En Route voorjaar 2021

BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 171 | VO OR JA A R 2 021 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L

VERDUN

OORLOGSTOERISME AAN DE MAAS

TUSSEN LYON EN AVIGNON EVEN WEG VAN DE AUTOROUTE DU SOLEIL

NORM ANDIË ONTHAASTEN TUSSEN KOEIEN EN KRIJTROTSEN

PICARDIË

UNIEK ERFGOED IN LE VIMEU

DE FLANKEN VAN DE MONTVENTOUX FIETSEN LANGS LAVENDEL EN RAVIJNEN

© Kris Dewitte / Versus Production

DONDERDAG EN ZONDAG OM 21:00

NL

PAR AMOUR DU CINÉMA

europe.tv5monde.com 71

41

500

421

ÉDITO

Goede vlucht!

lke keer als we in het eindredactie-proces van de nieuwe editie van En Route zitten, rijst de vraag: wat plaatsen we ditmaal op de cover? Onze art director Marcel selecteert dan zo’n t­ wintig coverbeelden waar we ons vervolgens met een aantal man over buigen. Tien jaar geleden deden we dat nog ‘live op locatie’, maar nadat Marcel naar Frankrijk was verhuisd, werd dat een online aangelegenheid. En dat werkte ook prima. We hadden gelukkig nog geen coronapandemie nodig om daar achter te komen.

Meestal zijn we het al snel over de coverkeuze eens. Zo ook deze keer. We zochten een beeld dat niet alleen het voorjaarslicht zou laten zien, maar ook zou uitnodigen om er weer op uit te trekken. Om de weidsheid van de wereld te herontdekken, om los te breken uit die beklemmende coronacocon waar we met z’n allen nu al zo lang in gevangen zitten en waaruit we zo graag zouden willen wegvliegen.

ANDY ARNTS De coverfoto van dit voorjaarsnummer is dan ook vanuit vogelHOOFDREDACTEUR perspectief genomen en laat ‘La Porte d’Aval’ zien, de beroemde ­krijt­rots in het Normandische Étretat, die zo sterk aan een olifant doet denken. Schrijver Guy de Maupassant was afkomstig uit Normandië en keerde dikwijls naar zijn geboortestreek terug, als het woelige Parijse societyleven van eind 19e eeuw hem te veel werd. Dan nam hij de trein vanuit het Gare Saint-Lazare en was hij binnen enkele uren terug in de campagne, waar ‘tijd’ geen factor was, de mensen nog niet door de waan van de dag werden beheerst en de zilte zeewind hem nieuwe kracht en rust schonk. Ik herken dat verlangen en schreef er onlangs nog een boek over: Terug naar de verloren tijd.

Zo wil ook iedere francofiel die ik ken bij tijd en wijle wegvliegen uit de maatschappelijke ratrace en neerstrijken in dat rustieke, paradijselijke Franse land waar alles nog mooi en goed is. De een vindt dat paradijs in het noorden, de ander in het zuiden, westen of oosten. Daarom hebben we in deze voorjaarseditie weer een gevarieerde selectie van streken en plaatsen samengesteld, zodat we straks, als de tijd ons beter gezind is, weer vol nieuwe reislust zuidwaarts kunnen gaan.

Ik wens u alvast een goede vlucht!

EN ROUTE

3

TEAM EN ROUTE Patricia Jacob Eindredactie, cultuuragenda & tekst

Marcel Reimer Vormgeving, fotografie & tekst

Karin Jurgens Nieuwsrubriek ‘Faits’ & tekst

Suzanne Rietmeijer Nieuwsrubriek ‘Aujourd’hui à Paris’ & tekst

Karin de Koning Taalrubrieken ‘Pris sur le vif’ + ‘Citations histo­ riques’ & tekst

Jeroen Sweijen Columns, tekst, eindredactie

Renate van der Bas Columns & tekst

Paul van Laar Boekrecensies & tekst

Paola Westbeek À Table: ‘Question de goût’ & tekst

Paul le Blanc Columns & tekst

Sylvain Lelarge Taalrubriek ‘Cueilleurs de mots’

Laura Jane Heppener À Table: recepten

Marina de Massiac Tekst (À Table)

JAARGANG 36, NUMMER171, VOORJAAR 2021 – LOSSE VERKOOPPRIJS: € 8,45 En Route is een uitgave van Publièra Publishers (www.publiera.nl) en verschijnt 5 maal per jaar.

Vragen, suggesties, opmerkingen aan de redactie kunt u mailen naar info@publiera.nl of via de website enroute-magazine.nl U I T GE V E R : Michiel Bom | H O O F D R E DAC T E U R : Andy Arnts | VO R M GE V I N G : Marcel Reimer E I N D R E DAC T I E : Andy Arnts, Patricia Jacob, Jeroen Sweijen OV E R IGE M E DE W E R K E R S : Karin Boersema, Rob Dijksman, Elly van Linschoten, Christine Pannebakker, Anna Roelofsz, Joost Smitskamp en Els Spanjer C OV E R F O T O : Etretat, Pays de Caux – foto: proslgn/Adobe Stock A DV E RT E N T I E S : enroute-magazine.nl/adverteren | D RU K W E R K : PRinterface A B O N N E M E N T E N : Regulier Jaarabonnement En Route: Nederland, België: € 30,–. Overige landen: € 40,–.

Combinatieabonnement met Maison en France of Côte & Provence magazine: Nederland, België: € 52,50. Overige landen: € 72,50.

Frankrijk Compleet (3 abonnementen): Nederland, België: € 77,50. Overige landen: € 97,50.

Prijswijzigingen voorbehouden.

O P G AV E E N V R AGE N OV E R A B O N N E M E N T E N : E N ROU T E- M AG A Z I N E . N L

Abonnementen worden aangegaan voor een bepaalde periode. Voortijdige beëindiging is niet mogelijk. Na deze eerste periode worden abonnementen automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van 1 maand. © 2 0 2 1 – E N ROU T E

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen of worden vermenigvuldigd.

Aan alle artikelen wordt de grootst mogelijke zorg besteed maar fouten zijn menselijk. Daarom kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen, veroorzaakt door foute gegevens in dit magazine en/of onze website/nieuwsbrieven. We doen ons uiterste best om de rechten van de gebruikte tekst en af beeldingen vooraf te controleren en voor zover mogelijk te vermelden cq toestemming te vragen. In een aantal gevallen is het echter niet mogelijk gebleken de oorspronkelijke rechthebbende te traceren.

4

EN ROUTE

ChambresdHotesWijzer.nl Prettig overnachten op weg naar je vakantie-adres? Ook daarvoor ga je naar een chambres d’hôtes! Een greep uit het aanbod ... vanaf

€ 95

per nacht

vanaf

vanaf

€ 88

€ 69

per nacht

per nacht

Bij ons in huis

La Perle d’Anrosey

La Bouchère 33

Langs de A31 vlakbij Langres

Langs de A31, ten oosten van Langres

Vlakbij A20, even onder Limoges

Kleinschalige, kindvriendelijke chambres d’hôtes van Pierre en Josee Busel in de Haute-Marne. Gelegen op 625 km van Utrecht en het hele jaar geopend. De B&B ligt op 10 km van de Autoroute du Soleil en de historisch interessante, ommuurde, hooggelegen stad Langres is op 8 km. De ideale plek voor een overnachting wanneer je op weg bent van of naar je vakantiebestemming. Ook zeer geschikt voor een langer verblijf, want de Haute-Marne is een prachtige streek.

Hier ben je voor een ontspannen overnachting onderweg langs de A31 nabij Langres.

Even onthaasten en het onbekende Frankrijk proeven in de prachtige heuvelachtige omgeving van Anrosey (Haute-Marne). De parkachtige ommuurde tuin met oude bomen, een natuurlijke bron met ven én het landhuis nodigen uit om direct al aan je vakantie te beginnen, zodra je hier het terrein opdraait.

En ’s avonds aanschuiven aan de table d’hôtes van Ilja en Egbert. Op een half uur van de Autoroute du Soleil maar mijlenver verwijderd van de hectiek van alledag.

Op slechts 5 minuten van de snelweg begint hier echt je vakantie. Rust en ruimte overvallen je direct. Er zijn vijf comfortabele kamers, waaronder een familiekamer, in deze voormalige slagerij van Meuzac.

Veel van de gasten slapen hier één of twee nachtjes op doorreis naar de Pyreneeën, Spanje of Portugal. Ben je op de motor? Na aankomst bij La Bouchère 33 kan de motor veilig worden gestald in de schuur waar de slager vroeger zijn koeien hield. En dan aanschuiven op het terras bij de heerlijke table d’hôtes van Judith.

Ga voor meer dan 150 adresjes voor onderweg naar www.chambresdhoteswijzer.nl en filter op ‘Op doorreis naar het zuiden’

LANGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

26

14

De Ardèche Voorbij de toeristische attracties

FR ANSE TA AL

52

20

Pris sur le vif & Citations historiques Een Amerikaan in Parijs

Effe weg van de snelweg 6 ‘stoptips’ tussen Lyon en Avignon

54

Cueilleurs de Mots À la recherche du mot qui fait mouche

26

De flanken van de MontVentoux 5 prachtige fietsroutes langs lavendel en ravijnen

55

Toponynie Column van Jeroen Sweijen over de herkomst van Franse plaatsnamen

20

22 NORMANDIË

36

58

‘Ik ben niet bang. Ik ben geboren om dit te doen.’

Het verhaal van Jeanne d’Arc

40

Bayeux Charmant stadje aan de Aure

NOORDFRANKRIJK

45

58

Land van koeien en krijtrotsen Roadtrip door HoogNormandië

Langs de loopgraven van Verdun Oorlogstoerisme aan de Maas

65

Tufstenen kruisen Uniek erfgoed in Picardië

6

EN ROUTE

45

ER#171

INHOUD À TABLE

COLUMNS

96

33

Paul le Blanc Over Oranje en de dood

Question de Goût Paola Westbeek belicht L’agneau pascal uit de PoitouCharentes

71

98

Renate van der Bas Zoekt the best of both worlds

‘We hebben onze gerechten moet simplificeren’ Mini-interview met chef-kok Jean-François Piège

RUBRIEKEN

100

Het feestmaal Gastcolumn van Anke de Bruijn

10

102

Boekenplank

Pissaladière Koken met Laura Jane Heppener

Faits

34 73

98 73

Aujourd’hui à Paris Suzanne Rietmeijer over de laatste nieuwtjes en haar persoonlijke ‘bonnes adresses’

78

Leesfragment

80

Vakantieboeken

87

Eropuit

102

82 EN VERDER

3

33

Édito

4

Team En Route & colofon

82

Enge beestjes Laat ze je vakantie niet verpesten

106

In het volgende nummer & in de andere Frankrijkmagazines

71

EN ROUTE

7

COLL AGE

Vakantiekiekjes Op onze Facebookpagina vroegen we onze lezers om hun mooiste vakantiefoto’s.

We hebben er een paar voor u geselecteerd.

Suzanne Maaskant – Onderweg in de Aveyron Corrie Zegers – Domme (Dordogne)

Christine Overgoor – Les Oches (Isère)

Mireille van Volsem – Mers-les-Bains (Somme)

8

EN ROUTE

Benny IJntema – Saint-Jean-de-Côle (Dordogne)

Rick de Ruyter – Mont-Saint-Michel (Manche)

Piet Bus – Montségur (Ariège)

9

Twee gezichten Politieke roman verfilmd • Hoewel we Edouard Philippe allemaal als politicus kennen, horen we nu op een heel andere manier van hem.

Er wordt namelijk een serie gemaakt van zijn politieke roman uit 2011, Dans l’ombre, die hij samen met zijn goede vriend Gilles Boyer schreef. Het boek beschrijft de verkiezingscampagne van een presidentskandidaat door de ogen van een hoge ambtenaar. Hoewel Philippe zijn eigen ervaring zou hebben gebruikt voor het verhaal, is zowel het boek als de toekomstige serie fictie. Voer voor oplettende kijkers: Philippe zou zelf ook een glimprol gaan spelen in de serie.

REUZENOESTER Bretonse teler vindt oester van 2,2 kilo • Een oesterteler in het Bretonse Carantec ontdekte hem: een oester van 22 centimeter lang, 14 centimeter breed en 11 centimeter dik. Het viel hem op dat een puntje van een oester nogal raar uit de modder stak, en toen hij hem eruit viste, merkte hij hoe zwaar hij was. De reuzenoester woog dan ook 2,2 kilo, en bleek meer dan 20 jaar oud. Meteen checkte de teler of deze oester het Guinness Book of Records zou kunnen halen, maar helaas: in Groot-Brittannië is ooit een oester van hetzelfde gewicht gevonden, en die was net wat langer en groter.

Desalniettemin is het een bijzondere vondst, die in een lab onderzocht zal worden. Want dat de oester zo groot en oud kon worden, kan veel kennis opleveren over resistentie voor bepaalde bedreigingen van buitenaf – en misschien kan hij zelfs gebruikt worden om een ‘familie’ van resistente oesters te kweken. Eén ding is echter zeker: de tafel zal hij niet halen.

VERLATE POSTDUIF Wandelaars vinden postduifbericht uit WO1 in Vogezen • Franse wandelaars hebben in de Vogezen een bericht gevonden dat waarschijnlijk uit de Eerste Wereldoorlog stamt. Het minutieus opgevouwen briefje zat in een kleine aluminium capsule, die door de wandelaars naar het Musée Le Linge in het nabijgelegen Orbey is gebracht. De boodschap kwam van een Duits regiment, dat aangeeft zich terug te trekken. Wanneer deze terugtrekking heeft plaatsgevonden, is onduidelijk: de datum zou 16 juli 1910 of 1916 kunnen zijn – hoewel conservatoren 1910 het meest waarschijnlijk vinden. Wie het briefje wil bewonderen, kan in het museum terecht: het museum was al in het bezit van een militair kostuum uit hetzelfde regiment, en zal het briefje ernaast tentoonstellen.

10

EN ROUTE

FA I T S

FIETSMANIA? Franse overheid betaalt reparatiekosten miljoen fietsen • Omdat slechts drie op de honderd (!) Fransen hun fiets dagelijks gebruiken, wil de Franse overheid daar verandering in brengen. Natuurlijk werden in steden als Parijs al wegen als fietspad ingezet tijdens de lockdown, maar ook kunnen Fransen een bijdrage van 50 euro aanvragen om hun fiets te laten repareren.

Inmiddels hebben een miljoen Fransen dat gedaan. En dat is nodig ook, want van de 25 tot 40 miljoen fietsen die er in Frankrijk volgens de Franse fietsersbond zijn, zijn er zo’n 15 miljoen in slechte staat. Met de maatregel hoopt de overheid dan ook het aantal dagelijkse fietsgebruikers te verdrievoudigen, en laat de Fransen er tot 31 maart 2021 gebruik van maken.

Heritage Inwoner laat dorp fortuin na • In de Lot-et-Garonne heeft het dorpje Sérignac-sur-Garonne ruim een miljoen geërfd van een overleden inwoner. De dorpslievende donateur was een oud-stratenmaker en boer, die al twintig jaar in het plaatselijke bejaardenhuis woonde, en ‘weleens wat met geld speelde’, aldus de burgemeester van het dorp. Dat ‘gespeel’ leverde nogal wat op: voor 170.000 euro aan goudstaven en oude munten, en een miljoen aan fondsen. Zoals het een waar Frans dorp betaamt, telt de hele gemeente nog geen 1200 inwoners – en de erfenis staat dan ook gelijk aan het gemeentelijke budget voor anderhalf jaar. De 94-jarige overledene heeft gevraagd of het geld in de bouw van drie huizen gestoken kan worden, waarvan de huuropbrengst weer naar de gemeente mag gaan. De gemeente heeft besloten de rest van het geld te doneren aan het bejaardenhuis.

GAINSBOURG X BIRKIN Charlotte Gainsbourg maakt documentaire • Charlotte Gainsbourg is bezig met een documentaire over haar moeder, Jane Birkin.

Inmiddels volgt ze haar moeder al drie jaar met de camera. Ze zijn samen in Japan, New York (waar Charlotte woont), Parijs (waar Jane woont), en in Bretagne, waar Jane regelmatig naartoe gaat, en voeren openhartige gesprekken. Van Charlotte is al langer bekend dat ze de culturele nalatenschap van haar ouders wil eren – ze heeft ook het idee om het appartement van vader Serge in Parijs open te stellen voor publiek – en ook deze documentaire komt voort uit dat verlangen. Waar en wanneer de documentaire te zien zal zijn, is nog niet bekend gemaakt.

EN ROUTE

11

GitesWijzer.nl

Thuis in Frankrijk bij meer dan 750 vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...

vanaf

vanaf

vanaf

€ 455

€ 490

€ 605

per week

per week

per week

LANGSDE AUTOROUTE DUSOLEIL DE ARDÈCHE

Voorbij de toeristische attracties

EFFE WEG VAN DE SNELWEG 6 ‘stoptips’ tussen Lyon en Avignon

DE FLANKEN VAN DE MONT-VENTOUX 5 prachtige fietsroutes langs lavendel en ravijnen

EN ROUTE

13

V O OR BI J DE T OE R I S T I S C HE AT T R A C T IE S DE ZUIDELIJKE ARDÈCHE

14

EN ROUTE

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

Als makelaar in de Ardèche kent Karin Boerema dit gebied als haar broekzak. Op ons verzoek deelt ze haar liefde voor dit departement met de lezers van En Route en schreef ze een verhaal over ‘het andere gezicht’ van de Ardèche.

T E K S T: K A R I N B O E R E M A • B E E L D : K A R I N B O E R E M A E N PA R C N AT U R E L R É G I O N A L D E S M O N T S D ’A R D È C H E

EN ROUTE

15

N

a zo’n dertig minuten sportief wandelen worden we op de top van de Mont Gerbier de Jonc op 1.551 meter hoogte beloond met een prachtig uitzicht over het Parc naturel régional des Monts d’Ardèche. We laten de adembenemende schoonheid op ons inwerken. Een palet van vele nuances groen, bergen en dalen en in de verre verte de witte bergtoppen van de Mont Blanc. Jawel, we bevinden ons echt in de Ardèche, in het zuidelijk gedeelte van Frankrijk.

De Ardèche, geliefd bij duizenden Nederlanders die ieder jaar weer de zon opzoeken in dit veelzijdige departement. Bekend van de rivier de Ardèche met z’n vele campings, kano’s en de natuurlijk uitgeslepen rotsboog van Vallon- Pont- d’Arc. De hete zomers, het water en volop vermaak; velen maakten er de een na de andere vreugdevolle herinnering.

De Ardèche heeft echter ook een geheel ander gezicht. Op korte afstand van de bekende toeristische trekpleisters kunnen we ons terugtrekken in de groene longen van het regionale park, dat wordt doorkruist door het Centraal Massief. Een waar paradijs van 1800 vierkante meter groot voor natuurlief hebbers, wandelaars en fietsers.

Rare, eenzame rots In dat gebied is de Mont Gerbier de Jonc een absolute must see. Het is een wat rare, eenzame rots die haar geheimzinnigheid koestert en onder haar rotsige f lanken een waardevolle waterbron herbergt. Op verschillende plaatsen sijpelt er water uit de berg om via diverse kronkelingen even verderop weer samen te komen. De bron voor diverse rivieren en riviertjes. Het is moeilijk voor te stellen dat hier de langste rivier van Frankrijk ontspringt. De Loire begint hier haar reis van 1.012 kilometer langs steden, dorpen

16

EN ROUTE

Uitzichtspunt over de rivier de Lignon

Oude spoorwegen worden omgetoverd tot fietsroutes via verharde en onverharde wegen

en kastelen om uiteindelijk aan de westkust van Frankrijk in de oceaan te stromen.

In het Maison de site du Mont Gerbier de Jonc vinden we maquettes en foto- en filmvoorstellingen over de geschiedenis van de zeven miljoen jaar oude vulkaan. In het naastgelegen dorpje Saint-Martial is het heerlijk vertoeven op het zandstrand aan de oevers van het meer.

Mont Mézenc: parapente

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

Lac d’Issarles

Regionale specialiteiten

Het glooiend landschap van de hoogvlaktes van het plateau Ardéchoise is bedekt met uitgestrekte bossen, landerijen en kratermeren, met hier en daar een top van een vulkaan die uit het landschap torent met als hoogste punt de Mont Mézenc; 1753 meter hoog, op de grens van de Ardèche en de Haute-Loire. Prachtige vergezichten afgewisseld met een kerk en een paar huizen, statige boerderijen en kleine dorpen.

Het leven is niet eenvoudig op het plateau. Er is weinig werk, industrie ontbreekt en ook voor een grote supermarkt moet je het plateau verlaten en ben je al snel een uur kwijt om er te komen. Maar mooi dat het er is!

Naast het toerisme zijn de landbouw en de veeteelt belangrijke bronnen van inkomsten. Kleinschalige, vaak biologische bedrijven met een ruim aanbod van ambachtelijke kazen, worsten, patés en andere vleeswaren die met veel liefde worden bereid. Onder de kazen is de picodon wel de bekendste. Een rond kaasje van rauwe geitenmelk, dat we terugvinden in de salade Ardéchoise, half gesmolten op een stukje stokbrood, omringd door gerookte ham of spekjes, aardappelblokjes, tomaat en salade.

In de vele restaurantjes worden de regionale specialiteiten aangeprezen. Laat u niet tegenhouden door een soms wat oubollig interieur of plastic tafeltjes. Dit is geen indicatie voor de kwaliteit van de keuken. Ziet u de oude Dédé en z’n kameraden achter een glaasje wijn het lunchgerecht verorberen, dan is er grote kans dat er goed gegeten kan worden. Op het plateau vinden we een typische plattelandskeuken waar aardappelen en vleeswaren een hoofdrol spelen. De caillettes zijn erg geliefd; een op een gehaktbal lijkend gerecht van varkensvlees en snijbiet, dat als voorgerecht wordt

De bronnen van de Gerbier de Jonc de Loire

gegeven of onderdeel vormt van een salade. Ook populair zijn de aardappelpannenkoek crique en de maoche waarvoor een varkensmaag wordt gevuld met aardappelen, gehakt, pruimen en wortelen.

Skistation Croix de Bauzon De winters op het plateau zijn lang en sneeuwrijk, maar trekt dagjesmensen aan uit de lagergelegen dalen waar een witte winter zeldzaam is. De verschillende stations, zoals La Chavade en Le Pal, bevinden zich tussen 1200 en 1500 meter hoogte en bieden langlauf- en sneeuwschoenroutes, sleehellingen en sledehonden. De grootste onbekende is de Croix de Bauzon (1250-1511 meter), een heus skistation met elf pistes, een skischool en sneeuwkanonnen, gelegen op zo’n veertig kilometer van Aubenas. Uiteraard zeer kleinschalig in vergelijking met de grote stations in de Alpen, maar het station zorgt voor menig uurtje sneeuwplezier.

Er zijn verschillende weggetjes die ons weer naar de lagergelegen gedeelten van de Ardèche brengen en die ons meevoeren door een uniek natuurgebied en waarin typische, eeuwenoude gehuchtjes opduiken. Enige stuurmanskunst is vereist met de vele bochten en de smalle wegen, maar laat dit

EN ROUTE

17

Wandeling Geoparc

u vooral niet afschrikken. Het is meer dan de moeite waard! Mocht de weg te smal zijn om elkaar te passeren dan is het een kwestie van naar elkaar kijken – Ga jij achteruit? Of ga ik? – een knikje, een zwaaiende arm die een richting aanduidt en de verlossing is nabij.

Daar komt geen woord Frans aan te pas!

In het hart van Jaujac kunnen we de miljoenen jaren oude vulkaanerupties bekijken

Fietsevenement de Ardéchoise De fiets is uiteraard een goed alternatief. Er is weinig verkeer en er zijn oneindig veel kilometers om te trappen. Het fietstoerisme wordt meer en meer gestimuleerd in de Ardèche. Oude spoorwegen, inclusief tunnels, worden omgetoverd tot fietspaden en uitgezette routes via verharde en onverharde wegen. Op dit moment is er 1200 kilometer aan routes uitgezet; die trajecten variëren van twintig tot zestig kilometer.

In een tiental dorpen is het mogelijk om elektrische mountainbikes te huren.

Rijdt u liever op de weg dan kunt u niet om hét fietsevenement van het gebied heen: de Ardéchoise.

Sinds 1992, steevast in de maand juni, verzamelen zich gemiddeld zo’n 15.000 amateurfietsers uit alle hoeken van de wereld om gedurende maximaal vier dagen tussen de 85 en 230 kilometer te rijden. De dorpen zijn feestelijk gehuld in de kenmerkende kleuren paars en geel van de Ardéchoise, eet- en drinktentjes worden uitgestald, stempelhokjes geïnstalleerd en in alle vrolijkheid worden de fietsers aangemoedigd. Een waar festijn! Jong en oud rijdt en doet mee.

De bekendste deelnemer en grootste fan van het evenement is de nu 109-jarige Robert Marchand, die weliswaar niet de hele tocht meer rijdt maar twee jaar geleden nog twintig kilometer meereed. Helaas is de tour in 2020 afgelast, maar wie weet zullen we in 2021 nogmaals de kans krijgen om Robert aan te moedigen.

UNESCO Geopark In het pittoreske dorp Jaujac vinden we, aan de voet van de laatst gedoofde vulkaan, het Maison du Parc.

Op een domein van veertig hectare worden alle activiteiten van het Parc naturel régional des Monts d’Ardèche aangestuurd. Op het terrein zelf zijn diverse wandel- en expeditiepaden uitgezet. Daarnaast worden er tentoonstellingen gehouden en evenementen

18

EN ROUTE

georganiseerd die de geheimen van deze unieke regio prijsgeven.

Jaujac is gebouwd op de lavastenen van het jong vulkanisch ­gebergte en aan de oevers van de rivier de Lignon. In het hart van het dorp kunnen we de miljoenen jaren oude vulkaanerupties bekijken die bekend staan als een van de mooiste geologische ontdekkingen in Europa. Van heinde en ver komen studenten en geologen om deze unieke vondsten te bestuderen en te bewonderen.

Ook in andere delen van het park vinden we unieke locaties die niet voor niets bekroond zijn en samen een UNESCO Geopark vormen, erkend voor de belangrijke historische en geologische waarde.

In Jaujac torenen boven de rivier de statige huizen van de eeuwenoude wijk de Chastelas uit. Wie de trappen beklimt die slingerend tussen de huizen door lopen wordt beloond met een prachtig uitzicht over het dorp en de vulkaan. De rivier wordt in de zomer druk bevolkt door liefhebbers van idyllische strandjes en verfrissend zwemwater. De Lignon baant zich een weg tussen de torenhoge rotsen en stroomt gemoedelijk richting z’n grote broer de Ardèche.

Het grote dorpsplein met bar en restaurants is de centrale plaats van het dorp. Het hele jaar door wordt er jeu de boules gespeeld, vriendschappelijk weliswaar maar heel serieus. De spelende kinderen weten dan ook dat het doorkruisen van de ‘baan’ bijna een doodzonde is en zij navigeren dan ook op kundige wijze hun fietsen en ballen om de spelers heen. Het is een heerlijke plek om de dag te beginnen of om na te mijmeren over al het moois dat we al gezien hebben én over alles wat er nog te ontdekken valt.

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

Adresboekje PARC NATUREL RÉGIONAL DES MONTS D’ARDÈCHE Domaine de Rochemure 07380 Jaujac parc-monts-ardeche.fr destination-parc-monts-ardeche.fr geopark-monts-ardeche.fr OFFICE DE TOURISME DE JAUJAC EN OMSTREKEN 20 rue la Calade, 07380 Jaujac ardechedessourcesetvolcans.com MAISON DE SITE DU MONT GERBIER DE JONC DÉPARTEMENTALE 378 07510 Sainte-Eulalie gerbier-de-jonc.fr

EN ROUTE

19

E F F E W E G VA N DE S N E LW E G 6 ‘STOPTIPS’ TUSSEN LYON EN AVIGNON

20

EN ROUTE

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

Op weg naar je bestemming in Zuid-Frankrijk krijg je bij Lyon vaak het gevoel van: nog even gas geven en dan zijn we er. Niet doen.

Juist vanaf Lyon rijgen aantrekkelijke tussenstops zich aaneen.

En Route geeft je zes tips om even van de weg af te gaan.

T E K S T: M I C H I E L B O M

EN ROUTE

21

1

3

2 A6, AFRIT 39 BRASSERIE GEORGES, LYON

A7, AFSLAG 13 JAPANSE TUIN TUSSEN DE WIJNGAARDEN

A7, AFSLAG 13 WIJN EN CHOCOLADE

De culinaire hoofdstad van Frankrijk.

Toch gaan we er altijd maar aan voorbij.

Door de tunnel of langs de ringweg, en door! Om iets mee te krijgen van het gastronomische karakter van de stad, is afslaan vlak na de tunnel voldoende.

Een paar honderd meter na de afslag en na wat links en rechts draaien door het centrum van Lyon, sta je vlak voor de grootste en oudste brasserie van de stad: Brasserie Georges. Een uit het boekje: keurig gesteven linnen tafel­ kleden, correcte obers met een wit schort en een kaart waar de choucroute nog even centraal staat als in 1836, toen ‘Alsacien’ Georges Hoffnerr de brasserie opende. Zoveel leuker dan een snack langs de autoroute. Ben je uitgegeten, dan is het natuurlijk verleidelijk om Lyon te ontdekken, vanaf hier loop je in vijf minuten het centrum in. Maar misschien is dat iets voor een andere keer, of voor op de terugweg. brasseriegeorges.com

Even na Lyon slingert de Autoroute du Soleil even mee met de Rhône en zie je de eerste wijnranken weer verschijnen, die van de Côte-Rôtie, even voorbij Vienne. Rij nog even door tot die andere beroemde wijnen van de noordelijke Rhône, die van Tain l’Hermitage.

Nu je hier toch van de weg af bent, kun je net zo goed ook Tain l’Hermitage even gaan ontdekken, al is het maar voor een glas Crozes-Hermitage aan de oever van de Rhône. Hier proef je de toppers van de Noordelijke Rhône met maar liefst vier AOC’s in de directe omgeving van het plaatsje: CrozesHermitage, Hermitage, Saint-Joseph en Cornas. Vanaf het dorpje is er een hele aardige wandelroute van zo’n 4 km: Sur les pas de Gambert, genoemd naar de oprichter van de Cave de Tain, een coöperatie waar een kleine 400 wijnbouwers verenigd zijn. Tijdens de wandeling pik je alles op wat je moet weten over de bijzondere wijnen van Tain. Vanzelf­ sprekend sluit je die af in de cave zelf met een dégustation. cavedetain.com

Als je niet echt op de wijnen afgaat, ga dan even oostelijk naar BeaumontMonteux. Hier, tussen de wijnranken, realiseert Erik Borja zijn levenswerk: een zentuin waar hij al tientallen jaren aan werkt. Deze in Algerije opgegroeide kunstenaar raakte in de jaren zeventig zo geïnspireerd door de tuinen die hij zag in Kyoto dat hij besloot zijn eigen tuin in de Drôme te ontwikkelen in de traditie van de Japanse feng shui filosofie. Dat is aardig gelukt, want de Jardin Zen is inmiddels een trekpleister voor toeristen. Hier ben je even ver weg van de jachtige autoroute en kom je volledig tot rust in de Jardin du Méditation, wandelend door de Jardin du Promenade, of in een van die andere thematische Japanse tuinen die er zijn aangelegd. erikborja.fr

In de Jardin Zen ben je even ver weg van de jachtige autoroute 22

EN ROUTE

Geen liefhebber van wijn? Dat kan.

Maar dan hou je vast wél van chocolade. En dat komt goed uit want in Tain l’Hermitage vind je ook Cité du Chocolat Valrhona, met een groot chocolademuseum waar je wordt ingewijd in de geuren en smaken van chocolade. Om je vingers bij af te likken. citeduchocolat.com

4

5 6

A7, AFSLAG 16 MIRMANDE, EEN ARTISTIEK VILLAGE PERCHÉ

A7, AFRIT 18 DE NOGA VAN MONTÉLIMAR

A7, AFSLAG 19 CHÂTEAU DE SUZE-LA-ROUSSE

Terug op de Autoroute du Soleil gaat het verder zuidwaarts. Even voorbij Valence, waar ook veel te zien is, maar we kunnen niet overal stoppen. Dus nog even door en dan zijn we bij een van die Plus Beaux Villages de France: Mirmande.

Dat dit prachtige dorpje nog leeft is vooral te danken aan André Lhote. Deze kunstschilder en schrijver vestigde zich hier in 1924 en begon er een schilderacademie. Studenten, collega’s en kunstliefhebbers volgden hem en Mirmande krabbelde weer op. Nog steeds mag het met recht een kunstenaarsdorp genoemd worden, want het wemelt er van de ateliers. Ga zeker even lunchen in hotel-restaurant La Capitelle dat ooit het atelier van André Lhote zelf was. Ben je door het labyrint van kleine straatjes en steegjes eenmaal bovenaan het dorp gekomen, loop dan zeker even het kerkje van Sainte-Foy uit de 12e eeuw binnen.

Goede kans dat er in de zomermaanden een expositie of ander cultureel evenement plaatsvindt. Eenmaal terug bij de auto zal het je niet meer verbazen dat Mirmande als een van Frankrijks mooiste dorpen is geclassificeerd. (foto: Sabine Dekker)

We rijden door en we beginnen de ­P rovence nu echt te ruiken. En een ­z oete geur komt op als je de eerste afslag naar Montélimar voorbijrijdt.

Montélimar? Kwam daar niet de noga vandaan? Zeker, de witte noga van Montélimar is beroemd! Oorspronkelijk werd deze Provençaalse specialiteit in Marseille gemaakt op basis van walnoten. Met de introductie van de amandelbomen in de Provence, in de 18e eeuw, ging men er ook in Montélimar mee aan de slag, maar nu met amandelen. Dat werd een groot succes en Montélimar werd de noga-hoofdstad van Frankrijk.

Wil je er écht alles van weten, ga dan naar het Musée Arnaud Soubeyran aan de zuidkant van de stad. Soubeyran is een van de dertien nog bestaande nougatiers van de stad. Als sinds 1837 wordt hier noga geproduceerd en nog steeds kun je hier zien hoe de fabricage daarvan in z’n werk gaat. nougatsoubeyran.com

Nog een klein stukje en dan gaan we links de Provence in, of rechts richting de Languedoc-Roussillon. Even vóór de afslag bij Avignon vinden we nog een van de mooiste kastelen van de Drôme: het Château de la Suze-la-Rousse. Ooit gebouwd voor de prinsen van Orange nog voordat het prinsdom vanaf de 16e eeuw enige tijd verbonden werd aan ‘ons’ Huis van Oranje. Daar is weinig meer van terug te zien, maar dat maakt het kasteel niet minder interessant om te bezoeken. Oorspronkelijk bedoeld als een strategisch hoog gelegen militaire versterking, werd het uiteindelijk verbouwd tot een typisch renaissance-­ kasteel. Een buitenverblijf voor rust, voor de jacht, voor een spelletje ­tennis … Een van de oudste tennisbanen – nou ja, een voorloper van een tennisbaan – werd hier in 1564 aangelegd.

Kom je niet voor het kasteel zelf, dan kun je nog altijd naar het wijnmuseum dat zich hier bevindt en dat een overzicht geeft van de wijnbouw in de Rhônevallei en de Drôme. Even buiten het kasteel is zelfs een Université du Vin, waar de wijnbouwers, oenologen en managers van de Franse wijnindustrie worden opgeleid.

Maar ook ‘gewone’, minder ambitieuze wijnliefhebbers kunnen hier terecht voor een cursus of workshop. chateaux-ladrome.fr

EN ROUTE

23

AL ZEVEN JAAR OP RIJ WINNAAR VAN ‘BEST REAL ESTATE AGENCY FRANCE’

LEGGETT IMMOBILIER

LEGGETT

Dordogne €598,500 Ref.: 119594 - Schitterend landhuis met 4 slaapkamers een potentieel voor luxe B&B en gîtes.

Gard €795,000 Ref.: 10633 - Prachtig huis van 150m² met 4 slaapkamers, prachtig uitzicht, privétuin en zwembad.

Morbihan €152,000 Ref.: 87963 - Onberispelijke Longère met 4 slaapkamers op land, aan de rand van een dorp.

Puy-de-Dôme €224,700 Ref.: 115510 - Mooie boerderij met 4 slaapkamers, schuur, kelder, bijkeuken en aangelegde tuin.

Vendée €503,500 Ref: 114897 - Boerderij met 5 slk. gîte met zwembad en schuren, prima vakantieverhuur. 47 km naar het strand.

Charente Maritime €349,800 Ref.: 116786 - Prachtig landhuis met 4 slaapkamers, zwembad, tuinen en bijgebouwen.

Hérault €278,000 Ref.: 117348 - Karakteristiek pand met 5 slaapkamers, zwembad, bijgebouwen en tuin.

Aude €578,000 Ref.: 110843 - Huis met 7 slaapkamers, zwembad op 16.000m² grond, 30 minuten van Carcassonne.

Vienne €498,200 Ref.: 119572 - Prachtig huis met 5 slaapkamers, verwarmd zwembad, grote schuur op 4,7 hectare grond.

Orne €899,940 Ref.: 119579 - Fantastisch vijf gîte-complex en vrijstaand huis met zwembad, tennisbanen en meertje.

Lot €477,000 Ref.: 94030 - Landhuis met 5 slaapkamers en zwembad in een park van 3,75 hectare.

IMMOBILIER

EXCLUSIEF

Aude €371,000 Ref.: 117934 - Maison- de-Maître met 4 slaapkamers en zwembad, op een rustige locatie.

EXCLUSIEF

Vienne €199,800 Ref.: 119360 - Gerenoveerd huis met 3 slaapkamers met tuin, stallen, paddock en enkele bijgebouwen.

Landes €318,000 Ref.: 102653 - Maison- de-Maître met 6 slaapkamers 260m² met garage en bijgebouwen.

www.leggettfrance.com

EXCLUSIVE

Charente-Maritime €219,350 Ref.: 119287 - Huis met 4 slaapkamers, zonnige privétuin, zwembad en bijgebouwen.

Dordogne €299,600 Ref101914 - Omgebouwde schuur met 5 slk. met gîte, zwembad van 12 x 4, bijgebouwen en land.

info@leggett.fr +33 (0)5 53 60 84 88

Bent u Nederlands (sprekend), wilt u werken vanuit huis en ambieert u een carrière als makelaar ?

DAN ZIJN WIJ OP ZOEK NAAR U! Neem vandaag nog contact met mij op!

Joppe Louwrier +33 (0)5 53 60 82 77 recruitment@leggett.fr

Bonnes Adresses

De leukste gîtes & chambres d’hôtes in Zuid-Frankrijk vanaf

vanaf

€ 95

€ 69

per nacht

per nacht

VALLÉES D’ANTRAIGUES ASPERJOC (ARDÈCHE )

MEYRAS (ARDÈCHE)

Gîte le Troubadour

Maison Sous Le Pont

Gelegen op de zuidhelling van een berg met een schitterend uitzicht over de vallei bieden Roel en Marjan je een heerlijk verblijf in hun gîtes en chambre d’hôtes. Het huis uit 1610 biedt de échte authentieke Franse sfeer. Kleinschalig, zwembad, gezamenlijke maaltijden. Ga met Roel en Marjan mee op je fiets of wandelend en ontdek samen met hen de échte Ardèche. 3-Voudig winnaar Golden Zoover Award, gastwaardering 9.9.

Door de ligging onder de brug van de Ardèche beschikt Maison Sous Le Pont over een natuurlijk zwembassin in de rivier van ongeveer 5 x 20 meter. Heerlijk zwemplezier in de zomer. Maar ook een fantastische, natuurlijke verfrissing in het voor- en najaar! Er zijn vier tweepersoonskamers waarbij één kamer (Le Pont du Barutel) meer weg heeft van een kleine studio / gite en extra bed. Ontbijten en dineren doe je hier op het heerlijke terras met zicht op de rivier Ardèche.

WWW.GITELETROUBADOUR.COM/NL

WWW.MAISONSOUSLEPONT.FR

vanaf

vanaf

€ 1595

€ 65

per week

per nacht

LALANNE-ARQUÉ (GERS)

BEAUFORT (HÉRAULT)

Rust en ruimte aan de voet van de Pyreneeën, dat is echt van toepassing hier. Op een landgoed van 20 hectare en met een groot meer voor de deur is het hier genieten van het prachtige vakantiehuis van 150 vierkante meter, met een overdekt terras van 75 vierkante meter met buitenkeuken en diverse andere terrassen.

Ook nog een supergroot zwembad met eigen terras. Al met al een waar paradijsje waar je ongestoord kunt genieten.

Authentiek maison de maître uit 1863, in het dorpje Beaufort, gelegen in het wijnbouwgebied Minervois op de grens van de Aude en de Hérault. Met de sfeer van weleer binnen en buiten in de lommerrijke tuin, maar het comfort van deze tijd. Aangevuld met de gastvrijheid van Dick en Annemarie is dit een heerlijke plek om dit deel van de Occitanie te ontdekken. Vlakbij het levendige dorp Olonzac en slechts op 30 km van Narbonne en de Middellandse Zee.

WWW.DOMAINELABARBE.EU

WWW.LA-MAISON-CHABBERT.COM

Domaine La Barbe

Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl of giteswijzer.nl

Gorges de la Nesque (dag 3)

L AV E N DE L E N R AV I J N E N FIETSEN LANGS DE FLANKEN VAN DE MONT-VENTOUX

Na het lezen van Stefan Hertmans’ boek De Bekeerlinge (2016), waarin hij zijn zomerwoonplaats Monieux opvoert als de plek waar hij zegt ‘gelukkiger te zijn dan waar ook in dit ondermaanse’, had ik me meteen voorgenomen om dit bergdorpje bij de Mont-Ventoux ooit te kiezen als vertrekpunt voor een zomerfietstocht. In juni was het dan zover.

Halverwege de maand werden in Frankrijk de coronamaatregelen versoepeld, dus kon ik met een gerust hart vertrekken.

T E K S T E N B E E L D : PA U L VA N L A A R

26

EN ROUTE

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

EN ROUTE

27

Sault (dag 2)

Dag 1 – 21 juni

In vergelijking met andere jaren vrijwel geen caravans of campers onderweg; vlotter dan ooit rijd ik naar en door de Fourvièretunnel bij Lyon. Op deze langste dag van het jaar arriveer ik bij daglicht op camping du Défends bij Sault. Een grote camping, ruime plekken, weinig gasten, sanitair kon beter, zwembad gesloten i.v.m. corona, bezorgdheid bij de sympathieke campingbaas die me een mooie plek aanwijst en blij is me te verwelkomen als enige bezoeker van zijn nieuwe bar.

Tentje opgezet, heb trek, dus op de fiets naar Sault, waar mijn keuze van een mega-tonijnpizza bij le Four Provençal een uitstekende blijkt.

Dag 2 – 22 juni Na een sandwich jambon-beurre bij café Le Siècle verken ik Sault, een vriendelijk stadje met geweldig panorama, waar ze bij het Bureau de Tourisme opkijken van deze vroege toerist en me blij maken met 6 fietsroutes uit de serie La Provence-à-vélo en de Carte touristique Ventoux-Sud. Alles gratis, in het Nederlands en met niveau-aanduiding. Ik besluit vandaag de route (niveau moyen) te doen van het Plateau d’Albion, 45 km, vanaf Sault via Aurel, Ferrassières, Saint-Trinit, Saint-Christol en Brouville terug naar Sault. Een prachttocht waar je al vlug terechtkomt bij Aurel en Ferrassières, rotsvast hangend boven lavendelvelden, dorpjes van ingetogen schoonheid, die je liefst enkel te fiets of te voet zou mogen aandoen om er de eeuwenoude rust niet te verstoren.

In Aurel is la Table d’Audrey een vriendelijke lunchplek; verderop verschijnt Ferrassières tussen het paarsblauw. Al maken ze me hier duidelijk dat de lavendel op zijn mooist is in de tweede week van juli

28

EN ROUTE

en ik eigenlijk 3 weken te vroeg ben. Ik ontdek nu ook in de velden de typische ‘bories’, de ronde stenen schuilhutjes. Ik begin er al aan te wennen dat vlot passerende e-bikers meelevend kijken naar mijn gezwoeg over de heuvels bij een temperatuur van 32°.

Mijn brandstof is water, veel water. Terug op de camping koop ik bij de dichtbije Ecomarché taboulé, tomaten, koele rosé en yoghurt voor een dîner dans l’herbe bij mijn tentje.

Dag 3 – 23 juni De Gorges de la Nesque vandaag. Dit ravijn is na dat van de Verdon het meest spectaculaire van de Provence. Vanuit Sault stort mijn fiets zich het dal in voor een als difficile gekwalificeerde tocht van 60 km. Na een half uurtje kom ik aan in Monieux, een tegen rotsen aangebouwd middeleeuwse dorpje, voorbeeldig gerestaureerd, waar steile straatjes zomaar bergpaadjes worden.

Op het terras van Les Lavandes spreek ik een Belgisch echtpaar, fans van schrijver Hertmans, die tevergeefs hadden geïnformeerd naar het adres van zijn droomhuis. Ik ga weer op weg, klimmend en dalend (max. 5%) richting Villes-sur-Auzon.

De rotswand rechts, het ravijn links. Indrukwekkend, rustig en veilig, ook doordat lage tunnels vrachtverkeer onmogelijk maken.

Een ‘aha-moment’ wanneer voorbij een bocht de Mont-Ventoux een vette knipoog geeft.

Ze maken me hier duidelijk dat de lavendel op zijn mooist is in de tweede week van juli

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

Jambon-beurre-café (dag 2)

Langs wijngaarden daal ik af naar Villes-sur-Auzon, een sfeervol dorp, waar ik als lunch pains aux raisins en bananen koop en de bidons bijvul (vandaag 35°).

Door nu naar Méthamis, nog zo’n charmant plaatsje op een rotsachtige kaap waar ik afstap om er verliefd op Frankrijk doorheen te kuieren.

Terug naar Sault via de D5 gaat het 20 km langs wijngaarden en bossen naar Saint-Hubert, waarna een steile klim (9%) me brengt naar de Rocher de Cire, waar ik stop voor een geweldig uitzicht. Vandaar voert de D96 me terug naar Monieux, het eindpunt van de Gorges de la Nesque. De slothelling naar Sault kan

er nog wel bij. Ik zie daar een aardig restaurant vanuit mijn ooghoek; eerst even douchen natuurlijk. Le Petit Jardin blijkt uitstekend, met een kleine, maar fijne kaart. Nagenietend noteer ik bij ondergaande zon de belevenissen van vandaag.

Dag 4 – 24 juni Vandaag doe ik het rustiger aan. Ik rijd naar Villes-sur-Auzon, waar ik de auto parkeer in de schaduw van de kerk, waarop de leuze van de Franse Revolutie nog glorieus concurreert met een Christusbeeld.

Met de fiets maak ik een niet te moeilijk rondje langs wijn- en boomgaarden naar Mormoiron, waar ik ga zwemmen in het mooie meer van Salettes en mijn lunch oppeuzel op het strand.

Aurel (dag 2)

EN ROUTE

29

Monieux (dag 3)

Het middeleeuwse dorp met zijn kronkelende straatjes, wachttorens en wijncaves is ook de moeite waard.

Vier kilometer verderop ligt Malemort-du-Comtat, een kersen- en olijvendorp in een landschap met ‘bories’. Dan neem ik de D158 naar Blauvac, weer zo’n pittoresk dorp, met als bonus een weids uitzicht naar de Mont-Ventoux.

Via Saint-Estève fiets ik terug naar Villes-surAuzon. Daar bekijk ik 2 campings die de mijne in Sault in comfort overtreffen, zowel de Camping municipal als de luxere Les Verguettes. Bij de laatste is zelfs het zwembad open. Toch ga ik braaf terug naar mijn camping in Sault en tref daar wat meer gasten aan, vooral fietsende Belgen. Na een pizzamaaltijd fiets ik nog even naar Aurel om daar de avondzon over dorp en velden te zien vallen.

Dag 5 – 25 juni Bédoin vandaag, dé startplaats voor wielerliefhebbers die de Mont-Ventoux willen beklimmen. Ik houd me deze keer meer op het vlakke. Ik parkeer de auto op de

Onderweg rusten mag, vind ik, al huldigen racefietsers het nietafstappen-principe. On y va! grote gratis parking aan de D974 en fiets dan via de D138 richting Crillon-le-Brave door een prachtig natuurgebied. Bij de D938 stuur ik naar Le Barroux, dat de wijde omgeving imponeert met zijn burcht. Fietsers die zin hebben in wat meer hoogtemeters, raad ik een mooie extra lus van 22 km aan naar de Dentelles-de-Montmirail via la Roque-Alric, Lafare, Beaumes-de-Venise (mooi wijndorp!), Saint-Hyppolite-le-Graveyron en dan Caromb. Zonder die lus kan vanaf Le Barroux meteen naar Caromb gereden worden, waarna je via Modène terugkomt in Bédoin. Daar gebruik ik de lunch in mijn favoriete Provençaalse restaurant La Gousse d’ail (geheimtip).

Op de terugweg naar Sault sla ik af naar Mormoiron om net als Villes-sur-Auzon

30

EN ROUTE

L A NGS DE AUTOROUTE DU SOLEIL

Bord Bédoin (dag 6)

gisteren verkoeling te zoeken bij het meer van Salettes.

Het wordt een siësta waarin de belevenissen van de afgelopen dagen passeren en soezenderwijs een plan rijpt voor morgen, mijn laatste dag hier.

Slotdag – 26 juni Ik was het niet van plan, maar mijn siësta van gisteren beschikte anders. Alsof De Kale Berg, de hele week al van verre wenkend, uiteindelijk zijn Sirenen op mij af had gestuurd met de vleiend gezongen lokroep: ‘Toe maar, vanaf Sault loopt een glooiende lavendelweg naar boven, je kunt het!’

Oké dan! Ik had de Mont-Ventoux met een racefiets al drie keer eerder beklommen, met tussenpozen van 10 jaar, elke keer 10 minuten trager. Dat was vanuit Malaucène en Bédoin, gemiddeld stijgingspercentage 7,5%. Vanuit Sault is het 4,5%. Dat moet te doen zijn, ook op mijn zwaardere toerfiets. Onderweg rusten mag, vind ik, al huldigen racefietsers het niet-afstappenprincipe. On y va!

Ik neem de D164 en rijd buiten Sault langs de Ferme-aux-lavandes (mooie tuin, allerlei producten)

vrij vlot over een door lavendel omgeven weg. Na 10 km een korte drinkpauze en bij Chalet Reynard, weer 10 km verder, stop ik wat langer. Hierna wordt het iets drukker, omdat fietsers vanuit Bédoin er ook bijkomen. Maar vanwege corona zijn het er veel minder dan ik me van vroeger herinner. Ik weet dat het vanaf nu veel zwaarder wordt. Nog 6 km tot de top met stukken van 10%. Ik lijk soms stil te staan, zelfs e-bikers trekken grimassen.

Ik rust even uit bij het monument van Tom Simpson. De laatste 2 km zijn steil, maar nu geef ik niet meer op. Met dank aan de Sirenen haal ik het.

Nog mooier zingen mijn zoevende banden bij de afdaling en beneden strek ik tevreden mijn benen achter een glas vruchtensap bij de Ferme-aux-lavandes. Om de zoveel minuten komen fietsers voorbij, ‘gewone’ zoals ik, wielrenners, e-bikers van alle leeftijden én een overal gespotte nieuwe categorie: het koppel man+racefiets & vrouw+e-bike+proviand; de onderweg vanuit de auto ravitaillerende partner lijkt passé, het is nu: samen uit, samen thuis. Dat betekent, deze mooie week overziend, dat vrijwel alle routes, ongeacht de moeilijkheidsgraad, voor iedereen goed te doen zijn als je maar de juiste fiets of formule kiest. Mijn slotconclusie past dan ook uitstekend bij de idealen van dit blad: iedereen kan voortaan vrijwel overal te fiets ‘en route’!

EN ROUTE

31

ChambresdHotesWijzer.nl Een bijzondere vakantie in Frankrijk? Ook daarvoor ga je naar een chambres d’hôtes! Een greep uit het aanbod ... vanaf

€ 295 p.p.

vanaf

vanaf

€ 260

€ 389

p.p.

p.p.

Schilderweek- of weekend

Wandelen door het vulkaanlandschap

ChampagneBourgogne-reis

Le Ciel Bleu (Grand-Est)

Le Vertige (Auvergne)

Onder leiding van de zeer ervaren docente Marieke van Dijk ga je met de kwasten aan de slag. Marieke kan als geen ander op een plezierige, open manier op elk niveau lesgeven, en cursisten nieuwe technieken en vaardigheden aanleren. De ochtenden wordt geschilderd, de middagen zijn vrij te besteden maar Marieke is natuurlijk voor vragen beschikbaar. Fred en Annemarie, eigenaren van Le Ciel Bleu, zorgen voor de inwendige mens. Geheel verzorgd. Van 29 april tot 5 mei en van 28 juni tot 4 juli 2021.

Vier of zeven dagen genieten van de prachtige Auvergne, hoe heerlijk is dat! Direct vanuit de chambres d’hôtes heb je keuze uit vele fantastische wandelingen. En als je thuiskomt wacht een comfortabele kamer met eigen badkamer en toilet. ’s Avonds wordt er lekker voor je gekookt, veelal met producten uit de eigen biologische moestuin en/of producten uit de streek. De avond dat er niet voor je gekookt wordt kan je naar eigen wens bij een restaurant in de omgeving eten. Verschillende meerdaagse wandelarrangementen zijn beschikbaar op elk gewenst moment van het jaar.

Manoir Bonpassage (Bourgogne) Saint-Anne (Champagne) Deze unieke 7-daagse ChampagneBourgogne­-reis is op en top genieten. Je logeert op twee fijne adressen, één in de Bourgogne en één in de Champagnestreek.

Oftewel: een combinatie van heerlijk eten en bourgognes en champagnes proeven in een prachtige omgeving met een rijke cultuur en geschiedenis … En dat is precies wat wij met dit gezamenlijke aanbod voor ogen hebben.

Een reis voor de echte levensgenieter waarin je kennismaakt met beide landstreken, hun champagnes en hun wijnen. Op elk gewenst moment van het jaar.

Ga voor meer bijzondere arrangementen en workshops naar www.chambresdhoteswijzer.nl

PAU L L E B L A N C Kunsthistoricus en gespecialiseerd in de romaanse kunst van Bourgondië.

Hij besteedt aandacht aan opmerkelijke kunst uit Frankrijk.

Oranje en de dood

Ik weet niet of u Bar-le Duc kent. Ik bedoel hier niet het bronwater dat in Utrecht wordt opgepompt. Die naam is een verfransing van de plaats BaarleHertog waar het water vroeger werd gewonnen. Met een Franse naam smaakt bronwater immers veel beter.

De fabriek zelf stond in Baarle-Nassau.

Die plaatsnamen met ‘Hertog’ en ‘Nassau’ vertellen veel over de geschiedenis. In 1403 trouwde de Duitse graaf Engelbrecht I van Nassau met de dochter van de Heer van Breda en werd daardoor ook Heer van Breda en van Baarle. Via deze tak van de Nassau’s zou later het huis van Oranje-Nassau ontstaan. Maar daarvoor moeten we een sprong maken naar de Franse gemeente Bar-leDuc (Meuse).

Vroeger kwam ik daar regelmatig. Voordat de grote autoroutes er waren, was het vaak de eerste halteplaats op weg naar het zuiden. Het is een echte ‘Ville d’art et d’histoire’ met onder meer veel fraaie Renaissancehuizen. In de laatgotische kerk SaintÉtienne staat een zeer aangrijpend grafmonument. Het betreft het macabere beeld van de dode René de Châlons, gemaakt in opdracht van diens weduwe, met wie hij in 1540 in Bar-le-Duc in het huwelijk was getreden. Zij wilde een voorstelling hebben van haar man in de toestand waarin hij vier jaar na zijn dood verkeerde. Daarom wordt hij afgebeeld als een geraamte waaraan nog wat flarden vlees hangen. In zijn opgeheven hand houdt hij zijn hart vast. Achter hem hangt een grote met hermelijn gevoerde mantel die verwijst naar zijn prinselijke status. Dit type beeld (de Fransen noemen het een ‘transi’) wil duidelijk maken dat iedereen, zonder aanzien des persoons, zal sterven en verrotten.

Het beeld van René de Châlons, dat getuigt van een grote kennis van de anatomie, wordt ook wel le Squelette (het geraamte) of le Décharné (de ontvleesde) genoemd. Het stond oorspronkelijk in de afgebroken kapittelkerk Saint-Maxe op het graf waarin het hart en de ingewanden van René werden bewaard. Het lichaam zelf ligt begraven in de Grote Kerk van Breda.

Maar wie is die René de Châlons, zult u zich afvragen. Hij werd in 1519 geboren als zoon van Hendrik III van Nassau, heer van Breda. Op zijn elfde erfde hij van zijn oom het onafhankelijke vorstendom Orange (Vaucluse). Hierdoor was hij de eerste Nassau die de titel Prins van Orange (Oranje) kreeg. René was ook stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht en Gelre. In 1544 nam hij deel aan de inval van Karel V in de Champagne. Hij stierf, vijfentwintig jaar oud, nadat hij geraakt was door een kanonskogel bij het beleg van Saint-Dizier.

Zijn titels en bezittingen werden geërfd door de toen elfjarige Willem van Nassau, die hierdoor soeverein vorst werd en zich ook ‘van Oranje’ mocht noemen. Ook nam hij de wapenspreuk van René over: Je maintiendrai (ik zal handhaven). René staat dus aan de basis van de combinatie van Oranje en Nassau.

Het zou goed zijn als onze koning Willem-Alexander eens een keer op pelgrimage zou gaan naar het monument van René in Bar-le-Duc, enerzijds uit eerbetoon, anderzijds om zich goed bewust te zijn van de aardse vergankelijkheid, zelfs van een koning. En als hij daar geen zin in heeft, zou hij de opdracht moeten geven om in het paleis veel Bar-le-Duc te schenken. Dat zal de herinnering levend houden aan René de Châlons en de bron van zijn familienaam.

Willem van Nassau nam de wapenspreuk van René over: Je maintiendrai (ik zal handhaven)

EN ROUTE

33

JEANNE D’ARC ALS INSPIRERENDE GIDS Na vijf jaar intensieve research, die haar zelfs in geheime Parijse bibliotheken deed belanden, begon Christine Panne­bakker aan haar eigen, originele interpretatie van het levensverhaal van Jeanne d’Arc (1412-1431). In haar boek laat ze Jeanne terugkeren naar de wereld van nu.

Niet alleen om haar persoonlijke versie van de geschiedenis te vertellen, maar vooral om hedendaagse vrouwen een hart onder de riem te steken. Jeanne’s tragische levensloop, die uiteindelijk op de brandstapel eindigde, loopt weliswaar als rode draad door het verhaal, maar is meer de kapstok waaraan Pannebakker de feitelijk boodschap van Jeanne d’Arc ophangt. Ze voert de heilige op als esoterische leermeesteres die oproept om ‘vol eervolle trots te gaan voor je dromen’. Want ‘je bent hier met een heilige missie. Het is de goede eeuw om vrij te zijn’. Deze boodschap onderstreept Jeanne met vurige passages over de vrouwelijke kracht, waarin ze o.a.

Maria Magdalena en de Vestaalse maagden als voorbeelden aanhaalt.

In alle opzichten een bijzonder en verrassend boek; een pleidooi voor ambitie en strijdlust.

[ANDY ARNTS]

Christine Pannebakker De maagd is terug Arc Publishers, 2020 € 20

boek en

P

FOTO’S ALS MADELEINES Het in 2008 verschenen en nu eindelijk (voortreffelijk) vertaalde De jaren vertelt het leven van Annie Ernaux (1940), die naam maakte met autobiografische romans als La place (’83), Une femme (‘88) en Passion simple (’92). Haar gerijpt schrijverschap imponeert in De jaren, met een terugblik op zes intens beleefde decennia. Foto’s van haarzelf, van baby tot oma, functioneren als proustiaanse madeleines om uit te zoomen naar de breedst mogelijke sociale, politieke en culturele context. Het kleine, persoonlijke (kind, student, moeder, lerares, schrijfster) wordt vloeiend verbonden met de Grote Geschiedenis, waarin o.a. De Gaulle, Kennedy, Mei ’68, Mitterrand, de Berlijnse Muur, Nine Eleven en terreurdreiging de geesten beroerden. Hoe ‘de vooruitgang’ dankzij tv, cd, internet en smartphone generaties veranderde, en muziek, boeken en films de jaren kleurden. Alles genoteerd in vlot proza waarin Ernaux de zakelijke toon heerlijk kruidt met verbazing en verontwaardiging. [PAUL VAN LAAR]

Annie Ernaux | De jaren | Uitgeverij De Arbeiderspers, 2020 | € 21,99

LITERAIRE OMZWERVINGEN De combinatie Parijs-literatuur-wandelen is een mer-à-boire. Margot Dijkgraaf beperkt zich wijselijk tot 10 auteurs. Na een duiding van ieders oeuvre verfijnt haar blik zich naar markante passages daaruit, waarin toon en stijl het beste tot hun recht komen. Nelleke Noordervliet verrast ons met een Nederlandse hoofdrolspeelster in aanloop naar de Franse Revolutie. Met Simone de Beauvoir lopen we jazzcafés en bistrots binnen. We zien Remco Campert vanuit het Gare du Nord overdonderd worden door Parijs. Dijkgraafs interpretatie van Hermans’ Au pair prikkelt. Van Dis omarmt het multiculturele Parijs. Rauwere Parijsflaneurs zijn Houellebecq en zeker Virginie Despentes met haar ­Vernon Subutex-cyclus. Spannend is de stad dankzij thrillerschrijfster Vargas en Goncourtwinnares Slimani. Tot we met Modiano ‘belanden in een roes van treurig, doch niet onprettig onbehagen’. De vele poëtische snapshotfoto’s van Bert Koetsier passen er perfect bij. Ook niet onbelangrijk: de fraai afgedrukte wandelroutes. Een prachtboek. Zie boekfragment op pagina 78! [PAUL VAN LAAR] Margot Dijkgraaf & Bart Koetsier| Met Parijse pen | Uitgeverij Boom, 2020 | € 29,90

34

EN ROUTE

lank

‘IK BEN NIET BANG. IK BEN GEBOREN OM DIT TE DOEN’ Het verhaal van Jeanne d’Arc

BAYEUX Charmant stadje aan de Aure

LAND VAN KOEIEN EN KRIJTROTSEN Roadtrip door Hoog-Normandië

NOR MAN DIË

EN ROUTE

35

NOR M A NDIË

‘IK BEN IK BEN GEBOREN De jonge Jeanne d’Arc brak op 8 mei 1429 het beleg van Orléans. Vanaf dat moment zou ze overwinning na overwinning behalen. Tot haar gevangenneming in de drassige velden bij Compiègne. Daarna stond ze terecht voor een dertienkoppige kerkelijke rechtbank in Rouen. Daar moest zij strijden tegen een mondiaal onrecht: de zonde van een vrije vrouw te zijn.

T E K S T: C H R I S T I N E PA N N E B A K K E R B E E L D : Z O N N E K E K I M P E N & C H R I S T I N E PA N N E B A K K E R

NAAR ROUEN? De toren waarin Jeanne d’Arc gevangen zat: donjonderouen.com Het proces beleven: historial-jeannedarc.fr De kerk en het plein van de executie: https://rouen.fr/eglise-sainte-jeanne-darc

36

EN ROUTE

NIET BA NG. OM DIT TE DOEN.’ Het verhaal van Jeanne d’Arc

EN ROUTE

37

D

e belofte van het voorjaar zou op de ochtend van 30 mei 1431 een gebroken belofte worden. De dood zou Jeanne d’Arc geen nieuw jaargetijde gunnen. Geen geel stuifmeel, geen berijpte bomen, geen gewassen die de glooiende velden kleur zouden geven, geen open dennenappels, noch drassige sneeuw.

‘Recidivist. Ketter. Afgoddienaar. Schismaticus.’ stond op de bonnet die ze droeg toen ze in een ruwe jute jurk uit Château de Bouvreuil stapte. Eindelijk had de jury haar doel bereikt: ze droeg een jurk. Volgens de inquisiteur had het dragen van mannenkleding haar ‘internationaal berucht’ gemaakt.

‘Het is godslastering om mannenkleding te dragen, worden uitgesloten uit de eenheid van de Kerk, afgehakt van haar lichaam, en vooral als u deelneemt aan de eucharistie. U bent vervuld worden overgedragen aan de wereldlijke macht.’ van ijdele opschepperij, geneigd tot idolatrie en verheerHet was inmiddels tien uur in de ochtend. lijking van uzelf en uw kleding,’ bracht aanklager Pierre Om zeven uur ’s morgens had ze mogen biechten. De priester zou later zegCauchon in tijdens haar proces. Die aanklacht werd de gen dat hij zich haar vroomheid herinnerde, evenals de vele tranen die zo veel basis voor haar veroordeling. indruk maakten dat hij het nauwelijks kon beschrijven.

De brandstapel was extra hoog gemaakt. Met een gipsen plafond, zodat de Ledemaat van Satan bevolking haar goed kon zien. Toen ze Orléans bevrijdde, hingen mensen uit de Er stond een houten kar klaar met vier nerveuze paarden ramen om haar te begroeten. Nu was de bevolking van Rouen samengekomen om en honderdtwintig Engelse soldaten. De stoet trok door haar te zien verzwelgen door het vuur. Haar beul begeleidde haar tot bovenaan de nauwe straten van Rouen via de rue de Moulinet, rue het rijsthout. Hier zou ze branden. De kerk deed er alles aan om zich te houden de Sacre, rue Dinanderie, rue des Bons-Enfants en de aan het dogma: Ecclesia non novit sanguinem, de Kerk is onbesmeurd door bloed. rue de la Prison om tenslotte met een schok tot stilstand Crucifix te komen op de Oude Markt.

In den beginne was het woord en aan het einde ook. De stem van Jeanne d’Arc Daar stonden vier stellages; één voor de rechters, één klonk helder en enigszins schril, zoals altijd al over haar werd gezegd. ‘Mesdames voor de geestelijken, één voor de baljuw en adjudant en en messieurs, bisschoppen en priesters, edele heren en dames van Frankrijk, de vierde voor Jeanne zelf met haar priester Nicolas Midi. laat degene die op het punt staat te sterven dit tegen u zeggen: vanavond zal Terwijl de bevolking juichte bij het zien van de vrouw ik rusten bij onze heilige Vader in de hemel. U zult doorleven tot Hij u tot Zich die met haar acties een einde zou maken aan de Honroept. U staat voor de keuze: wilt u wonen in vrijheid? Of wilt u leven onder het derdjarige Oorlog, nam aanklager en bisschop Pierre juk van onderworpenheid. Ik zal vanaf nu in eeuwige vrijheid verkeren. Ik raad Cauchon het woord. ‘Elke keer als een giftige pijl van de u aan u deze vraag elke avond te stellen, en ik vraag u voor mij te bidden. Dat ketterij zich hardnekkig hecht aan een lid van de Kerk en is het enige wat ik van u wil.’ hem verandert in een ledemaat van Satan, moet er ijverig Ze vergaf haar rechters en haar beul. Daarna vroeg ze om een crucifix uit voor worden gezorgd dat de smerige besmetting van de de kerk van Saint-Sauveur. overige delen van het mystieke lichaam van Christus met deze kwaadaardige lepra voorkomen wordt.’ Hij keek Hart van de brandstapel naar de jonge vrouw die voor hem stond en eindige met: Er waren al ketenen aan de staak gespijkerd voor haar armen.

‘Met dit vonnis, dat we vastleggen op schrift en verklaren ‘Wil je papaver?’ vroeg haar beul. voor dit tribunaal, wreken we jou als rot lid dat, opdat je Ze schudde nee. de andere leden van Christus niet zult infecteren, moet

38

EN ROUTE

‘Wilt u wonen in vrijheid?

Of wilt u leven onder het juk van onderworpenheid?’

die men zou kunnen hebben, werden weggenomen. Toen ze zo lang naar haar hadden gekeken als ze wilden, stookte de beul het vuur onder haar arme karkas weer hoog op zodat ze prompt door de vlammen werd verzwolgen en haar vlees verging tot as. (..) Of ze nu stierf door wreedheid of door gerechtigheid, ze werd die dag verbrand.’ Er werd olie en wat zwavel op het vuur gegooid zodat het bleef branden.

Pont Mathilde

Er kwam geen genadeklap. Ook werd ze vooraf niet gewurgd. Een vrije vrouw die het vuur voelde vlammen in haar buik verdiende het om afgebrand te worden.

De beul vroeg om stro en toen hem dat was toegesmeten, stak hij flinke plukken tussen het hout. Zijn borst glom. De hars rook. Het volgende moment werd de vlam van de fakkel in het hart van de brandstapel gestoken. Tussen de voeten van de vrouw die Frankrijk wilde bevrijden van de onderdrukking. Vuurtongen likten al aan haar juten jurk toen ze tegen haar priester zei: ‘Ga er snel af.’

Toen het vuur hoger kwam klonk haar ijselijke gil: ‘Jezus. Jezus. Jezus.’

Dat waren de laatste woorden van de vrouw voor wie het woord belangrijker was geweest dan het zwaard.

Verzwolgen door de vlammen zakte ze langs de paal.

Er werd geschreven in de kroniek: ‘Het vuur werd uiteen geharkt. Iedereen zag haar volledig naakt met alles wat een vrouw kenmerkt, zodat alle eventuele onzekerheden

In de vele verslagen over haar terechtstelling stond dat het onbarmhartig lang duurde voordat ze dood was. Haar beul was overstuur naar het klooster van de Dominicanen gegaan, ontdaan over de wreedheid waarmee het was gebeurd. ‘Het duurde lang, veel te lang voordat ze stierf. Ik heb een heilige vrouw verbrand.’

Het vuur doofde uiteindelijk om vier uur ’s middags. Haar as werd door de beul vanaf Pont Mathilde in de Seine gesmeten. Uit angst dat mensen haar relieken zouden vereren, mocht er niets van haar overblijven. Wat restte was het verhaal. Oh ironie. De vrouw die moest verdwijnen werd de vrouw van het meest beschreven proces uit de Middeleeuwen. En een inspiratiebron voor miljoenen.

Christine Pannebakker beet zich vijf jaar lang vast in het leven van Jeanne d’Arc en schreef het boek De maagd is terug.

Christinepannebakker.com

CHARLES VII

HERZIENING

Jeanne d’Arc maakte dat de poorten van de dauphin Karel VII naar het koningschap werden geopend. Hij werd op 17 juli 1429 gekroond in de kathedraal van Reims. Na zijn kroning gaf hij geen toestemming meer tot verdere gevechten. Hij dwong haar te wachten om Parijs in te nemen. Hij liet geen voedsel meer sturen, medicijnen noch kruit. Haar leger, dat eerst nog bestond uit twaalfduizend man, dunde uit tot een handjevol strijders. De koning die ze op zijn troon had geholpen, zag of hoorde ze nooit meer. Ook niet toen bleek dat het proces onrechtmatig werd verklaard.

Het was paus Calixtus III die in 1455 een herziening wilde van haar proces. Het afschrift van de oorspronkelijke tekst werd voor de ogen van een menigte verscheurd en verbrand als symbool voor de vernietiging van het oorspronkelijke vonnis. Niemand werd gestraft.

Alleen haar naam was gezuiverd.

EN ROUTE

39

40

EN ROUTE

NOR M A NDIË

Bayeux CHARMANT S TADJE A AN DE AURE Eigenlijk is het een wonder dat het oude Bayeux er zo mooi bij ligt.

De stad heeft een lang en roerig leven achter zich. De Romeinen hadden het rond het begin van de jaartelling al over een gallische nederzetting aan de rivier de Aure, op de plek waar de stad nu ligt. Bij een bezoek aan Bayeux kom je op iedere hoek van de straat geschiedenis tegen.

T E K S T: A N N A R O E L O F S Z FOTOGRAFIE: ANNA ROELOFSZ EN NICOLETTE SEERDEN

I

n de loop der tijd groeide de nederzetting aan de Aure uit tot de belangrijkste stad van de regio en dat is Bayeux nog steeds. Invallen van de Saksen rond de 3e eeuw, verwoestende strooptochten van de Noormannen in de Middeleeuwen, de Honderdjarige Oorlog (14e en 15e eeuw) én de gevechten na D-Day (6 juni 1944) hebben de stad niet op de knieën gekregen. Maar twintig roerige eeuwen hebben natuurlijk wel hun sporen achtergelaten.

2000 jaar geschiedenis

Van de vierkante Romeinse vesting die de stad tegen de Saksen moest beschermen is niet veel meer over; alleen de noordwestelijke hoektoren en een stukje van de muur staan er nog. Op de zuidwestelijke hoek ligt een lommerrijk park waar lange tijd een middeleeuws kasteel heeft gestaan.

Dat werd in de 18e eeuw verwoest, tegelijk met praktisch de volledige vestingmuur.

Op de plek waar nu de imposante gotische kathedraal staat, stond ooit een romaanse kathedraal uit de 11e eeuw, de tijd van Willem de ­Veroveraar. Toen het gebouw in de 12e eeuw volledig afbrandde, bleef alleen de oorspronkelijke

EN ROUTE

41

De kathedraal is een aantal keren opgelapt en zelfs ternauwernood aan de sloophamer ontkomen

Ongeveer vijfduizend voornamelijk Britse soldaten liggen daar begraven, want de stad zelf mag dan weinig schade hebben opgelopen tijdens de bevrijding, er vielen wel degelijk veel slachtoffers.

Wandelen door de stad en langs de Aure

Er is genoeg te zien en te ervaren tijdens een wandeling door Bayeux. Vanaf het parkeerterrein aan de boulevard Maréchal Leclerc kun je twee kanten op.

Langs de oever van de Aure de stad in naar het Parc Michel Ornano, of langs de oever van de Aure de stad uit naar een klein, maar fraai aangelegd natuurgebied.

Beide opties zijn aantrekkelijk. Als ik het mag beslissen, zeg ik: eerst een rondje door de natuur, dan een lunch in de buurt van de kathedraal en aansluitend een rondwandeling door Bayeux zelf. Maar het is jullie vakantie... crypte bewaard. De bouw van de nieuwe kathedraal ging vrijwel meteen daarna van start, maar werd pas in 1479 afgerond, onder De stad in meer omdat de Honderdjarige Oorlog ertussen kwam. In de loop In het Parc Michel Ornano staat een informatiebord der tijd is de kathedraal nog een aantal keren opgelapt en zelfs met een kaart en een wandelroute van 2,5 kilometer. ternauwernood aan de sloophamer ontkomen.

De route voert langs 21 markante plaatsen in de stad; Even buiten het centrum, langs de randweg om de stad, ligt een inhandig voor wie niets van de bezienswaardigheden in drukwekkende militaire begraafplaats uit de Tweede Wereldoorlog.

Bayeux wil missen. Maar wie net als ik graag op eigen houtje rondkijkt, mist ook niet zo snel iets.

Bayeux is namelijk slechts een kleine stad met een compact centrum. Als je losjes in een wijde cirkel om de kathedraal heen loopt, maak je een vergelijkbaar rondje. En dan valt je misschien eerder op dat er een street artist actief is (geweest) in de stad. De muurschilderingen die hij heeft achtergelaten doen sterk denken aan die van Banksy, maar ze zijn van de hand van ene Émar, een Normandische en overigens ook anonieme ‘volgeling’ van Banksy. In een stad die vergeven is van oude geschiedenis, is het mooi om ook af en toe een teken van leven uit de moderne tijd te zien.

De stad uit

De route de stad uit zie je vanaf de parkeerplaats al liggen. In het moerassige gebied langs de oever van de Aure liggen vlonders die je, onder een oude spoorbrug door, verder de stad uit brengen.

In de zomer is het moeilijk voor te stellen, maar dat vriendelijke watertje kan behoorlijk krachtig stromen – en buiten zijn oevers treden – in de winter. De rondwandeling is 4 kilometer lang en verrassend mooi, zo dicht bij de stad. Ook hier kom je onderweg, bij de spoorbrug, goed gelukte

42

EN ROUTE

NOR M A NDIË

street art tegen. Wie daar de maker van is, heb ik niet kunnen achterhalen.

Het Tapijt van Bayeux

Als je in Bayeux bent, kun je eigenlijk niet om Tapijt van Bayeux heen. Dat tapijt is niet alleen wereldberoemd omdat het zo oud is – waarschijnlijk gemaakt in 1077 door koningin Mathilde en haar hofhouding – maar ook omdat het in feite een middeleeuws stripverhaal is én het verhaal van een belangrijke gebeurtenis vertelt: de Slag bij Hastings in 1066.

Bij die strijd versloeg de Normandische hertog Willem de Veroveraar de toenmalige koning van Engeland en veranderde daarmee de loop van de Europese geschiedenis.

Het woord ‘tapijt’ klopt eigenlijk niet: het is een heel verfijnd borduurwerk. Het heeft een indrukwekkende lengte van zeventig meter, maar is slechts vijftig centimeter hoog. Als je dat niet van tevoren weet en een enorme lap stof verwacht, kan een bezoek aan het museum wat tegenvallen. Dat zou jammer zijn, want het is echt een uniek stuk en interessant om te zien, ook voor mensen die niet meteen laaiend enthousiast worden van borduren.

De Slag om Normandië

In de departementen Calvados en Manche is tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar gevochten. De littekens daarvan zijn overal in het landschap te zien. Hele dorpen zijn van de kaart geveegd, straten zijn hernoemd naar geallieerde helden, overal kom je monumenten en herdenkingsplekken tegen. Om een indruk te krijgen van wat er op D-Day en in de periode daarna gebeurde, is een bezoek aan het Musée Memorial de la Bataille de Normandie zeer aan te bevelen. Het is een overzichtelijk museum dat een globaal beeld geeft van de Slag om Normandië, vanaf de voorbereidingen voor D-Day op 6 juni 1944 tot en met de bevrijding van Parijs, eind augustus dat jaar.

Het museum ligt tegenover de Britse militaire begraafplaats.

Dat is misschien niet de vrolijkste manier om een bezoek aan Bayeux mee af te sluiten, maar wel een passende. Want D-Day en de slachtoffers die de landing op de Normandische stranden heeft geëist, zijn eigenlijk niet te negeren bij een bezoek aan deze regio. .

EN ROUTE

43

NOR M A NDIË

Carnet de Voyage ALGEMEEN

OFFICE DE TOURISME DE BAYEUX Rue Saint-Jean (bij de rivier de Aure) 14400 Bayeux PARKEREN

Er is genoeg parkeergelegenheid in Bayeux, maar die vind je vooral rondom het centrum en niet erin.

Bayeux is overigens een kleine stad; de meeste bezienswaardigheden liggen op loopafstand van elkaar in de binnenstad.

Boulevard Maréchal Leclerc De handigste plek om te parkeren is nog gratis ook, langs de zuidelijke randweg vlak bij de Rond-Point d’Ornano. Vanaf de parking loop je in een paar minuten naar het Musée de la Tapisserie of de oude kathedraal in het hart van de stad. En de stad uit voor een mooi rondje wandelen langs de Aure.

Parking Parc Michel Ornano Niet gratis, wel nóg iets dichter bij het centrum.

Rijd vanaf Rond-Point d’Ornano iets verder Bayeux in; het parkeerterrein ligt aan je rechterhand.

gaan eten en toen kwamen we onbedoeld in Au Ptit Bistro terecht. Dat was een nogal gelukkige vergissing, want het is daar écht heerlijk eten: origineel en licht en lekker. Het restaurant heeft die Bib Gourmand niet voor niets gekregen. Pas geleden nog, voor het vierde jaar op rij.

31 rue Larcher – facebook.com/auptitbistrot LE P’TIT RESTO Le P’tit Resto ligt overigens vlak bij Au Ptit Bistro – precies aan de andere kant van de kathedraal – en ook dáár kun je heerlijk eten; wij kunnen de tip de we kregen inmiddels bevestigen. Voor liefhebbers van de Franse keuken, met een snufje Normandië erdoor.

2 rue du Bienvenu – restaurant-bayeux.com UNE HISTOIRE DE GOUT Voor wie van verrassende smaken en innovatieve gerechten houdt. Hier wordt met héél veel liefde gekookt. Saint-Vigor-le-Grand is een soort buitenwijk van Bayeux. Je loopt er in een kwartiertje naartoe vanuit het centrum en het restaurant is het ommetje zeker waard. Met de auto kan natuurlijk ook.

3 rue du pont Trubert, Saint-Vigor-le-Grand www.facebook.com/1histoire2gout SLAPEN

ETEN EN DRINKEN

AU PTIT BISTROT We kregen een keer de tip om in Le P’tit Resto te

CHAMBRES D’HÔTES LE VERT BUISSON Kleinschalige en comfortabele chambres d’hôtes in een oude boerderij op het Normandische platte­

land. Vlak bij Bayeux, de D-Daylandingsstranden, en het natuurgebied van de Cotentin en de Bessin.

De eigenaars zijn echte wandelaars en kunnen waardevolle tips geven. En beiden houden van goed eten; ze zorgen dagelijks voor een uitstekend ontbijt en koken meerdere keren per week voor hun gasten (op verzoek ook vegetarisch, veganistisch of glutenvrij).

Lieu dit Le Vert Buisson, Cartigny l’Épinay levertbuisson.nl HÔTEL REINE MATILDE Prettig hotel in het historische centrum van Bayeux, aan de voet van de kathedraal. Heel veel centraler dan dit wordt het niet. Het hotel heeft ook een restaurant/crêperie ‘Le Garde Manger’ waar het vaak gezellig druk is.

23 rue Larcher – hotel-bayeux-reinemathilde.fr

EN ROUTE

45

Bonnes Adresses

De leukste gîtes & chambres d’hôtes in Normandië en Bretagne vanaf

vanaf

€ 95

€ 45

per nacht

per nacht

HÉMEVEZ, MANCHE (NORMANDIË)

Ancienne Epicerie

MH-Maison les Hirondelles

LIEUREY, EURE (NORMANDIE)

Kleinschalige en ouderwets gezellige B & B in het hart van de Cotentin (la Manche). Dichtbij Sainte Mère Eglise, Utah Beach, Barfleur, St. Vaast la Hougue en Carteret. Geroemd om zijn schitterende natuur, kustlijnen, luchten en kleuren. Schitterende wandel- en fietsroutes.

MH heeft veel insiders kennis over de streek. Drie fraaie gastenkamers, grote salons, eetkeuken, brocante en bibliotheek. Terrassen op het zuiden en grote tuin. Heerlijke ontbijtjes. Diner op reservering.

Minimaal 3 nachten.

Op een half uurtje van de stranden van Trouville en Deauville ligt deze charmante chambres d’hôtes met een heerlijk verwarmd zwembad in de ruime tuin, en een kindvriendelijke gîte voor 5 personen.

De Ancienne Epicerie ligt tussen de uitgestrekte velden en bossen van de Pays d’Auge waar je eindeloos kunt wandelen. Een heerlijke plek om Normandië, even groot als Nederland, maar met slechts 3 miljoen inwoners te ontdekken. Tussen de A13 en A28 ook mooie plek voor een tussenstop.

WWW.BB-SAINTE-MERE-EGLISE.COM

WWW.CHAMBRESDHOTESWIJZER.NL

vanaf

vanaf

€ 92

€ 55

per nacht

per nacht

MALETABLE (ORNE)

CANIHUEL (BRETAGNE)

Moulin de Sévoux

Atelier Ker Anna

Prachtige 19e-eeuwse watermolen, liggend aan een kleine rivier in het hart van het ‘Parc naturel régional du Perche’, een streek van landschappen en wouden, oude dorpjes en bijzondere landerijen, molens en abdijen. n zelf is het vooral een idyllische locatie in alle eenvoud en elegantie. In de tuin, die is afgezoomd door een kabbelend riviertje, kan je unieke plaatsjes vinden om volledig tot rust te komen. Table d’hôtes op aanvraag. Minimaal twee nachten verblijf van april t/m september.

Een oude boerderij uit 1780 in het binnenland van Bretagne. Het huis ligt tegen de bosrand aan waar herten reeën en wildzwijnen vrij rondlopen. De streek is wat ruwer vanwege het woeste zeeklimaat en het vele graniet, dat wordt gebruikt in de huizenbouw en kerkenbouw. Ker Anna is omgeven door een mooie ruime tuin waar men kan relaxen naast het zwembad of als men wil een dagdeel teken-/ schilderlessen kan volgen.

WWW.MOULINDESEVOUX.COM/NL

WWW.KERANNA.NL

Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl of giteswijzer.nl

NOR M A NDIË

L A ND VA N

KOEIEN & KRIJTROTSEN

Roadtrip door Hoog-Normandië

De Seine-Maritime, het noordelijke gedeelte van Hoog-Normandië, is een prachtig land met veel tegenstellingen. Adembenemende krijtrotsen aan de kust, lieflijke heuvels met koeien en appelbomen, middeleeuwse vakwerkhuisjes, kloosters en kaas. Een roadtrip door een schitterend gebied, dat je niet mag missen.

T E K S T E N B E E L D : J O O S T S M I T S K A M P E N E L LY VA N L I N S C H O T E N

EN ROUTE

47

Clères

L

aten we deze rondreis beginnen in ons dorp Ardouval, gelegen in het pays de Bray aan de rand van het schitterende forêt van Eawy, één van de mooiste beukenbossen van Frankrijk.

Wij bezitten daar een oude longère, een lang en smal Normandisch vakwerkhuis, waar vroeger dagloners woonden met hun gezinnen en hun vee.

Kooldorp en wallaby’s

Rue du Gros-Horloge, Rouen

In het voorjaar is het woud van Eawy ronduit oogstrelend, met het prille groen van de beukenblaadjes en de blauwe zee aan boshyacinten

In het voorjaar is het woud van Eawy ronduit oogstrelend, met het prille groen van de beukenblaadjes en de blauwe zee aan boshyacinten. In de herfst kleuren de bladeren van de beuken roodbruin. In alle jaargetijden is het een feest om er te wandelen, te fietsen of paard te rijden. We remmen nog net op tijd voor een overstekend hert, dat ons beschuldigend nakijkt.

We naderen Saint-Saëns, een charmant, oud stadje aan de Varenne. Het stadje is vooral bekend om zijn typische kool, die tot wel 20 kilo kan wegen. We beWat een prachtig oud centrum heeft Rouen! Smalle straatjes met bijna duizend wonderen er de grote paarsblauwe kool van ijzer, die vakwerkhuizen geven het geheel een middeleeuwse sfeer. Door de winkelstraat door onze buurman Maurice vervaardigd is. rue du Gros-Horloge lopen we onder het bijzondere stadsuurwerk Gros-Horloge

In Clères bezoeken we vervolgens het dierenpark. door naar de oude markt, le Vieux-Marché. De hoge vakwerkhuizen bieden volop Het is een prachtig landschapspark rondom een sprookterrassen en restaurants; op het plein valt de bijzonder vormgegeven kerk van jesachtig kasteel, waar de dieren deels vrij rond kunnen Jeanne d’Arc op. We staan even stil bij een kruis, op de plek waar Jeanne in lopen. Plots worden we verrast door enkele wallaby’s, 1431 levend werd verbrand. We huiveren. die met grote sprongen van de heuvel naar beneden

Ook het Musée des Beaux Arts is een bezoek waard. Het is een statig hopsen. gebouw met een grote collectie schilderijen van de impressionisten Monet, Sisley, Pissarro en Renoir, die veelal in Normandië schilderden. Op het plein Vrijpartij in het oude Rouen voor het gebouw staat een bordje: ‘Ici, Emma Bovary n’a jamais pris de leçon de Vervolgens gaat onze trip verder naar Rouen, gelegen piano.’ Nee, in plaats van pianoles ging ze naar haar minnaar! aan de Seine en de hoofdstad van Normandië. Het is de geboortestad van Gustave Flaubert, vooral bekend van zijn roman Madame Bovary. De beschrijving van een vrijpartij van Emma Bovary, terwijl zij in een koets door Rouen rijdt, deed bij het verschijnen van de roman in het midden van de 19e eeuw heel wat stof opwaaien.

We brengen een bezoek aan de schitterende gotische kathedraal Notre-Dame, een kerk die Claude Monet maar liefst dertig keer vanuit hetzelfde perspectief geschilderd heeft, telkens bij andere weersomstandigheden.

Het is een van de hoogste gotische kathedralen van Frankrijk, in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd en vervolgens prachtig gerestaureerd. In de zomer valt er bij de kathedraal bij het vallen van de duisternis een fascinerend schouwspel van licht en muziek te beleven.

48

EN ROUTE

NOR M A NDIË

Abbaye de Saint Ouen au Crépuscule, Rouen

Monniken in Saint-Wandrille

ook zeker een bezoekje aan de kloosterwinkel, waar de monniken van Saint-Wandrille religieuze artikelen, eigen gebrouwen bier en honing verkopen.

Daar is de Côte d’Albâtre, een kust met prachtige krijtrotsen.

We komen aan in Étretat, met de wereldberoemde Falaise d’Aval, door Guy de Maupassant beschreven als ‘een olifant die zijn slurf in het zeewater steekt’. Claude Monet schilderde deze bijzondere rotsformatie; de heldere luchten maken Étretat tot een eldorado voor kunstschilders.

Onze route gaat verder naar Veules-les-Roses, een prachtig oud dorp met schattige vakwerkhuizen langs de Veules, de kortste fleuve van Frankrijk. Hier komen de veulaises vandaan, heerlijke zoet-zoutwateroesters. Een picknick op het grootste keienstrand van Normandië, met een dozijn oesters en een droog wit wijntje, dat vergeet je nooit meer.

Via Varengeville naar Dieppe Er is nog zoveel meer te zien in Rouen, waaronder het bijzondere knekelhuis van het Aître Saint-Maclou of de Tour Jeanne d’Arc, waar zij gemarteld werd alvorens naar de brandstapel gevoerd te worden. Voor een fantastisch uitzicht over Rouen beklim je de heuvel van SainteCatherine. Ook Claude Monet genoot vaak van dit uitzicht; hij schilderde er het beroemde Vue sur Rouen.

De olifant drinkt zeewater Voordat we naar zee gaan, volgen we de Seine voor een bezoek aan de abdijruïne van Jumièges. Jumièges is een klein dorp aan de Seine waar in 654 een abdij werd gebouwd, die vervolgens meerdere malen verwoest werd, in 814 door de Noormannen en in 1562 door de protestanten. We zijn onder de indruk van dit imposante bouwwerk op deze prachtige plek. Even verder, in Saint-Wandrille, leeft het klooster nog. Op zondagochtend kun je in de kloosterkapel de mis bijwonen, waarin monniken Gregoriaanse gezangen ten gehore brengen. Breng

Het hoogtepunt van onze rondreis is Varengevillesur-Mer. De tuinen van Le Bois des Moutiers staan bekend om hun weelderige rododendrons. Die zijn op hun mooist in mei en juni, wanneer de bloei op het hoogtepunt is. Er bloeien ook prachtige hortensia’s in een betoverende landschapsarchitectuur bij een landhuis om te dromen. Trek enkele uren uit voor dit paradijs op aarde, dat zich in de vallei lijkt te storten, tot aan zee.

Even verderop ligt het betoverende kerkje van Saint-Valéry met zeemanskerkhof, boven op de rotskliffen met een adembenemend uitzicht op zee. Expressionist Georges Braque zorgde voor de gebrandschilderde blauwe ramen, die wondermooi passen bij het middeleeuwse interieur. Hij ligt hier ook begraven.

EN ROUTE

49

Vismarkt Dieppe

Uitzicht vanuit Varengeville

Langs de kust rijden we naar Dieppe, een drukke vissershaven. In ‘Jouw Dieppe is een Florence in de Middeleeuwen verkende men van hieruit al de hele wereld. Jehet klein,’ schreef Henry James aan han Ango, een zestiende-eeuwse reder, bracht als eerste ivoor naar schilder Jacques-Émile Blanche Europa. In het kasteelmuseum kun je prachtige ivoorminiaturen aanschouwen, voorbeelden van een onvoorstelbaar fijn – en uitgestorven – vakmanschap.

‘My dear friend,’ schreef Henry James in Pommes de Normandie in Varengeville 1895 aan de Franse schilder Jacques-Émile Blanche, ‘jouw Dieppe is een Florence in het klein. Alle mogelijke personages lijken zich hier voor de romancier te verzamelen.’ Op zaterdag is er ’s morgens markt door de hele stad. Vissers verkopen hun vis en coquillages rechtstreeks vanaf de boot. Verser krijg je ze niet. Een gezellige drukte, met volle terrassen en lange rijen voor de kramen met vlees en kaas.

Een hart van kaas Even ten zuiden van Dieppe vinden we het kasteel Miromesnil, waar Guy de Maupassant in 1850 geboren werd. We krijgen een rondleiding door het prachtige kasteel en wandelen op ons gemak door de mooie tuinen. Vervolgens rijden we over de D1 door het pays de Bray naar Neufchâtel-en-Bray. Parallel aan deze weg loopt de Avenue verte, een voormalige spoorlijn, die nu dienstdoet als wandel- en fietspad, van Londen naar Parijs. We komen uit bij het kasteel van Mesnières-en-Bray, waar een paar jaar geleden een hevige brand gewoed heeft.

De herstelwerkzaamheden zijn afgerond; het kasteel staat er weer in volle glorie.

Onze laatste pleisterplaats, Neufchâtel-enBray, mag met recht het hart van het pays de Bray genoemd worden. De plaats staat bekend om zijn cœur de neufchâtel, een kaas in de vorm van een hart. We ronden onze roadtrip af met een bezoek aan het musée Mathon-Durand, gevestigd in een mooi gebouw uit de 16e eeuw, voor een kijkje in de geschiedenis en de tradities van Neufchâtel en het pays de Bray.

50

EN ROUTE

Cœur de Neufchâtel

NOR M A NDIË

C A R N ET ETEN EN DRINKEN

LE COLOMBIER 1 rue Loucheur, Offranville.

Prijzig, maar wel fantastisch.

LE RELAIS NORMAND 21 place Maintenon, Saint-Saëns.

Niet duur en toch voortreffelijk.

L’O2 MER 101 boulevard de Verdun, Dieppe.

Middenklasse met topkwaliteit.

DE

AUBERGE DES RUINES 17 place de la Mairie, Jumièges.

Prijzig en goddelijk !

DE MOOISTE TUINEN VAN DE SEINE-MARITIME

VOY AGE LE BOIS DES MOUTIERS Route de l’Église 76119 Varengeville-sur-Mer. Le Bois des Moutiers is tot nader order gesloten in verband met grootse onderhoudswerkzaamheden.

LE JARDIN AGAPANTHE 1 impasse d’Agapanthe 76850 Grigneuseville LES JARDINS DE BELLEVUE 1785 route d’Eawy 76850 Beaumont-le-Hareng

EN ROUTE

51

TA AL PRIS SUR LE VIF Karin de Koning

Een Amerikaan in Parijs Van 1921 tot 1926 woonde de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway met zijn vrouw Madley in Parijs. Hij was toen in de twintig en moest hard werken om met schrijven iets te verdienen. In 1964 verscheen postuum A Moveable Feast, een bundel met herinneringen aan deze Parijse jaren. Hemingway schreef ze in 1961, vlak voor zijn dood.

52

EN ROUTE

Hemingway’s bundel is in het Frans vertaald onder de titel Paris est une fête en in het Nederlands onder de titel Parijs is een feest.

Het boek werd een hype na de aanslagen in Parijs, onder andere in de Bataclan, in november 2015. Een journalist verzamelde op straat reacties van Parijzenaars voor de televisie. Een voorbijgangster bezwoor toen dat niemand Parijs kapot kreeg en haalde de titel van Hemingway’s bundel aan met de aanbeveling om die te lezen. Er waren daarna nieuwe uitgaves nodig om aan de enorme vraag te voldoen.

Toch is het een beetje vreemd dat juist dit boek zoveel troost bood na die gruwelijke aanslagen. Goed, de meeste verhalen spelen zich af in Parijs, maar hebben als onderwerp toch veelal de landgenoten van Hemingway die zich in die tijd ook in Parijs ophielden: Gertrude Stein, Sylvia Beach, Ford Madox Ford, Ezra Pound, Evan Shipman, Scott Fitzgerald… Oké, de Parijse cafés, met name de Closerie des Lilas, spelen een belangrijke rol, maar alleen omdat de Amerikanen elkaar daar ontmoetten.

Je kunt je afvragen of Hemingway zich alles goed herinnert. Hij schrijft: ‘(…) dit was zoals Parijs in die eerste jaren was toen we erg arm en erg gelukkig waren.’ Dat ‘erg arm’ viel reuze mee. De jonge schrijver verdiende inderdaad weinig met zijn verhalen, maar zijn vrouw Hadley had mooie inkomsten uit haar trust fund, waarvan ze op vakantie konden naar Spanje, naar Oostenrijk, naar de Côte d’Azur. Ze woonden bescheiden, boven een houtzagerij, maar ze hadden genoeg te besteden. Of de Hemingways ‘erg gelukkig’ waren, is ook betrekkelijk. Ernest bedroog Hadley al snel met haar beste vriendin Pauline Pfeiffer, een Amerikaanse journaliste die onder andere werkte voor Vogue. Hij verliet Hadley en zoontje ‘Bumby’ voor Pauline, voor wie hij ook katholiek werd.

Wat Hemingway zich in 1961 wél goed herinnert, is wat hij in welk café aan alcohol naar binnen werkte. Een voorbeeld: Scott Fitzgerald’s auto stond, na pech, in een garage in Lyon. Scott en Ernest besloten om samen die auto op te gaan halen. Op de dag

van de heenreis per trein had Ernest al in zijn eentje een hele fles Saint-Émilion, enkele borrels en een hoeveelheid Algerijnse wijn genuttigd. De volgende dag, de dag van de terugreis per auto, begonnen ze samen met een whiskey na het ontbijt. Ze kregen een lunchpakket mee van het hotel. De auto had geen dak en ze werden overvallen door regenbuien, dus moesten ze steeds schuilen onder bomen of in cafés. Daarbij dronken ze de flessen witte wijn uit Mâcon uit het lunchpakket leeg. In Mâcon kocht Ernest nog vier flessen en die waren ’s avonds ook op. Ze overnachtten in Châlon, waar Scott zich ziek voelde. Dus bestelden ze elk een whiskey.

Daar knapte Scott van op, dus nog maar een dubbele whiskey. Bij het avondeten een karaf Fleurie en een fles Montagny. Scott viel aan tafel in slaap. Geen van beiden was de Bob geweest tijdens de rit.

Was Parijs voor Hemingway een feest omdat je er als Amerikanen onder elkaar flink kon drinken? Voor mij is Parijs op zichzelf al een feest, ook zonder Amerikanen en zonder alcohol. Nou ja, ééntje dan … n

TA AL CITATIONS HISTOR IQU ES Karin de Koning

Le pastis, c’est comme les seins, un c’est pas assez et trois c’est trop. ( F E R N A N D E L , AC T E U R , KO M I E K E N Z A N G E R , 19 0 3 –19 71)

Pastis is net als borsten, één is niet genoeg, drie is te veel.

L’alcool tue lentement. On s’en fout. On n’est pas pressé. (G E O RG E S COURTELINE , TONEELSCHR IJ V ER , 18 5 8 –19 2 9)

Beaucoup de choses peuvent être préservées dans l’alcool; la dignité n’est pas l’une d’elle. ( A N O N I E M ) Veel dingen kunnen bewaard worden in alcohol; waardigheid hoort daar niet bij.

La vérité est au fond du verre Wat is er veel gezegd en geschreven over alcohol. De een vindt dat je ervan af moet blijven om een gezond leven te leiden, een ander predikt matigheid en weer een ander spoort ons aan er overvloedig gebruik van te maken om het leven te vieren. Of de waarheid onder in het glas te vinden is, mag u zelf beoordelen. Wat wordt uw lijfspreuk?

L’alcool ne procure pas la gaieté mais la cirrhose. ( M IC H E L AU DI A R D, F I L M - E N RO M A N S C H R I J V E R , 19 2 0 –19 8 5 )

Alcohol verschaft geen vrolijkheid maar leververvetting.

L’alcool, il y a deux versions. Soit c’est un ennemi qui te veut du bien mais qui te fait mal, soit c’est un ami qui te veut du mal mais qui te fait du bien. (JAC Q U E S D U T RO N C , C H A N S O N S C H R I J V E R E N -Z A N G E R )

Er zijn twee versies van alcohol. Ofwel het is een vijand die het goede met je voorheeft maar die je kwaad doet, ofwel het is een vriend die het kwade met je voorheeft maar die je goed doet.

La pénicilline et la lutte contre l’alcoolisme sont bien plus efficaces que les changements de gouvernements. ( E U G È N E IO N E S C O, T O N E E L S C H R I J V E R , 19 0 9 –19 9 4)

Peniciline en de strijd tegen alcoholisme zijn veel doeltreffender dan veranderingen van regeringen.

La colère est comme l’alcool: à petites doses et de temps en temps, cela peut rendre service. ( RO B E R T E S C A R PI T,

Alcohol doodt langzaam. Wat kan het ons schelen.

We hebben geen haast.

Je boirai du lait le jour où les vaches mangeront du raisin. (J E A N G A BI N , AC T E U R , 19 0 4 –19 76 )

Ik ga melk drinken op de dag waarop koeien druiven eten.

L’alcool est notre pire ennemi, fuir serait lâche. ( A N O N I E M ) Alcohol is onze grootste vijand, vluchten zou laf zijn.

Un alcoolique, c’est quelqu’un que vous n’aimez pas et qui boit autant que vous. (C O L U C H E , KO M I E K E N AC T E U R , 19 4 4 –19 8 6 )

Een alcoholist, dat is iemand waar u niet op gesteld bent en die evenveel drinkt als u.

Les Français sont si fiers de leurs vins qu’ils ont donné à certaines de leurs villes le nom d’un grand cru.

(O S C A R W I L D E , I E R S E S C H R I J V E R E N DA N DY, 18 5 4 –19 0 0)

De Fransen zijn zo trots op hun wijnen dat ze aan sommige van hun steden de naam van een beroemde wijnsoort gegeven hebben.

Dieu n’avait fait que l’eau, mais l’homme a fait le vin. ( V IC T O R H U G O, B E RO E M D S C H R I J V E R , 18 0 2 –18 8 5 )

God heeft alleen maar water gemaakt, maar de mens heeft wijn gemaakt. n

S C H R I J V E R E N J O U R N A L I S T, 1918 –2 0 0 0)

Woede is als alcohol: bij kleine beetjes en van tijd tot tijd kan het goede diensten verlenen.

EN ROUTE

53

TA AL CUEILLEURS DE MOTS À la recherche du mot qui fait mouche – Sylvain Lelarge

Vous êtes en France ?

Ouvrez l’œil et cueillez les mots ! Je me réjouis d’avance de vos envois ...

Bien du plaisir !

Bent u in Frankrijk?

Hou dan uw ogen open voor opmerkelijke teksten. Cueillez les mots, (pluk de woorden), en mail uw foto naar Sylvain: contact@talenvoortalent.nl Nederlandse vertaling: Jeroen Sweijen.

54

EN ROUTE

L’isolement insidieux et progressif est peut-être le pire effet de la pandémie – certainement pour ceux que la fracture digitale a déjà mis sur la touche, mais aussi pour les étudiants privés de leurs condisciples, ou les boutiquiers languissant leur clientèle. Une vraie rencontre, un repas entre amis, un projet qui marche sont si importants pour l’équilibre émotionnel, et pour la cohésion sociale. Alors, il nous faut trouver de nouvelles manières de se re-trouver, de faire la fête et de faire des affaires. Pour éviter que notre monde se nécrose au-delà du point d’équilibre, même s’il est évident que bien des changements sont à venir, et nécessaires. Répondons ‘présents’.

Je suis là. Vous aussi.

Het verraderlijke en toenemende isolement is misschien nog wel het ergste effect van de pandemie – met name voor hen die de digitale kloof al buitenspel gezet heeft, maar ook voor studenten zonder studiegenoten of winkeliers die wegkwijnen zonder klanten. Een echte ontmoeting, een etentje met vrienden, een project dat loopt, het is allemaal zo belangrijk voor het emotionele evenwicht en de sociale cohesie. Dus moeten we nieuwe manieren ontdekken om elkaar te (her)ontmoeten, feest te vieren en zaken te doen. Om te voorkomen dat onze wereld het evenwicht voorbijschiet en afsterft, al is het overduidelijk dat veel veranderingen nog moeten komen, en broodnodig zijn. Laten we daarbij zijn.

Ik ben er. U ook.

École fermée, école ouverte ? Certains parents n’en peuvent plus … Pris en tenaille entre l’angoisse d’un télétravail aussi soudain qu’incongru, les files d’attente insupportables pour faire ses courses, l’ado grincheux en manque de ses potes et le petit bonhomme plein d’énergie qui demande ‘ce qu’on va faire aujourd‘hui’, les pauvres vivent le retour (même à mi-temps) des enfants à l’école comme un don de Dieu. Ces périodes de confinement les ont laminés. Alors que de dehors, ça ne semble rien – un peu de bon temps en famille – elle s’est révélée être une tempête force 11 sur l’échelle de Beaufort. C’en fut du moins le ressenti. Voici un rappel clair et net du fait qu’un des rôles principaux de l’école est de permettre aux parents de travailler …

De school is dicht, de school is open? Sommige ouders kunnen het niet meer aan … Ze zitten gevangen tussen de angst van het plotse en bevreemdende telewerken, de onverdraaglijk lange rijen bij het boodschappen doen, de knorrige tiener die zijn maten mist en de levenslustige kleine vent die vraagt ‘wat we vandaag gaan doen’. Al is het maar voor halve dagen, deze ouders ervaren de terugkeer van hun kinderen naar school als een Godsgeschenk. Ze zijn door deze lockdowns verpletterd. Van buitenaf gezien lijkt het iets van niets – wat fijne momenten met het gezin – maar het bleek een storm van kracht 11 op de schaal van Beaufort. Zo voelde het tenminste. Een overduidelijke herinnering dat een van de belangrijkste taken van de school is de ouders te kunnen laten werken. n

TA AL TOPONYMIE Jeroen Sweijen

De invloed van relikwieën Jeroen Sweijen is gefascineerd door herkomst van Franse plaatsnamen en de verhalen erachter.

Hij schreef er het boek Waarom Lyon geen Dijon heet over, dat onlangs is verschenen bij Batavia Publishers.

De Lotharingse plaats Port wordt al in 912 vermeld. Het is een haventje aan de Meurthe op de plek waar een oude handelsroute de rivier kruist. In 1087 neemt een kruisridder, die op zijn thuisreis vanuit het Heilige Land de Italiaanse havenstad Bari aandoet, vandaaruit een vinger van de heilige Nicolaas als relikwie mee naar Port. Enkele jaren later sticht de abdij van Gorze in Port een Benedictijner priorij die de relikwie kan herbergen. Het feit dat Port dan al een drukke handelsplaats is, draagt zeker bij aan de populariteit van de vinger van Sint-Nicolaas en aan de verbreiding van de Nicolaaspelgrimage.

In de eerste helft van de 13e eeuw is de Nicolaasverering in Port al zeer levendig; vanaf die periode wordt de naam van de heilige ook gebruikt voor de plaats, al dan niet met Port erbij.

Als in 1477 René II, hertog van Lotharingen, zijn overwinning op de Bourgondiërs aan Nicolaas toekent en hem tot patroonheilige van Lotharingen verheft, wordt de pelgrimage nog levendiger.

Port heet tegenwoordig SAINT-NICOLAS-DE-PORT (Meurthe-et-Moselle): het is een sprekend voorbeeld van de invloed die een relikwie en de verering daarvan op de toponymie kunnen hebben.

Een andersoortige gebeurtenis, maar met hetzelfde resultaat, vond in de 11e eeuw plaats in Angeliacum. In de plaatselijke abdij, gewijd aan de heilige Johannes de Doper, werd bij werkzaamheden een schedel gevonden. ‘Dat is de schedel van onze schutspatroon!’ riepen de monniken uit. De ontdekking kende een enorme weerklank en van heinde en verre kwamen gelovigen en hoogwaardigheidsbekleders de schedel vereren.

Omdat niet iedereen wilde geloven dat de schedel authentiek was creëerden de monniken een legende – middel­eeuwse buzz – om te verklaren hoe die schedel daar terecht was gekomen. Hoe het ook zij, de herinnering aan relikwie en abdij leeft voort in de huidige naam SAINT-JEAND’ANGÉLY (Charente-Maritime).

Een vingerkootje van diezelfde Johannes de Doper heeft ervoor gezorgd dat de verering van de Bretonse heilige Mériadec in Traon-Mériadec (‘het dal van Mériadec’) werd vervangen door Johannes. Je kunt dit vingerkootje nog steeds zien in SAINT-JEAN-DU-DOIGT (Finistère) – en men bezit er ook nog steeds een gedeelte van de schedel van Mériadec.

Een hospitaalridder op doortocht overnachtte in een gehuchtje in het zuiden van Bretagne. Hij had een kostbaar kleinood bij zich: een fragment van het houten kruis waar Christus aan gekruisigd was. Toen hij de volgende dag vertrok, was het bijzondere stukje hout verdwenen. Men vond het terug in een eksternest in een meidoorn. De volgende dag was het opnieuw verdwenen, en weer vond men het terug in dat eksternest. Dat moest een teken zijn, en dus besloot men op die plek een kapel te bouwen. Het dorp hield er haar naam aan over: LA VRAIE-CROIX (Morbihan), ‘het echte kruis’.

Toen de Vikingen in de 10e eeuw Bretagne binnenvielen, wilde men voorkomen dat relikwieën van populaire Bretonse heiligen in hun handen vielen. Om deze veilig te stellen, werden ze door monniken elders ondergebracht. De relikwieën van Maudez kwamen in de buurt van Parijs terecht. De gemeente SAINT-MANDÉ (Valde-Marne) dankt er haar naam aan. Maudez was een populaire heilige, maar veel is er niet bekend over zijn leven. In Bretagne leeft hij onder meer voort in SAINT-MAUDEZ (Côtes-d’Armor) en in LAN­MODEZ (Côtes-d’Armor), waar het klooster (lan) stond dat hij gesticht zou hebben. n Reliekschrijn Heilig Kruis

EN ROUTE

55

Al meer dan 40 jaar ‘thuis’ in Frankrijk (sinds 1976)

www.immoboulevard.com Cabinet de France sas, carte prof: CPI 5801 2016 000 004 710, J.M. Kubbe, Les Courreaux, F-58370 Glux-en-Glenne, Tél. fixe: +33 (0)4 93 77 08 92, mobile: +33 (0)6 09 32 11 33, kubbe@immoboulevard.com

BOURGOGNE 58 – ACHUN Rustig gelegen vrijstaande woning in de Bazois, met prachtig uitzicht. Tuin van 1600 m2 met grote schuur. Opp. 101 m2, 3 slaapkamers.

Ref. HV-12711, Vraagprijs € 123.000.

Hans Veld, +33 614 457 600

VIENNE 86 - MILLAC Familiehuis met tuin Grote garage en speel­ kamer. Prive met 4 slaapkamers. Nieuwe verlaagde prijs.

Ref. CB-12649, Vraagprijs € 196.000.

Cathe Bower, +33 609 606 082

BOURGOGNE 58 - BULCY Bijzonder object. Rustig gelegen vrijstaande woning met zwembad, gîte en tennisbaan op ruim 1 ha. In de buurt van wijngebied.

Ref. LF-12682, Vraagprijs € 379.000.

Leidy Franken, +33 684 144 632

INDRE 36 - CHAILLAC Leuk dorpshuis dichtbij winkels en een recreatie-meer. Balkon met uitzicht op de tuin, groot souterrain en fraaie schuur met zolder.

Ref. AdB-12679, Vraagprijs € 110.000.

Anita de Bresser, +33 549 845 244

VOGEZEN 88 – FONTENOY LE CHATEAU Prachtige op te knappen woning te koop in het idyllisch stadje Fontenoy la Château in de Vogezen. Een stadje met een kanaal, rivier en een aantal winkels, cafe en een restaurant.

Ref. HH-12660, Vraagprijs € 28.000.

Herman vd Hoek, hoek@immoboulevard.com

BOURGOGNE 58 – ZUID-MORVAN Leuk vakantiehuis (of meer) in Sémelay, 90 m², tuin, boomgaard (1.450 m²), overdekt terras en uitzicht, Keuken, eetkamer, woonkamer, 3 slaapkamers, onderhuis, wijnkelder, cv-olie.

Ref. JMK-12658, Vraaagprijs € 83.000.

Joost Kubbe, +33 609 321 133

ALLIER 03 - RONNET Gerenoveerde woning met bijgebouw en tuin. rustig gelegen en toch maar 15 minuten van Montluçon. 3 slaapkamers en 2 badkamers.

Instap klaar, meteen genieten Ref. JWK-12716, Vraagprijs € 115.000.

Jan Kuik, +33 674 319 378

BOURGOGNE 71 – CHISSEY EN MORVAN Leuk huis met atelier in een rustig hameau, op 617 m2. Twee slaapkamers waarvan een beneden. Ruime zolder. Vlakke, omheinde tuin.

Het huis heeft wat werk nodig, de basis is goed.

Ref. KtH-12494, Vraagprijs € 72.000.

Kim Bain-ter Heege, +33 662 667 129

ARDÈCHE 07 – ACCONS Compleet gehucht met 6 ha grond. Moderne woning plus twee traditionele huizen, waarin 2 gîtes en een studio. Vrij en zonnig gelegen, zonder buren.

Ref. JMS-11602, Vraagprijs € 349.000.

Jan-Maarten Stellingwerf, +33 781 130 680

CHARENTE 16 - SOUFFRIGNAC Rustig gelegen instapklare woning met prachtig uitzicht op 4700 m2.Ruime leefkeuken, grote serre. Stenen schuur en hobbyruimte.

Ref. WvD-12612, Vraagprijs € 212.000.

Wilma van Dalen, +33 604 173 406

BOURGONGE 58 - TERNANT Charmant vrijstaand huis in zeer goede staat op 1455 m2 grond. Mooi en ver uitzicht.

Rustige omgeving.

Ref. WA-11392, Vraagprijs € 84.500.

Wendy Ament, +33 656 695 166

CÔTE D’AZUR 06 - VALLAURIS 3 kamer appartement met garage. Dichtbij alle voorzieningen en mooi gelegen. Op 3 km afstand van zee.

Ref. BB-12353, Vraagprijs 195.300 €.

Blandine Bain, +33 687 843 537

UW EIGEN HUIS IN FRANKRIJK Loopt U met het idee rond in Frankrijk een (tweede) huis te kopen en weet U al naar

welke streek uw interesse uitgaat? Onze medewerker in het gebied van uw keuze zal U graag behulpzaam zijn om – in uw eigen taal – uw huis te vinden en U deskundig te begeleiden voor, tijdens en ook na de aankoop­procedure.

Hypotheekrente (vanaf 1,5%, 20 jr vast), verzekering, aangepast erfrecht, nutsaansluitingen etcetera, verzorgen wij ook graag voor U!

Uitgebreidere omschrijvingen op de website

IMMOBOULEVARD - CABINET DE FRANCE SAS is een samenwerkingsverband van 17 onafhankelijke o.g. adviseurs door geheel Frankrijk, onder leiding van Joost Kubbe (40 jaar ervaring en France). Voor u een ­waarborg voor kwaliteit, deskundigheid en service. Voor de prijs ‘vrij op naam’ dient u 7 à 8% notariskosten/ overdrachtsbelasting toe te voegen.

groupe M3

NOORD FRANKRIJK LANGS DE LOOPGRAVEN VAN VERDUN Oorlogstoerisme aan de Maas

TUFSTENEN KRUISEN Uniek erfgoed in Picardië

EN ROUTE

57

58

EN ROUTE

NOORD-FR A NKRIJK

OORLOGSTOERISME AAN DE MAAS Langs de loopgraven van Verdun In het noorden van Frankrijk ligt de moderne oorlogsgeschiedenis nog bijna letterlijk voor het oprapen. Met name in de streek rond Verdun, een oude vestingstad aan de Maas, vonden in de Eerste Wereldoorlog felle veldslagen plaats. Deze mythische stad ademt nog die heldhaftige doch trieste geschiedenis, al is er nog zoveel meer te ontdekken.

TEKST EN BEELD: MICHIEL BOM

E

en stukje geschiedenis. Begin 1916 zat er in West-Europa volstrekt geen beweging meer in het oorlogsfront. Tanks bestonden nog niet; iedere beweging in het niemandsland tussen beide fronten werd onmiddellijk afgestraft door een oppermachtige mitrailleur. Zware artillerie zou het verschil moeten maken.

De Duitse opperbevelhebber besloot die te richten op een stad die de Fransen nooit zouden willen opgeven en ten koste van alles zouden verdedigen: Verdun. De stad vormde een belangrijke schakel in de verdedigingslinie, en was ook de laatste serieuze vesting op de weg naar Parijs. Hier wilde het Duitse opperbevel het Franse leger ‘dood laten bloeden’.

Eind februari 1916 begon het offensief: een voor die tijd ongekend zwaar en langdurig bombardement op de legerforten rondom Verdun. De Fransen werden volledig verrast.

Tijdens de paniekgolf die volgde kreeg generaal Philippe Pétain, de latere ‘held van Verdun’, de opdracht om de vestingstad te verdedigen.

Voie sacrée Een van zijn eerste besluiten was het versterken van de weg tussen Verdun en het zuidelijker gelegen Bar-le-Duc. Terwijl de forten rond Verdun onder zwaar vuur lagen, werd er dag en nacht doorgewerkt om de toevoer van manschappen te blijven garanderen. De weg werd de levensader van Verdun, later Voie sacrée gedoopt, naar de heilige weg uit de Griekse oudheid. Ruim 400.000 Franse soldaten zouden nooit terugkeren. Toch hield Verdun stand, tot op heden het symbool van de Franse uitdrukking ‘Ils ne passeront pas.’

Douaumont

Als je iets mee wilt krijgen van de verwoestingen die de Slag om Verdun heeft veroorzaakt, zorgt een tochtje door het Forêt domaniale van Verdun voor een aardige indruk. Hier liggen de forten die het zwaar te verduren kregen in de eerste weken van de slag. Vlak bij het grootste fort, dat van Douaumont, vind je ook de beroemde gelijknamige begraafplaats. De necropool is een indrukwekkend gebouw in de vorm van een zwaard, dat tot aan het gevest in de grond

Monument de la Victoire

14 JAAR NA HET OPRICHTEN VAN HET MONUMENT WERD ER OPNIEUW STRIJD GELEVERD

kelijk gebouwd aan het begin van de 17e eeuw. Twintig jaar voor de Eerste Wereldoorlog werd de citadel uitgebouwd tot een waarlijke ondergrondse stad, die in de oorlog diende voor de coördinatie van de verdediging van de stad. Tegenwoordig voert een ondergronds treintje je door zo’n 7 kilometer aan galerijen, waar zeker 2000 soldaten leefden.

Montsec en Madine

Al bij al leverde de Slag om Verdun in 1916 wel wat terreinwinst op aan Duitse zijde, maar toch, aan het einde van de veldslagen was er in grote lijnen nauwelijks iets veranderd aan de frontlinies, die tot ver in 1918 hetzelfde zouden blijven.

In dat jaar sprongen de Verenigde Staten actief in de gestoken lijkt. Hier liggen de resten van zo’n 130.000 onbekende oorlog bij, en zorgden zij voor de beslissende bijdrage Franse en Duitse soldaten. Het gebouw is omringd door nog eens in het definitief terugdringen van de Duitsers, nabij 15.000 oorlogsgraven. het stadje Saint-Mihiel. Het lukte hen om de Duitsers Villages détruits te verdrijven vanaf de heuveltop vanwaaruit zij vier Niet ver van dit indrukwekkend monument ligt het voormalige jaar lang de omliggende streek konden controleren, dorp Fleury-devant-Douaumont, dat tegenwoordig de status de zogenaamde Saillant de Saint-Mihiel. ­v illage détruit kent. Voor de veldslag was het nog een levendig

Tegenwoordig staat er op de butte de Montsec een dorpje met ruim vierhonderd inwoners. Zij werden geëvacueerd, groot neoclassicistisch monument dat ons herinnert hun dorp werd met de grond gelijkgemaakt.

Nu is het een oase van rust; een stil monument ter nagedachtenis aan het dorpsleven dat weggevaagd werd, zoals in acht andere villages détruits nabij Verdun.

Op de plaats van de verdwenen kerk Butte de Montsec verrijst nu een kapelletje, waarin elke tweede zondag van oktober een herdenkingsdienst gehouden wordt, die steevast bezocht wordt door de nakomelingen van voormalige bewoners van het dorp. In de Meuse zijn deze ­v illages détruits nog steeds officiële gemeenten, zonder inwoners, maar met een door de prefect benoemde burgemeester, bijgestaan door twee wethouders.

Op een steenworp afstand van deze stille oorlogsgetuige staat het Mémorial de Verdun, een indrukwekkend museum over de veldslag en de loopgravenoorlog. Het is een goede start voor een bezoek aan de forten, begraafplaatsen en overige oorlogsmonumenten in de streek.

Zeker ook een bezoek waard is de Citadel van Verdun, aan de rand van de oude binnenstad. Deze citadel werd oorspron-

60

EN ROUTE

NOORD-FR A NKRIJK

Carnet de Voyage

Musée Mémorial

aan een van de laatste grote veldslagen van de Eerste Wereldoorlog. Het monument is al van veraf zichtbaar; eenmaal boven op de heuvel begrijp je meteen de strategische waarde van de 375 meter hoge heuvel.

Veertien jaar na de wapenstilstand werd dit monument gebouwd; niemand kon toen vermoeden dat er nauwelijks veertien jaar later weer een strijd geleverd zou worden om diezelfde heuveltop. In september 1944 verschansten enkele Duitse soldaten zich in het oorlogsmonument, hopende dat er daar niet op hen geschoten zou worden. Het was vergeefse hoop. Het oorlogsmonument liep grote schade op, maar werd al snel weer in volle glorie hersteld.

Zelfs zonder de geschiedenis te kennen kun je boven op de heuvel genieten van een prachtig uitzicht over de Côtes de la Meuse en het meer van Madine, in het hart van het regionale natuurpark van Lotharingen. Wellicht is dit parc naturel régional juist niet zo bekend, omdat de oorlogsherinneringen alle aandacht opeisen. Toch is juist die natuur rondom het meer van Madine een perfecte plek om de geschiedenis even los te laten. Als waterrecreant aan de oevers of op een van de vele meren, als vogellief hebber aan het étang van Lachaussée of als wandelaar op een pad van een van de Grandes Randonnées die het gebied doorkruisen.

62

EN ROUTE

ETEN & DRINKEN

RESTAURANT/CRÊPERIE LE PONT AVEN 8 place des Alliés 55300 Saint-Mihiel HOTEL RESTAURANT DU LAC DE MADINE 22 rue Charles de Gaulle 55210 Heudicourt-sous-les-Côtes hotel-lac-madine.com

OVERNACHTEN

CAMPING DU BOIS JOLI 9 rue Haute Gaston Parant 55210 Saint-Maurice-sous-les-Côtes forestcampingbj.com CHAMBRES D’HÔTES LE PARADIS 18 Grand’Rue 55300 Buxerulles leparadis.nl

CHÂTEAU DES MONTHAIRONS 26 route de Verdun 55320 Les Monthairons chateaudesmonthairons.fr

En Route Reizen

Genieten in Le Paradis Thuis in de gastvrije Lorraine

Butte de Montsec en het Lac de Madine

bossen rondom het huis. Vanzelfsprekend beschikt u zowel in de tuin als in het hele huis over gratis wifi. Le Paradis is de ideale plek om te ontspannen en te genieten van de Lorraine en de gastvrije bewoners.

Le paradis ligt in de Côtes de Meuse, aan de rand van het dorpje Buxerulles. Deze voormalige wijnboerderij met vijf sfeervolle gastenkamers heeft alles in huis voor een perfect verblijf.

Bewonder de prachtige tuin en mooie omgeving. Laat u verwennen met een heerlijk diner en kom volledig tot rust! op het Lac de Madine of op de rivier de Meuse. Prachtige steden als Metz, Nancy en Verdun liggen in de buurt.

Le Paradis is rustig gelegen in het Parc naturel régional de Lorraine.

Deze prachtige bosrijke streek in het noordoosten van Frankrijk biedt talloze mogelijkheden om alles uit uw vakantie of een weekendje weg te halen. Ook voor uw reis naar of vanuit het zuiden is deze chambres d’hôtes een perfecte tussenstop. En dit alles op nog geen vijf uur rijden vanuit midden Nederland.

In de omgeving kunt u kiezen uit diverse wandel- en fietsroutes. Liefhebbers van watersport kunnen terecht

63

EN ROUTE

Weiden, boomgaarden en bossen Het huis, een voormalige wijnboerderij, heeft een tuin van bijna 4.000 m². Er zijn vele zitjes om lekker in de zon of juist in de schaduw te zitten. Ook vindt u er een zwembad met zonneterras en ligstoelen. Vanuit de tuin heeft u vrij zicht over de weiden, boomgaarden en Metz

Speciaal arrangement voor lezers van En Route • Welkomstdrankje • 3 overnachtingen in een stijlvolle tweepersoonskamer met en suite badkamer • 3 x uitgebreid ontbijt voor 2 personen • 2 x viergangendiner voor 2 personen, inclusief drankjes • Fles méthode traditionnelle van onze overbuurman Domaine de Coustille • Arrangementsprijs: € 325,– (voor 2 personen) Looptijd en voorwaarden Van 1 april t/m 30 juni 2021 en van 1 september t/m 31 oktober 2021, op basis van beschikbaarheid. Vermeld “En Route” bij uw aanvraag of reservering. Het arrangement gaat uit van 2 personen per kamer.

LE PARADIS 18 Grand Rue 55300 Buxerulles Informatie en reserveren Per mail: info@leparadis.nl Telefonisch: +33 329 90 01 58 Kijk voor meer informatie, arrangementen en activiteiten op leparadis.nl

EN ROUTE

63

BEN JIJ AL LID VAN DE

EN ROUTE FACEBOOK GROEP?

FACEBOOK.COM/GROUPS/ENROUTEGROEP De snelst groeiende Frankrijkgroep op Facebook. Een online platform waar: • Frankrijkliefhebbers elkaar ontmoeten, informeren en inspireren • Bloggers hun reisverhalen posten • Je de leukste boektips kunt uitwisselen • Lezers en auteurs van En Route met elkaar in contact komen • Je kunt deelnemen aan acties van En Route We gaan richting de 1.200 leden. Help ons groeien en kom bij de club!

NOORD-FR A NKRIJK

TUFSTENEN KRUISEN U N IE K E R F G O E D I N P I C A R DIË

Frankrijk is bezaaid met wegkruisen. De meeste zijn van gietijzer. In Le Vimeu, het westelijkste puntje van Picardië, vind je ze ook van tufsteen. Al bijna veertig jaar brengt Jean-Mary Thomas ze in kaart. Hij heeft er nu zo’n veertig gevonden.

Zes ervan staan in en rond Toeufles, het dorp dat zijn naam dankt aan deze bijzondere kalksteen. We gingen met hem op stap.

T E K S T: R O B D I J K S M A N & E L S S PA N J E R – B E E L D : R O B D I J K S M A N

EN ROUTE

65

Toeufles – hier waak ik

V

oor veel Nederlanders bestaat Picardië uit niets anders dan saaie kilometers graan, maïs en suikerbieten. Al het moois in de uitgeslepen dalen gaat ongemerkt aan hen voorbij, op weg naar het zuiden. Ze hebben daar geen tijd voor over. En dat is jammer, want het barst er van cultuur en natuur.

Zoals in Le Vimeu, de streek ten zuiden van de Baai van de Somme. Sinds februari 2020 maakt het deel uit van het regionale natuurpark Baie de Somme-Picardie.

Toeufles Weggestopt in zo’n dalletje ligt het dorp Toeufles; piepklein, nog geen driehonderd inwoners. Het Franse platteland in optima forma. Niets te beleven en toch een en al charme. Ieder huis heeft een blaffende én kwispelende hond. Het dorp dankt zijn naam aan de tufsteen die er eeuwenlang werd gedolven.

Rond het dorp loopt een wandelroute langs zes tufstenen kruisen. Adrien Grincourt wandelt ook met ons mee. Hij was adjoint van het dorp, zeg maar de loco-burgemeester. ‘Daar moet je je niet te veel van voorstellen,’ zegt hij lachend. ‘Frankrijk telt ruim 36.000 gemeenten en net zoveel adjoints’. Een vetpot was het ook niet. Goed honderd euro per maand voor toch flink wat uren. Tegenwoordig is hij conseiller in de mairie. Hij bromt wat in zijn forse, grijze snor als we langs een affiche lopen waarop Marine Le Pen uitnodigt lid te worden van haar rechtse Front Nationale.

Merde We volgen ruwweg een van de routes die Jean-Mary Thomas in zijn gids Balades historiques & culturelles

66

EN ROUTE

‘De kruisen zijn uit een massief stuk keiharde tufsteen gehouwen. Daarom zijn de armen vaak zo kort’

heeft beschreven. Het handige gidsje over deze bijzondere kruisen heeft ook een Engelse vertaling. Bovendien staat het vol wetenswaardigheden over de streek.

De bron van het beekje Le Trie is een pittoresk startpunt. Aan het eind van de Grand Rue prijkt bij een vervallen kasteelmuur het eerste kruis. Jean-Mary sorteerde ze in zes vormen. Deze is pattée, breedarmig. Om de hoek komen we Stanislas Chevutschi tegen. Zijn Poolse vader kwam hier jaren geleden in de mijnen werken. Hij is in de wei een emmertje merde gaan halen. ‘Met CWGC graven

NOORD-FR A NKRIJK

Stanislas Chevutschi en zijn emmertje merde

die koeienpoep groeit mijn prei twee keer zo hard,’ beweert hij. Zo te zien krijgen zijn stokrozen ook hun dagelijkse portie, ze zijn bijna twee meter hoog. Het asfalt gaat over in een landweggetje van vuursteen.

‘Bij de suikerfabriek in Abbeville lagen altijd bergen vuursteen,’ vertelt Adrien. ‘Die silex zat tussen de bieten van de boeren. We mochten zo veel meenemen als we wilden om onze landweggetjes te verharden.’

Bij het Calvaire Raoul slaan we rechtsaf langs een weide vol Blonde d’Aquitaine rundvee dat ons nieuwsgierig aanstaart. Lelijke oormerken ontsieren de prachtige crèmekleurige koppen. Adriens plan om Christus en zijn calvaire een nieuw laagje verf te geven raden we hem af. Het roestige kruisbeeld past perfect in het bruingroene lover.

Torchis In het gehucht Chaussoy lopen we even door naar een volgend kruis voor we het smalle plankje over de Trie oversteken. We maken een praatje met de bejaarde madame Dupuis, geboren en getogen in het dorp. Haar traditioneel Picardische huis is onlangs gerestaureerd.

Ze legt uit hoe het houten vakwerk wordt opgevuld met een vlechtwerk van takken. ‘Daar smeren ze een dikke laag torchis op. Dat is een mengsel van klei en stro. Het kost handen vol geld. Daarom bekleden de boeren hun vervallen schuren tegenwoordig met metalen panelen. Veel goedkoper dan torchis,’ zegt ze.

Jean-Mary Thomas vertelt dat er tegenwoordig nogal geheimzinnig wordt gedaan over de nu gesloten groeve bij Chaussoy waar eens veel tufsteen werd gedolven. ‘Daarover doen allerlei verhalen de ronde,’ gaat de kwieke oude dame verder. ‘Wat het ware is, ik heb geen idee. Het is privéterrein, hij zit verstopt in het bos. Ik ken niemand die er ooit is geweest.’

We klauteren door het bos naar het Plateau des Moulins. Een straffe wind verklaart de naam. Er valt geen molen te bekennen. Heuvelafwaarts

Torchis en kruis

vinden we de laatste tufkruisen. Een staat naast de kerkhofmuur.

Een andere achter het koor van de wat vervallen kerk die naar streekheilige Sint Valéry is vernoemd. Met torchis is het raam erboven dichtgesmeerd. Adrien heeft de sleutel. In de sacristie staan wat verstofte vaandels. ‘Voor de twee missen die er nog per jaar worden opgedragen zijn die niet meer nodig’, zegt hij. Op een ziet Maria er door haar gecapitonneerde kleding nogal gezet uit. Nog vreemder zijn haar volle gezicht en handen van karton.

Buiten kun je drie kruisen van witte Portlandsteen niet missen. ‘Known unto God en A soldier of the 1939-1945 War’ staat in de twee stenen naast die van trooper G.A. Barker gebeiteld. Want ook hier heeft de Tweede Wereldoorlog huisgehouden. ‘Hun tank vloog op 27 mei 1940 de lucht in toen ze met kolonel De Gaulle probeerden Abbeville te heroveren. De stad was een week eerder

EN ROUTE

67

Toeufles – Saint Valérykerk

door de Luftwaffe bijna helemaal platgebombardeerd en daarna bezet,’ vertelt Adrien.

Démucher Jean-Mary Thomas heeft zich jarenlang geërgerd aan de deplorabele staat van het tufstenen wegkruis in zijn geboortedorp Bourseville. ‘Toen ze het in 1980 bij een wegverbreding wilden afvoeren als dijkversterking, was voor mij de maat vol,’ zegt hij. ‘Met wat dorpsgenoten heb ik het gered. Mijn vader heeft het gerestaureerd.’

Een jaar later konden voorbijgangers zich weer afvragen wat erop is afgebeeld. Een roos? Een cirkel?

Is het Keltisch? Of toch een Tempelierskruis? Het veld waar het staat heet immers al eeuwen Les Terres Templières. ‘De kruisen zijn uit een massief stuk keiharde tufsteen gehouwen. Daarom zijn de armen vaak zo kort,’ legt Jean-Mary uit. ‘Je vindt tuf ook terug in bijna alle funderingen van onze middeleeuwse kerken. Het neemt geen optrekkend vocht op, net als de vuursteen, dat meestal de volgende bouwlaag vormt. De rest van de kerk is bijna altijd met gewone kalksteen gebouwd.’

Jean-Mary’s activiteiten – hij viste ook al eens aan de hand van een oude tekening een Mollièrekruis uit een kanaal – leidden tot de oprichting van de Association Démucher, een soort heemkundeclub. Démucher betekent in het Picardisch: aan het licht brengen wat verstopt is. Het is vooral dankzij hun inzet dat je nu in Le Vimeu een stokoud kruis als vertrekpunt kunt nemen voor een boeiende wandeling op het onbedorven Franse platteland.

68

EN ROUTE

Carnet de Voyage

Processievaandel met kartonnen Madonna

VERBLIJF LA GRANGE BLEU 2 rue du moulin, Rogeant, Toeufles +33 3 22 26 04 75 – adriengrincourt@free.fr CHATEAU DES ALLEUX, ELISABETH DE FONTAGNES 2 impasse du chateau, Behen, +33 3 22 31 64 88 chateaudesalleux@wanadoo.fr – chambres-gites-somme.com CAMPING LE VAL DE TRIE 1 rue des sources, Bouillancourt sous Miannay, Moyenneville +33 3 22 31 48 88, raphael@camping-levaldetrie.fr – camping-levaldetrie.fr GIDSEN EN K A ARTEN BALADES HISTORIQUES & CULTURELLES (Historic & Cultural Outings in Vimeu) door Jean-Mary Thomas, 2010, € 12,– TROTTER PICARDIË, Uitgeverij Lannoo, 2010 A LG E M E N E I N FO R M AT I E COMITÉ REGIONAL DU TOURISME DE PICARDIE 3 rue Vincent Auriol, Amiens – picardietourisme.com

NOORD-FR A NKRIJK

Toeufles – Tufkruis bij kerkhofmuur

Tufkruis bij kerk in Acheux-en-Vimeu

Tufkruis bij kerk in Moyenneville Tufkruis in Bourseville

Toeufles – tufkruis achter koor

Tufkruis in Huppy

EN ROUTE

69

Bonnes Adresses

De leukste gîtes & chambres d’hôtes tussen de wijngaarden vanaf

vanaf

€ 100

€ 115

per nacht

per nacht

MINZAC (DORDOGNE)

La Plantade

DOMAINE DE LA ROGÈRE

VISAN (VAUCLUSE)

Vakantie op een wijndomein! Op Domaine de la Rogère in Minzac, op steenworp van Saint-Emilion, logeren te midden van de wijngaard in de oude wijnboerderij. Genieten van ontbijt, lunch en diner (ook glutenvrij) altijd bereid met verse seizoensproducten en vergezeld van een glaasje wijn uit de eigen wijngaard. Boek één van de luxe kamers of voor komende zomer een luxe studio in de chateau-toren en laat je verrassen tijdens een rondleiding over het domein inclusief visite van de nieuwe wijnmakerij.

Deze Vlaamse chambres d’hôtes bevindt zich in een 19e-eeuws sfeervol gerestaureerde Provençaalse mas, rustig gelegen tussen de wijngaarden, de lavendel, de olijf- en truffelbomen. Ideaal voor levensgenieters die na een aangename dag willen genieten van een vers voorbereid gastronomisch diner alsook de uitstekende wijnen van de Côtes du Rhône waaronder de eigen Cuvée La Plantade. Naast 5 sfeervolle kamers zijn er ook gîtes te huur voor een wat langer verblijf.

WWW.VANDENBELD.FR

WWW.VISANLAPLANTADE.EU

vanaf

vanaf

€ 600

€ 665

per week

per week

Domaine Lachat

RUSTIQUES (AUDE)

RÉGNIÉ-DURETTE (BEAUJOLAIS)

Château Canet

Overnachten in een oude wijnboerderij die weer in gebruik genomen is en in zijn oude glorie is hersteld. Hier maken Anne en Thijs weer hun eigen wijn. Een deel van het domaine is gerenoveerd tot moderne gîtes waarbij de mooie authentieke details bewaard zijn gebleven. Alle gîtes hebben extra grote ramen gekregen die een fantastisch uitzicht bieden over het glooiende landschap van de Beaujolais. Ruim en van alle gemakken voorzien. Volledig zelfstandig met een eigen badkamer en een ingerichte keuken.

In Frankrijk beschreven als ‘Gîtes de Charmes’, Château Canet biedt elegante gîtes voor 2 tot 10 personen in het midden van de wijngaarden. 15 minutes van de beroemde Cité de Carcassonne, 40 minuten van de Middellandse Zee en een half uurtje van de voetheuvels van de Pyreneeën. Echter meeste gasten blijven op de domaine bij het verwarmde zwembad, de tennisbaan en z’n speelplek voor de kinderen, of ze lopen even de kelder binnen voor een wijnproeverij na een wandeling door de wijngaarden.

WWW.DOMAINELACHAT.COM

WWW.CHATEAUCANET.COM

Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl of giteswijzer.nl

R E N A T E VA N D E R B A S Sinds 1998 met veel plezier en verbazing allochtoon, ergens ten zuiden van Carcassonne ...

Altijd heimwee

Edith Ferree-Donck, een artistieke Nederlandse vriendin met een huisje in de Ardèche maakte ooit dit prachtige schilderijtje, een drieluik. Stonden de luiken open, dan zag je een paars Provençaals lavendellandschap, met groen glooiende heuvels en strakblauwe luchten. Deed je de paneeltjes dicht dan verscheen een oer-Nederlands schaatstafereeltje, een wit bevroren plas met dartele figuurtjes, een stijve rietkraag, koek-enzopie. Ze noemde het werkje ‘Altijd heimwee’.

Altijd heimwee: dit verscheurende gevoel is geen onbekende voor mensen die hun hart hebben verpand aan een tweede land. Om mij heen zie ik een permanente beweging van komers en gaanders. De komers hebben meestal allemaal dezelfde blos op hun wangen: laat het grote avontuur beginnen, het is nu of nooit, meer zon, meer ruimte! De gaanders melden juist verschillende redenen.

Zoals de mensen die ik de nietgeaarden noem, zij die na tien jaar pensioen in dat vreemde Frankrijk toch het veilige Nederland weer opzoeken, waar ze de dokter tenminste verstaan, mochten ze gaan kwakkelen.

Er zijn lieve opa’s en oma’s die ontdekken niet zonder hun nazaten te kunnen. Er zijn er die om de zoveel jaar verhuizen als afleiding voor de relatieperikelen: een nieuw woonproject als redding van het huwelijk. Er zijn geïrriteerde controlfreaks die de Nederlandse efficiency missen.

Maar ook zie ik nostalgiaatjes retour gaan, zij die de Nederlandse gezelligheid missen. De clubjes, de familie-uitjes. Het eindemiddagsfeertje in dat bruine kroegje waar ze altijd zaten.

Twee streekgenoten vertrokken een paar jaar geleden vanwege een mix van dit soort onbestemde gevoelens. In Nederland zouden ze vast weer beter in hun vel zitten. Maar helaas. Het geliefde cafeetje was inmiddels een hippige eterij. Het droombeeld over de Nederlandse efficiency spatte als een zeepbel kapot: na acht weken was hun kabelaansluiting nog steeds niet voor elkaar. En dan het Nederlandse weer. Ze vertelden dat het de eerste maanden na hun terugkeer onophoudelijk regende. Ik meen dat het de dramatische zomer van 2011 was.

Binnen twee jaar zaten deze mensen weer hoog en droog op een Franse heuvel!

Zijn de gelukkigsten dan misschien degenen die hun tijd kunnen verdelen? Die dan weer hier, dan weer daar wonen? Zelf zou ik niet met ze willen ruilen: één domicile is werk genoeg. Toen

Binnen twee jaar zaten ze weer hoog en droog op een Franse heuvel

mijn Kees en ik naar Frankrijk vertrokken, hielden we in Nederland eerst een boshuisje aan, op een vakantiepark midden in Nederland. Handig, zo’n piedà-terre dachten we. Maar het betekende wel dat we in Nederland ook dakgoten hadden schoon te maken en heggen te knippen. Beseffend dat van het geld dat verzekering, park en belasting kostten, we iedere keer ook een kamer konden nemen in een of ander Hotel Sans-Souci.

Na een jaar hebben we dat hutje dus verkocht. Sindsdien huren we in Nederland iedere keer een ander stekkie. Zoals afgelopen kerst, knus drie weken op de Veluwe in een huisje weltevree, met hippende vogeltjes in de tuin, een pannetje erwtensoep op het fornuis en gevulde speculaas bij de thee.

Daarna zeiden we de grijze luchten tevreden adieu en gingen welgemoed – en weldoorvoed – weer naar chez nous.

Zo vindt iedereen z’n systeem, zoekend naar the best of both worlds. Ach, zo kan dat mooie schilderijtje natuurlijk ook heten, als je het positief bekijkt: altijd heerlijk van twee walletjes snoepen! n

EN ROUTE

71

Ah, zit dat zó!

We zingen gewoon door!

Op reis door Frankrijk heb je je vast weleens afgevraagd waar al die mooie plaatsnamen vandaan komen. In dit schitterende boek laat Jeroen Sweijen zien wat plaatsnamen ons vertellen over de geschiedenis van dorpen, steden, buurtschappen en streken. Met deze kennis op zak zul je nooit meer op dezelfde manier door Frankrijk rijden.

Inspirerende online koorprojecten voor klein ensemble – Online zangles

Een ‘must-have’ voor iedereen die de Franse taal een warm hart toedraagt!

www.ankevocal.com

Meer info op: Bataviapublishers.com

Tel. +33 (0)5 53 29 40 90

Aujourd’hui à Paris ...

Import-Parisienne Suzanne Rietmeijer struint haar stad af op zoek naar de laatste nieuwtjes en persoonlijke ‘bonnes adresses’

EN ROUTE

73

VLIEGENDE TAXI’S • Het lijkt rechtstreeks uit een sciencefictionfilm te komen, maar niets is minder waar: vliegende taxi’s komen naar Parijs. Inwoners van de lichtstad noemen het gekscherend ‘la dernière folie de la RATP’ maar toch gaat het echt gebeuren. Vanaf deze zomer zullen met het oog op de Olympische Spelen tests met vliegende taxi’s uitgevoerd worden.

Deze samenwerking tussen het Parijse transportbedrijf RATP en Airbus heeft geresulteerd in de productie van verschillende prototypen die vier tot zes personen kunnen vervoeren, verticaal kunnen opstijgen en die zullen vliegen tussen Parijs en de luchthaven Charles de Gaulle. En de gewone man dan? Die kan, mits het project een succes wordt, in 2030 van de vliegende taxi gebruik gaan maken.

TR ANSPORT

C U L I N A I R • Wie komt er niet terug uit Parijs met een doosje macarons van Ladurée of Pierre Hermé? Als prachtige gebakjes verpakt en verkrijgbaar in tientallen parfums. Maar wist je ook dat de macaron zoals wij die kennen een heus Parijs’ koekje is?

Elk jaar worden er inmiddels 38,5 miljoen van deze lekkernijen geproduceerd in Frankrijk, maar het begon allemaal in 1830 toen een Parijse banketbakker besloot een laagje ganache tussen de twee schelpen van het bitterkoekje te spuiten. Een halve eeuw later waren het banketbakker Dalloyau en het ons zo bekende Ladurée die bekendheid verwierven met deze macaron Parisien. De rest is geschiedenis.

Centre Pompidou C U LT U U R • Al langer werd er aan de iconische roltrappen van Centre Pompidou gewerkt; de doorzichtige buizenconstructie was hoognodig aan renovatie toe en staat al sinds 2019 in de steigers. Dit voorjaar werd echter bekend dat het daar niet bij zal blijven. Centre Pompidou zal voor vier jaar, van 2023 tot 2027, haar deuren sluiten voor het publiek. Het is voor het eerst dat het museum een grondige renovatie ondergaat en dat mag dus ook wel wat kosten: 200 miljoen euro. Nu maar hopen dat de musea binnenkort weer open gaan, zodat liefhebbers op de valreep nog van de kunstcollectie kunnen genieten.

74

EN ROUTE

Macaron Parisien

EXODUS PARISIEN • Voor het eerst sinds 2015 dalen de prijzen op de Parijse huizenmarkt.

Betaalde men in de Franse hoofdstad vorig jaar februari nog gemiddeld € 10.500 per vierkante meter, dit voorjaar is het nog ‘maar’ € 10.350. Het is een van de vele bijeffecten van de verschillende confinements naar aanleiding van de coronacrisis. Medio vorig jaar zag de stad al veel inwoners vertrekken naar de nabijgelegen banlieues en nu is dus ook het effect op de prijs per vierkante meter zichtbaar. Waar die Parisiens hun toevlucht dan zoeken? In de buitenwijken en nabijgelegen kleinere steden, waar je met je Parijse budget meer ruimte en soms zelfs een tuin met zwembad kunt krijgen.

Overigens verkiezen Parijzenaren al langer ruimte boven de charme van de lichtstad: tussen 2013 en 2018 daalde het aantal inwoners al met 0,5%.

IMMO

C U LT U U R • Wie wil er nu niet heerlijk struinen door een Parijs museum?

Of het nu een rondje door Palais de Tokyo is, of juist een hele dag toeven in een vleugel van het Louvre, kunstliefhebbers snakken ernaar. Gelukkig komt Netflix precies op het juiste moment met een serie die je alle gesloten musea even doet vergeten: Lupin met in de hoofdrol Omar Sy. In deze serie weet de galante dief Assane Diop iedereen om de tuin te leiden. En om te demonstreren hoe gemakkelijk dat gaat, besloot Omar Sy zélf de posters voor de serie in de Parijse metro aan te plakken. Daarvan plaatste hij later een video op social media, en wat bleek? Niemand had hem herkend! Goed nieuws ook trouwens voor liefhebbers die de serie al hebben verslonden: over een paar maanden komt het tweede deel van seizoen 1 online.

DE TORENS VAN JEAN NOUVEL A R C H I T E C T U U R • Dit jaar mag Parijs zich weer een architectonisch pareltje rijker rekenen: de torens van gerenommeerd architect Jean Nouvel. Nouvel is wereldberoemd en heeft onder andere het Louvre in Abu Dhabi en het markante Institut du Monde Arabe in Parijs op zijn cv staan. De twee wolkenkrabbers die eind 2021 hun deuren zullen openen staan in het dertiende arrondissement en zijn respectievelijk 180 en 122 meter hoog. Daarmee zijn het na de Eiffeltoren en de Tour Montparnasse de grootste bouwwerken van de stad.

In het complex zullen niet alleen luxe appartementen, maar ook een viersterrenhotel, een restaurant en een panoramabar te vinden zijn.

EN ROUTE

75

AUJOU R D’H U I À PA R I S

BESTE FLANS VAN PARIJS C U L I N A I R • Confinement of niet, de Parijse banketbakkers zijn altijd open. Een goed moment dus om mijn lievelingsadressen te delen als het gaat om een soms ondergewaardeerd stukje pâtisserie: de flan. Het ene adres is wat luxueuzer, het andere robuuster en traditioneler, maar één ding hebben ze gemeen: de flan smaakt er wonderwel.

• • • • • • •

Change-Elysées A R C H I T E C T U U R • Eén ding moge duidelijk zijn: Parijs maakt zich klaar voor de Olympische Spelen in 2024 en daarbij worden kosten noch moeite gespaard. Zo ging eerder de omgeving rond de Eiffeltoren op de schop en dat is zeker niet de laatste iconische locatie die volgens burgemeester Anne Hidalgo een facelift moet krijgen.

Zo ook het Place de la Concorde en de Champs-Elysées.

Hoewel bezongen in vele liedjes, hebben de meeste Parijzenaren een hekel aan dit gebied. ‘Te rommelig, te veel toeristen, te veel beton,’ zo luiden de meningen.

De komende jaren zal la plus belle avenue du monde dus gegarandeerd een nieuw gezicht krijgen met meer groen en minder auto’s. En dat laatste wordt nog een kluif, want op dit moment rijden er zo’n drieduizend auto’s per uur over de Champs-Elysées ....

76

EN ROUTE

BO&MIE, 18 rue de Turbigo, Paris 2e arr.

Mori Yoshida, 65 avenue de Breteuil, Paris 7e arr.

Pâtisserie La Goutte d’Or, 183 rue Marcadet, Paris 18e arr.

KL pâtisserie, 78 avenue de Villiers, Paris 17e arr.

Gâteaux d’émotion, 37 rue de Varenne, Paris 7e arr.

Jacques Génin, 133 rue de Turenne, Paris 3e arr.

Boulangerie Giovanni, 49 rue Chardon-Lagache, Paris 16e arr.

GUN UZELF EEN JAARTJE FRANKRIJK MET EEN JAARABONNEMENT OP …

E N R O U T E 171 – VO O R JA A R 2021 – N O R M A N D I Ë : O N T H A A S T E N T U S S E N KO E I E N E N K R I J T R O T S E N • V E R D U N • T U S S E N LYO N E N AV I G N O N • P I C A R D I Ë • D E F L A N K E N VA N D E V E N T O U X

€ 28,– (4X)

BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 171 | VO OR JA A R 2 021 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L

VERDUN

TUSSEN LYON EN AVIGNON

NORM ANDIË ONTHAASTEN TUSSEN KOEIEN EN KRIJTROTSEN

PICARDIË

UNIEK ERFGOED IN LE VIMEU

DE FLANKEN VAN DE MONTVENTOUX FIETSEN LANGS LAVENDEL EN RAVIJNEN

JAARGANG 24 n VOORJAAR 2021

R E N D G OE D NSE N ~ ON ROE ~ CULINA IR ~ ME

S A U V E R A

L E

BP

€ 8,45

VOORJAAR 2021 JAARGANG 24

OVENCE CÔTE & PR

L ’ A R T

(4X)

EVEN WEG VAN DE AUTOROUTE DU SOLEIL

CÔ T E & PROV ENCE

BE

SC H I E DE N IS ~ C U LT U U R ~ GE S T E M M I NGE N

€ 30,–

OORLOGSTOERISME AAN DE MAAS

M O N D E

EXTRA GROOT HUIZENAANBOD!

n VOORJAA

D’A Z U R IGE CÔTE NSTZIN N 2021 – K U VOORJAAR

R 2021

ONDERNEMEN

Nederlandse wijnbouwers in de Dordogne DOE DE KOOP-C HEC

Op naar uw Franse KLIST woning in 25 stappe n

€ 30,–

‘HET WAS EEN FANTASTISCH AVO

Zij keerden na twaNTUUR’ jaar terug uit de alf Charente-Maritime

REPOR TAGE PETIT PARADIS CASSIS

QUOI DE NEUF À AIX-EN-PROVENCE

INSPIR ATIE HET PALAIS BULLES VAN PIERRE CARDIN

DE DROOMWERELD VAN JEAN-MICHEL FOLON

MENS OKKEN PIERRE & CATHY VERTR NAAR DE LUBERON HUBRECHT DUIJKER OVER ART & VIN

WIJNFESTIVALS IN DE VAUCLUSE

€ 7, 9 5 0 2 10 1

BELEV EN MET DE TREIN VAN NICE NAAR DIGNE

BINNENKIJKEN BIJ…

Een natuurstenen molen in de Tarn-e watert-Garonne

8 7 10 9 6 6 613 7 0 2 -

e d’Azur Kunstzinnige Côt

Leve de campagne!

DÉ TRE ND VA N 202 1: N WO NE N IN HE T GR OE

VERB OUW EN (DEE L 3):

BP

€ 8,75

een Pippi Langkous Hallyday de Marm -huis de bezielingsinter iniac STREEKRECEPT: Tarte aux in Bret agne REPO RTAG E: le John ny De Bondt in de views van Jolet Moolenaar WON noix du Périgord PASSIE & INSPIRATIE EN & WERKEN: op : vakantieverhuur Haute-Ma rne FISC AAL & JURI DISC bezoek bij topkok Bart En nog veel meer!

H: socia le zeke rheidspremies bij

FRANKRIJK COMPLEET (3 TITELS SAMEN): I.P.V. € 88,– NU SLECHTS

€77,50!

Ga naar een van de websites en meld u aan als abonnee. Of doe een abonnement cadeau!

ENROUTE-MAGAZINE.NL • COTEPROVENCE.NL • MAISONENFRANCE.COM

(4X)

LEESFR AGMENT

© Bart Koetsier, Parijs 2020

LITERATUUR

Margot Dijkgraaf & Bart Koetsier MET PARIJSE PEN, 2020 € 29,90

HET PARIJS VAN WILLEM FREDERIK HERMANS

W

onen in Parijs – generaties Nederlanders hebben ervan gedroomd. Zo ook Paulina, de hoofdpersoon in de roman Au pair, een meisje uit Zeeland dat op haar negentiende haar droom waarmaakt: ze gaat naar Parijs om Frans te studeren. De liefde voor Frankrijk is haar met de paplepel ingegoten: al haar vakanties heeft ze doorgebracht in Bordeaux, waar haar ouders een zomerhuisje hebben. Haar vader droomde er ook al van om in Parijs te studeren, maar het was bij plannen maken gebleven: ‘’t Enige wat hem aan de Franse taal bond, dat waren de volledige werken van Honoré de Balzac, die hij jaar in jaar uit las en herlas, al zijn vacanties, al zijn vrije dagen.’

Ook W.F. Hermans heeft er jaren naar verlangd zich in de lichtstad te vestigen. In 1973 is het zover, hij neemt ontslag

78

EN ROUTE

bij de Rijksuniversiteit Groningen en verhuist naar Parijs.

Eindelijk weg uit het benauwende Nederland, het land waar hij zijn leven lang op afgeeft. Hermans is opgevoed met liefde voor de Franse taal en cultuur, zijn ouders hebben allebei een onderwijsakte Frans en hij houdt van Franse films. De eerste Franse roman die hij leest, Le rouge et le noir van Stendhal, maakt meteen diepe indruk. Ook Voyage au bout de la nuit van Céline boeit hem danig.

In 1947 gaat Hermans voor het eerst naar Parijs, hij bezoekt er zijn vriend, de dichter Paul Rodenko. Als Hermans aankomt op het Gare du Nord herkent hij Rodenko in eerste instantie niet, schrijft biograaf Koen Hilberdink, ‘hij zag een sjofel figuur met regenjas met een half wrakke bril scheef op het hoofd gesticulerend’ op zich afkomen. Hij leek in Hermans’ ogen op de eerste de beste clochard. Hermans valt voor de stad. Ze gaan met de metro, die Hermans ‘een wonderbaarlijke uitvinding’ vond, naar de vlooienmarkt en het wassenbeeldenkabinet – rariteiten interesseren hem meer dan de grote musea waar de meeste bezoekers in Parijs voor komen.

Hermans en zijn vrouw Emmy nemen hun intrek in de Rue Théodule Ribot, een statige straat in nog steeds een van de duurste wijken van Parijs, in het 17e arrondissement. Het huis, met een klassieke zware houten deur voorzien van ijzeren

Welkomstcadeau zie pagina 107

beslag en een glimmend koperen handvat, ligt op loopafstand van de Place Charles de Gaulle - l’Etoile. Hermans hoeft vanuit zijn huis maar twee keer links af te slaan om in het prachtige park Monceau te belanden. Journalisten die hem opzoeken fotograferen hem daar. Later verhuist Hermans naar de al even statige Boulevard Niel. Hij eet graag in een van de brasseries in de buurt van de Place Pereire, later omgedoopt tot de Place Maréchal Juin. Restaurants met een goede choucroute op de kaart schijnen zijn voorkeur te hebben gehad.

Wat zich achter de statige deur aan de Rue Théodule Ribot bevindt, beschrijft Hermans in een van zijn columns in Het Parool. Eerst komt hij in het ‘weidse trappenhuis van witte kalkzandsteen, hier en daar door een ionische zuil geschraagd’, dan ziet hij de ‘donkerrode lopers op de trappen’, waarna ‘een stokoud eikenhouten liftje [hem] naar de vijfde etage hijst, langs smalle uitgerekte ramen, die begroeid zijn met kleurige glazen veldbloemen in Jugendstil.’

Ging Hermans naar Frankrijk omdat schrijvers daar meer aanzien genieten dan in Nederland? Omdat hij weet dat zijn vak er, zeker in die tijd, beduidend hoger wordt gewaardeerd?

Verwacht hij er als buitenlandse schrijver warm te worden onthaald? Zo ja, dan moet Hermans wel teleurgesteld zijn.

In Parijs grijpt hij terug op zijn Franse literaire ‘jeugdliefdes’,

Céline, Henri Béraud, Flaubert en Arthur de Gobineau. Onder pseudoniem schrijft hij stukjes over Victor Hugo, Claire Bretécher, Proust en Du Perron. Met Franse collega-auteurs zoekt hij geen contact. Hij steekt ook niet onder stoelen of banken dat hij van de Franse literatuur in zijn tijd allesbehalve onder de indruk is. Tegen Cees Nooteboom, die hem in Parijs komt opzoeken, zegt hij dat auteurs ‘op het ogenblik niet de moeite waard zijn’. Waar het prestige van de prix Goncourt vandaan komt is hem een raadsel, want ‘acht van de tien auteurs die met de Prix Goncourt zijn vereerd’ zijn maar middelmatig. De prijs is volgens Hermans ‘haast systematisch’ naar een slecht boek gegaan, ‘ook in jaren dat er wel bijzonder goede boeken in omloop waren gekomen’. Waar hij dat oordeel op baseert blijft onduidelijk.

Dat Hermans de Franse literatuur van zijn tijd leest, blijkt nergens uit. Wel bezoekt hij graag huizen van beroemde, door hem bewonderde Franse schrijvers, zoals dat van Balzac of van Guy de Maupassant.

EN ROUTE

79

RUIGE ROTSKUSTEN EN LIEFLIJKE LANDSCHAPPEN Zomaar een paar redenen waarom Normandië en Bretagne tot de toppers onder de vakantiebestemmingen behoren.

De afwisselende natuur nodigt uit tot tochten door bijna onontdekt gebied, maar ook tot allerlei vermaak zoals fietsen over jaagpaden en verlaten spoorwegen, abseilen van indrukwekkend hoge rotsen of kitesurfen op het strand. De meren en het uitgebreide netwerk aan waterwegen bieden mogelijkheden te over voor alle typen watersporters. Naast dit alles zijn er imponerende kathedralen – die van Rouen is een van de hoogtepunten van Franse gotiek – en karakteristieke Bretonse calvaires.

En dan valt er ook nog heel wat te smullen: de vis-, schaal- en schelpdierschotels zijn wereldberoemd en de crêpes, cider, wijn en kazen zijn er verrukkelijk.

Joke Radius | Normandië en Bretagne Dominicus | € 22,99

TOEREN DOOR FRANKRIJK Dit boek voert je weg van de gebaande paden naar mooie dorpen en adembenemende landschappen, authentieke restaurants en gastvrije hotels. 24 Autoroutes brengen je diep het ongerepte Franse platteland in, met onderweg charmante eethuizen en accommodaties. Bij elke route hoort een wandeling door een oude stad of een fraai landschap, en vind je tips voor het kopen van lokale producten. De routes gaan onder andere door Normandië, Dordogne en de Provence. De gedetailleerde kaarten, praktische informatie en duidelijke routebeschrijvingen bieden alle informatie die je nodig hebt voor een heerlijke autovakantie.

Capitool | Autoroutes Frankrijk | Unieboek Het Spectrum | € 24,99

INTRODUCTIE IN HET VERLICHTE DENKEN Op wereldreis met Voltaire geeft je uitleg aan de hand van Voltaire’s essay Candide, ou l’optimisme uit 1759. Het gaat over een jachtige wereldreis die de hoofdpersoon vanuit Noord-Duitsland over Lissabon en Paraguay naar Istanboel voert. Hij beleeft overal de meest bloedstollende avonturen en overleeft ze dikwijls maar op het nippertje. De dolle tocht geeft Voltaire de kans zijn mening te spuien over alles wat er op elke etappe goed en – vooral – fout loopt. Ze wordt daarmee een kleurige staalkaart van het verlichte denken, waarvan Voltaire de meest eminente woordvoerder was. Voltaire polemiseert hier vooral het goedgelovige ‘optimisme’ van de velen die ook in de 18e eeuw overal nog koste wat het kost het werk van een goede Schepper wilden herkennen. De verlichte filosofen zochten en vonden hun weg in een wereld die erg van de onze verschilde, maar ze legden er de grondslagen van onze moderniteit.

Paul Pelckmans | Op wereldreis met Voltaire | Doorbraak | € 21,95

80

EN ROUTE

BRETAGNE IN JE BROEKZAK

va k a n t i e

Golven van azuurblauw tot smaragdgroen, een blauwe lucht, zachtroze granietblokken. Deze beelden komen in je op als je het over Bretagne hebt. De ANWB Extra reisgids Bretagne biedt naast veel praktische tips over campings, vakantiehuizen, hotels en vervoer ook 15 inspirerende bezienswaardigheden die je niet mag missen. Bezoek de forten en kastelen bij Rennes, fiets langs de megalieten van Carnac of neem een kijkje bij de parochies bij Guimiliau.

Deze kleine reisgids past gemakkelijk in de tas en heeft een handige uitneembare kaart met daarop de beste tips voor overnachten, winkelen, eten en drinken en uitgaan.

B

oek en

LANGS DE MAAS NAAR HUIS

ANWB | Bretagne | € 12,99

De Maas ontspringt in het Franse plateau van Langres en wordt, gevoed door diverse zijstroompjes, geleidelijk breder. Met deze gids bij de hand fiets je het gedeelte vanaf Luik tot de monding bij Hoek van Holland. Of je fietst hem in omgekeerde richting. De route is een combinatie van bewegwijzerde routes. Soms fiets je pal langs de Maas, maar vaak ook door een landschap dat door de Maas is gevormd. Tot Maastricht en ook verderop in Zuid-Limburg is het landschap heuvelachtig, daarna zwak glooiend.

Voorbij Limburg slingert de rivier door laagland. Het open landschap wordt afgewisseld door stadjes en steden boordevol eeuwenoude monumenten die hier soms al in de Romeinse tijd zijn ontstaan. De gids heeft tien uitneembare, gedetailleerde kaarten die je de route met zijn wijde omgeving laten zien. De leukste en interessantste dingen worden beschreven en je vindt praktische informatie over onder andere overnachtingsmogelijkheden en horeca op het platteland.

Ad Snelderwaard | Fietsen langs de Maas | Elmar | € 19,99

WIJNBOER RAAKT VERSTRIKT IN DE MISDAAD Ilja Gort raakte in de ban van zijn eigen hoofdpersoon: Abel, de warhoofdige held uit zijn bestseller Godendrank. In Bed en Breakfast begint Abel met zijn vrouw Angela een B&B op hun Zuid-¬Franse wijndomein. Maar natuurlijk gaat dat niet van een leien dakje. Een televisie¬ploeg met een dubbele agenda wil daar een realitysoap van maken, waarna Abel en Angela worden over¬rompeld door gasten die het bloed onder hun nagels vandaan halen. Als Abels heimelijke verzet de spuigaten uitloopt, is er geen weg terug: om hun wijndomein van de ondergang te redden moet hij in zee met een onvoorspelbare Franse klusjesman en een Brabantse drugsbaron. Bed en Breakfast is het hilarische vervolg op Godendrank, maar ook uitstekend zonder enige voorkennis te lezen.

Ilja Gort | Bed en Breakfast | Slurp Publishers | € 16,99

EN ROUTE

81

tekst: Karin de Koning

L A AT Z E J E VA K A N T IE N IE T V E R PE ST E N! De globalisering heeft ons grote welvaart gebracht. Maar er is ook een keerzijde.

Virussen verspreiden zich sneller en kunnen in no time een pandemie veroorzaken. Ook beestjes maken van vliegtuigen en schepen gebruik om de wereld te veroveren. Terwijl inheemse beestjes een vakantie al danig kunnen verpesten, komen daar nu nog eens de veel gevaarlijkere invasieve exoten bij.

Voor welke beestjes moeten we oppassen tijdens ons verblijf in paradijs Frankrijk? »

82

EN ROUTE

R EPORTAGE

EN ROUTE

83

Wespen Wespen (Les guêpes) zijn oude bekenden in Europa. Ze doen nuttig werk: ze ruimen de luizen en andere kleine insecten op die in tuinen en op akkers de planten aanvreten. Daarmee voeden ze de larven in het nest, die eiwitten nodig hebben. Als dank scheiden de larven een zoet spulletje af waar de werkwespen dol op zijn.

Naarmate er meer larven uitgroeien tot wespen, komen er meer werkwespen en minder larven. De voorraad aan ‘zoet spulletje’ raakt dan op en de wespen komen tekort.

Ze gaan dan ergens anders hun genot zoeken, bij ons aan tafel bijvoorbeeld. Ze worden dan erg opdringerig.

Ook de hoornaar (le frelon) is een inheemse soort.

De hoornaar is een wesp XXL. Hij is drie keer zo groot.

Aziatische hoornaar Zijn steek is dan ook drie keer zo vervelend. Gelukkig is hij niet agressief. Net als de wesp steekt hij alleen uit zelfverdediging. En net als de wesp is het een nuttig beestje dat vliegen, luizen, rupsen en motten vangt en zo de tuin schoon houdt. Bij een steek van een wesp of een hoornaar kun je het beste naar de apotheek gaan. Daar kunnen ze aan de hand Gif dat erg schadelijk is. Een onderzoeksteam in Tours van je klachten – sommige mensen ontwikkelen een zeer sterke allergische heeft nu ontdekt dat de bijen in Azië zich anders dan hun reactie – bepalen of je naar de eerste hulp (les urgences) moet.

Europese soortgenoten wél tegen de hoornaars kunnen verdedigen. Ze vallen de hoornaar met enkele tientallen Desastreuze gevolgen voor de bijenstand gezamenlijk aan en gaan met zijn allen op hem zitten De Aziatische hoornaar (le frelon asiatique) is een ander verhaal. Waarschijnlijk zodat hij oververhit raakt en sterft. Het team in Tours is deze exoot met een scheepslading vanuit Azië in de haven van Bordeaux is aan het uitproberen of je hetzelfde effect bereikt met binnengekomen. In 2004 werd hij voor het eerst in West-Europa waargenoonschadelijke hete stoom. men in de Lot-et-Garonne. Inmiddels is hij opgerukt naar het noorden tot in In eerste instantie lijkt de Aziatische hoornaar dus Vlaanderen aan toe. Ook in Brabant is hij al gespot. De nesten zijn veel groter niet direct gevaarlijk voor ons. Toch sterven er in Japan dan die van de inheemse soort. In Pontivy (Morbihan, Bretagne) trof men een jaarlijks 50 mensen aan een steek van deze hoornaar. nest aan van 80 cm bij 200 cm. In de Morbihan zijn tussen mei en oktober 2020 Je kunt hoornaars namelijk storen zonder dat je er erg meer dan 300 nesten vernietigd. in hebt en dan verdedigen ze zich, soms met meerdere De Aziatische hoornaar heeft het niet op ons mensen voorzien, maar op onze tegelijk. Ze bouwen hun nest hoog in de bomen, op zo’n bijen. Hij houdt de wacht vóór de ingang van de bijenkorf en kilt alle bijen die 15 meter hoog. Als jij onder aan de boom een beetje erin of eruit willen. Vervolgens haalt hij de korf leeg en brengt hij alles naar zijn stampt of tegen de bast schopt of drukt, voelen ze dat eigen nest als voedsel voor zijn eigen gebroed. Met desastreuze gevolgen voor als een gevaar en komen ze op je af. de bijenstand en dus voor de bestuiving van onze gewassen. Imkers verzinnen Bel bij een steek onmiddellijk 15 (les pompiers, de er van alles op om de hoornaars bij hun bijen vandaan te houden, maar het enige brandweer. De ambulance van de brandweer is snel effectieve middel tot nog toe is de vernietiging van de nesten met gifspuiten. ter plekke en gratis, het personeel aan boord weet van wanten) of 112, of ga zo snel mogelijk naar de dichtstbijzijnde eerste hulp (les urgences).

DE TIJGERMUG IS AL IN 58 FRANSE DEPARTEMENTEN GESIGNALEERD

84

EN ROUTE

La tique à pattes rayées Teken (les tiques) zitten in de struiken, in de bomen en op grassprieten te wachten tot er een gastheer of -vrouw langskomt, die hij opmerkt door de lichaamswarmte of -geur. Hij kruipt of laat zich vallen op de gast en scharrelt dan even rond om een geschikt plekje te vinden om zich vast te bijten.

Inheemse teken kunnen besmet zijn en ziekten veroorzaken, zoals de ziekte van Lyme. Inmiddels komen in heel Frankrijk besmette teken voor. Het is dus verstandig om tekenbeten te vermijden door niet met blote armen en benen door het struikgewas, door hoog gras of onder bomen door te struinen. Zorg dat je een tekenpincet (une

R EPORTAGE

De tijgermug, veroorzaker van ziektes als dengue en zika

pince à tiques) bij je hebt en controleer na een wandeling in de natuur het hele lichaam goed, vooral ook dat van kinderen en honden. De kans op besmetting is klein als de teek binnen 24 uur verwijderd wordt. Als er een rode kring ontstaat rond de tekenbeet, kan dit een signaal zijn van de ziekte van Lyme. Ga dan naar een huisarts (un médecin généraliste) voor een antibioticakuur.

Sinds kort heeft een exoot onder de teken zijn intrede gedaan in Frankrijk. De Middellandse Zee-teek (La tique à pattes rayées) is Frankrijk waarschijnlijk binnengekomen via de paardenhandel in de Camargue. Deze teek, die in volwassen staat twee tot drie keer zo groot is als zijn Europese soortgenoot en gestreepte poten heeft, is namelijk dol op paarden. Inmiddels komt de teek in de meeste Franse departementen voor. In Nederland vindt men er af en toe een, maar men denkt dat er hier

Middellandse Zee-teek

(nog) geen permanente populaties zijn. Deze teek is echt gevaarlijk, want hij kan de Krim-Congo hemorragische koorts (fièvre hémorragique de Crimée-Congo) overdragen. Deze koorts kost in Turkije tien doden per jaar. De kans dat je eraan overlijdt als je de ziekte krijgt, is 40 %.

Neem net als voor de gewone teek voorzorgsmaatregelen als je de natuur in trekt. Toch een beet van deze engerd? Ga onmiddellijk naar een huisarts of een eerste hulp.

Le moustique-tigre Gewone muggenbulten zijn vervelend, ze jeuken, maar ze zijn niet gevaarlijk.

De steek van de tijgermug is dat wel. Dit venijnige kleine muggetje kan drie ziektes overdragen: la dengue, le chikungunya en le zika. Aan de namen van deze ziektes kun je al zien dat ze exotisch zijn.

In ons koninkrijk kennen we deze muggen omdat ze voorkomen op de Antillen. In Nederland zelf wordt hij nog maar zelden gespot. In Frankrijk is hij al gesignaleerd in 58 departementen. En er zijn mensen behoorlijk ziek geworden van een beet van deze mug.

Waarschijnlijk is de tijgermug langzaam maar zeker via Italië naar het noorden gekomen. In de zomer van 2020 hebben twee Nederlandse toeristen in Zuid-Frankrijk dengue opgelopen door een steek van de tijgermug. De mug steekt alleen overdag, van zonsopgang tot zonsondergang en hij steekt alleen mensen, geen dieren. Daarom leeft hij ook bij mensen in de buurt, dus niet in de vrije natuur. Hij legt zijn eitjes in stilstaand water in tuinen en dakgoten, lekker dicht bij zijn voedingsbron de mens. Als iemand dengue heeft opgelopen, wordt daarom de omgeving van zijn huis bespoten met bestrijdingsmiddel. Iedereen wordt aangeraden om geen stilstaand water onder bloempotten te laten staan en om de dakgoten goed schoon te houden.

Zelf kun je je beschermen door je lichaam helemaal te bedekken met kleding, je goed in te smeren en onder een muskietennet te slapen. Toch gestoken? De incubatietijd is best lang (tussen drie en veertien dagen), maar als je bijvoorbeeld hoge koorts krijgt en knallende hoofdpijn achter de ogen en je bent in Frankrijk (geweest), denk dan aan die ene muggenbult en meld dit bij de dokter of de eerste hulp.

Laat je verblijf in Frankrijk niet bederven door die kleine onruststokers en neem de juiste voorzorgsmaatregelen. Dan blijft Frankrijk voor jou het paradijs.

Prettige vakantie!

EN ROUTE

85

onze vakkundigheid is uw garantie

Casco, af te werken Af te bouwen huis op 2000m2 grond, met grote schuur en bijgebouw. Het uitzicht op de Mont Dardon is adembenemend. Ten zuiden van Autun.

47.500 € JB5205A

Gezellig huis met zwembad Dicht bij Sancerre op 2 uur van Parijs. 3 Slaapkamers en twee badkamers. Prachtige tuin, bijgebouwen, verschillende terrassen. Land is in totaal meer dan 1 hectare.

135.000 € LB5058N

Kant en klaar 3 slaapkamer huis Mooi huis met tuin, aan rand van een stadje met voorzieningen. Klaar als vakantie huis of permanente bewoning. Kavel van 644m2.

149.000 € MW5213L

Charmant huis plus atelier Dun-sur-Grandy, ten noorden van Château-Chinon in het meren gebied. Drie slaapkamers. Atelier kan gasten huisje worden. Op kavel van 970m2.

160.000 € MW5198L

Statig huis, Zuid Morvan Een echt Frans familie huis op perceel van 2342m2. Zes slaapkamers.

Volop mogelijkheden na restauratie.

Op loop afstand van winkels in Saint-Honoré-les-Bains.

265.000 € RP5065M

Leuke boerderij met gasten huisje Zeer rustig gelegen in de Bresse, het gebied tussen Bourgondische wijn en Jura kaas. In goede staat, Groot huis met 4 slaapkamers.

Perceel van 3800m2 325.000 € JP5127B

Groot familie huis met 3 gasten eenheden, zwembad, uitzicht op Autun Gelegen in een rustige omgeving aan de rand van Autun met een uitzicht op het zuiden over glooiende heuvels. Het hoofdhuis heeft 3 slaapkamers, 2 badkamers, plus 3 gasten verblijven. Een verwarmd zwembad is omgeven door een groot terras op het zuiden gericht en een omheinde tuin. In Perfecte staat! 495.000 € BH5084M 8 place de l'Hôtel de Ville - 21190 MEURSAULT - FRANCE Tel. 0033 380 20 86 20 info@france4u.eu - www.france4u.eu

Polo Rider Cup 2021 Chantilly – 10 t/m 20 juni

AGENDA

26 Tips In Parijs, Frankrijk en Nederland

Maatregelen i.v.m. Corona kunnen ervoor zorgen dat evenementen en/of tentoonstellingen niet door kunnen gaan. Check altijd vooraf even de betreffende website.

EN ENROUTE ROUTE

87 87

ag e n da

pa r i j s

Taste of Paris Arabische Diva’s

Gastronomie – 13 t/m 16 mei

Tijdens dit gastronomische festival, dat sinds 2015 bestaat, bieden chef-koks van toprestaurants kookdemonstraties, kooklessen en natuurlijk proeverijen aan. Omdat het Grand Palais gesloten is voor werkzaamheden, vindt het festival dit jaar plaats in een tijdelijk complex op het Champ-de-Mars.

GRAND PALAIS ÉPHÉMÈRE – CHAMP-DE-MARS PARIS.TASTEFESTIVALS.COM

Expo – t/m 25 juli In Caïro, Beiroet en Casablanca vormden de jaren twintig van de vorige eeuw het begin van de emancipatie. Vrouwelijke artiesten als Oum Kalthoum en Dalida maakten deel uit van de gouden eeuw van Arabische muziek, zang en film. Het Institut du monde arabe belicht deze iconische vrouwen in reconstructies van decors, geluid, projecties, foto’s, persoonlijke voorwerpen, kleding en sieraden.

INSTITUT DU MONDE ARABE 1 RUE DES FOSSÉS SAINT-BERNARD IMARABE.ORG

PICASSO-RODIN

Expo – t/m 18 juli Één expositie, verspreid over twee musea. Een bijzondere dialoog tussen de creatieve processen van de schilder en de beeldhouwer. Picasso en Rodin worden wel vaker met elkaar vergeleken; deze expositie laat een licht schijnen op overeenkomsten zoals het werken in series en het spelen met vormen.

MUSÉE RODIN, 77 RUE DE VARENNE – MUSEE-RODIN.FR MUSÉE NATIONAL PICASSO-PARIS, 5 RUE DE THORIGNY – MUSEEPICASSOPARIS.FR

Betty Catroux, Féminin singulier Een eerbetoon aan Betty Catroux, de vrouwelijke dubbelganger van de grote couturier Yves Saint Laurent. Zij belichaamde zijn fysieke ideaal en inspireerde veel van zijn creaties en collecties, met haar androgyne figuur en haar mannelijk-vrouwelijke look.

MUSÉE YVES SAINT LAURENT PARIS – 5 AVENUE MARCEAU MUSEEYSLPARIS.COM

88

EN ROUTE

SIGNAC, LES HARMONIES COLORÉES Expo – 5 maart t/m 19 juli Het musée Jacquemart-André wijdt dit voorjaar een tentoonstelling aan het werk van Paul Signac (1863-1935), een landschapsschilder die als de belangrijkste vertegenwoordiger van het pointillisme wordt beschouwd. Deze neo-impressionist bouwde voort op het werk van Claude Monet en beïnvloedde later o.a. Henri Matisse.

MUSÉE JACQUEMART-ANDRÉ 158 BOULEVARD HAUSSMANN MUSEE-JACQUEMART-ANDRE.COM

PARCOURS SAINTGERMAIN Figure d’artiste Expo – t/m 5 juli In deze tentoonstelling in de Petite Galerie van het Louvre staat het zelfportret van de kunstenaar centraal. Schilders uit de Renaissance als Da Vinci, Donatello en Michelangelo zagen ook zichzelf als object, en zetten zich daarmee neer als authentieke makers van hun eigen werk.

LOUVRE – RUE DE RIVOLI – LOUVRE.FR

Cultuur – juni Natuurlijk kun je helemaal je eigen gang gewoon en lekker struinen door dit levendige stukje Parijs. Je kunt ook in juni op een bijzondere manier kennis maken met de unieke wijk SaintGermain-des-Prés die nog steeds een culturele broedplaats vormt.

Sinds 2000 wordt jaarlijks het Parcours Saint-Germain uitgezet langs culturele locaties, galeries, winkels en cafés.

SAINT-GERMAIN-DES-PRÉS PARCOURSSAINTGERMAIN.COM

Les origines du monde

Expo – t/m 2 mei Deze tentoonstelling belicht de grens tussen wetenschap en kunst. De 19e eeuw was een tijd van grote ontdekkingen, met name in de wetenschap. Als gevolg daarvan stelden kunstenaars zich vragen over de verhouding tussen mens en natuur; nieuwe figuren en trends waren het gevolg.

MUSÉE D’ORSAY – 1 RUE DE LA LÉGION D’HONNEUR – MUSEE-ORSAY.FR

EN ROUTE

89

ag e n da

f ra n k r i j k

POLO Rider Cup 2021

Sportief – 10 t/m 20 juni Altijd al eens willen proeven van polo, die bijzondere paardensport? Even ten noorden van Parijs, in de prachtige omgeving van Chantilly, nabij het gelijknamige kasteel, spelen de beste teams van de wereld om de POLO Rider Cup 2021. De garantie voor een bijzonder dag langs de lijn..

CHANTILLY – POLORIDERCUP.COM

Fête de la Nature

Evenement – 19 t/m 23 mei In 2021 wordt dit landelijk evenement voor de 15e maal georganiseerd. Door het hele land vind je duizenden gratis toegankelijke natuurevenementen, onder leiding van professionals en vrijwilligers. Een waarlijke viering van de rijkdommen van de natuur en de geneugten van de lente.

HEEL FRANKRIJK – FETEDELANATURE.COM

Les Tables du Pouvoir Expo – 31 maart t/m 26 juli Groots opgezette tentoonstelling over de geschiedenis van maatschappelijke conventies aan tafel, van de oudheid tot het heden.

Een blik op de geschiedenis van prestigieuze banketten.

LENS, LOUVRE-LENS – LOUVRELENS.FR

RENDEZ-VOUS AUX JARDINS Evenement – 4, 5 & 6 juni Tijdens dit weekend zijn in heel Frankrijk 2.300 tuinen open voor publiek. Openbare en particuliere parken en tuinen laten zich graag ontdekken en bieden rondleidingen, lezingen, theater en meer.

HEEL FRANKRIJK – RENDEZVOUSAUXJARDINS.CULTURE.GOUV.FR

90

EN ROUTE

PICKNICK IN DE WIJNGAARD Evenement – 22, 23 & 24 mei Elk jaar organiseren de onaf hankelijke wijnboeren in het pinksterweekeinde de Pique-nique chez le vigneron indépendant.

Op ruim 1000 wijndomeinen ben je van harte welkom. Een eenvoudig concept: de bezoekers nemen hun eigen lunch mee en de wijnboer zet alles klaar voor een gezamenlijk picknick, schenkt wijn en organiseert activiteiten om je kennis te laten maken met zijn wijn, zijn vak, zijn wijngaard.

HEEL FRANKRIJK – VIGNERON-INDEPENDANT.COM/PIQUE-NIQUE

Festival de Nîmes

Festival – 10 juni t/m 25 juli In de Romeinse arena van Nîmes treden elk jaar grote namen uit de popmuziek op.

Nagenoeg het hele programma van vorig jaar is verschoven naar 2021: wederom een kans om hier Sting, Lenny Kravitz, Black Eyed Peas of Deep Purple op te zien treden.

NÎMES – FESTIVALDENIMES.COM

TOUT VA BIEN monsieur Matisse Expo – t/m 21juni Hoe kijken hedendaagse kunstenaars aan tegen het werk van Henri Matisse? Is hij nog altijd een inspiratie? Deze tentoonstelling laat werken zien van 8 kunstenaars die daar een antwoord op geven en Matisse weer in een nieuw daglicht zetten.

MUSÉE DÉPARTEMENTAL MATISS, PALAIS FÉNELON PLACE DU COMMANDANT RICHEZ, LE CATEAU-CAMBRÉSIS MUSEEMATISSE.FR

Les Musicales dans les Vignes de Provence Muziek – 17 juni t/m 21 september

Op meer dan dertig verschillende wijndomeinen in de Provence worden de hele zomer concerten gegeven. Een uitgebreid programma, klassiek, jazz, latin, voor elk wat wils. Je zult er zeker een unieke avond beleven, vaak vooraf­ gegaan door een proeverij of wijngaard op het domein.

PROVENCE – LESMUSICALESDANSLESVIGNES.BLOGSPOT.COM

EN ROUTE

91

ag e n da

f ra n k r i j k

CLASSIC DAYS Sportief – 1 & 2 mei Op het circuit van Magny-Cours, niet ver van Nevers (Bourgogne) worden elk jaar de Classic Days gehouden, een ‘must’ voor liefhebbers van klassieke (race)auto’s. Je kunt je eigen klassieker laten zien, of deelnemen aan de rally. Dit jaar is er bijzondere aandacht voor het Franse automerk Panhard, dat hier 130 geleden zijn eerste auto’s vervaardigde.

MAGNY-COURS (NIÈVRE) – CLASSIC-DAYS.FR

Rennen met zicht op de Mont-Saint-Michel

Vélotour

Sportief – juni t/m oktober In steeds meer Franse steden wordt fietsen gestimuleerd. Een keer per jaar zetten veel steden de fiets in het zonnetje met de Vélotour. Duizenden fietsers maken een bijzondere rit om de stad beter te leren kennen en het plezier van fietsen te ontdekken – zowel in grote steden als Parijs en Marseille, maar bijvoorbeeld ook in Le Havre of Valenciennes.

HEEL FRANKRIJK – VELOTOUR.FR

Sportief – 2 mei De marathon van de Mont-Saint‑Michel is een bijzondere Franse wedstrijd, die regelmatig genoemd wordt als een van de mooiste ter wereld. Natuurlijk is er een volstrekt vlak parcours, ideaal voor een nieuw persoonlijk record, maar vooral die schitterende aankomst, onderaan de Mont-Saint-Michel. Voor wie zich niet aan de marathon wil wagen is er ook een run van 10 km.

MONT-SAINT-MICHEL (MANCHE)

Festival de Pâques Cultuur – 27 maart t/m 11 april Prestigieus festival voor klassieke muziek met bijna dertig concerten door de hele stad. Zo speelt de Filarmonica Della Scala onder leiding van de Riccardo Chailly de zevende symfonie van Mahler en wordt het Requiem van Mozart uitgevoerd door het Orchestre de chambre de Genève, in samenwerking met het Ensemble vocal de Lausanne.

AIX-EN-PROVENCE (BOUCHES-DU-RHÔNE) FESTIVALPAQUES.COM

92

EN ROUTE

nederland Onderstaande activiteiten zijn slechts een kleine greep uit het grote culturele aanbod van onze afdelingen. Ga voor de exacte locaties, aanvangstijden en meer informatie naar AFPB.nl en klik op de desbetreffende Alliance Française. Samenstelling: Marijke Janssen

Culturele agenda van de Alliance Française des Pays-Bas

LEZING: SOPHIE CALLE, BEELDEND KUNSTENARES, FOTOGRAFE EN INSTALLATIEKUNSTENAAR. Patrick van Rossum vertelt over Sophie Calle (1953, Parijs), een gevierd kunstenares, die o.a. de Franse inzending voor de Biënnale van Venetië in 2007 verzorgde. De lezing kijkt naar haar oeuvre, de ontwikkeling ervan, haar gebruik van diverse media zoals fotografie, video, taal, installatie enzovoort. Verrassend!

18 maart in de Marspoort Galerie Alliance Française Zutphen LEZING: LA NOUVELLE CHANSON FRANÇAISE Na de bekende Franse imitatiepop – le yéyé – komt in de zeventiger en begin tachtiger jaren een nieuwe generatie Franse artiesten op die het chanson combineren met (pop)muziek. Dit is de geboorte van La nouvelle chanson française. Zowel Francis Cabrel, Etienne Daho en Véronique Sanson als Miossec, Ariane Moffatt en Benjamin Biolay komen aan bod.

31 maart in Bibliotheek Zeist Alliance Française Utrecht

KAAS- EN WIJNAVOND De naam zegt het al, kaas en wijn! Een avond met een Franse muzikale omlijsting, uitgevoerd door het trio Écoute, die een aantal klassieke en moderne Franse chansons ten gehore zal brengen. Zij hebben door de jaren heen een zeer gevarieerd repertoire opgebouwd.

9 april in Gebouw Odd Fellows Alliance Française Den Helder THEATER: EXERCISES DE STYLE Toneelvereniging Saint Lazare uit Leiden hervat met een nieuwe formule het theaterstuk dat al zo vaak op de Parijse podia werd uitgevoerd. Deze Franstalige productie heeft ongeveer vijftig sketches waar de interactie centraal staat en waar liedjes en instrumentale muziek de show verfraaien. Het gegeven is eenvoudig: men neme een kort verhaaltje, en men variëre daar een aantal keren op.

10 mei in Theater Kikker, Ganzenmarkt 14 Alliance Française Utrecht

BOEKBESPREKING: FRANKRIJK ONDER MACRON. EN MARCHE (ARRIÈRE)?!

Historicus Niek Pas schreef het boek Macron en de nieuwe Franse revolutie over de eerste honderdvijftig dagen van Emmanuel Macron als president. Wat is er terecht gekomen van zijn ambitieuze nationale en internationale (Europese!) hervormingsagenda? Kom luisteren en u krijgt een portret van de politicus en de persoon Macron.

22 april in Hotel Mastbosch Alliance Française Breda

OPENLUCHTTHEATER: LA FÊTE DE LA MUSIQUE Een gezellige muzikale avond met Franse muziek. Met zang van Laura SakkoFranken en samenzang van Franse chansons. Fête de la musique is een van oorsprong Frans jaarlijks terugkerend muziekfestival op 21 juni, dat vooral amateurmuzikanten de kans geeft op te treden in een straatfeestachtige sfeer.

21 juni in Openluchttheater park Vrouwenhof Alliance Française Roosendaal

EN ROUTE

93

Van Lourdes tot Parijs Een tijdloze kroniek!

Bedevaartsoord Lourdes trekt jaarlijks miljoenen gelovigen, maar ook minder bekende plaatsen kennen een levendige Mariaverering. Vaak waren het Mariaverschijningen die tot de bouw van een kerk, basiliek of kapel hebben geleid.

In ‘Bezoek van boven’ gaat Jeroen Sweijen op zoek naar de boeiende verhalen achter 120 Mariaverschijningen door heel West-Europa, waaronder maar liefst 47 in Frankrijk. Van Lourdes tot Parijs, van Pontmain tot La SaletteFallavaux … in heel Frankrijk zijn tal van prachtige Mariaheiligdommen te ontdekken.

‘Bezoek van boven’ is een luxe, rijk geïllustreerde uitgave en telt 416 pagina’s.

Meer info op: Bataviapublishers.com

www.bataviapublishers.com

Reis mee naar Frankrijk met leuke verhalen en recepten die écht werken!

Verkrijgbaar op Amazon

QUESTION DE GOÛT

Paola Westbeek belicht L’agneau pascal uit de Poitou-Charentes

‘WE HEBBEN ONZE GERECHTEN MOETEN SIMPLIFICEREN’

Mini-interview met chef-kok Jean-François Piège

HET FEESTMA AL

Gastcolumn van Anke de Bruijn

ÀTA PISSALADIÈRE

Koken met Laura Jane Heppener

EN ROUTE

95

À TA BLE – QUESTION DE GOÛT

OVER AL OP DE WER ELD

ZIJN CULINAIR E TR ADITIES EEN B E L A N G R I J K O N D E R D E E L VA N D E

F EE ST DAGEN. GEEN T H A NK SGI V ING IN AMERIK A ZONDER EEN GOUDGEBR ADEN K A LKOEN OF K ER ST VOOR DE BR IT TEN Z O N D E R E E N D I K K E P L A K F R U I T C A K E . E N WAT Z O U P A K J E S AV O N D I N N E D E R L A N D Z I J N Z O N D E R C H O C O L A D E L E T T E R S E N M A R S E P E I N ? O F O U D E J A A R S AV O N D SANS OLIEBOLLEN? ONDENK BA AR! HETZELFDE GELDT VOOR HET P A A S L A M I N F R A N K R I J K : L’A G N E A U P A S C A L ( O O K E E N S Y M B O O L V A N

De verfijnde smaak van l’agneau du PoitouCharentes maakt het geschikt voor diverse bereidingen

O N S C H U L D E N O P O F F E R I N G ) I S H É T P R O N K S T U K VA N E E N PA A S D I N E R .

Op paaszondag wordt ongeveer 10.000 ton lamsvlees gegeten en – u weet – aan kwaliteit doen de Fransen geen concessies. Alleen het beste stuk, een echt produit du terroir gekocht bij een kundige slager, krijgt de ereplek op de feestelijke tafel. Gelukkig hebben ze in Frankrijk keuze zat.

Van Picardië tot de Provence en tot aan Corsica toe, worden er meer dan twintig verschillende soorten lamsvlees geproduceerd met keurmerken Paola Westbeek als A.O.P. (Appellation d’Origine Contrôlée), Label is schrijfster, het brein Rouge en Agneau de nos Terroirs. achter het Frankrijkblog Een van de grootste productiegebieden ligt in thefrenchlife.org de Poitou-Charentes in het noorden van Nouvelleen te zien op haar eigen Aquitaine. Meer dan 1.000 fokkers verspreid over YouTube kook-kanaal de departementen Charente, Charente-Maritime, LaDouceVieFood.

Deux-Sèvres en Vienne zetten met trots een In de rubriek ‘Question traditie voort die teruggaat naar de 14e eeuw. de goût’ belicht zij de Aanvankelijk werden schapen vooral gehouden geschiedenis van een voor hun wol, maar vanaf de 18e eeuw werd de typisch Frans product. vleesproductie meer lucratief en dus belangrijker.

De weelderige weidegronden – een resultaat van het milde zeeklimaat met voldoende regenval – bleken uitermate geschikt voor de productie van superieur scharrelvlees.

Om productie en kwaliteit te waarborgen, werd het merk L’agneau du Poitou-Charentes in 1983 opgericht en in 2004 kreeg het vlees het IGP-keurmerk (Indication Géographique Protégée) dat zijn oorsprong garandeert. Er worden slechts zeven schapenrassen gebruikt: Vendéen, Charollais, Suffolk, Rouge de l’Ouest, Charmoise, Île-de-France en onze eigen Texelaar. De ooien grazen minimaal zeven maanden per jaar en de lammeren mogen minimaal zestig dagen bij de moeder drinken. Na deze belangrijke periode krijgen ze een dieet van lokale granen en verse kruiden, aangevuld met essentiële vitaminen en mineralen. De lammeren zijn maximaal tien maanden oud als ze geslacht worden en wegen tussen de veertien en twintig kilo.

Lamsvlees uit de Poitou-Charentes is lichtgekleurd en mooi gemarmerd met stevig wit vet waardoor het sappig en mals blijft tijdens het bakken. De delicate en verfijnde smaak maakt het uitzonderlijk geschikt voor diverse heerlijke bereidingen.

96

EN ROUTE

Het meest traditionele hoofdgerecht voor Pasen is een langzaam gebraden gigot d’agneau. Voor vier tot zes personen heeft u een lamsbout van ongeveer twee kilo nodig. Laat het vlees goed op kamertemperatuur komen en verwarm daarna de oven voor op 120 graden. Maak met het puntje van een scherp mes inkepingen in het vlees en wrijf de lamsbout royaal in met goede olijfolie, versgemalen peper en fleur de sel. Vul de inkepingen met plakjes knoflook en tijm of rozemarijn. Bak de lamsbout in boter rondom bruin en leg hem daarna in een ovenschaal op een laag kruiden, gesneden ui, wortel en bleekselderij.

Schenk een glas rode wijn in de schaal, niet over het vlees, en schenk er natuurlijk ook een voor de kok. Dek de schaal af met folie en bak de lamsbout gedurende zeven uur. Dat klinkt misschien lang, maar uw geduld wordt beloond met vlees zo botermals dat u het bijna met een lepel kunt eten. Haal de lamsbout tijdens het bakken wel een paar keer uit de oven, draai hem om en bedruip hem goed met de vrijgekomen sappen. Deze klassieker wordt rosé geserveerd en een kerntemperatuur van 60 graden is precies goed. Na het bakken laat u het vlees een halfuur rusten en maakt u ondertussen een heerlijke jus. Traditioneel wordt gigot d’agneau geserveerd met flageolets (romige, lichtgroene bonen) of gebakken aardappelen en seizoensgroenten. Een fruitige Brouilly of Beaujolais past er uitstekend bij.

Ook erg lekker is een geurige navarin d’agneau, een lichte lentestoof van lamsschouder, wortelen, erwten, meiraapjes en aardappelen. Wie minder tijd heeft om uitgebreid te koken, maar toch een heerlijk stuk lamsvlees op tafel wilt zetten, kiest voor een lamsrack. Verwarm de oven voor op 200 graden en bak ondertussen de lamsrack rondom bruin in een pan. Maak een korst van broodkruim, kruiden, knof look en citroenrasp.

Bestrijk de lamsbout met mosterd en druk de kruidenkorst op het vlees. Bak 15 tot 20 minuten in de oven en serveer met petits pois à la Française (gestoofde erwtjes met spek, sjalotjes en little gem sla). Joyeuses Pâques et bon appétit!

L’agneau pascal uit de PoitouCharentes HÉT PRONKSTUK VAN EEN PAASDINER

EN ROUTE

97

À TA BLE

‘WE HEBBEN ONZE GER ECHTEN MOETEN V E R E E N V O U D I G E N , Z O DAT K L A N T E N Z E T H U I S K U N N E N O P WA R M E N ’ D E U I T VA L E N C E A F KO M S T I G E C H E F - KO K J E A N F R A NCOIS PIÈGE STAAT SAMEN MET ZIJN VROUW ELODIE AAN HET HOOFD VAN ZES RESTAURANTS IN PARIJS EN GORDES. HET PLAN WAS EIGENLIJK OM, NET ZOALS ZIJN OPA MARCEL, TUINMAN TE WORDEN, MAAR HET FIJNE GEKRAAK VAN DE ÎLE FLOTTANTE À LA PRALINE ROSE, DE SPECIALITEIT VAN OMA LUCIE, DREEF HEM UITEINDELIJK DE KEUKEN IN. T E K S T: M A R I N A D E M A S S I A C – B E E L D : R I N A N U R R A , K H A N H R E N AU D, N ICOL A S L OBBE S TA E L , BE N E DE T TA C H I A L A EN JAMES BORT

LA CUISINE FRANÇAISE Het nieuwe kookboek van JeanFrançois Piège. De fraaie styling en fotografie steken traditionele gerechten in een modern jasje en weten daardoor ook jonge kookfanaten te laten verlangen naar die ‘goede oude Franse tijd’.

La Cuisine Française | Hachette Pratique | 2020 | 1088 pagina’s | € 62,70

98

EN ROUTE

RESTAURANTS LE GRAND RESTAURANT (**) 7 rue d’Aguesseau 75008 Paris LA POULE AU POT 9 rue Vauvilliers 75001 Paris CLOVER GREEN 5 rue Perronet 75007 Paris

Kunt u uw carrière in een notendop beschrijven?

‘Op mijn dertiende mocht ik stagelopen bij de bekende chef Jacques Manière. Dat is nu zesendertig jaar geleden. Inmiddels heb ik vijf restaurants in het centrum van Parijs en één in het Provençaalse dorpje Gordes. Le Grand Restaurant, in hartje Parijs, is bekroond met een Michelinster. Ik heb tien kookboeken geschreven, word vaak uitgenodigd voor gastronomische tv-programma’s en werk samen met onder meer de Monoprix en Mauviel.’

U werkt samen met uw vrouw Elodie.

Wat is haar rol in jullie bedrijf?

‘Elodie houdt zich bezig met partnerschappen, administratie en het algehele imago van ons bedrijf.

We hebben twee geheel verschillende functies, maar die zijn wel in elkaar verweven. We hebben elkaar in 2007 ontmoet toen ik chef de cuisine van het Hôtel du Crillon in Parijs was. Elodie was daar directrice pr-en communicatie. In 2009 heb ik het hotel verlaten en in 2014 hebben we samen ons eerste restaurant Clover geopend in Parijs.’

Van welk recept maakt uw hart een sprongetje?

‘Ah, dat zijn er zo veel! Maar als ik écht één hartig en één zoet gerecht moet kiezen dan ga ik voor de tomates farcies en de île flottante. Beide recepten herinneren mij aan mijn jeugd, aan de fijne kookkunsten van mijn grootmoeder Lucie.’

op te warmen zijn. De restaurants zijn nu al acht maanden gesloten, wat betekent dat we een enorm verlies hebben geleden. Dat verlies is niet meer in te halen. Het zijn moeilijke tijden. Daarom zijn we elke dag opnieuw enorm dankbaar voor de bestellingen die onze klanten plaatsen.’

À L’EPI D’OR 25 rue Jean-Jacques Rousseau 75001 Paris CLOVER GRILL 6, rue Bailleul 75001 Paris CLOVER GORDES

Ondanks de pandemie gaf u onlangs een Rue de la Combe nieuw kookboek uit, La Cuisine Française.

84220 Gordes ‘Ja, het idee was om een praktisch boek samen te stellen dat een ode brengt aan Meer info het Franse territorium en tegelijkertijd de Website: jeanfrancoispiege.com lezers technieken (bij)leert. Er staan klasInstagram: @jeanfrancoispiege sieke recepten in zoals cassoulet van worst en spek, en sauce Nantua, maar ook lichtere (na)gerechten als soufflé glacé aux framboises en een reeks basisrecepten voor frisse vinaigrettes, salades en groentegerechten.

Een deel van de recepten zie je terug in mijn restaurant La Poule au Pot. De echte authentieke en traditionele recepten passen meer bij mijn andere restaurant L’Epi d’Or en de wat persoonlijke en sobere recepten bij Le Grand Restaurant. Het is echt een persoonlijk boek geworden, want het herinnert me aan mijn ervaringen, research en ontmoetingen van de afgelopen 36 jaar.’

Uw restaurants zijn nu gesloten.

Wat doet u om de tweede lockdown te overleven?

‘We hebben een take-away en click & collect systeem opgezet om zo de band met onze klanten te behouden. Daarvoor hebben we wel de menu’s moeten aanpassen aan de take-away ritjes en het opwarmsysteem van onze klanten. We hebben de gerechten moet simplificeren, zodat ze voor iedereen

EN ROUTE

99

À TA BLE – G A STCOLUMN

Het feestmaal Z

oals gewoonlijk wordt er weer heel wat afgegeten in de Périgord. In het vroege voorjaar zijn de eieren in de hoofdrol. De kippen leggen als gekken. Ik wist dat helemaal niet, dat er periodes zijn waarin de kippen extra actief zijn. Een mens leert veel bij door in de campagne te gaan wonen. Nu wil het toeval dat een omelet (waar we ons nu een bult aan eten, omdat in het hele dorp de kippen aan de leg zijn) heerlijk smaakt met wilde knoflook, die in het voorjaar langs wegen en paden groeit. Bieslook in het wild. Opinel-mesje op zak dus en de paden op!

Terwijl ik op zoek naar mijn wilde bieslook langs de bermen scharrel, komt het witte Peugeotje van boer-met-pensioen Patrick aangepuft.

‘Tiens!’ roept hij door het open raampje. In zijn accent klinkt dat als tjèèèng!

Zoals hier gewoonte is, gaat de bejaarde auto midden op de weg krakend op de Anke de Bruijn is online zangcoach en woont handrem, de motor wordt uitgezet en de kwieke zeventiger springt naar buiten in de Lot / Périgord, waar zij zich graag laat voor een kleine update van het leven. Hij is onlangs naar de verjaardag van inspireren door de Franse ‘art de vivre’. een nicht geweest, vertelt hij. Ze werd vijfennegentig en de familie had voor de gelegenheid de plaatselijke salle des fêtes afgehuurd om het bijzondere feit Het feestmaal is een van 38 verhalen uit de kracht bij te zetten met een maaltijd als in een schilderij van de oude Breughel. nieuwe bundel J’aime la vie, waarin Anke de ‘Ruim voordat de klok midi sloeg, werd het apéro geserveerd,’ vervolgt hij.

Bruijn haar liefde voor het Franse leven bezingt.

‘Toen iedereen aan tafel zat, kwam er soep, daarna salade met geitenkaas en Anke de Bruijn | J’aime la vie | Batavia noten, daarna een zalmtartaartje, daarna pootjes van de eend met gebakken Publishers | 2020 | € 15,– aardappeltjes in rozemarijn en knof look en natuurlijk (want het was het seizoen) groene asperges, gesmoord in een botersausje. Vervolgens kwam er een kaasassortimentje op tafel, en tegen een uur of vijf de crème catalan met aardbeien en een armagnacje erbij.

‘Lekker,’ zeg ik, en val stil, omdat ik zulke culinaire opsommingen altijd voor me zie als een diapresentatie. Elk plaatje Goedkope champagne? ‘We krijgen champagne,’ zeg ik laf. ‘Ná de koffie? maakt diepe indruk. De Fransen kunnen Dat smaakt toch niet?’ ‘Nee, het is ook niet meteen erna. Meestal doen we op niet alleen goed eten, maar ze kunnen er een verjaardag eerst, eh … stukjes.’ ‘Stukjes?’ ‘Een voordracht, een lied, een ook nog weken van nagenieten. toespraak, een gedicht.’ ‘Ah, c’est sympa, ça. En dan ga je eten.’ ‘Om een uur ‘Dis-moi,’ zegt Patrick met zijn zuidwestof één, ja.’ accent dat klinkt als een langgerekt dieeEen frons. ‘Bon. Als iedereen omgevallen is van de honger, dus. En wat mwaaa, met ruim een octaaf verschil tussen krijg je dan voor een menu?’ ‘Soep met broodjes.’ ‘Lekker. En dan?’ ‘Dat is het.’ het begin en het eind van de zin. Met deze ‘Dát is het middageten?’ roept Patrick ontzet uit. ‘Eh... ja.’ Hij kijkt me met zijn woorden introduceert Patrick altijd een lang bruine kraaloogjes van onder zijn pet onderzoekend aan. ‘Maar wat doe je dan vraaggesprek. ‘Dis-moi. Hoe vieren jullie de rest van de dag?’ ‘Nóg meer stukjes.’ Patrick schudt zijn hoofd. ‘Maar bij de eigenlijk een familiefeest?’ ‘Nou, we komen thee krijgen we gebak,’ probeer ik voor de goede afloop. ‘Maar jij houdt toch rond elf uur samen in een partycentrum.’ helemaal niet van zoetigheid?’ zegt Patrick met grote ogen. ‘Moet je toute la ‘Wat is dat?’ ‘Eh … een groot gebouw belle journée op soep met broodjes door? Tjeng, tjeng, tjeng …’ met zalen voor tafels en stoelen.’ ‘En kun Hij houdt zijn hoofd scheef en prikt met een wijsvinger in mijn buik. ‘Tu je daar dan ook eten?’ ‘Jawel, maar het sais, het is maar goed dat je hier woont. Weber en jij zijn veel te dun en nu weet is geen restaurant.’ ‘Je kunt er eten maar ik waarom. Het spijt me zeer, maar jullie Nederlanders eten niet.’ het is geen restaurant?’ ‘Nou ja, een soort Ik heb hem nog niet verteld dat de Nederlandse hoofdmaaltijden ’s avonds restaurant.’ ‘Maar wat eten jullie dan?’ ‘Koffie zijn. Doe ik ook maar niet. Dan gaat Patrick nog wakker liggen over onze ingemet een petit fourtje.’ ‘Om elf uur ‘s morgens? wanden, die in de nacht een driegangenmaal moeten wegwerken.

Doen jullie niet aan apéro’s?’ ‘Jawel, na de Zo weinig kilometers tussen Holland en Frankrijk en zulke enorme verkoffie krijgen we, eh …’ Hoe moet ik nou schillen. Leg dat maar eens uit. in godsnaam uitleggen wat prosecco is?

100

EN ROUTE

EN ROUTE

101

À TA BLE – R ECEPT

PISSALADIÈRE Recept voor 4 personen

De pissaladière is een variant van de Italiaanse pizza, maar dan zonder kaas en tomaat. Veel Fransen beschouwen de pizza echter als een variant van hun pissaladière. De vraag is dus wie er het eerste mee kwam, want die heeft gelijk ...

Hoe dan ook, deze Franse pissaladière is niet te versmaden!

Ingrediënten Voor het deeg • 300 gram bloem • 1 zakje gist • 1 theelepel zout • 20 ml. olijfolie • 30 ml. warm water

Ansjovis

Voor de topping • 600 gram witte uien in dunne halve ringen • 50 gram roomboter • 1 eetlepel suiker • 1 blikje ansjovisfilets • 1 potje zwarte olijven (ik gebruikte Kalamata) • 1 teentje knoflook, geperst • Zwarte peper • Een paar takjes tijm en rozemarijn Bereiding

Laura Jane Heppener heeft een grote passie voor Frankrijk, koken én fotograferen.

Volg haar op Instagram: made.by.laurajane

102

EN ROUTE

Meng alle ingrediënten voor het deeg met uitzondering van de olijfolie en het water door elkaar. +++ Vorm er een klein bergje van en maak een klein kuiltje in het midden. Doe het warme water en de olijfolie in het kuiltje en kneedt het met de hand goed door tot een soepel deeg. +++ Doe het deeg in een kom, leg er een theedoek overheen en laat het op kamertemperatuur minimaal een uur rusten. +++ Om het jezelf gemakkelijk te maken, kun je natuurlijk ook kant en klaar pizzadeeg kopen en bovenstaande stappen overslaan. +++ Laat de boter smelten in een pan. Voeg de uien, het knoflook en de suiker toe en laat het in 20 minuten zachtjes gaar worden. Voeg peper toe naar smaak. +++ Verwarm de oven voor op 200°C. +++ Rol het deeg uit en leg het op een bakplaat.

Vouw de randjes naar binnen en bestrijk alles met een beetje olijfolie. +++ Verspreid de uien over het deeg, leg de ansjovis, olijven, tijm en rozemarijn erop en bak de pissaladière in 20 à 25 minuten goudbruin en knapperig. +++ Serveer als maaltijd met een frisse salade, of snijd hem in kleine stukjes als lekker hapje bij de borrel.

EN ROUTE

103

Bekijk het groeiende aanbod van makelaars, projectontwikkelaars en particulieren op www.maisonenfrance.com.

Zelf adverteren? Dat kan al vanaf € 89 (excl. btw). Abonnees van Maison en France ontvangen 20% korting (vermeld daarvoor code ‘ABONNEE-MAISON20’)

VOLLEDIG GERENOVEERD

LUXEUIL-LES-BAINS HAUTE-SAÔNE – € 60.000

Charmante boerderij In de zuidelijke Bourgogne ligt deze te renoveren boerderij voor een koper met wat extra budget of twee rechterhanden. Op de begane grond een woonkamer met een keuken en bijkeuken. Op de 1e en 2e etage beiden een ruime slaapkamer. Een bijgebouw, een stal en een schuur maken het tot een compleet geheel op eigen terrein van zo’n 1.000 m2.

PENNE TARN - € 599.000

Gerenoveerd kasteeltje Prachtig, volledig gerenoveerde kasteel, gelegen aan de rand van het staatsbos van Grésigne. .De woning bestaat uit het kasteel, het zwembad, een garage, een gastenverblijf met twee slaapkamers. Het panoramische uitzicht vanaf het kasteel is adembenemend, ook en vooral vanuit het zwembad.

GOED TE VERHUREN

TE RENOVEREN

NABIJ BERGERAC DORDOGNE - € 322.000

19e eeuws woonhuis

PLAN-DE-LA-TOUR

Perigordijns woonhuis ‘en pierre’ gebouwd rond 1850 met gastenhuis, gelegen in een leuk dorp ten noorden van Bergerac. Een groot aangrenzend bijgebouw biedt de mogelijkheid voor uitbreiding van het woonhuis, of om er nog een gastenhuis van te maken. Er zijn in totaal vier slaapkamers, twee badkamers met bad en een badkamer met douche. Waterput en mogelijkheid voor een zwembad op een grot terrein van bijna 7.000 m2.

VAR - € 178 .000

Verbouwde hameau Net achter het authentieke plaatsje op een paar kilometer van de kust ligt een prachtig verbouwde hameau uit de 17e eeuw waarin 15 appartementen zijn gecreëerd rondom een eigen zwembad. Eén daarvan is nu te koop: een bescheiden maar prima appartement met een woonkamer met kitchenette en een open trap naar een slaapkamer op de verdieping. Een appartement met een uitstekende verhuurgeschiedenis.

VEEL KARAKTER

NIEUW

OP MAISONENFRANCE .COM

SAINTE-ALEXANDRE GARD - € 1.149. 500

Schitterende mas

SCHITTEREND UITZICHT

Prachtige, karakteristieke mas, dominant gesitueerd met schitterend uitzicht op de omliggende heuvels en gelegen in de nabijheid van Gorges de l’Ardeche. Een woonoppervlak van 350 m2 met o.a. zes slaapkamers en zes badkamers, een goed uitgeruste, Amerikaanse keuken, diverse privé terrassen, een patio en gelegen op een mooi, gesloten perceel van 3.092 m2. Diverse bijgebouwen. Ideaal als luxe chambres d’hôtes.

‘EN PIERRE’

MOUGINS ALPES-MARITIMES - € 349.000

Luxe appartement Mooi 3 kamer-appartement van ca. 63 m2 in Val de Mougins met een schitterend uitzicht over de Côte d’Azur. Een ruime living/eetkamer biedt toegang tot een zonnig terras.

Daarnaast een moderne keuken en twee slaapkamers en beneden een parkeerplaats en opslagruimte.

AF TE RONDEN RENOVATIE

LES FORGES DEUX-SÈVRES - € 139.000

Bungalow Comfortabele gelijkvloerse bungalow, gelegen aan de rand van een 27-holes golfbaan, is te koop in Les Forges (DeuxSevres 79), op 30 km van Poitiers. Ideaal voor golfliefhebbers, met een prachtig uitzicht op de golfbaan en het meer.

Tuin rondom met mooi terras. Eigen parkeerplaats en bergschuurtje. Goed onderhouden, in uitstekende staat.

LIGLET VIENNE - € 119.000

Mooi boerderijtje Prachtig pandje met twee slaapkamers en een bijgebouw waarvan de renovatie net begonnen is. Dit huis heeft daarnaast ook nog een grote schuur en verschillende opslagruimtes. Er is een zonnig tuin en een binnenplaats voor het huis en een andere tussen de gebouwen in. Als de renovatie van het bijgebouw voltooid is, zal deze plek ideaal zijn voor 2 gezinnen of voor seizoensverhuur.

NAAST DE GOLFBAAN

Volgende keer in EN ROUTE Oenotoerisme in de Bourgogne Een giraf ontdekt Frankrijk Château de Fontainebleau Verstopte heiligdommen in de Pyreneeën Morvan: fietsen op rails

ER#172 zomer 2021

JAARGANG 24 n VOORJAAR 2021

JAARGANG 24 n VOORJAAR 2021

Onze zusterbladen:

EXTRA GROOTD! HUIZENAANBO

ONDERNEMEN

Nederlandse wijnbouwers in de Dordogne DOE DE KOOP-CHECKLIST

Op naar uw Franse woning in 25 stappen

In het voorjaarsnummer van MAISON EN FRANCE

BINNENKIJKEN BIJ…

BP

€ 8,75

BE S T E M M I NGE N ~ C U LT U U R ~ GE SC H I E DE N IS ~ C U L I N A I R ~ M E NSE N ~ ON ROE R E N D G OE D

CÔTE & PROVENCE

VERBOUWEN (DEEL 3): een Pippi Langkous-huis in Bretagne REPORTAGE: le Johnny Hallyday de Marminiac STREEKRECEPT: Tarte aux noix du Périgord PASSIE & INSPIRATIE: de bezielingsinterviews van Jolet Moolenaar WONEN & WERKEN: op bezoek bij topkok Bart De Bondt in de Haute-Marne FISCAAL & JURIDISCH: sociale zekerheidspremies bij L ’ A R T vakantieverhuur En nog veel meer!

S A U V E R A

L E

VOORJAAR 2021

M O N D E

Kunstzinnige Côte d’Azur REPORTAGE PETIT PARADIS CASSIS

INSPIRATIE HET PALAIS BULLES VAN PIERRE CARDIN

MENS PIERRE & CATHY VERTROKKEN NAAR DE LUBERON

BELEVEN MET DE TREIN VAN NICE NAAR DIGNE

QUOI DE NEUF À AIX-EN-PROVENCE

DE DROOMWERELD VAN JEAN-MICHEL FOLON

HUBRECHT DUIJKER OVER ART & VIN

WIJNFESTIVALS IN DE VAUCLUSE

EN ROUTE

€ 7, 9 5

Een natuurstenen watermolen in de Tarn-et-Garonne

8 7 10 9 6 6 613 7 0 2 - 0 2 10 1

Quoi de neuf in Aix-en-Provence?

Kunstenaar Jean-Michel Folon aan de Côte Le Train des Pignes, een treinreis met prachtige tussenstops In gesprek met Hubrecht Duijker over kunst en wijn Palais Bulles: het markante paleis van modeontwerper Pierre Cardin

1: VA N 202 DÉ TRE ND HE T GR OE N IN WO NE N

VOORJA AR 2021 – K U NS TZI N N IGE CÔT E D’A Z U R

In het voorjaarsnummer van CÔTE & PROVENCE

e!

Leve de campagn

Zij keerden na twaalf jaar terug uit de Charente-Maritime

CÔTE & PROVENCE

Zo wordt je wijnboer in de Dordogne De Franse huizenmarkt in 2021 We gaan verbouwen: dagboekverhaal uit Bretagne, deel 3 Binnenkijken: een watermolen in de Tarn-et-Garonne Retrospectief: twaalf jaar wonen en werken in Frankrijk

‘HET WAS EEN FANTASTISCH AVONTUUR’

106

Dat smaakt naar meer!

Ik neem een jaarabonnement op

EN ROUTE

en ontvang het nieuwe boek Met Parijse pen van Margot Dijkgraaf en Bart Koetsier *

Neem nu een jaarabonnement voor maar € 30,– of geef er een cadeau en ontvang t/m 23 november 2014 Met Parijse pen van d genieten in een Frans restaurant bij u in de buurt.

Margot Dijkgraaf en nclusief koffie voor € 34,50 + gratis Frankrijkmagazine!

BartopKoetsier cadeau!* af 15 oktober www.enroute-magazine.nl/atable

se Dinerdagen

Ontdek Parijs in de voetsporen van beroemde schrijvers: Patrick Modiano neemt je mee naar een ander Montmartre, Remco Campert laat je de oostkant van de stad zien, Michel Houellebecq leidt je van de Parijse hoogbouw naar de Sorbonne en met Adriaan van Dis kijk je achter de schermen van migrantenlevens.

Parijs – stad van pracht en praal, maar ook van extreme armoede.

Onder die prachtige bovenlaag, achter die glanzende façade, borrelt, leeft, stinkt, bloeit de stad..

Zie ook het boekfragment op pag. 78

? Dan heeft u voorrang en kunt u vanaf 1 oktober al reserveren

Plus ... een abonnee van EN ROUTE leest de EN ROUTE PRIMEUR nieuwsbrief én abonneert zich voordelig op de magazines MAISON EN FRANCE of CÔTE & PROVENCE

Abonnez-vous: enroute-magazine.nl Een (cadeau-)abonnement op EN ROUTE kost € 30,– (Nederland/België, overige landen: € 40,–). Deze aanbieding is geldig t/m 1 mei 2021. *Voor verzending van het boek brengen wij € 4,50 verzend- en administratiekosten in rekening (Nederland/België; overige landen: € 9,50).

ChambresdHotesWijzer.nl Thuis in Frankrijk bij meer dan 750 vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...

vanaf

vanaf

vanaf

€ 85

€ 60

€ 165