, laat u de Messe de Minuit, een kerst-mis, van de Franse componist Marc-Antoine Charpentier horen. Charpentier maakte voor de melodie van deze mis gebruik van geliefde noëls. Behalve deze kerst-mis zullen drie kerstkoralen van Bach klinken, de Simphonie de Noëls van Charpentiers landgenoot Michel-Richard de Lalande en fraaie muziek in kerstsfeer van Lorenzo Allegri. Zaterdag 19 december – 20.15 uur Kapel op ’t Rijsselt, Eefde Zondag 20 december – 15.30 uur Sint Bernulphuskerk, Oosterbeek
NIEUWJAARSCONCERT VAN GOGH Tot en met 17 januari 2016 is in het Karmelklooster in Drachten de ten-
toonstelling ‘Het mooiste van Van Gogh’ te zien. Op de afsluitende dag leggen celliste Karlien Bartels en pianist Roland Aalbers muzikale verbanden tussen de donkere Nederlandse schilderijen van Van Gogh en de veel lichtere toon die hij op zijn Franse doeken laat zien. Zij doen dat met muziekwerken van zijn Franse en Nederlandse tijdgenoten. Op het programma staan onder meer werken van Camille Saint-Saëns, Gabriel Fauré en Claude Debussy. Datum: 17 januari 2016, 15.00 uur. Entree: € 17,50 incl. concert en de expositie ‘Het mooiste van Van Gogh’. Het klooster is i.v.m. de tentoonstelling geopend van 13.00 - 17.00 uur. Karmelklooster Drachten, Burgemeester Wuiteweg 162, Drachten T: 0512 - 512103 E: info@karmelklooster.nl www.karmelklooster.nl
Zondag 6 maart Première en cd-presentatie ‘Serge Gainsbourg Forever’. M.m.v. het Red Limo String Quartet en Klaas van Donkersgoed (drums). Aanvang 14.30 uur. Tivoli/Vredenburg, Utrecht Tickets: www.tivolivredenburg.nl Donderdag 10 maart ‘Serge Gainsbourg Forever’, m.m.v. het Red Limo String Quartet Bibelot, Dordrecht www.bibelot.net Zaterdag 19 maart ‘Un Homme et Une Femme’, met Nicolaas Duin op accordeon. Theater Podium Reimerswaal www.podiumreimerswaal.nl
FRANSE CHANSONS LIVE
MARJOLIJN POLFLIET www.franse-chansons.nl
BRITTA MARIA & MAURITS FONDSE www.brittamaria.nl
Vrijdag 11 december Ledeltheater, Oostburg www.ledeltheater.nl
Zondag 10 januari Nieuwjaarsconcert ‘Un Homme et Une Femme’, met Nicolaas Duin op accordeon. Cultuurboerderij, Westelbeers (N.B) www.cultuurboerderij.nl
Zaterdag 12 december Winterdorp Intratuin, Koudekerke
Zondag 17 januari ‘Un Homme et Une Femme’, met Rob Stoop op accordeon. De Flierefluiter, Hilvarenbeek www.flierefluiter.nl
Donderdag 18 februari Schoolconcert Reynaertcollege, Hulst
Zondag 28 februari Try-out ‘Serge Gainsbourg Forever’ De Werf, Hauwert www.dewerfhauwert.nl
Woensdag 17 februari Schoolconcert Carolus Borromeus College, Helmond
Vrijdag 19 februari Spiegeltheater, Middelburg www.spiegeltheater.nl Zaterdag 20 februari ’t Podium, Zaamslag www.podiumvanzaamslag.nl
85
EN ROU TE
TEK S T: ANTOINET TE TERLIZZI
fRanKrijkin de LAgelANden De Alliance Française Nederland organiseert naast de taalcursussen Frans ook lezingen, films, theater- en muziekavonden en excursies. Bent u een liefhebber van Frankijk en/of de Franse taal, dan bent u van harte welkom bij onze lessen of een culturele activiteit. Kijk voor het volledige programma op www.alliance-francaise.nl. Daar vindt u ook een Alliance bij u in de buurt. Bos, de publieksprijs bij het ‘Concours de la Chanson’ in de Kleine Komedie te Amsterdam. In zijn programma, waarin Frédéric Dorfmann zichzelf begeleidt op gitaar, wordt elk chanson door hem persoonlijk op een treffende manier in het Frans ingeleid. Zijn prettige, warme stem heeft een timbre dat tussen dat van Brel, Brassens en Ferrat in ligt.
CULINAIR & FRANKRIJK, EEN FIJNE COMBINATIE Christianne Muusers geeft regelmatig lezingen bij de Alliance Française over culinair/historische onderwerpen. Zij heeft Nederlandse Taal- en Letterkunde gestudeerd aan de Universiteit Utrecht. Gaandeweg heeft zij zich gespecialiseerd in Middelnederlandse kookteksten, en vervolgens haar terrein uitgebreid tot Europese middeleeuwse kookteksten en uiteindelijk kookteksten tot 1800/1900). Taal: Nederlands. DATA: 11 januari AF Breda, De Franse keuken in de middeleeuwen 10 maart AF Dordrecht, van Carême tot Escoffier
DATA: 21 februari AF Deventer, La Victoire en chantant 22 maart AF Ommen, chansons 1 april AF Roermond, La Victoire en chantant
LEZINGEN OVER NAPOLEON
LEZINGEN OVER DE FRANSE PERS Jean-Michel Croissandeau, voormalig hoofdredacteur van dagblad Le Monde spreekt in het voorjaar over La presse française face à ses défis (De uitdagingen van de Franse pers). Taal: Frans
MUZIEK: FRÉDÉRIC DORFMANN Frédéric Dorfmann is geboren in Frankrijk en woont sinds 20 jaar in Nederland, waar hij Frans doceert op de middelbare school. Hij volgde enkele jaren zangles bij de bekende zangpedagoge Maria Rondèl en won in 1998, onder begeleiding van pianist Martijn
ONDERWERPEN: • De morele en politieke crisis van de Franse media • De crisis van de schrijvende pers door de confrontatie met – en de dictatuur van – de razendsnelle groei van informatiestromen • Het wantrouwen ten aanzien van journalisten DATA: 11 februari 11 mei
AF Zutphen AF Utrecht
Henri Helfre, een gepensioneerde rechter uit Lyon, is altijd gepassioneerd geweest van geschiedenis en die van Napoleon in het bijzonder. Wie was Napoleon? Een briljant militair genie? Wat is er waar van zijn imago als liefhebber van vrouwen? Hoe dan ook, Napoleon had een grote invloed op ons kleine landje, onder andere door zijn administratieve en financiële hervormingen. Taal: Frans DATA: 1 maart AF Breda Napoleon et la Hollande 2 maart AF Kennemerland Napoleon et les Pays-Bas 3 maart AF Eindhoven Qui était Napoleon? 4 maart AF La Haye Napoleon et les Pays-Bas 7 maart AF Deventer Qui était Napoleon 8 maart AF Arnhem Napoleon et les Pays Bas 9 maart AF Amersfoort Napoleon et les femmes 10 maart AF Nijmegen Qui était Napoleon?
86
EN ROU TE
De warmte van nostalgie
EN ROUTE-TOURNEE COR BAKKER EN GERARD ALDERLIEFSTE
MUZIKANTEN COR BAKKER EN GERARD ALDERLIEFSTE WONEN BIJ ELKAAR OM DE HOEK IN AMSTERDAM. ZE HOUDEN ALLEBEI VAN GOED ETEN EN DRINKEN EN PRATEN GRAAG OVER MOOIE MUZIEK, HET LEVEN EN REIZEN. ZITTEN ZE SAMEN WEER EENS LEKKER TE ETEN, DAN SLUITEN ZE DE AVOND ALTIJD AF BIJ DE PIANO. UIT DIE ONTSPANNEN AVONDJES SAMEN, IS EEN VOORSTELLING GEROLD: EN ROUTE. VANAF JANUARI 2016 STAAN ZE HIERMEE IN DE THEATERS. ZE STROOIEN MET MUZIEK EN ANEKDOTES EN NEMEN BEZOEKERS MEE TERUG IN DE TIJD. TEKST: MIRTHE SMEETS • BEELD: B. VINK
T
IJDENS EN ROUTE LATEN
Gerard Alderliefste en Cor Bakker Nederlandse en Franse liedjes horen. Gerard richtte zich met zijn band Alderliefste al specifiek op Franse muziek, voor Cor is dit voor het eerst. ‘Het zijn prachtige chansons in de mooiste taal van de wereld. Sterker nog: die taal ís muziek.’ Toen Cor 19 jaar was, reed hij met zijn toenmalige vriendinnetje in zijn 2CV naar Frankrijk. Langzaam, via binnenwegen, tuften ze naar de Provence. Ze hadden weinig geld, maar dat maakte niet uit. Alles was goed. Hij was nog nooit in Frankrijk geweest. Zijn ouders durfden er niet naartoe omdat ze de taal niet spraken, en juist daarom was Cor nieuwsgierig naar het land geworden. ‘Het idee van avontuur, van onderweg zijn op een ongedwongen manier, dat wil ik graag meenemen in deze tournee.’ In de theaters waar ze spelen, zetten ze bij wijze van spreken de klassieke cassettebandjes van vroeger weer op; de Franse hits die onderweg naar la douce France door hele families gedraaid werden. Ook Gerard heeft goede herinneringen aan de lange Franse zomers. Met zijn familie ging hij elk jaar naar de Loire. Daar speelde hij gitaar bij het kampvuur. ‘Ik wil bezoekers laten genieten van de schoonheid van Frankrijk, het land waar ik nog steeds graag kom met mijn gezin. Ik hoop dat ze zich tijdens de avond
optrekken aan de Franse joie de vivre en dat ze ook aan voorbije tijden kunnen denken met een glimlach, dat het nostalgie is die ze verwarmt.’ Liedjes uit collectief geheugen Net als Cor houdt Gerard van Franse auto’s. Hij had drie Citroën 2CV’s, maar de laatste jaren rijdt hij in een Citroën DS (Snoek) uit 1973. Voor hem is die auto onlosmakelijk aan Frankrijk verbonden, net als de taal, een café crème, een croissant met roomboter en jam, de heerlijk gekruide gerechten uit de alpengebieden en zo veel meer. Hij komt helemaal in de Franse sfeer als hij straks in deze Snoek naar de show rijdt. Op het podium laten ze Franse en Nederlandse liedjes horen die in het collectieve geheugen van de mensen zitten. Cor zit achter de piano, Gerard speelt gitaar en zingt. Ondanks hun drukke agenda’s kozen de vrienden ervoor om deze tournee op te zetten. Om zichzelf uit te dagen, om het plezier, om het vrije gevoel. Cor: ‘Zelf creëren is het leukste wat er is. Verder zochten we bewust leuke theatertjes op. Fijne plekken om te spelen, knus, intiem.’ Gerard: ‘De combinatie van gitaar en piano is zó mooi. Daarbij hebben we de klassieke muzikantenklik. Het is heel fijn om samen te spelen. We genieten echt van elkaar. Ook als we iets niet hebben gerepeteerd, volgen we elkaar al snel op.’
Uit de comfortzone Tijdens de show willen ze ook allebei iets doen dat ze eng vinden. Cor: ‘Ik houd ervan om dat te doen. Je moet niet te veel in je comfortzone blijven.’ Wat dat enge precies is, weten ze nog niet. Gerard: ‘Ik zou het wel spannend vinden om klassiek gitaar te spelen. Of om zonder gitaar op te treden en enkel mijn stem te gebruiken. De gitaar is toch een soort schild geworden, iets waarachter je je verstopt. Als je je gitaar niet hebt, wat doe je dan met je handen? Cor: ‘Toen ik met cabaretier Mike Boddé samenwerkte, was ik onder de indruk van zijn keuzes. Mike liet moeilijk stuk pianospel horen, iets waar hij weken voor moest oefenen. Zelf zong ik in die show een liedje. Dat was voor mij een hele overwinning. Benieuwd wat voor spannends we in En Route zullen laten zien? Kom maar kijken! Laat je verrassen.’ Welke liedjes ze precies gaan opvoeren, houden ze ook nog geheim. Sommige liedjes hebben ze al eens voor publiek gespeeld, maar het gros nog niet. ‘Er zijn liedjes die zo aan mezelf verbonden zijn, dat ik ze ook nu speel, zoals de liedjes van Shaffy, die ik de laatste vijf jaar van zijn leven begeleidde,’ vertelt Gerard. Cor: ‘Shaffy was zó groot! Als hij buiten Nederland had geleefd, was hij een internationale ster geworden.’ De muzikanten kunnen niet wachten om op tournee te gaan. Cor: ‘De voorstelling wordt verrassend en verfrissend; zo’n avond die te snel voorbijgaat. Ik vind het heerlijk als je bij de eerste tonen van een lied al voelt dat het publiek met je meegaat. En route wordt een feest van herkenning!’ en route
VOOR INFO EN SPEELDATA VAN EN ROUTE: WWW.CORBAKKER.NL
87
TAG GE RREEPPOORRTA
EN ROU TE
‘De Franse taal ís muziek’
COR BAKKER … IS PIANIST EN IMPROVISEREND MUSICUS. HIJ IS ONDER MEER BEKEND VAN ZIJN SAMENWERKINGEN ME T PAUL DE LEEUW, VAN ZIJN TIJD AL S VA STE PIANIST BIJ HE T ME TROPOLE ORKEST EN ZIJN THE ATERPRODUCTIES COR BAKKER ONT VANGT. HIJ BEGELEIDDE NAGENOEG ALLE BEL ANGRIJKE ARTIESTEN DIE NEDERL AND RIJK IS. DA ARNA A ST GEEF T HIJ ONLINE PIANOLESSEN VIA ZIJN WEBSITE: W W W.PIANOSPELENMETCOR.NL
GERARD ALDERLIEFSTE … IS VERSL AVINGSARTS EN MUZIK ANT. HIJ IS Z ANGER EN GITARIST VAN DE BAND ALDERLIEFSTE EN GA AT VANAF 2016 SOLO INITIATIE VEN ONTPLOOIEN. W W W.GER ARDALDERLIEFSTE.NL
88
R E P O R TA G E
EN ROU TE
EIND JANUARI VINDEN DE (BESLOTEN) AUDITIES PLAATS VOOR HET CONCOURS DE LA CHANSON ALLIANCE FRANÇAISE, DÉ NATIONALE ZOEKTOCHT NAAR FRANSE CHANSONTALENTEN. HET CONCOURS DE LA CHANSON BLEEK IN DE AFGELOPEN JAREN DE PERFECTE START VAN EEN CHANSONCARRIÈRE VOOR ONDER ANDEREN DAVINE, ALDERLIEFSTE EN WENDE SNIJDERS.
O
P ZONDAG 20 MAART
2016 vindt de finale plaats van het 32e Concours de la Chanson Alliance Française in Theater Diligentia te Den Haag. Aanvang 14.30 uur. Er zijn nog kaartjes. De finalisten dingen mee naar de Liesbeth List Prijs Jeunes Artistes, de Prix Citroën de la Créati-
vité, de TV5MONDE publieksprijs en de Grand Prix Alliance Française. De vakjury bestaat uit componist Tonny Eyk, conferencier en schrijver Bart van Loo, organisator /muziekuitgever Frances Gramende en een gastjurylid. De presentatie is in handen van Frederik Steenbrink, oud-winnaar van het Concours en theaterartiest.
Voor deze gelegenheid komt hij over uit Parijs. Gast is Sjors van der Panne, Publieksprijs winnaar Concours 2008 en winnaar van The Voice in 2014. Tijdens de finale zal ook de winnares van 2015 Stella-Louise Göke haar opwachting maken. De winnaar mag op 4 juni 2016 optreden in het theater van de Alliance Française in Parijs.
89
REIZEN
EN ROU TE
Jezelf thuisvoelen in Parijs
Ontbijtbuffet
In ons 150 jaar oude appartement, midden in Parijs, kunt u logeren in één van onze vijf schitterende kamers. Vanuit het gare du Nord, waar de Thalys aankomt, loopt u zo bij ons binnen. De kamers hebben nog de originele details, marmeren schoorstenen, eikenhouten parketvloeren en rijk gedecoreerde plafonds. Een heerlijk huis, ideaal voor een ontspannen bezoek aan Parijs. begin van de dag, en dat maakt het grote verschil met een verblijf in een hotel. We hebben diverse kamers die ook geschikt zijn voor 3 of 4 personen. 3 kamers delen 2 badkamers, 2 kamers hebben een eigen badkamer. Het installeren van privébadkamers zou de originele details en charmes tenietdoen! We bieden ook arrangementen op maat aan voor een speciaal familie- of vrienden evenement.
Arrangementsprijs: € 200,- (1 of 2 pers.) Toeslag voor elke extra nacht op basis van 1 of 2 personen: € 100,Toeslag voor ieder extra persoon op dezelfde kamer: €15,- p.p.p.n. Toeslag voor kamer met privébadkamer: €20,- per nacht per kamer Toeristentoeslag: € 1,- p.p.p.n. Bovenstaande aanbieding is geldig van 1 december 2015 t/m 31 mei 2016 op basis van beschikbaarheid, onder vermelding van code: Paris En Route. Montmartre
Arrangement ‘Paris En Route’ Met 7 metrolijnen en 14 buslijnen, bezoekt u de gehele stad. Maar Montmartre, de Sacré-Coeur, het Canal Saint-Martin, de Opéra Garnier, Galeries Lafayette, Les Halles of het Louvre zijn ook wandelend te bereiken. Graag delen we onze kennis van de stad met onze gasten. Zoals die geheime ingang van het Louvre, bijzondere boutiques, geweldige restaurants of heerlijke markten! Het ontbijt is een fantastisch
• 2 overnachtingen in een stijlvolle tweepersoonskamer • 2 x heerlijk ontbijt voor 1 of 2 personen • Flesje rood of wit naar keuze EN ROUTE
TOUTE S D IR E C T IO N S
Arrangementsprijs: € 200,- (1 of 2 pers.) Informatie en reserveren (o.v.v. bovenstaande code 'Paris En Route'): www.aroominparis.com peetverrest@gmail.com +33 (0)6 33 10 25 78
90
EN ROU TE
Wie won wat? R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T RONOM I E - TA A L - E V E N E M E N T E N
#145 - NAJAAR 2015
‘In Parisiennes zit een prachtige kracht’ SANCERRE, SAND & CHAVIGNOL Culinaire trip door de Berry
Nancy Hippe stad met rijke historie
TOPTUINEN IN DE LOIRESTREEK
Franse symmetrie en Engelse spontaniteit OP Z’N FRANS
Rendez-vous in de hoogste kringen SIMONE SIGNORET
BP
K WARTA ALUITGAVE
Actrice en activiste
€ 5,95
R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T R O N O M I E - TA A L - E V E N E M E N T E N
COUTURIER MART VISSER:
E R K # P 9118 7 2
E N R O U T E # 14 5 - N A J A A R 2 0 15
Cocorico ! Qui s’y frotte s’y pique ours !
R FRANKRIJ K IN ’T BIJZONDE
ER145_A-Cover.indd 1
Oplossingen en winnaar van de prijsvraag in En Route 145 (najaarsnummer 2015): CONNAISSEZ-VOUS L A FR ANCE ? Oplossing: 1. Madame de Pompadour 2. Ménèrbes 3. Bergues 4. Bruno Cremer 5. Stanislas Leszczynski Winnaars van het boek ‘De zaak-Saint-Fiacre’ I.C.M. Renders, Rosmalen H. Romein-van Dorp, ‘s-Gravenzande L. Schuurkamp, Harderwijk C.C.M. Stiny-stet, Largentière (F) N.J.W. Streefkerk, Rotterdam
EN ROUTE PRIMEUR PRIJSVR A AG Oplossing: Claude Monet Winnaars van het boek ‘Puur Côte d’Azur’ M.C.F. Ouwehand-Struijk, Dordrecht Y.M. Renzenbrink, Berkel en Rodenrijs I.B. Scholte-Eijkemans, Rosmalen D. Scholts, Abcoude R.M. Schreuders, Tilburg
PUZZELPAGINA: MOTS C ASÉS Oplossing: montgolfière Winnaars dvd ‘Trois souvenirs de ma jeunesse’ S. Hofstee, Dieren I.I.M. Huibers, Wageningen H.J.A.M. Jacobs, Eindhoven J.H.J. Koren-van der Post, Rotterdam M.J.F. van der Korst, Best PUZZELPAGINA: MOTS CROISÉS Oplossing: naval Winnaars van het boek ‘Anders Ardèche’ J.N.H. Boelen, Elsloo A.G. Bosch, Leeuwarden E.K.A. Brandse-Bruins, Bennebroek J.L. van den Broek, Groningen T.L. Dijk-Gilhuis, Harderwijk
31-08-15 16:42
Volgende keer in En Route Nummer 148 – voorjaarseditie 2016
1
De grandeur van Nord-Pas de Calais Exclusief interview met Julien Clerc Stadsreportage Toulon
30 jaar En Route! La Vallée du Loir: dromerig, loom en verrassend en nog veel meer!
Nu in de winkel: het najaarsnummer van Maison en France
jaargang 18 ■ najaar 2015
»» La Drôme: het beste buitenbeentje van de Provence »» Exclusief: Toon Hermans aan de Méditerrannée »» Reportage: het mooiste van Les Baux-de-Provence »» De diva van de Opera van Monaco »» Isola 2000: mondain skiën in Zuid-Frankrijk
jaargang 18 ■ najaar 2015
Maison en France
Nu in de winkel: het winternummer van Côte & Provence
R S TO O F D E ‘ RO U G E ’ O L A 2000 • W I J N : ZO N D O O E S B AU X- D E- P ROV E N C E • I S E N C E • H E T M O O I S T E VA N L T E N B E E N TJ E VA N D E P ROV T E R 2 0 1 5 • L A D RÔ M E : B U I CÔTE & PROVENCE • WIN
»» Chambres & Gîtes: inspiratie, tips en trucs »» Auteur Michael Berg over de Creuse »» Binnenkijken in een eeuwenoude tempelierswoning »» Verhuren in 2016: waar moet u op letten? »» Wonen en werken in de Franse Alpen
www.maisonenfrance.com
GELUK IN HOGERE SFEREN
Wonen en werken in de Franse Alpen VERHURE N IN 2016
Bied kwaliteit voor een scherpe prijs!
De koning te rijk in Zuid-Frankrijk REPORTAGE:
Het mooiste van Les Baux-de-Provence
KOM OOK NAAR DE MAISON EN FRANCE KASTEELDAG ! zondag 29 november
Chambres & Gîtes INSPIR ATIE, INTERVIEWS , TIPS
IEF: EXCLUS
ANS TOAANONDEHEMÉDIRM TERRANNÉE
THUIS IN DE CREUSE
Schrijver Michael Berg over ‘zijn’ streek
De diva van de Opera van Monaco
& TRUCS
N IEU
W!
SHOWSTO PPERS
Waarom de koop tóch niet doorging
ISOLA 2000:
mondain skiën in Zuid-Frankrijk
BINNENKI JKEN ...
in een sfeervolle tempelierswoning in de Dordogne
LA DRÔME:
HET BESTE BUITENBEENTJE VAN DE PROV&ENCE GITES + CHAMBRE S D’HÔTES
BP
€ 5,95
FEMME AU BOULOT: Koos werd dierenarts in de Bourgogne LIFESTYLE: culinaire road trip door het Juragebergte UIT DE PRAKTIJK: wat als je niet meer zelf kunt beslissen? KLUSSEN MET ARJAN: hoe zit het met de vloeren? REPORTAGE: het authentieke karakter van de Queyras FRANSE TAAL: l’amour passe par l’estomac En nog veel meer!
MeF0515_CoverMetEAN.indd 1
PROVENÇ AALSE PRACHTWIJN:
zondoorstoofde ‘rouge’
14e jaargang • winter 2015 www.coteprovence.nl
BP
19-10-15 13:17
€ 6,95
Cocorico ! Ça me fait plaisir !
R FR AN KR IJ K IN ’T BI JZ ON DE
JAA RABONNEM ENT € 27,5 0
NEEM EEN ABONNEMENT OP EN ROUTE en ontvang Kolderiek Frankrijk van Ludique le Vert t.w.v. € 16,95*
NEEM NU EEN JAARABONNEMENT VOOR MAAR
OVER ‘KOLDERIEK FRANKRIJK’
Ludique le Vert emigreerde na zijn pensionering naar ZuidwestFrankrijk, waar hij nu met zijn vrouw in een oude boerderij woont. Op internet publiceert Ludique geestige columns over zijn nieuwe plattelandsleven. In 2014 werden zijn eerste Kom een avond genieten in een Frans restaurant u in de buurt. stukken bij gebundeld in ‘Hilarisch Frankrijk’. Onlangs verscheen 4-gangen diner, inclusief koffie voor € 34,50 + gratis Frankrijkmagazine! ‘Kolderiek Frankrijk’, dat op dezelfde humoristische wijze Reserveren: vanaf 15 oktober op www.enroute-magazine.nl/atable verdergaat. Bent u abonnee? Dan heeft u voorrang en kunt u vanaf 1 oktober al reserveren
Dinerdagen €Franse 50 27, 14 t/m 23 november 2014 OF GEEF ER EEN CADEAU EN ONTVANG ‘KOLDERIEK FRANKRIJK’ VAN LUDIQUE LE VERT CADEAU!*
Een jaartje Frankrijk, want een abonnee van En Route: »» krijgt voordelig toegang tot onze En Route Evenementen »» leest natuurlijk ook de En Route Primeur nieuwsbrief »» abonneert zich voordelig op Maison en France of Côte & Provence
www.enroute-magazine.nl Een abonnement op En Route kost € 27,50 (Nederland/België). Overige landen: € 38,50. *Deze aanbieding is geldig t/m 1 maart 2016 en zolang de voorraad strekt. Voor verzending van het boek brengen we € 4,50 verzend- en administratiekosten in rekening.
Géén reserveringskosten • Direct contact met de verhuurder
www.ChambresdHotesWijzer.nl Meer dan 850 kleinschalige vakantieadresjes door heel Frankrijk
vanaf
vanaf
vanaf
€ 85
€ 60
€ 165
Zelf verhuren? Ga naar www.chambresdhoteswijzer.nl/verhuren