BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 173 | NA ZOMER 2 021 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L
PARIJS
FLANEREN DOOR ANTIEKE PASSAGES
MORZINE & AVORIAZ DUURZAAM TOERISME IN DE ALPEN
SAINT-PAULDE-VENCE
DE JETSET IS ER DOL OP!
VERLIEFD OP FONTAINEBLEAU
MONDAINE STAD MET EEN EIGEN VERSAILLES
PASSIE VOOR DE
PROVENCE
GITESWIJZER.NL
Thuis in Frankrijk bij meer dan 750 vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...
vanaf
vanaf
vanaf
€ 455
€ 490
€ 605
per week
per week
per week
ÉDITO
A
Paris est un monde
ls ik een lezing over Frankrijk geef, krijg ik dikwijls de vraag: ‘Hoe is jouw liefde voor Frankrijk nou eigenlijk ontstaan?’ Ik vertel dan altijd het verhaal van mijn allereerste autovakantie naar Zuid-Frankrijk in 1977. Mijn vader reed, mijn moeder zat naast hem met de Michelinkaart op schoot en ik vermaakte me op de achterbank met potloden, viltstiften en ander tekengerei. De snelweg van Luxemburg naar Metz was toentertijd nog niet gereed, dus moesten we via Parijs om uiteindelijk de A6 naar Lyon te kunnen nemen. Toen we de Boulevard Périphérique hadden bereikt zou mijn moeder aangeven welke afslag mijn vader moest nemen naar Lyon. Dat heeft ze ook gedaan, met het gevolg dat mijn vader in hartje Parijs belandde. Koortsachtig manoeuvreerde hij tussen links en rechts passerende en luid claxonnerende auto’s, bussen en bromfietsers, op zoek naar een gelegenheid om te kunnen keren. Die vond hij niet. Er zat ANDY ARNTS niets anders op dan de verkeersstroom te blijven volgen, in de hoop HOOFDREDACTEUR ergens een bord met Lyon aan te treffen. Ook dat gebeurde niet. Zo reed mijn vader een vol uur verloren rond en passeerden we bij toeval de Eiffeltoren, de Madeleine, het Louvre en het place de la Concorde. Nog nooit had ik zoveel auto’s op één plein zien rijden. Ik vond het prachtig. Hoe mijn vader er uiteindelijk in geslaagd is een politieauto aan te houden en de gendarme zover te krijgen hem terug naar de snelweg te escorteren, is mij altijd een raadsel gebleven. Maar feit is wel dat daar, op die achterbank van een oranje Simca 1307, mijn liefde voor Parijs en uiteindelijk voor heel Frankrijk is ontstaan. Mijn moeder, die inmiddels bijna 80 is, neem ik nog weleens mee naar zo’n lezing. En als het gelach over deze anekdote dan is afgestorven, zeg ik altijd: ‘Dus eigenlijk is het allemaal jouw schuld!’ Parijs is altijd mijn grote liefde gebleven. En altijd als we – zoals ook in deze editie – weer aandacht aan haar besteden, denk ik aan de gedenkwaardige woorden van Karel V uit 1539: Les autres villes sont des villes; Paris est un monde. Bonne lecture!
EN ROUTE
3
TEAM EN ROUTE
E N R O U T E 173 – N A Z O M E R 2 021 – PA R I J S – M O R Z I N E & AVO R I A Z – S A I N T- PA U L - D E - V E N C E – F O N TA I N E B L E A U
Patricia Jacob Eindredactie & tekst
Marina de Massiac Tekst (À Table)
Karin de Koning Taalrubrieken ‘Pris sur le vif’ + ‘Citations histo riques’ & tekst
Marcel Reimer Vormgeving, fotografie & tekst
Florentine Krijnen Franse taalrubriek
Suzanne Rietmeijer Nieuwsrubriek ‘Aujourd’hui à Paris’ & tekst
Paul le Blanc Columns & tekst
Paul van Laar Boekrecensies & tekst
Jeroen Sweijen Columns, brèves, tekst, eindredactie
Laura Jane Heppener À Table: recepten
Sylvain Lelarge Taalrubriek ‘Cueilleurs de mots’
Paola Westbeek À Table: ‘Question de goût’ & tekst
BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 173 | NA ZOMER 2 021 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L
PARIJS
FLANEREN DOOR ANTIEKE PASSAGES
MORZINE & AVORIAZ DUURZAAM TOERISME IN DE ALPEN
SAINT-PAULDE-VENCE
DE JETSET IS ER DOL OP!
VERLIEFD OP FONTAINEBLEAU
MONDAINE STAD MET EEN EIGEN VERSAILLES
PASSIE VOOR DE
PROVENCE
JAARGANG 36, NUMMER 173, NAZOMER 2021 – LOSSE VERKOOPPRIJS: € 8,45 En Route is een uitgave van Publièra Publishers (www.publiera.nl) en verschijnt 5 maal per jaar. Vragen, suggesties, opmerkingen aan de redactie kunt u mailen naar info@publiera.nl of via de website enroute-magazine.nl U I T GE V E R : Michiel Bom | H O O F D R E DAC T E U R : Andy Arnts | VO R M GE V I N G : Marcel Reimer E I N D R E DAC T I E : Andy Arnts, Patricia Jacob, Jeroen Sweijen OV E R IGE M E DE W E R K E R S : Willemijn & Maarten Alferink, Anke de Bruijn, Pierre Darge, Jeroen Dirks, Micheline Van Hautem, Dick Koopman en Peet Verrest C OV E R : Provence – foto: Artem/Adobe Stock A DV E RT E N T I E S : enroute-magazine.nl/adverteren | D RU K W E R K : PRinterface A B O N N E M E N T E N : Regulier Jaarabonnement En Route: Nederland, België: € 30,–. Overige landen: € 40,–. Combinatieabonnement met Maison en France of Côte & Provence magazine: Nederland, België: € 52,50. Overige landen: € 72,50. Frankrijk Compleet (3 abonnementen): Nederland, België: € 77,50. Overige landen: € 97,50. Prijswijzigingen voorbehouden. O P G AV E E N V R AGE N OV E R A B O N N E M E N T E N : E N ROU T E- M AG A Z I N E . N L
Abonnementen worden aangegaan voor een bepaalde periode. Voortijdige beëindiging is niet mogelijk. Na deze eerste periode worden abonnementen automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van 1 maand. © 2 0 2 1 – E N ROU T E
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen of worden vermenigvuldigd. Aan alle artikelen wordt de grootst mogelijke zorg besteed maar fouten zijn menselijk. Daarom kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen, veroorzaakt door foute gegevens in dit magazine en/of onze website/nieuwsbrieven. We doen ons uiterste best om de rechten van de gebruikte tekst en af beeldingen vooraf te controleren en voor zover mogelijk te vermelden cq toestemming te vragen. In een aantal gevallen is het echter niet mogelijk gebleken de oorspronkelijke rechthebbende te traceren.
4
EN ROUTE
Noteer je alvast in agenda!
EN ROUTE
Franse Restaurantdagen 19 t/m 28 november 2021
Geniet van een heerlijk en voordelig avondje in een Frans restaurant bij jou in de buurt. Reserveren vanaf 1 november.
www.franserestaurantdagen.nl
gîtes wijzer
62 PA R IJS
62
Winkelen in weelde Flaneren door de Parijse passages
70
FR ANSE TA AL
Kees van Dongen in Montmartre Leesfragment uit Gare du Nord
54
Pris sur le vif & Citations historiques Madame Rachel et le thêâtre
72
La revanche du vélo De Franse fietsrevolutie
56
Apprenons en route Le défi de la pharmacie
76
Verliefd op Fontainebleau Mondain, gezellig en met een eigen Versailles
58
Cueilleurs de Mots À la recherche du mot qui fait mouche
28
PROVENCE
FR ANSE ALPEN
16
40
Drie juweeltjes in de Provence Van het gebaande pad af
22
Saint-Paul-de-Vence De jetset is er dol op!
28
Adembenemende panorama’s Toeren door de Luberon
Morzine & Avoriaz Klassiek en duurzaam toerisme in de Alpen
46
L’Oisans Zo veel meer dan wielrennen en skiën
50
Sfeervolle wintersportplaatsen 5 favoriete bestemmingen
50
6
EN ROUTE
46
ER#173
INHOUD
À TABLE
COLUMNS
96
13
Paul le Blanc De heilige losbol
Question de Goût Paola Westbeek belicht La noix du Périgord
85
98
Jeroen Sweijen Een mogelijke verjongingskuur?
‘Op dit niveau mag je geen fouten maken’ Interview met Amaury Bouhours
RUBRIEKEN
102
10
Velouté Koken met Laura Jane Heppener
Brèves
98
35
Boekenplank
87
81
Aujourd’hui à Paris Suzanne Rietmeijer over de laatste nieuwtjes en haar persoonlijk ‘bonnes adresses’
87
Eropuit
102
54 EN VERDER
3
Édito
4
Team En Route & colofon
106
In het volgende nummer & in de andere Frankrijkmagazines
13
EN ROUTE
7
COLLAGE
Où manger?
Van een eenvoudige plat du jour tot chic dineren op hoog niveau ... Parijs biedt le meilleur des deux mondes!
Le Train Bleu
Le Cinq Paris
8
EN ROUTE
Le Procope
La Coupole
Meurice Alain Ducasse
Benny IJntema – Saint-Jean-de-Côle (Dordogne)
Le Jules Verne
Le Bouillon Chartier
EN ROUTE
9
Nachttreinen Terug van weggeweest • Je stapt ’s avonds in Parijs in de trein, en wanneer je wakker wordt ben je in Nice, voor een ochtendwandeling op de promenade des Anglais. Sinds eind mei rijdt er weer een nachttrein tussen beide steden, waarmee de trend van het verdwijnen van de nachttreinen omgekeerd wordt. Waren er in 1981 nog 550 stations verbonden met het Franse nachtnet, in 2020 bestonden er nog slechts 2 verbindingen vanuit Parijs. Die opheffingen werden veroorzaakt door snellere TGV-verbindingen en goede binnenlandse vluchten. Nu wil de regering weer inzetten op nachttreinen: dit jaar komt de nachttrein Parijs – Tarbes terug en in 2030 moeten er zeker weer 10 verbindingen bestaan.
PLAN IGN Gratis kaartmateriaal • Al jaren biedt de website Géoportail een rijke documentatie aan Frans kaartmateriaal. Sinds 1 januari 2021 stelt het IGN, het Franse nationale instituut voor cartografie, gratis digitaal kaartmateriaal ter beschikking voor eenieder die digitale kaarten wil personaliseren of integreren in een website of applicatie. Negentien verschillende schaalniveaus bieden een rijke schakering aan geografisch informatie, helder en duidelijk te lezen. Directe toegang op geoportail.gouv.fr/ donnees/plan-ign-v2.
WERELDRECORD
53 meter pannenkoek met worst • Het wereldrecord galette-saucisse, een Bretonse streek-snack bestaande uit gegrilde worst gevouwen in een hartige pannenkoek, is verbroken door een team enthousiastelingen uit de … Mayenne! Ter gelegenheid van de individuele tijdrit in de Tour de France tussen Changé en Laval wilde een team onder leiding van slager Jean-Rémy Cousin het oude record breken, dat met 35 meter op naam stond van een team uit Lohéac. Het is ze gelukt. Voor de maar liefst 53 meter lange galette-saucisse waren 70 kilo worst en 500 pannenkoeken nodig. De snack werd vervolgens per meter verkocht ten bate van de hartchirurgie.
10
EN ROUTE
BR ÈV ES
Hout uit zee Saint-Malo vervangt zijn golfbrekers • Een gedeelte van de karakteristiek grillige houten golfbrekers van de Bretonse havenstad Saint-Malo zijn aan vervanging toe. Ruim vijfhonderd eikenhouten boomstammen van zeker 200 jaar oud moeten vervangen worden door nieuwe exemplaren, voordat de staat in het kader van de decentralisatie deze kustverdediging overdraagt aan de agglomeratie van Saint-Malo. De stad wil een gedeelte als stadsversiering gebruiken en de rest verkopen. Toen dat nieuws bekend werd, stroomden de telefoontjes binnen van geïnteresseerde restauranthouders, beeldhouwers en gewone burgers, die heel graag zo’n golfbreker wilden hebben. De vraag is alleen wie van de opbrengst profiteert, de stad of de staat? Daar is het laatste woord nog niet over gezegd.
LIEVELINGSDORP Sancerre, village préféré des Français 2021 • Eind juni werd voor de tiende keer de prestigieuze titel Village préféré des Français toegekend aan een Frans dorp dat zich onderscheidt op het gebied van toerisme, erfgoed en gastronomie. Miljoenen kijkers zagen in dit televisieprogramma van Stéphane Bern hoe het bekende wijndorp Sancerre met een kleine voorsprong Fresnay-sur-Sarthe versloeg en zo het Elzasser dorp Hunspach opvolgde. Het karakteristieke Sancerre ligt met zijn smalle straatjes en statige patriciërswoningen op de top van een markante heuvel aan de Loire, omringd door een zee van wijngaarden. Naast het belfort en de markthallen vind je er de tour des Fiefs, overblijfsel van het oude kasteel, vanwaar je van een schitterend uitzicht over dorp en omgeving kunt genieten. Zoals eerder onderscheiden dorpen hebben ervaren, kan Sancerre de komende tijd een extra toestroom van toeristen verwachten.
Marshmallows? Hooibalen in kleurig plastic tegen kanker • Je hebt ze vast al eens in de Franse velden zien liggen: min of meer ronde balen hooi, verpakt in pastelkleurig plastic. Van een afstandje zou je ze kunnen verwarren met grote marshmallows. Boeren gebruiken dit plastic om het hooi beter en langer te bewaren, maar waarom die kleuren? Dat is een initiatief van Trioworld, een Zweeds bedrijf met onder meer een Franse vestiging in Pouancé (Maine-et-Loire). Voor elke rol plastic, goed voor ongeveer 30 hooibalen, stort het bedrijf 2 euro in een fonds voor kankeronderzoek. Roze voor borstkanker, blauw voor prostaatkanker en geel voor kinderkanker. De boer, die zelf 1 euro extra betaalt, kiest zelf zijn kleur – sommigen gebruiken het ook ter onderscheiding van soorten gras of hooi.
EN ROUTE
11
9 sept om 21:00 – Sauver ou périr Met Pierre Niney
PAR AMOUR DU Van hedendaagse cinema tot onvergetelijke klassiekers Iedere donderdag en zondag om 21:00 NL
europe.tv5monde.com
71
41
500
421
PAU L L E B L A N C Kunsthistoricus en gespecialiseerd in de romaanse kunst van Bourgondië. Hij besteedt aandacht aan opmerkelijke kunst uit Frankrijk.
De heilige losbol
‘Daar heb je die losbol van Saint Denis,’ riep ik spontaan uit toen ik in het Musée du Berry te Bourges een beeld zag staan van een heilige van wie het hoofd was afgehakt. Op de nek waren de bloedige sporen nog zichtbaar. Het hoofd zelf werd door de heilige op handen gedragen als een variant van het spreekwoord ‘het moede hoofd in de schoot leggen’. Toen ik het beeld wat nader bekeek, bleek ik mij vergist te hebben. Het was niet Saint Denis, maar Sainte Solange, een vrouw dus. Ik had beter op de borstjes moeten letten. Deze heilige kende ik nog niet. Sainte Solange werd in de 9e eeuw geboren in de omgeving van Bourges en bracht later haar tijd door als herderinnetje. Godsvruchtig als zij was wilde zij haar hele leven maagd blijven. Toen een jonge landheer haar wilde ‘veroveren’, wees ze hem dan ook resoluut af. Woedend sloeg hij drie dagen later met één houw haar hoofd af, een duidelijk geval van moord met voorbedachten rade. Het rollende hoofd zou nog drie keer ‘Jezus’ hebben uitgeroepen. Daarna pakte Na de onthoofding Solange haar hoofd op en droeg het naar de kerk van Bourges. Uiteindelijk werd ze de patrones van nam Dionysius zijn de maagdelijkheid en van de stad Bourges. Dat ik Solange aanvankelijk aanzag voor hoofd onder zijn arm en Saint Denis is niet vreemd, want dat is de meest heilige die zijn wandelde, al prekend (!) bekende afgehouwen hoofd in de hand tien kilometer naar houdt. Saint Denis (Dionysius) kwam in de 3e eeuw vanuit het noorden Italië het geloof verkondigen in Parijs en werd de eerste bisschop van Parijs. Het succes van zijn prediking leidde ertoe dat hij in opdracht van keizer Domitianus rond 280 met zijn metgezellen werd gemarteld en onthoofd. De afgehakte hoofden zouden met hun ‘lillende tongen’ de Heer nog bezongen hebben. Dit alles vond plaats op de berg die toegewijd was aan de god Mars, de Mons Martis. De naam werd later veranderd in Mons Martyrum (berg van de martelaren), het huidige Montmarte. Na de onthoofding nam Dionysius zijn hoofd onder zijn arm en wandelde, al prekend (!) tien kilometer naar het noorden, naar de plek waar hij begraven wilde worden. Deze plek ging Saint Denis heten. Hier werden in de 5e eeuw een klooster en een kerk gesticht. Saint Denis zelf werd natuurlijk heilig verklaard en werd vooral aangeroepen tegen hoofdpijn. Vanwege zijn grote populariteit zien we hem bijna altijd afgebeeld tussen de heiligenbeelden
in Franse gotische kathedraalportalen. Dat Sainte Solange met haar hoofd aan de haal ging was dus niet uniek. Van veel heiligen wordt verteld dat zij, na te zijn onthoofd, hun hoofd in eigen handen namen. Zij worden Kephalophoren genoemd, afgeleid van het Grieks kephalos (hoofd) en phorein (dragen). De teller stopt nu bij 127, allemaal heiligen die zich, na te zijn onthoofd, niet op hun kop lieten zitten! Zelf noem ik deze heiligen oneerbiedig ‘losbollen’. Die naam heb ik niet zelf verzonnen, maar is in het Brabantse Gemert ontstaan. Daar staat een beeld van Saint Denis (Dionysius), omdat er in 1683 een nieuwe kerk werd ingewijd op diens feestdag, 9 oktober. Op diezelfde dag werd in Gemert ook de jaarlijkse kermis gehouden, waardoor Saint Denis al gauw ‘de heilige losbol’ werd genoemd. Zo’n treffende benaming kun je niet meer uit je hoofd zetten. Gelukkig helpt Dionysius tegen hevige hoofdpijn, en zo’n heilige kunt je na een kermis wel eens heel hard nodig hebben.’
Links: Notre Dame Parijs, portaal de la Vierge, rechts Sainte Solange (Bourges)
EN ROUTE
13
ChambresdHotesWijzer.nl Een bijzondere vakantie in Frankrijk? Ook daarvoor ga je naar een chambres d’hôtes! Een greep uit het aanbod ... vanaf
€ 598 p.p.
vanaf
vanaf
€ 215
€ 340
p.p.
Eerste Wereldoorlog weekend Le Ciel Bleu (Grand-Est) De hele streek rondom Verdun was van 19141918 een strijdveld, waarvan nu nog vele sporen zijn terug te vinden. We gaan twee dagen de streek door en bezoeken minder bekende maar zeer interessante plaatsen om de geschiedenis te herleven; loopgraven, musea, herdenkingsplaatsen, strijdtoneel. Denk aan Fort Troyon, Romangne sous Montfaucon, Chattancourt, Bois Brulée. Voor mensen die al het een en andere weten én voor iedereen die niet veel weet over deze ‘Grande Guerre’ is dit een interessant en leerzaam weekend, met veel uitleg van verschillende gidsen.
p.p.
Beeldhouwen in marmer
Oud en Nieuw in Frankrijk
La Cérisaie (Occitanie)
Ptit-Monde (Vogezen)
Dit je kans om te leren beeldhouwen in marmer in Zuid-Frankrijk! Onder professionele begeleiding van Maarten van Gorp van Koru Creations leer je vier dagen lang beeldhouwen in de marmergroeve van Rios, midden in natuurpark Haut-Languedoc. Je verblijft op een hele prettige locatie: chambres d’hôtes La Cerisaie, niet voor niets ook opgebouwd uit marmerblokken. Deze grondstof is al sinds jaar en dag ruimschoot voor handen in de streek en sinds 2010 is de ‘slapende’ marmergroeve van Riols weer heropend. Laat je inspireren door de omgeving, Ωgeef vorm aan je gevoelens en beleving, en laat zo je eigen sculptuur tot leven komen, van 19 t/m 24 september.
Zin om Oud en Nieuw te vieren in de prachtige natuur van de Vogezen, en er een echt culinair feestje van te maken in een supergezellig verblijf? Chambres d’hôtes Ptit Monde heeft daarvoor een heerlijk arrangement van vijf dagen. Met luxe ontbijtjes, 3- en 4-gangen diners en bij de jaarwisseling natuurlijk een echte Crémant d’Alsace. Even eruit met elkaar voor een bijzondere Oud en Nieuw in Franse sferen tussen 29 december en 2 januari! Met een beetje mazzel kun je ook nog de latten onderbinden want de skigebieden van La Bresse, Gérardmer en Lac Blanc liggen in de buurt.
Ga voor meer bijzondere arrangementen en workshops naar www.chambresdhoteswijzer.nl
PRO VENCE DRIE JUWEELTJES IN DE PROVENCE Van het gebaande pad af
SAINT-PAUL-DE-VENCE De jetset is er dol op!
ADEMBENEMENDE PANORAMA’S Toeren door de Luberon
EN ROUTE
15
Drie juweeltjes in de Provence VAN HE T GEBA ANDE PAD AF T E K S T: D I C K K O O P M A N
In de Provence valt veel te ontdekken. Ook als je er al jaren komt. Dick Koopman leidt je naar zijn verborgen schatten.
Cathédrale de la Major Marseille
16
EN ROUTE
PROV ENCE
EN ROUTE
17
Sappeur
Binnen in het Institution des Invalides de la Légion étrangère
In het tehuis voel je de zorg voor de mannen die voor Frankrijk hebben gevochten
zijn we er. Onze eigen plek waar ik uitkijk over de Gros Bessillon en heel in de verte ’s avonds de lichtjes kan zien in Salernes en Entrecasteaux. Dobberend in het zwembad onder de melkweg. Maar ja, weken dobberen doet een mens ook niet. Dus trekken we eropuit. Naar andere juweeltjes. Ik zal er hier drie noemen. Ze gaan over oorlogen, ecotoerisme en een stukje van een grote stad.
A
Légion Étrangère
ls je zegt dat de hele Provence een juweel op zich is, dan zal ik dat volmondig beamen. Vanuit Nederland naar het zuiden de A7 over door Frankrijk en dan op een zeker moment naar links de A8 op richting Nice, en niet naar Marseille. Aan alles voel je dan dat je de goede kant opgaat. Een f lauwe bocht naar rechts en daar doemt Saint-Maximin-la-Sainte-Beaume op met die prachtige kerk in de verte. Afslag 35 Le Val/Brignoles nemen en dan is het nog maar een kilometer of 18 naar huis. Want zo voelt het altijd: thuis. Slingerend door het prachtlandschap, Carcès in, langs de Ecomarché, rechtsaf en dan omhoog de berg op. En dan
Ingang van het Institution des Invalides
18
EN ROUTE
Als kind zag ik The Flying Deuces, een film met Laurel and Hardy die zich aansloten bij het Vreemdelingenlegioen. Ik kan me er niet meer veel van herinneren, behalve dat ik dat legioen wel top vond. Later in mijn leven leerde ik er meer over en ontstond het plan om in Aubagne het museum te bezoeken. Toen we daar aankwamen bleek het nog niet af te zijn. Jaren later sprak ik in ons dorp een man die in het legioen had gediend. Hij vertelde me dat er iets veel mooiers was én dichterbij dan Aubagne. Dat leger, het Légion étrangère, is altijd met een mengeling van mysterie en heroïek omgeven. Het bestaat al sinds 1831. Ooit was het een toevluchtsoord voor allerlei scharrige types uit verschillende landen die een onderdak zochten. Je kreeg een andere naam en kon daarmee zomaar van de aardbodem verdwijnen. Vechten deed je waar en wanneer dat moest. Zonder scrupules en over de hele wereld. Op enig moment besloot de leiding dat de voertaal Frans moest zijn, altijd handig in een bevelstructuur, en kwam er een ijzeren discipline. Op zijn hoogtepunt had dit leger rond de 45.000 leden – nu zijn dat er zo’n 8.000. De erecode is heilig. Een klein aantal uitgangspunten zorgt ervoor dat het légion een hechte club is. Je laat je kameraad nooit in de steek en als je vecht, vecht je als het moet tot aan de dood. Dat hebben velen dan ook gedaan. Het mysterie is dat redelijk veel bekend is, zoals waar het leger allemaal is geweest, maar dat ook nog veel onbekend is. Zo gaat het gerucht dat het legioen zich in IS-gebied heeft opgehouden, en dat wellicht nog doet. Kortom: een organisatie om rekening mee te houden en eentje die volop past in de militaire traditie van Frankrijk.
PROV ENCE
Le Panier, Marseille
Institution des Invalides de la Légion étrangère
Wat ook past in die traditie is de goede zorg voor oud-légionnairs. En die zorg kun je van dichtbij ervaren in de Provence, in Puyloubier, waar het Institution des Invalides de la Légion étrangère zit. Je kunt er vrij naar binnen wandelen en kennismaken met de ex-soldaten. Terwijl wij over het terrein liepen, zagen we allerlei mannen op leeftijd in uniform. In het museum werden we in het Vlaams aangesproken door een oude grote man in uniform. Een imponerende man met zachte ogen en nog maar één tand. Hij vertelde ons over zijn verleden. Als jongen was hij bij het légion gekomen en daarna nooit meer weggegaan. Het was zijn familie. Hij mocht nu waken over het museum. Een prachtmuseum met veel vitrines vol memorabilia, waaronder flink veel uniformen. Je krijgt in korte tijd een goed gevoel voor de geschiedenis én zicht op alle landen waar het legioen is geweest. Heel indrukwekkend. Twee dingen bleven vooral hangen. Allereerst de sappeurs, bebaarde légionnairs die met bijl en lederen voorschoot voor de troepen uitgaan. Ik kan me voorstellen dat je direct op de vlucht slaat als je ze tegenkomt. Ze lopen nog steeds voorop. Ook was ik onder de indruk van het marstempo van de légionnairs: heel langzaam. Waar het Franse leger met 110 passen per minuut loopt, loopt het légion met slechts 88 passen per minuut. Ik heb het gezien hoe dat eruitziet en dat is ontzagwekkend. Het oogt onoverwinnelijk; zonder haast op het slagveld.
Verder is er iets van een café, maar daar moet je je niet heel veel van voorstellen. Je moet gewoon wat rondwandelen en praten met de mannen. Die praten volop. Zoals oud-soldaat Kowalski die in de wijngaard bezig was en onze jongens voorzag van grote trossen witte druiven, terwijl hij vertelde over zijn tijd in het légion. Op deze plek voelt je de zorg voor de mannen die voor Frankrijk hebben gevochten, en dat is mooi en ontroerend. Een prachtplek om oud te mogen worden: onder de Provençaalse zon met uitzicht op de Mont Sainte-Victoire.
Le Panier
Wie heeft er nou nooit van Marseille gehoord? Precies, niemand. Nog maar een paar jaar geleden kwam op Netflix de serie Marseille uit met Gérard Depardieu in de hoofdrol. Politiek gekonkel, machtsstrijd en veel beelden van de ongure buitenwijken van de stad. Je houdt van Marseille of je wilt er nooit meer komen. Ik hou van deze ruige stad. We kwamen ooit terecht in een buurt waar de goede geest niet heerste. Dat voelden we. Maar er is zoveel moois om van te genieten. En een van die kleine plekken wil ik hier graag delen. Als we naar Marseille gaan, parkeer ik de auto altijd achter de haven. De meeste mensen lopen vandaar naar de haven en vanuit daar weer naar de binnenstad of naar Mucem, dat prachtige museum. Dat deden wij een keer niet, maar in plaats daarvan liepen we terug, naar het noorden. We kwam toen in een deel van Marseille dat
EN ROUTE
19
Straatkunst in Le Panier, Marseille
Musée de Préhistoire des Gorges du Verdon in Quinson
Neem een Tarte tropézienne en een fles champagne mee, doe het motortje uit en dobber op de Verdon
ik niet kende en dat prachtig was. Niet zozeer qua historie, maar zeker qua sfeer: Le Panier. Hier hebben zich kunstenaars en galeries gevestigd. De sfeer is heel erg relaxed; je waant je in een kunstzinnig dorp, en niet in een grote drukke stad. Smalle straatjes, veel street art en graffiti, afgewisseld met pleintjes. Op een daarvan kun je heerlijk lunchen. Wij zaten bij La Terrasse du Panier, maar op dit plein bij de rue des Pistoles kun je kiezen. Daarna zijn we naar het Centre de la Vieille Charité gewandeld, een instituut met mooie moderne kunst. Het gebouw op zich is al de moeite waard: schitterende architectuur.
Quinson
We rijden ook graag naar het noorden, richting de Gorges du Verdon. Aan het meer is het heerlijk. Weinig toeristen en de sfeer is top. Aan de rivier de Verdon ligt een klein dorp, Quinson. Je kunt
er met een elektrisch bootje op verkenning gaan – heel milieuvriendelijk. Rustig de Verdon op en volop genieten van de prachtige natuur. Je start op het kleine Lac de Quinson en kunt daarna zelf je route bepalen. De sfeer is er anders dan op het grote meer: kleiner, knusser, minder groots, maar daardoor ook indrukwekkender. Je vaart tussen de hoge rotswanden door, je ruikt het water, voelt de koelte van de begroeiing. Een tip: neem een Tarte tropézienne en een fles champagne mee, doe het motortje uit en dobber op het water. Je kunt uren onderweg zijn. Je kunt het ook iets korter maken en naar het lokale museum gaan, het Musée de Préhistoire des Gorges du Verdon. In dit museum kom je erachter hoe het er in de prehistorie aan toeging in de Gorges du Verdon en de gehele Provence. De allereerste stenen bijlen liggen er tot aan materiaal uit de ijzertijd. Een grote collectie, overzichten, uitleg; je krijgt echt een beeld van hoe onze voorouders daar ooit hebben geleefd. Bij de vitrine met schedels van onze voorouders voel je waar wij ooit zijn begonnen. Dit museum zet ons eigen bestaan in een ander perspectief. Of je nou het legioen hebt bezocht, in Marseille een visje hebt gegeten of – zoals ik – met zo’n elektrisch bootje de bosjes in bent gevaren, je gaat altijd weer naar huis. Heerlijk vermoeid, vol indrukken zoef je over de weg. Gewoon rondtoeren en je laten verrassen, dát is toch wel het allerleukst.
ADRESBOEKJE • Institution des Invalides de la Légion étrangère, Chemin de la Pallière, Puyloubier • La Terrasse du Panier, 17 rue des Pistoles, Marseille • Centre de la Vieille Charité, 2 rue de la Charité, Marseille • Nouvelle Cathédrale De La Major, 1 place de la Major, Marseille • Verdon Électronautique, Allée des Prés du Verdon, Quinson • Musée De Préhistoire Des Gorges Du Verdon, Route de Montmeyan, Quinson • Le Nemrod, 14 place Malherbe, Saint-Maximin-la-Sainte-Baume Lac de Quinson
20
EN ROUTE
PROV ENCE
Varen op de Verdon
EN ROUTE
21
22
EN ROUTE
PROV ENCE
S A I N T - PA U L - D E - V E N C E
De jetset is er dol op!
Greta Garbo, Pablo Picasso Willem Duys … allemaal waren ze zeer gecharmeerd van Saint-Paul-de-Vence. En met hen vele andere beroemdheden. Zangeres Micheline Van Hautem kent de omgeving als haar broekzak en neemt ons mee op een kleine stadstoer. T E K S T E N B E E L D : M I C H E L I N E VA N H A U T E M (MICHELINEMUSIC.COM)
EN ROUTE
23
Graf van Marc Chagall
I
k stap op de fiets en rol naar beneden. Saint-Paulde-Vence ligt 3,8 km van ons huis La Cigogne en ik ga daar geregeld op bezoek bij mijn muzikale partner Sunny, mijn vriendin Gerda, de tandarts of bij Isabelle de Botton, de galeriehoudster van Casa d’Amor. Deze keer ga ik muziek maken bij de grote fontein voor het Fête de la Musique. Ik heb mijn dwarsfluit in m’n rugzak, make up op, hoge hakken aan – niet té hoog, want Saint-Paulde-Vence ligt vol met kinderkopjes en ik moet zo nog de smalle straatjes door.
Les Giacometti Ik neem jullie mee de heuvel af. We passeren aan onze rechterhand, een kleine kilometer voor het dorpje, het beroemde privémuseum Fondation Maeght, dat zich de titel ‘een van de mooiste musea van de Franse Rivièra’ mag aanmeten. Er is een prachtige vaste collectie aanwezig in de ruime kamers en in het beeldenpark. We vinden er werken van onder anderen Joan Miró, Marc Chagall, Georges Braque, Alexander Calder en Alberto Giacometti, bekend van zijn magere, uitgerekte sculpturen. Geregeld zijn er tentoonstellingen van artiesten die er een beetje uitspringen (zoals Jan Fabre) en tot midden november kun je ‘Les Giacometti: une famille de créateurs’ gaan bewonderen: beelden en schilderijen van grootvader, vader, neef en de broers Giacometti. Een artistieke dynastie van schilders, beeldhouwers en een architect.
Culinair orgasme Kijk bij het naar boven wandelen naar de drie kapellen en het klooster van de Zusters Dominicanen en naar het
Serge Besson – zijn galerie Serge Besson Art Decoration is in de kelderverdieping
24
EN ROUTE
Ik waan me in de middeleeuwen, tussen de soldaten en artisans die het dorp verdedigden tegen invallers
PROV ENCE
Le gardien du temps van Bruno Lucchi in de galerie van Isabelle de Botton
prachtige uitzicht op het kunstenaarsstadje waar we zo heen gaan. Over je schouder ligt l’hôtel des Messugues van Alain Llorca (met restaurant en buitenzwembad), maar voor de echte ‘expérience Llorca’ moet je bij zijn gastronomische, met een Michelin-ster bekroonde hotel-restaurant op de route de Saint-Paul (anderhalve kilometer richting La Colle -sur-Loup) wezen. Daar veroorzaakt elk hapje een culinair orgasme. Sinds onlangs zijn opgroeiende kinderen in het bedrijf zijn gekomen, is het een echt familiehotel met een super sommelier die je bij elk verfijnd gerecht een gepast wijntje aanraadt.
Arrivée à Saint-Paul Vanaf de Fondation fiets ik via het kleine bovenliggende straatje, de chemin de Sainte-Claire, naar de Chapelle Sainte-Claire. In de 15e eeuw werden de VIP-gasten op het pleintje ervoor ontvangen door de dorpsvaders. Dit was dus de oorspronkelijke ingang tot de stad. Op weg naar beneden (nog zo’n 300 m) kun je genieten van enkele schilderijen van Chagall, met in de verte de Middellandse Zee. Ondertussen arriveer ik in Saint-Paul, rijd snel de geuren van parfumzaak Fragonard voorbij, laat het vermaarde hotel-restaurant la Colombe d’Or links liggen (daar kom ik straks op terug) en parkeer mijn fiets bij Café La Place, waar ik de eigenaar goeiedag zeg en een heerlijke verse muntthee drink. Hier kun je voor slechts 13 euro lunchen. De kaart verandert bijna niet: er is een traditionele plat du jour en natuurlijk hun specialiteit, de salade Niçoise. Amusement is verzekerd, want voor het café ligt de grootste petanquebaan van de omgeving. Daar zoeken lokale Provençaalse vrienden elkaar op voor een rondje jeu-de-boules.
Van Chagall tot Cremer Over ouderwetse kasseien wandel ik naar boven en ga de ‘mond’ van het stadje binnen via een tunnel in de muur van de vesting, de remparts, die de hele binnenstad ommuren. Ik waan me even in de middeleeuwen, tussen de soldaten en artisans die het dorp jaren geleden verdedigden tegen invallers. Saint-Paul ligt maar 20 km van de zee en van Nice
Mysterieuze dames Deze drie dames op een muur in de rue du Haut Four zijn het mysterie van Saint-Paul-de-Vence. Was dit ooit een plek waar je dames van lichte zeden kon bezoeken? Nu zijn het nog slechts drie onthoofde en geschonden lichamen.
vandaan, en is altijd een vestingsplaats geweest. Vandaar ook de hoog uitstekende vierkante toren met kleine huisjes aan de voet van het stadje waar zo’n 3500 inwoners knus bij elkaar wonen. We gaan verder naar boven. Saint-Paul ligt op een grote rots en is bezaaid met kunstgaleries en andere artistieke winkeltjes – een verwijzing naar de vele beeldende kunstenaars die zich hier vanaf de jaren ’50 vestigden. Onder hen Pablo Picasso, Henri Matisse, Jan Cremer en Marc Chagall, die hier ook begraven ligt – je kunt een keitje op zijn graf leggen, velen gingen je voor. Ook de schrijvers Jacques Prévert en James Baldwin, filmsterren als Greta Garbo en Roger Moore en muziekicoon Tina Turner bezochten Saint-Paul graag. Ivo Niehe kun je er nog steeds tegenkomen, Willem Duys had er een huis, Yves Montand en Simone Signoret trouwden er en de Belgische koning Albert II reed het dorpje op zijn motor binnen. Allen kwamen zij naar deze streek voor de mooie natuur, de inspirerende lichtinval, de adembenemende vergezichten en de schoonheid van de Côte d’Azur. Als de grote penseelmeesters geen geld hadden, dan steunde Paul Roux, uitbater van La Colombe d’Or de arme sloebers en liet hij ze betalen met een schilderij. Dat bleek een waardevolle investering, want de muren van zijn veelbezochte restaurant hangen vol met pareltjes van Picasso, Matisse, Braque, Léger, Calder en César. Je eet als het ware tussen de penseelstreken van de meesters. De hele internationale jetset is hier geweest; van Madonna tot Brad Pitt. En het kan zomaar gebeuren dat je er Richard Gere tegen het lijf loopt, want dat is een vaak terugkerende gast.
EN ROUTE
25
PROV ENCE
Carnet de voyage VVV SAINT-PAUL-DE-VENCE
Biennale Ondertussen struinen we verder naar boven tot we aan de fontein komen. Daar heb ik afgesproken met de Indiase gitarist/zanger Sunny. We spelen liedjes en chansons voor toeristen van allerlei nationaliteiten. Corona gooide een tijd lang roet in het eten, maar geleidelijk aan komen de bussen met bezoekers weer terug naar dit zonnige plekje. Om te genieten van kunst, lekker eten, een wandeling langs de ommuring en het prachtige uitzicht over het uitgestrekte laagland tot aan de Middellandse Zee. De Côte d’Azur heeft ontzettend veel te bieden, maar dit mooie plekje mag je beslist niet overslaan wanneer je Zuid-Frankrijk aandoet. Tot 2 oktober is er de veelbesproken Biennale; 19 artiesten van verschillende nationaliteiten krijgen van het dorp een podium om hun artistieke werken tentoon te stellen in het centrum. Van grote stenen sculpturen tot geplooide accordeonstructuren in koper. Echt een lust voor het oog.
Gîte de la Cigogne Er is al veel geschreven over Saint Paul de Vence, ik hoop dat mijn persoonlijke bloemlezing je eens naar hier brengt, misschien wel naar onze Gîte de la Cigogne, waar ik je graag verwen met een chanson op gitaar, zelfgemaakte limoncello en toast met confituur van vruchten uit de tuin. Wees welkom (zie kader)!
26
EN ROUTE
OVERNACHTEN
saint-pauldevence.com RESTAURANTS
ALAIN LLORCA alainllorca.com (Michelinster) LA COLOMBE D’OR la-colombe-dor.com LE MALABAR restaurantmalabar.com (op de remparts, Nederlandse eigenares) LE TILLEUL restaurant-letilleul.com (groot buitenterras onder de lindeboom) LE SAINT PAUL relaischateaux.com
GÎTE DE LA CIGOGNE 2184 chemin de la Sine, Vence michelinemusic.com/gite info@michelinemusic.com +33 (0)4 93 58 13 26 +33 (0)7 71 15 57 43 KUNST
LES GIACOMETTI, UNE FAMILLE DE CRÉATEURS fondation-maeght.com BIENNALE bis-art.com CASA D’AMOR DESIGN GALLERY casadamordesign.com
Bonnes Adresses De leukste gîtes & chambres d’hôtes in de Provence vanaf
vanaf
€ 105
€ 145
per nacht
per nacht
LORGUES (VAR)
CHEVAL BLANC (LUBÉRON)
Bastide La Folle du Logis
Mas de la Gravière
Verscholen in het achterland van de Côte d’Azur, temidden van olijf bomen, bossen en uitgestrekte wijngaarden runt Beeldend Kunstenares Anita Hageman al vele jaren haar chambres d’hôtes Bastide La Folle du Logis. De 130 jaar oude Bastide heeft alles in huis om voor even alle dagelijkse beslommeringen achter je te laten en je onder te dompelen in de Provençaalse sferen. Een mooie uitvalsbasis om de prachtige omgeving in het zuiden van de Provence te ontdekken.
Authentieke mas in de schaduw van twee eeuwenoude platanen, gelegen in het hartje van de Provence aan de voet van het Park Naturel Régional du Luberon, biedt twee luxe charmekamers. Rust & privacy. Chloorvrij zwembad. Ideale uitvalsbasis om de verborgen plekjes van deze mooie regio te ontdekken, ook voor fietsers, wandelaars, golfers. Ann en Bruno ontvangen hun gasten hier al 15 jaar en hebben voldoende tips voor een heerlijk verblijf.
WWW.BASTIDELAFOLLEDULOGIS.COM
WWW.MASDELAGRAVIERE.COM
vanaf
vanaf
€ 95
€ 95
per nacht
per nacht
BRIGNOLES (VAR)
SÉGURET (VAUCLUSE)
La Fenouillère Naturiste
Le Bouquet de Séguret
In je blootje van de zon genieten is bij Geert & Marijke in Brignoles de normaalste zaak ter wereld! B&B voor naturisten in het hart van de Provence Verte: drie tweepersoonskamers en ’s avonds uitstekende table d’hôte. Zon, warmte, azuurblauwe hemel, rust, ontspanning, excursies, genieten aan het zwembad met een fris glaasje streekrosé, rondom omgeven door een prachtige Mediterrane tuin, wijngaarden en olijf bomen. Kortom, ‘Genieten als God in Frankrijk’!
Ingesloten tussen de beroemde wijngaarden van de Côtes du Rhône ligt deze chambres d’hôtes met gîtes. Rondom uitzicht op Séguret, een ‘Plus beaux village de France’, de wijngaarden en het wandelgebied van de Dentelles de Montmirail. De Mont Ventoux, de lavendelvelden en olijfboomgaarden als ook de Romeinse opgravingen van Vaisonla-Romaine en steden als Orange en Avignon liggen om de hoek. Op 20 minuten van de snelweg en uurtje van het vliegveld.
WWW.CHAMBRES-DHOTES-NATURISTE-PROVENCE.COM
WWW.LEBOUQUETDESEGURET.COM
Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl
ADEMBENEMENDE PANORAMA’S TOEREN DOOR DE LUBERON
De Luberon is niet enkel het groene hart van de Provence, in de middeleeuwen kregen veel versterkte bergdorpjes er gestalte. Die arendsnesten ontdek je optimaal in slow motion, cruisend met een cabrio of iets actiever met de elektrische fiets. TEKST EN BEELD: PIER R E DARGE
28
EN ROUTE
PROV ENCE
EN ROUTE
29
Huis van Dora Maar, Ménerbes
Maison de la Truffe et du Vin, Ménerbes
Nergens is het vrediger dan onder de gewelven van de oude karmelietenpriorij
D
e klim naar het autovrije Oppède-le-Vieux ligt bezaaid met keien, uitgesleten treden en vervallen panden. Het dorp, waar nog enkele prachtige oude voorgevels herinneren aan een roemrijk verleden, telt nauwelijks duizend zielen. De geschiedenis ervan ligt helemaal boven op de rots, waar delen van het kasteel overeind staan en de kerk van Onze-Lieve-Vrouw van Dalidon fier overeind is gebleven. Binnen staat de bezoeker oog in oog met een lumineus interieur dat men te midden van vervallen huizen en sleetse herinneringen niet verwacht. Buiten kijkt men in alle richtingen uit over het landschap waar zovele godsdienstoorlogen woedden. ’s Zomers wordt het lager geleden marktplein overspoeld door sportievelingen op elektrische fietsen, maar in het voor- en najaar keert de rust terug en wordt de kleine gemeenschap weer helemaal zichzelf.
30
EN ROUTE
Afscheidsgeschenk voor Dora Maar
De slingerende, groene weg die naar Ménerbes leidt, voert langs verscholen optrekjes en velden met bloeiende lavendel. Vanaf het noorden oogt Ménerbes als een schip dat boven op een plateau is neergestreken. Een schip waar artiesten altijd graag hebben vertoefd. De schrijver Peter Mayle schreef er A year in Provence, die de Provence opende voor het Angelsaksische bezoek. Picasso’s minnares Dora Maar woonde er tot haar dood. De schilder zelf noemde het pand een cadeau de rupture, een afscheidsgeschenk voor de vrouw die hij er achterliet en die er vervolgens berooid en in eenzaamheid wegdeemsterde – omringd door vele werken van de meester waarvan ze er niet eentje te gelde wilde maken. Het terras van het restaurant Le Cinq biedt een uitzonderlijk panorama over de Luberon, iets hogerop rechtsaf slenter je via een verrukkelijke straat langs het huis van Dora Maar en andere prachtige panden tot helemaal aan het kerkhof. Onderweg passeer je het wondermooie place de l’horloge waar je in het Maison du vin et de la truffe alle wijnen en heerlijkheden uit de streek kan kopen – tegen aantrekkelijke domeinprijzen. En waar begin augustus het festival van de Italiaanse film wordt opgezet, waar stedelingen en buitenlui zich bij het vallen van de nacht in de open lucht aan de Italiaanse charme op het doek uit de jaren zestig te goed doen.
Een verlaten juweeltje
Het wordt tijd voor een korte pauze en die vinden we op weg naar Lacoste, in de verlaten abdij van Saint Hilaire, een verrukkelijke plek voor wie van stilte en bezinning houdt. Nergens is het vrediger en koeler dan onder de gewelven van de voormalige, acht eeuwen oude karmelietenpriorij die gedurende meer dan een halve eeuw gerestaureerd werd door René en Anne-Marie Bride. Je loopt er zo maar binnen en je komt er als een ander, beter mens weer buiten. Vlak voor we Lacoste bereiken, voert een weggetje links naar het kasteel van de beruchte markies de Sade. De libertijnse schrijver en filosoof verbleef er toen hij verbannen werd uit Parijs en zette er feesten en orgieën op. Pierre Cardin kocht het vervallen kasteel in 2001, en zette zijn schouders en centen onder de restauratie ervan. Sinds zijn dood in 2020 kan men enkele kamers bezoeken waar oud meubilair en moderne kunst een plaats vonden. ’s Zomers wordt er in de steengroeven een muzikaal festival opgezet. Van bovenaf krijg
PROV ENCE
Château Lacoste
je een prachtig uitzicht op Bonnieux en op de plaine – de vlakte waar acteur John Malkovitch zijn buitenverblijf heeft. Het dorp zelf is een verlaten juweeltje waar enkel goed geschoeide wandelaars de mooiste happen te zien krijgen en waar Pierre Cardin ook een aantal huizen liet restaureren, waarna ze ongebruikt achterbleven. Na zijn dood is het uitkijken naar wat er met al dat fraais zal gebeuren – want nu ligt het dorp er ’s winters wel erg verlaten bij. Zelfs kunstenaars vinden het er vaak te eenzaam. Lawrence Durrell schreef er op het terras van de Café de France de laatste bladzijden van The Alexandria Quartet en de Ierse dichter Finn McEoin vluchtte er enkele jaren geleden weg. Abdij van Saint-Hilaire
Het dorpje van de goeie restaurants
Meer leven en kleur is er in Bonnieux, een nest met stevige vestingmuren, bekroond met een kerkje uit de 14e eeuw, omringd door eeuwenoude ceders. Er bestaan nog indrukwekkende keldergewelven en de heilige geschiedenis leeft er nog: hier slenteren de nazaten van de ‘Franse’ pausen bij zonsondergang door de straten. Die kerkvaders gebruikten als zomerresidentie het Château De Mille, een befaamd wijndomein. Al verkiezen we persoonlijk Château La Canorgue, dat al generaties lang voor een bio-aanpak opteert en waar Ridley Scotts film The Good Year werd gedraaid. Het wemelt in Bonnieux ook van de goeie restaurants. Ga voor klassiekers naar L’Arôme, ontdek een nonchalante Italiaanse keuken bij Bonilis waar Camille zo ongedwongen optimistisch regeert, of nestel je voor de gezelligheid op het terras van Le Fournil daar tegenover. Het allermooiste plekje vinden we persoonlijk de Jardin de la Louve, een tuin met enkel buxus en heesters maar niettemin een getuigenis van goede smaak: Nicole de Vésian, toentertijd artistiek directeur van het huis Hermès, gaf het geheel in 1986 de rust en de harmonie die vooral echte kenners weten te bekoren. Maar vergeet iets lager in dezelfde straat ook de kerk van Louise Bourgeois niet waar de kunstenares de leegte vulde met enkele van haar uitzonderlijke sculpturen. Een must voor romantici en liefhebbers van minimalistische toetsen.
EN ROUTE
31
Verrukkelijk authentiek
Jardin de la Louve, Bonnieux
In Bonnieux slenteren de nazaten van de ‘Franse’ pausen bij zonsondergang door de straten
Twaalf kilometer verder ligt een dorp dat haast niemand kent. Omdat Saignon zo klein is, en de mistral er zo flink tekeer kan gaan. Het centrum oogt verrukkelijk authentiek en is vrijwel ongeschonden de eeuwen doorgekomen. Regisseurs van historische films hoeven er slechts enkele verkeersborden weg te halen om er aan de slag te kunnen gaan. Op de place de la Fontaine is de Auberge du Presbytère na jaren van verpieteren weer open en daar is het in de schaduw van de netelboom heerlijk koel koffiedrinken. Maar vergeet ook het romaans kerkje niet waar pelgrims die voor de Via Domitia kozen om naar Compostella te stappen, even halt hielden. Helemaal boven op de rotsen, tussen de ruïnes van het kasteel werd onlangs een restaurant geopend met verschillende terrassen en evenzoveel adembenemende panorama’s: Un Jardin sur le Toit. Neem alvast een trui mee, want de wind kan er gemeen hard toeslaan. Een kniesoor die daarom maalt: wat op het bord komt is voortreffelijk, en het uitzicht met geen pen te beschrijven.
CARNET DE VOYAGE
32
OPPEDE-LE-VIEUX De Notre-Dame Dalidonkerk met haar schitterende, door de tijd getekende interieur en de enkele uitzonderlijke kunstwerken.
Abbaye de Saint Hilaire, een verlaten karmelietenpriorij op de weg tussen Ménerbes en Lacoste. Route de Lacoste, 2950 – abbaye-saint-hilaire-vaucluse.com
MENERBES Maison de la Truffe et du Vin, een vier eeuwen oud pand met een prachtige, half ommuurde binnentuin waar zowel lokale wijnen als streekgerechten te koop zijn. De ideale plek voor een uurtje intiem tafelen. Place de l’Horloge. vin-truffe-luberon.com Het Musée du tire-bouchon op het wijndomein La Citadelle met een bijzonder gevarieerde verzameling kurketrekkers. Domaine la Citadelle, in de vlakte. domaine-citadelle.com Het huis van Dora Maar, een afscheidsgeschenk van Picasso aan zijn maîtresse met ernaast een galerie en aan de overzijde van de straat een intiem parkje. Rue du portail neuf in het historisch centrum. maisondoramaar.org
LACOSTE Het kasteel van de markies de Sade, de tijdelijke verblijfplaats van de omstreden, libertaire schrijver en politicus. chateau-la-coste.com
EN ROUTE
BONNIEUX Jardin de la Louve, de intieme tuin van heesters en struiken, opgezet door Nicole de Vésian, toenmalig artistiek directeur van het luxemerk Hermès. Chemin Saint Gervais. www.lalouve.eu Chapelle d’O, Eglise Louise Bourgeois, een verstilde, bijna lege kapel met als accenten diverse sculpturen (onder meer een biechtstoel en een doopvont) van de FransAmerikaanse Louise Bourgeois. Rue Aristide Briand. www.eglisebourgeois.com
L’Arôme, dé plek bij uitstek om op niveau Provençaals te tafelen, 2 rue Lucien Blanc. laromerestaurant.com Absoluut Valvert, een sober en luxueus gastenverblijf, volgens Lonely Planet ‘het beste van de Luberon, duur maar zijn prijs waard’. Route de Marseille. www.absoluutvalvert.com SAIGNON Église Notre Dame-de-pitié, de 11e eeuwse romaanse kerk, een must voor de bedevaarders op weg naar Santiago de Compostella en voor reizigers met een oog voor sobere schoonheid. Un Jardin sur le toit, het restaurant in de ruïnes van het kasteel. Vanaf de diverse terrassen hebben de gasten er het beste uitkijkpunt over de Luberon. Rue de Cassy – 1jardinsurletoit.fr
PROV ENCE Notre-Dame Dalidonkerk, Oppède-le-Vieux
EN ROUTE
33
AL ZEVEN JAAR OP RIJ WINNAAR VAN ‘BEST REAL ESTATE AGENCY FRANCE’
EXCLUSIEF
Savoie
€995,000 Hautes-Pyrénées
Ref: A06279 - Gerestaureerde gîte met 5 slaapkamers, tuin en uitzicht op de bergen.
€279,000 Alpes-Maritimes
€1,250,000 Calvados
Ref: 115838 - Woonhuis met 3 slaapkamers, Ref: 114246 - Villa met 4 slaapkamers en zeezicht, zwembad, sauna en garage. tuin, bijgebouwen, zwembad en gîte.
€201,000
Ref: A06902 - Charmant huis met 4 slaapkamers, bijgebouwen en garage.
EPA: F Incl. 6% makelaarscourtage kosten koper. EPA: E Incl. 5% makelaarscourtage kosten koper. EPA: C Incl. 6% makelaarscourtage kosten koper. EPA: A KLIMAAT KLASSE: 1 ENERGIE KLASSE: 415 KLIMAAT KLASSE: 19 ENERGIE KLASSE: 315 KLIMAAT KLASSE: 6 ENERGIE KLASSE: 36 KLIMAAT KLASSE: 8 ENERGIE KLASSE: 139
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
EXCLUSIEF
EXCLUSIEF
Pyrénées-Atlantiques €460,000 Bouches-du-Rhône €2,500,000 Dordogne Ref: 120888 - Woonhuis met 5 slaapkamers, Ref: A06161 - Woonhuis met 8 slaapkamers, tuin, zwembad, garage en parkeerruimte. gîte, bijgebouwen en parkeerruimte.
€262,500 Deux-Sèvres
€546,500
Ref: 117942 - Boerderij met 4 slaapkamers, Ref: 117429 - Gerestaureerd woonhuis garage, parkeerruimte en bijgebouwen. met 6 slaapkamers, gîte en bijgebouwen.
EPA: B Makelaarscourtage: kosten verkoper. EPA: C Incl. 5% makelaarscourtage kosten koper. EPA: F Makelaarscourtage: kosten verkoper. EPA: B KLIMAAT KLASSE: 3 ENERGIE KLASSE: 133 KLIMAAT KLASSE: 31 ENERGIE KLASSE: 345 KLIMAAT KLASSE: 81 ENERGIE KLASSE: 60 KLIMAAT KLASSE: 18
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
ENERGIE KLASSE: 85
Allier
€650,000 Aude
Ref: A06838 - Prachtig Chateau met 11 slaapkamers, zwembad en bijgebouwen.
€289,900 Gironde
€392,200 Dordogne
€418,500
Ref: 118516 - Karakteristiek woonhuis met Ref. 119014 - Huis met 6 slaapkamers, tuin Ref: A06824 - Herenhuis met 7 met zwembad, garage en bijgebouwen. slaapkamers, bijgebouwen en terras. 3 slaapkamers en tuin in een vredig dorp.
EPA: D Makelaarscourtage: kosten verkoper. EPA: C Makelaarscourtage: kosten verkoper. EPA : C Incl. 6% makelaarscourtage kosten koper. EPA: D KLIMAAT KLASSE: 0 ENERGIE KLASSE: 148 KLIMAAT KLASSE: 4 ENERGIE KLASSE: 91 KLIMAAT KLASSE: 2 ENERGIE KLASSE: 218 KLIMAAT KLASSE: 7
Makelaarscourtage: kosten verkoper.
ENERGIE KLASSE: 204
EXCLUSIEF
Corrèze
€239,000 Dordogne
€1,995,000 Alpes-Maritimes
€3,990,000 Corrèze
Ref: 102882 - Woonhuis met 3 slaapkamers, Ref: 113699 - Landgoed van ruim 22ha, huis Ref: A06485 - Villa met zeezicht en 5 zwembad, garage en parkeerruimte. slaapkamers en zwembad. met 5 slaapkamers, huisjes en zwembad.
€227,900
Ref: 101461 - 2 Charmante huizen met 4 slaapkamers, bijgebouwen en parkeerruimte.
EPA: D EPA: F Makelaarscourtage: kosten verkoper. EPA: D Makelaarscourtage: kosten verkoper. EPA: D Makelaarscourtage: kosten verkoper. ENERGIE KLASSE: 232 KLIMAAT KLASSE: 10 ENERGIE KLASSE: 192 KLIMAAT KLASSE: 9 ENERGIE KLASSE: 154 KLIMAAT KLASSE: 8 ENERGIE KLASSE: 172 KLIMAAT KLASSE: 34
Incl. 6% makelaarscourtage kosten koper.
www.leggettfrance.com
info@leggett.fr +33 (0)5 53 60 84 88
Bent u Nederlands (sprekend), wilt u werken vanuit huis en ambieert u een carrière als makelaar ?
EEN PRACHTMUSEUM ONTSLUIERD Parijs telt veel musea die geregelde aanloop van kunstliefhebbers genieten. Waarschijnlijk hoort daar het aan het Parc Monceau gelegen Musée Nissim de Camondo niet bij. Dat zou zo maar eens kunnen veranderen dankzij Brieven aan Camondo. In gefingeerde brieven aan Moïse Camondo, een schatrijke Joodse bankier, neemt Edmund de Waal ons mee in een uitgebreide rondgang door het neo-classicistische stadspaleis vol verzamelde hoogwaardige Franse kunst vanaf de Renaissance tot en met het Impressionisme. Moïse vernoemde het paleis naar zijn zoon Nissim, die als vrijwillige Franse vliegenier in de Eerste Wereldoorlog sneuvelde. Als gedenkplaats voor zijn zoon droeg de vader later huis en schatten over aan de Franse staat. De Waal, zelf een verre verwant van de familie Camondo, creëert in zijn brieven een intieme persoonlijke sfeer, waarin gaandeweg een triestheid binnensluipt die gekoppeld is aan de antisemitische sentimenten die zelfs de meest Frankrijklievende Joden zouden treffen. Proust woonde ooit om de hoek, ook daar licht De Waal aardige sluiers over op. [PAUL VAN LAAR]
Edmund de Waal | Brieven aan Camondo | de Bezige Bij, 2021 | € 21,99
boek en
P
lank
LANGS BOURGONDISCHE KANALEN EN WIJNGAARDEN
Franse regio’s bieden behoorlijke info met veel mooie plaatjes op hun sites om fietsers te verleiden en laten het dan aan ons over om daar mooi aaneengesloten routes van te maken. Mijn ervaring leert dat gebruikmaking van fietsgidsen van specialisten als Paul Benjaminse en Luc Oteman garant staat voor een werkelijk onbezorgde totaalervaring. Dat valt weer eens op bij de herziene uitgave van Otemans Bourgondiëgids. Hij heeft 13 trajecten uitgezet, met duidelijke kaartjes, km-aanduiding en campings. Starten kan op elke plek; Dijon, Auxerre en Mâcon staan er als suggestie. Vlakke ritten langs kanalen zijn mogelijk en uiteraard door de wijngaarden bij Chablis en heuvelachtiger tussen Dijon en Santenay met de beroemde wijndorpen van de Côtes-de-Nuits en de Côte d’Or. De algemene informatie is voortreffelijk en compleet: cultuur, geschiedenis, veel adressen, een Frans fiets-ABC, alles in een ringbandboekje dat je in het stuurtasje schuift. [PAUL VAN LAAR]
Luc Oteman | Fietsen in Bourgondië | Uitgeverij Recreatief Fietsen 2020 | € 20,50
DE PERFECTE SLENTERGASTHEER Voor veel Parijsliefhebbers draait een weerzien met ‘hun stad’ vaak uit op een feest der herkenning, langsgaan bij al die dierbare plekken. Daar zouden zomaar heel wat adressen bij kunnen komen dankzij Mijn Parijs van Bent Van Looy. Geen wielrenner, wél een fameuze Vlaamse muzikant (Das Pop, Soulwax), schilder en modeontwerper, die ons nu verrast al reisgidsschrijver. Sinds hij 10 jaar geleden neerstreek in de buurt van het Canal Saint-Martin, heeft hij als de ideale Parijsflaneur de hele stad afgestruind. Zijn vertelplezier spat ervan af zoals hij alles noteert: horeca, winkels, galeries, musea, parkjes enz., kundig voorzien van een historische of culturele context. Origineel, eigenzinnig, persoonlijk. Zo schrijft hij ontroerd over de Bataclan, waar hij zelf ooit optrad met zijn band. De man met stropdas op meerdere van de vele mooie foto’s is Van Looy zelf. Een buitengewoon inspirerende gids. [PAUL VAN LAAR] Bent van Looy | Mijn Parijs | Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts | € 24,99
ROADTRIPPEN LANGS DE ATLANTISCHE KUST Voor liefhebbers van de Atlantische kust maakte het team van I Love the Seaside een inspirerende, verrassende en relaxte reisgids voor Frankrijk. Ze nemen je mee van Normandië, langs de grillige kust van Bretagne, de zandstranden van Les Landes naar Frans Baskenland in het zuidwesten. Je hoeft natuurlijk niet dezelfde route te volgen, je kunt hier en daar aanhaken, je eigen richting kiezen, een hoofdstuk overslaan of alvast thuis op de bank wegdromen over je volgende trip. Alexandra Gossink, Geert-Jan Middelkoop, Dim Rooker I love the seaside – Frankrijk | Mo’Media | € 19,99
PRAKTISCHE PROVENCE-GIDS De serie Groene Reisgidsen van Michelin is een beproefde en betrouwbare reisgidsenreeks. Of je nu lekker lang met vakantie gaat of er zomaar even tussenuit trekt, de Groene Reisgids wijst je de weg naar alle bijzonderheden die jouw reisbestemming te bieden heeft, op een boeiende, grondige en praktische manier. Deze gids gaat over met name de westelijke Provence: de departementen Vaucluse en Bouches-de-Rhône. Een lekker dikke gids met veel adresjes om te overnachten of om aan tafel te gaan. Michelin | Groene Reisgids Provence | Lannoo Uitgeverij | € 24,99
TOUR DE FRANCE OP DE MOTOR Deze gids biedt 52 volledig uitgewerkte vakantieplannen op maat van de motorrijder. Hierbij worden alle regio’s gecoverd. De motorvriendelijke restaurants en overnachtingsplaatsen, van campings tot gezellige hotelletjes, zijn met zorg geselecteerd door auteurs die zelf met de motor reizen. Alle reistrajecten zijn minutieus beschreven, gedetailleerd in kaart gebracht en vertaald naar gpx-tracks die je met enkele muisklikken oplaadt naar je smartphone of gps. Een inleidend hoofdstuk besteedt aandacht aan veilig motorrijden, de meest geschikte motoruitrusting en de regelgeving voor motorrijders in Frankrijk. Michelin | Met de motor door Frankrijk | Lannoo Uitgeverij | € 24,99
36
ARTISTIEK PARIJS
reis
ROND 1900
G
idsen
Gare du Nord is een boek over het verlangen. Rond 1900 trokken nieuwe generaties kunstenaars uit de Lage Landen naar Parijs, de onbetwiste culturele hoofdstad van de wereld. In de Ville Lumière zochten zij inspiratie en succes. Hun brandstof: steile ambitie, jeugdige overmoed, geilheid en honger naar wat nieuw was – ongezien en ongehoord. In ateliers, salons, cafés en op de boulevards leerden zij over het leven. Eric Min borstelt een groepsportret van schilders, schrijvers en fotografen waarin figuren als Van Gogh en Rops, Wiertz en Verhaeren, Mondriaan en Masereel, Simenon en Claus gezelschap krijgen van tijdgenoten voor wie de geschiedenis minder aardig was. Het decor: een metropool als een toverlantaarn. Een stad waar het licht nooit uitgaat. Eric Min | Gare du Nord | Pelckmans Uitgevers | € 29,50 CADEAU BIJ EEN ABONNEMENT OP EN ROUTE ZIE PAGINA 107
GRONDIG DOOR OOST-FRANKRIJK In Elzas, Vogezen en Jura nemen Frankrijkkenners Hans Pijnenburg en Angela Heetvelt je mee naar een streek die alles biedt waarvoor je naar Frankrijk wilt: natuur, cultuur en heerlijk eten en drinken. Markante bergen met kloven, watervallen en grotten kenmerken de Jura. De Elzas is juist heel vlak en pronkt met fraaie dorpen vol vakwerkhuizen, een stad als Straatsburg met zijn prachtige kathedraal, en met de wijnbouw. Natuurliefhebbers kunnen prachtig wandelen en fietsen in de Vogezen, terwijl stedenliefhebbers vallen voor de charme van Metz en Nancy. Angela Heetvelt en Hans Pijnenburg | Elzas, Vogezen en Jura | Dominicus | € 22,99
HISTORISCHE REISGIDS Na de roman Kom Atir kom van Agnita de Ranitz over Zarafa, de eerste giraffe in Frankrijk, die in 1827 een voetreis van Marseille naar Parijs aflegde, ie er nu een historische reisgids waarmee je dezelfde route kunt afleggen per auto. We lopen met de giraffe in Aix-en-Provence over de Cours Mirabeau, drinken in Avignon onder de platanen een glas wijn en bewonderen het amfitheater in Orange. Deze handige en unieke gids staat boordevol kleurenfoto’s, oude gravures, anekdotes, leuke tips en wetenswaardigheden uit de Provence, de Rhônevallei, de Bourgogne en de Morvan. Agnita de Ranitz | In de voetsporen van Zarafa | Uitgeverij de Brouwerij | € 20,99
EN ROUTE
37
SECOND HOME BEURS Investeren en genieten van een tweede huis
Gratis entree voor 2 personen Code:
ENR8DA
01 - 03 OKTOBER JAARBEURS UTRECHT
08 - 10 OKTOBER FLANDERS EXPO GENT
De eerste stap naar een tweede huis! Droom je van een eigen vakantiehuis? Op de Second Home Beurs ontdek je hoe ook jij deze droom kunt laten uitkomen. Laat je inspireren door meer dan 150.000 vakantiewoningen in ruim 30 landen onder één dak. Of laat je informeren door de vele aanwezige deskundigen die tijdens de seminars met persoonlijk advies graag helpen. Dus… blijft het bij dromen? Of zet jij met een bezoek aan de Second Home Beurs jouw eerste stap naar een tweede huis?
Activeer uw gratis entreebewijs voor 2 personen www.secondhome.nl/tickets | www.secondhome-expo.be/tickets
FRANSE ALPEN MORZINE & AVORIAZ
Klassiek en duurzaam toerisme in de Alpen
L’OISANS
Zo veel meer dan wielrennen en skiën
SFEERVOLLE WINTERSPORTPLAATSEN 5 favoriete bestemmingen
EN ROUTE
39
40
EN ROUTE
FR A NSE A LPEN
M O R Z I N E & AV O R I A Z KLASSIEK EN DUURZAAM TOERISME IN DE ALPEN
De ene wintersportplaats is de andere niet, zeker als zo’n plaats met een visie gebouwd is. Michiel Bom neemt ons mee de Alpen in, naar het klassieke Morzine en het verrassende Avoriaz. T E K S T: M I C H I E L B O M
EN ROUTE
41
VTT in Morzine
E
en keer eerder was ik er, voor een skivakantie. Ik wilde een groot en sneeuwzeker skigebied, en dan zijn de Portes du Soleil een logische keuze, met Avoriaz als uitvalsbasis. ’s Morgens stap je in je ski’s en op die 1800 meter hoogte ga je ook direct de pistes op. Je kunt er mooie tochten maken naar Morzine, Châtel en Les Gets, aan de Franse kant van de Alpen, maar ook de grens naar Zwitserland oversteken naar Champéry en Morgins. Die grensovergang staat bekend als le Mur, één van de zwartste pistes in de Alpen. Iedereen die hier ooit geskied heeft kent die beruchte afdaling. Vijfentwintig jaar na dato ben ik deze zomer teruggekeerd naar ‘dit gebied tussen Mont Blanc en het meer van Genève. In de zomer, om te zien hoe het gebied zich ontwikkelt nu het zomertoerisme in de bergen opkomt. Ik heb me er uitgebreid laten verrassen door enkele lokale gidsen.
Klassiek Morzine Als je Morzine binnenrijdt, merk je het direct: dit is een klassieke wintersportplaats. Het is aardig groot, maar nergens is de bebouwing echt de lucht ingegaan: het centrum van Morzine is een aaneenschakeling van authentieke chalets. Buiten het centrum heeft men zich daar keurig aan aangepast, en het lelijke beton van het massatoerisme vermeden. Tijdens de wandeling vertelde mijn gids dat Morzine in Groot-Brittannië wordt aangeprezen als het Oostenrijk van Frankrijk. Misschien is de ware après-ski wel van Franse origine. Ook hartje zomer kun je je tijdens je dorpswandeling de winterse taferelen makkelijk voorstellen. In dit jaargetijde zijn het niet de lange latten maar vooral mountainbikes, de zogenaamde vélos tout terrain (VTT), die het straatbeeld bepalen. De Portes du Soleil bieden een toplocatie van deze populaire tak van de fietssport. Van eenvoudig tot gedurfd kun je hier lange tochten maken over meer dan 600 km mountainbike-paden. De fiets gaat tegenwoordig net zo makkelijk mee de skilift in als de ski’s. Je kunt die VTT’s ook overal in Morzine huren of aanschaffen. Het is dan ook geen
42
EN ROUTE
Kerkje in Avoriaz
toeval dat één van de grootste fietsmerken, het Amerikaanse Santa Cruz, enkele jaren terug ervoor koos om haar hoofdkantoor in Morzine te vestigen.
Fietsen of wandelen? Alles nodigt hier uit tot fietsen. Toch ga ik wandelen: het barst hier van de ouderwetse wandelpaden. Eerst met de stoeltjeslift omhoog tot aan de Pointe de Nyon, een karakteristieke bergtop ten zuiden van Morzine, die nog het meeste wegheeft van een lange skischans. Links en rechts komen de VTT’s hard naar beneden gestoven. Iets onder de top van de Pointe de Nyon zie je ze echter niet meer: dit is het terrein van de wandelaars. Zigzag
FR A NSE A LPEN
Trail Morzine
Veel familiehotels hebben een dependance hoog in de bergen je nog zo’n honderd meter hoger, dan wordt je beklimming beloond met een schitterend 360-gradenuitzicht over de Alpen. Het Mont Blanc-massief in het zuiden lijkt wel voor het grijpen te liggen. Ver beneden me zie ik Morzine liggen. Tijdens de afdaling langs de andere zijde is het goed lunchen in de tot restaurant verbouwde boerenhut die geëxploiteerd wordt door de eigenaar van hotel L’Équipe in het dorp. Veel familiehotels hebben zo hun ‘dependance’, wat hoger in de bergen, om ook daar hun gasten te kunnen bedienen. Als ik tegen de eigenaar vertel dat ik Morzine vooral ken van de aankomsten van de Tour de France komt hij pas goed los. Uitgebreid verhaalt hij hoe Joop Zoetemelk ook in de gele trui zijn hotel kwam binnenlopen. We moeten zeker nog eens wat komen drinken in het hotel, beneden. Dan doen we dan ook, tijdens een wandeling door het oude Morzine. Alle kamers zijn vernoemd naar de wieler- en skihelden die er ooit verbleven. Even later gaan we met de gids een goed glas drinken op het terras van één van de bierbrouwerijen die Morzine rijk is. De afgelopen jaren zijn hier vooral Britten neerge-
Jean Vuarnet
streken. Brexit of niet, de Britten houden van Frankrijk en brouwen er zelfs hun bier. Ook onze gids Sara is Britse en ze vertelt ons dat ze nu zelfs de Franse nationaliteit heeft aangevraagd. Vanaf het terras zien we nog net de zon schijnen op Avoriaz, hoog boven ons. Dat is voor morgen…
Duurzaam Avoriaz Lange tijd bestond Avoriaz uit slechts enkele boerenhutten op 1800 meter hoogte, even ten oosten van Morzine. Nu is het al weer meer dan vijftig jaar een toonbeeld van duurzaamheid avant la lettre. Het begon allemaal rond 1960 met Jean Vuarnet, een skiër uit Morzine, Olympisch kampioen afdaling, en in die tijd een zeer populair figuur. Zelfs wie hem niet kent draagt misschien een zonnebril waar hij zijn naam aan verleend heeft. Maar vooral … veel skiërs zullen hem elke winter weer imiteren: de aerodynamische schuss-houding, in Frankrijk position de l’œuf genaamd, is door Jean Vuarnet in de skisport geïntroduceerd. Het was een ondernemende, inventieve man, die het ook in zijn hoofd gehaald had om een compleet nieuw ski-oord te ontwikkelen, hoog boven Morzine in de Alpen. Grenzeloos skiën, letterlijk tot in Zwitserland. In zijn gedachten had hij het hele gebied van de Portes du Soleil al uitgetekend. Hier werd geskied: het moest dus autovrij zijn. In de jaren zestig, waarin steeds meer Fransen in de auto stapten, was dat een revolutionaire gedachte.
EN ROUTE
43
Dennenappels In 1961 verwierf Vuarnet van de gemeente de rechten om te bouwen. Toch kwam het project pas echt op gang nadat hij Gérard Brémond had leren kennen, de zoon van een Parijse vastgoedontwikkelaar. Brémond bracht de financiën in, die voor het project nodig waren. Brémond is nu vooral de man achter het succes van de Franse vakantieparken Pierre & Vacances. Avoriaz 1800 was in feite zijn eerste project. Brémond vond de plannen van Vuarnet eigenlijk iets te conventioneel. Hij vroeg die jonge architect Jacques Labro om mee te denken. Door zijn toedoen werd Avoriaz een duurzaam project, nog voordat het woord ‘duurzaam’ in zijn huidige betekenis bestond. Geen strakke geometrische vormen maar een levende, samenvloeiende architectuur, volledig ingepast in het natuurlijke decor van het berglandschap. Geen enkel gebouw is identiek; alles wat er vanaf 1967 gebouwd is draagt het stempel van Labro. Dennenappel, dat is wellicht de beste omschrijving voor de vorm van de gebouwen in Avoriaz. Dat geldt zeker voor het eerste gebouw. Het Hôtel des Dromonts opende zijn deuren voor het eerst tijdens kerst 1966. Het dorp Avoriaz bestaat uit enkel dennenappels, appartementen met balkons op het zuiden, en met lange schuine daken op het noorden, zodat de isolerende werking van de sneeuw optimaal benut wordt.
44
EN ROUTE
Tussen de grotere, beeldbepalende dennenappels vind je enkele wijken met villa’s in een even karakteristieke vorm. Zelfs de kerk lijkt op een dennenappel …
Trots op ecologisch karakter Avoriaz is dus zeker niet het eerste het beste Franse ski-oord. Het is de verwezenlijking van de droom van drie mannen die hun tijd ver vooruit waren. Avoriaz wordt nog steeds in hun geest beheerd en ontwikkeld. Het is zowel in de winter als in de zomer een prettige en sportieve vakantiebestemming. De wintersportplaats is trots op haar ecologische karakter en houdt dat met verve in stand. Aan alles is gedacht: op de tennisbanen aan de ingang van het dorp komen ’s winters de skiklasjes samen, bovenaan de groene piste, waar in de lente weer de golf baan verschijnt. Avoriaz wil zich graag profileren met gezinsvakanties. In het centrum is er een uitgestrekte speeltuin, en ook de gidsen zijn daarop ingesteld. Geen eindeloze meerdaagse tochten door de eeuwige sneeuw voor geoefende bergwandelaars, maar een middagje op pad met de kinderen, om ze kennis te laten maken met de marmotten. Zo blijft Avoriaz zich onderscheiden en groeit het aantal vakantiegangers ook in de zomer, langzaam, maar zeker en duurzaam.
Carnet de voyage OVERNACHTEN
Op stap met Cécile
HOTEL L’ÉQUIPE Eén van de oudste hotels in Morzine, direct aan de pistes. Hier logeerden Eddy Merckx, Lucien van Impe, Joop Zoetemelk en andere tourrenners. De kamers dragen nog allemaal hun namen. hotelequipe.fr
Hotel l’Équipe Hotel des Dromonts
HOTEL FLEUR DES NEIGES Prettig en goed betaalbaar familiehotel op loopafstand van het centrum van Morzine, voorzien van sauna en een klein zwembad. hotel-fleur-des-neiges.fr LE MAS DE LA COUTTETAZ Een klein boutiquehotel in het oude centrum van het dorp. De Engelse eigenaren hebben er met veel smaak een unieke plek van gemaakt, dat ook doet denken aan een farmhouse in het zuiden van Engeland. thefarmhouse.fr HOTEL DES DROMONTS Als je echt helemaal ‘vintage’ wilt gaan. Dit hotel ademt in alles nog de sfeer van de jaren zestig. Van de met granola bewerkte muren, de zitkuilen binnen tot de ronde draaistoelen op het terras. Alles is hier retro. hoteldesdromonts.com ZIEN, DOEN & BELEVEN
La Mas de la Couttetaz
KAZEN VAN MORZINE De abondance, de tomme en de reblochon vormen als regionale kazen de basis van menige menukaart. In de Fruitière de Morzine, in het centrum van het dorp, worden de kazen volgens de regels van de AOP gefabriceerd. 337 route de la Plagne www.alpage-morzine.com
LES RANDONNÉES DE CÉCILE Cécile is een Vlaamse gids die je meeneemt de bergen en bossen rondom Avoriaz in. Samen met de kinderen de marmotten opzoeken? Een vrolijke tocht langs de flora en fauna van de Alpen of een sportieve Nordic Walk? Het kan allemaal. +33 (0)6 7594 9292 cecileparadise@gmail.com WINTERSPORT IN MORZINEAVORIAZ Twaalf plaatsen in Frankrijk en Zwitserland worden verbonden door 650 km pistes. Letterlijk onbegrensd skiën of snowboarden, met een 6-dagen skipas voor nog geen € 300. portesdusoleil.com BRITS BIER IN MORZINE IBEX bier is een relatief grote brouwerij even buiten het dorp. De Bec Jaune is wat kleiner en combineert de brouwerij met een hip vegan restaurant in het centrum van het dorp. ibexbeer.com becjaunebrewery.com OVERIGE INFORMATIE
OFFICE DE TOURISME MORZINE 26 place Baraty www.morzine-avoriaz.com OFFICE DE TOURISME AVORIAZ 1800 44 promenade du Festival www.avoriaz.com
GESCHIEDENIS VAN AVORIAZ Ontdek de bijzondere geschiedenis van Avoriaz met behulp van een audiogids, verkrijgbaar bij het Office de Tourisme van Avoriaz
EN ROUTE
45
Trail sur le secteur de l’Alpe d’Huez De familie Alfrink
Via Ferrata Vaujany Wildwatersport
Balade en Âne
VTT en famille à l’Alpette
46
EN ROUTE
PU BL I-R EPORTAGE FR A NSE A L PEN
L’OI SA NS ZOVEEL MEER DAN WIELRENNEN EN SKIËN
De naam van de regio Oisans zegt veel mensen in eerste instantie weinig, maar zodra je vertelt dat het gaat om het gebied waar onder andere Alpe d’Huez en Les Deux Alpes liggen, dan weet zo’n beetje iedereen over welke regio je het hebt. TEKST EN BEELD: MAARTEN & WILLEMIJN ALFRINK EN OISANS TOURISME
D
e Oisans beslaat een gebied in de Franse Alpen tussen Grenoble en Briançon, grotendeels gelegen in het departement Isère, maar tegen de Hautes-Alpes en de Savoie aan. Dat je in deze regio fantastisch kunt skiën en snowboarden is geen geheim, en ook het bedwingen van de diverse alpencols op de racefiets is hier een bekend fenomeen. Maar er is meer …
Via Ferrata Wat dacht je van een uitdagende via ferrata (klettersteig) in Vaujany of Saint Christopheen-Oisans? Gezekerd aan een staalkabel ga je via spectaculaire passerelles (touwbruggen) langs de waterval La Fare of hang je aan de bergwand boven het kolkende water van de Vénéon. Het materiaal is op diverse plekken te huur en de routes zijn goed aangegeven. Een gids inhuren kan natuurlijk ook altijd in de zomermaanden.
MTB / DownHill
Of je nou een echte thrill zoekt of het liever wat rustiger aan doet, op het gebied van mountainbiken is er voor elk wat wils in de Oisans. Zoals met de kids langs de rivier de Romanche van Allemond naar Bourg d’Oisans over de voie verte (vrijliggend fietspad) of daarna nog door langs de Vénéon tot aan het gezellige, authentieke dorpje Venosc, met boetiekjes en leuke terrasjes. Of ga je voor wat meer actie en verken je de diverse parkoersen op Alpe d’Huez (met niveaus gelijk aan de piste-indeling: groen, blauw, rood en zwart). Hier bevindt zich ook een MTB-school, waar je lessen/workshops kunt volgen. In Les Deux Alpes ligt zelfs een heus bikepark met springschansen waar je je technische skills kunt bijschaven. Voor échte waaghalzen is er het downhill-parcours van de Pic Blanc (3330 meter) naar Allemond, waarbij je een hoogteverschil van meer dan 2600 meter voor je kiezen krijgt!
Trailrun Sinds een paar jaar is Villard-Reculas, op de flanken van Alpe d’Huez, een station de trail. Dit betekent dat er verschillende trailrun-routes bewegwijzerd zijn voor ieder niveau. Ook worden er regelmatig activiteiten georganiseerd, zoals Trail & Wellness weekenden. Het trailrunnen is hier fysiek behoorlijk pittig, er is weinig vlak en veel steil. Maar de paadjes brengen je op de mooiste plekken en je kan boven uithijgen met een fantastisch uitzicht. In de Oisans en omgeving zijn ook meerdere evenementen op het gebied van trailrunning, zoals de Oisans Trail Tour, de Christolaise Trail en de Trail de l’Etendard. Naast gewone afstanden worden hier ook zgn. UltraTrails gelopen, van meer dan 80 km.
EN ROUTE
47
PU BL I-R EPORTAGE FR A NSE A L PEN
CHAUDEMENT RECOMMANDÉ:
AUBERGE LA DOUCE MONTAGNE Auberge La Douce Montagne, gelegen in de vallei van de l’Eau d’Olle, biedt een goede uitvalsbasis voor het verkennen van de l’Oisans in al zijn facetten. Naast de hotelkamers, is er een restaurant met een heerlijk terras en een klein zwembad. Pluspunten: Hotelkamers op basis van halfpension (ontbijt & diner) of fietspakket (met pastabuffet en was-service voor fietskleding) +++ Nieuwe kabelbaan voor de deur die je naar het Oz-station voert vanwaar je direct toegang hebt tot het (ski)gebied van Alpe d’Huez +++ Heerlijk nagenieten van een actieve dag bij de open haard of op het terras +++ Prima startpunt (of rustpunt) voor diverse fietstochten en wandelingen in de directe omgeving +++ Lekker eten met aandacht voor de wensen van de sportieve gasten +++ Uitgebreid advies, gebaseerd op eigen ervaringen, over de activiteiten en routes in de Oisans +++ De kamers zijn per nacht te reserveren. Alleen gedurende bepaalde evenementen (La Marmotte, Triatlon, Alpe d’Huzes, etc.) geldt er soms een minimale verblijfsduur, afhankelijk van het aangeboden arrangement voor die periode. Auberge La Douce Montagne, 450, route des Fonderies Royales, 38114 Allemond, +33 (0)4 76 79 82 40
info@ladoucemontagne.com, www.ladoucemontagne.com
Bergwandelen en hiken De wandelmogelijkheden zijn eindeloos in de Oisans. Van speelse wandelingen met kinderen naar een waterval (Cascade de la Pisse) tot pittige tochten over de morenen die dicht tegen alpinisme aan liggen en waar je stijgijzers bij nodig hebt. Zo is er het nationaal park Les Ecrins, alwaar je een dagwandeling kunt maken naar een meertje, bijvoorbeeld het Lac Lauvitel, of kan kiezen voor een meerdaagse tocht met overnachting in refuges (hutten). Je kunt je bagage natuurlijk zelf dragen, maar je kunt ook een ezeltje huren die een paar tassen voor je draagt en je gezelschap houdt. Diverse gidsen die het gebied op hun duimpje kennen, nemen je graag mee op verkenning in dit prachtige natuurpark. Verder zijn er in de gehele Oisans veel wandelpaden, die via kaarten, gps en bordjes ook heel goed zelf te lopen zijn. In Alpe d’Huez en Les Deux Alpes zijn gedurende het zomerseizoen bovendien de liften geopend, waardoor het voor iedereen mogelijk is om op grote hoogte te wandelen. En misschien vang je dan wel een glimp op van de Mont Blanc in de verte!
Wildwatersport
parapente genieten van de schitterende vergezichten. In de Oisans zijn meerdere parapente-scholen waar je een tandemvlucht kunt maken met een instructeur, maar ook cursussen kunt volgen om uiteindelijk alleen te kunnen vliegen. De vluchten zijn zowel in de zomer als in de winter mogelijk (en dan met landing op de ski’s). .
En nog veel meer … Toch willen we ook het racefietsen nog even onder de aandacht brengen, want met cols als de Croix de Fer, de Galibier en de Alpe d’Huez is het hier natuurlijk een walhalla voor degenen die graag in de bergen fietsen. En qua wintersport bieden zowel het sneeuwzekere skigebied van Alpe d’Huez als dat van Les Deux Alpes honderden kilometers aan mooie, goed geprepareerde pistes. En dan hebben we al die andere mogelijkheden nog niet eens genoemd, zoals toerskiën, langlaufen, ijsklimmen, sneeuwschoenwandelen, triatlon, rodelen, steppen, zeilen/surfen/waterfietsen/SUP-pen op het stuwmeer, tennissen, steile wand klimmen, zwemmen, paardrijden, etc. Kortom: er is meer dan genoeg te doen in de Oisans! Op de website van de regio (www.oisans.com) is veel informatie te vinden over de diverse activiteiten, accommodaties, restaurants en routesuggesties, maar ook over locaties voor materiaalhuur en het aanbod van begeleiding en gidsen.
Er zijn meerdere parapentescholen waar je een tandemvlucht kunt maken en cursussen kunt volgen
Op de rivieren La Romanche of de Vénéon kun je het woeste water trotseren in een raft, kano of kayak. Maar waarom niet eens een wat meer ludiek vaartuig uitproberen zoals een tube, hotdog of hydrospeed (waterslee)? Ter plekke wordt het materiaal verhuurd, inclusief wetsuits, helm en zwemvesten. Afhankelijk van het jaargetijde is het water meer of minder wild, maar altijd heerlijk verfrissend.
Parapente/Paraglide Wat is er mooier dan zweven boven en tussen de Alpentoppen? Vanaf de alpenweides glij je de lucht in en kun je al hangend aan de
48
EN ROUTE
Auberge La Douce Montagne in de zomer La traversée d’Oisans
Parapente: tandemvlucht
Uitzicht op vallei Eau d’Olle Wandeling Lac Fourchu
Trail à la Berarde
EN ROUTE
49
Bonneval-sur-Arc
Saint-Véran
SFEERVOLLE WINTERSPORT IN DE FRANSE ALPEN Wie denkt dat een Franse wintersport alleen kan plaatsvinden in de grote skistations onderschat een aantal kleinschaliger wintersportplaatsen. En Route selecteerde vijf plaatsjes in de Franse Alpen voor een ouderwets sfeervolle wintersportvakantie hoog in de bergen. T E K S T: M I C H I E L B O M
50
EN ROUTE
Saint-Véran Hautes-Alpes – 2040 m
Bonneval-sur-Arc Savoie – 1800 m
Met zijn 2042 meter is Saint-Véran Europa’s hoogstgelegen gemeente. Een authentiek en eeuwenoud dorpje en ideaal voor een familie vakantie. Samen met Molines vormt het met twaalf liften het skigebied Queyras. Niet heel dichtbij maar goed bereikbaar via Grenoble en de Col du Lautaret die in principe het hele jaar open is.
Hoog verstopt, onderaan de Col d’Iséran en achter in de Vallée de la Mauriènne. Het eigen skigebied (tot 3.000 m!) is vrij klein met een tiental liften, maar je kunt gemakkelijk de skibus nemen naar grotere skigebieden in de vallée zoals Valfréjus en Valcenis. Via Chambéry grotendeels via de A43 en vervolgens het laatste stukje met de sneeuwkettingen om.
FR A NSE A LPEN
Les Gets
Pralognan-la-Vanoise
Sainte-Foy-Tarentaise
Pralognan-la-Vanoise Savoie – 1410 m
Sainte-Foy-Tarentaise Savoie – 1550 m
Les Gets Hautes-Savoie – 1170 m
Midden in het nationale park Vanoise ligt dit bescheiden dorpje met een eigen skigebied van 12 liften, dat gaat tot 2355 meter. Voor de beginnende en all-round skiër. Bereikbaar via Albertville/Moutiers. Een dal verderop ligt het enorme skigebied van Les Trois Vallées (Val Thorens, Méribel, Courchevel). Hier kom je niet alleen om ‘meters te maken’ maar ook voor veel gezelligheid; zo is Val Thorens het skidorp met de meest uitgebreide après-ski.
Wie na Bourg-Saint-Maurice niet door wil rijden naar station Tignes stopt in dit goed bewaarde geheim van de Tarentaise: een skigebied dat tot 2600 meter reikt en alles biedt voor beginners en ver gevorderden. Skipasssen kunnen gemakkelijk gecombineerd worden met een dagje skiën in de grotere gebieden eromheen (Tignes, La Rosière, etc.)
Eeuwenoud bergdorpje naast Morzine dat het beste van twee werelden combineert. Een eigen klein skigebied tot (2002 m) dat met Morzine gedeeld wordt, maar met even groot gemak ga je door naar het enorme skigebied van de Portes du Soleil op de grens van Frankrijk en Zwitserland met meer dan 200 liften. Goed te bereiken vanaf Genéve en dus ook niet heel ver de Franse Alpen in.
EN ROUTE
51
Bonnes Adresses vanaf
vanaf
€ 94
€ 95
per nacht
per nacht
VAUJANY (ISÈRE)
VÉNOSC (ISÈRE)
Chalet Solneige
Les 2M
Gastvrij familiehotel, met sfeervolle kamers en appartementen in Vaujany, met een skigebied dat is aangesloten op dat van Alpe d’Huez. Hier ben je gast van Therese en Pieter die al jarenlang hier alle ingrediënten bieden voor een onvergetelijke wintersportvakantie of zomervakantie, incl. een table d’hôtes. Een prachtige omgeving, comfortabele kamers, heerlijk eten in internationaal gezelschap!
Van origine een oude koetshuis en nu een chambres d’hôtes met vijf ruime kamer waar je te gast bent van Marijntje en Michel. Het hele jaar door kun je gebruik maken van de Spa en de Zweedse sauna, in de zomer is het buitenzwembad (12,5 bij 6 meter) geopend. Avonds staat de table d’hôtes elke avond klaar. In de winter loop je vanuit de chambres d’hôtes in een paar minuten naar de telecabine die Vénosc verbindt met het skigebied van Les Deux Alpes.
WWW.CHALETSOLNEIGE.COM
WWW.LES2M.COM
vanaf
vanaf
€ 85
€ 81
per nacht
per nacht
LEX CARROZ (HAUTE-SAVOIE)
ALLEMOND (ISÈRE)
La Bergerie Les Carroz
La Douce Montagne
In het centrum van het winterspordorp les Carroz d’Arâches (Grand Massif) ligt La Bergerie Les Carroz, gerund door een Frans-Nederlands koppel Claude en Pauline. Een gerenoveerde chalet boerderij, op slechts een paar minuten lopen van winkels en restaurants. Vier smaakvol ingerichte kamers in Savoie stijl maar met modern comfort ingericht. Hier heerst een gezellige familiesfeer, ’s avonds aan de open haard en tijdens het ontbijt met de andere gasten.
Een hotel-restaurant, in een vallei in de Franse Alpen vlakbij Alpe d’Huez. In de herberg van Maarten en Willemijn kun je comfortabel overnachten en ontbijten, lunchen en dineren in het restaurant. ’s Zomers voor een heerlijke wandel- of fietsvakantie. De pastamaaltijden staan klaar voor de renners die hier vanaf mei elk jaar weer komen! En ’s winters natuurlijk ben je hier welkom voor een wintersportvakantie op de pistes van het skigebied van Alpe d’Huez!
WWW.LABERGERIELESCARROZ.COM
WWW.CHALETSOLNEIGE.COM
Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl
De leukste gîtes & chambres d’hôtes in de Franse Alpen vanaf
vanaf
€ 89
€ 72
per nacht
per nacht
SAINT-LÉGER LES MÉLÈZES (HAUTES-ALPES)
CHORGES (HAUTES-ALPES)
LA COUSTILLE
Villa Piolit
De B&B La Coustille ligt in een unieke vallei met een familiaal skigebied in de in de Zuid-Franse Alpen; de mooie Champsaur vallei, aan de rand van het nationale park Les Ecrins. Hier, te gast bij Annie en Marcus, voel je je ver van de wereld van alledag en beleef je een wintersportvakantie in bijzondere sferen. Dagelijks table d’hôtes en waarom ook niet elke dag even de sauna of bubbelbad in?
Aan de zuidkant van de Franse alpen, halverwege Gap en Embrun, gelegen aan de rand van het nationaal park “Les Ecrin”, ligt Villa Piolit in het gehucht Les Bernards. Een prachtig wandel- en bergsportgebied bij uitstek met pieken tot 3.000 meter. Op korte afstand van het stuwmeer Serre-Ponçon voor de watersport en voor de wintersport is het kleinschalige skigebied Reallon op slechts een kwartiertje rijden.
WWW.LACOUSTILLE.NL
WWW.VILLAPIOLIT.FR
vanaf
vanaf
€ 2450
€ 58
per week
per nacht
La Maitreya VAUJANY (ISÈRE)
BAN-SUR-MEURTHE (VOGEZEN)
PtitMonde
Uniek chalet, een 500 jaar oude boerderij, met plek voor maar liefst 19 personen! Een ideaal groepsverblijf zomer- of wintersportvakantie. Daarvoor is genoeg gelegenheid want Vaujany is een klein skigebied maar aangesloten op dat van Alpe d’Huez. Uitgesproken Franse charme heerst hier dankzij de gastvrijheid van James en Whitney die elke dag ook de table d’hôtes verzorgt.
Een rustieke B&B met minicamping en gîte midden in de natuur van de Hoge Vogezen en bedoeld voor outdoor liefhebbers en absolute rustzoekers. Op een half uurtje rijden liggen de wintersportgebieden van de Vogezen zoals Gérardmer en Lac Blanc. Prima gebieden voor beginnende skiërs en snowboarders. En ’s avonds is het goed ‘thuiskomen’ met de overheerlijke table d’hôtes van Nathalie en Peter, globetrotters, die een keur aan wereldse gerechten voorzetten.
WWW.LAMAITREYA.COM
WWW.PTITMONDE.EU
Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl
TA AL PRIS SUR LE VIF Karin de Koning
Mademoi selle Rachel Ze was de grootste en bekendste actrice van de 19e eeuw: ÉlisabethRachel Félix. Ze was niet alleen beeldschoon, speelde ook de sterren van de hemel in de tragedies van Racine en Corneille, die zij nieuw leven inblies. Maar ze had haar bekendheid niet alleen te danken aan haar talenten op de planken.
54
EN ROUTE
Rachel, zoals haar artiestennaam vanaf 1837 luidde, werd in 1821 geboren als tweede dochter van een arme Joodse marskramer, die met vrouw en kinderen rondzwierf in Frankrijk en in Zwitserland. Zodra Rachel op de benen kon staan, moest zij meehelpen de kost te verdienen, door op straat te zingen en te bedelen. Toen ze wat groter was, speelde ze daarbij gitaar. In 1831 kwam het gezin in Parijs aan. Daar kreeg Rachel wat muziek- en toneellessen en werd ze aangenomen bij een theater. In 1838, toen zij 17 jaar was, trad ze in dienst bij het beroemde Théâtre Français. Hier schitterde Mademoiselle Rachel, zoals men haar begon te noemen, meteen in prachtige hoofdrollen. Heel Parijs lag aan haar voeten. Als actrice verdiende je niet veel in die tijd. Je haalde als mooie jonge vrouw het grootste deel van je inkomen binnen met andere talenten. Rachel was als straatactrice niet anders gewend. ‘Je ne me souviens pas d’avoir été vierge’ (Ik herinner me niet dat ik ooit maagd was), zei ze. Nu ze zo succesvol was, kon ze zich rijke aanbidders permitteren. Zo kreeg ze op een avond na de voorstelling een heel brutaal kaartje van de Prince de Joinville, zoon van koning LouisPhilippe en notoir rokkenjager, met alleen de woorden: ‘Où? Quand? Combien?’ (Waar? Wanneer? Hoeveel?). Omdat Joinville een knappe jongeman met centen was, schreef ze zonder aarzelen op de achterkant van het kaartje: ‘Chez toi. Ce soir. Pour rien.’ (Bij jou thuis. Vanavond. Voor niets). Maar ze wachtte een paar maanden voordat ze het kaartje bij hem liet bezorgen. Intussen werd Joinville tot over de oren verliefd. En zij ook. Het werd een hartstochtelijke relatie. Veelal op afstand, want Joinville was kapitein bij de marine en vaak op zee. Het was ook een kortstondige relatie: in 1842 trouwde Joinville met een Braziliaanse prinses. Rachel troostte zich met Alexandre Walewski, zoon van Napoleon en gravin Walewska. Ze ruilde een koningszoon in voor een keizerszoon. Hier was het niet de liefde die de doorslag gaf, maar vooral het geld. Toen Walewski voor het eerst bij haar
Mademoiselle Rachel door William Etty
op bezoek kwam, zag hij een oude gitaar aan de muur hangen. Rachel legde hem met tranen in de ogen uit dat dit de gitaar was waarmee ze als arm kind op straat wat centen verdiende. Hoe oud en kapot de gitaar ook was, hij was voor haar zo waardevol dat ze hem nog voor geen 25.000 francs weg zou doen. ‘Et si je vous en offrais le double?’ (En als ik u er het dubbele voor bied?), vroeg Walewski. Ze stemde meteen toe, onder voorwaarde dat hij hem onmiddellijk meenam zodat ze zich niet kon bedenken. Walewski kocht voor haar een prachtig stadspaleis in de rue Trudon, waar alles glom van het goud. Hoewel Rachel niet verliefd op hem was, bleef ze hem een tijdje trouw. Zelfs de avances van schrijver Alexandre Dumas wees ze af. Waarop Walewski haar een zoon schonk. Toen ze zwichtte voor de charmes van journalist en politicus Émile de Girardin, maakte Walewski een eind aan de relatie. Dat was een harde klap voor Rachel. Ze vermagerde, kreeg tbc en stierf in 1858 op 37-jarige leeftijd. In haar inboedel bevond zich als nummer 261 op de veiling ‘de gitaar waarop de kleine Elisa Félix zichzelf begeleidde toen zij nog niet de grote Rachel geworden was’. Waarschijnlijk heeft Rachel het geintje met de gitaar bij meer heren uitgehaald dan alleen bij Walewski en had zij telkens een andere gitaar klaarstaan. n
CITATIONS HISTOR IQU ES Karin de Koning
Le théâtre est une nourriture aussi indispensable à la vie que le pain et le vin… Le théâtre est donc, au premier chef, un service public. Tout comme le gaz, l’eau, l’électricité. (J E A N V I L A R , 1912 -19 71, AC T E U R E N R E G I S S E U R , DI R E C T E U R VA N H E T T H É ÂT R E N AT IO N A L P O P U L A I R E )
Theater is voedsel dat voor het leven even onontbeerlijk is als brood en wijn … Theater is dus in de allereerste plaats een openbare dienst. Net als gas, water en elektriciteit.
Nous voulons de la vie au théâtre, et du théâtre dans la vie. (J U L E S R E N A R D, 18 6 4 -1910 , S C H R I J V E R E N TONEELSCHR IJ V ER)
We willen leven in het theater en theater in het leven.
Au théâtre We herinneren ons allemaal de uitspraak van demissionair minister Hugo de Jonge: ‘Je hoeft niet naar het theater, je kunt ook een DVD opzetten’. Dat was een harde klap in het gezicht van theatermakers en theaterliefhebbers. Speciaal voor Hugo de Jonge selecteerden we daarom enkele uitspraken over het wezenlijke (het essentiële) van theater.
On ne peut pas demander au théâtre d’être ce que la société n’est pas. On a le théâtre qu’on mérite. ( E N Z O C O R M A N N , 19 5 3 , S C H R I J V E R , TONEEL SCHR IJ V ER , R EGISSEU R EN COMPONIST )
Je kunt niet van het theater vragen om te zijn wat de maatschappij niet is. We krijgen het theater dat we verdienen.
Mais en dehors du théâtre, est-il une vie? (G A S T O N B AT Y, 18 8 5 -19 52 , TONEEL SCHR IJ V ER EN R EGISSEU R)
Maar is er leven buiten het theater? Théâtre du Chatelet, Parijs
Le théâtre est un igloo au milieu du Sahara. (O L I V I E R P Y, 19 6 5 , AC T E U R , R E G I S S E U R , S C H R I J V E R , DI R E C T E U R VA N H E T T H É ÂT R E D E L’ O D É O N )
Het theater is een igloo midden in de Sahara.
Le théâtre est le premier et le dernier des métiers. ( VO LTA I R E , 16 9 4 -17 7 8 , SCHR IJ V ER EN FILOSOOF )
Toneel spelen is het eerste en het laatste van de beroepen.
Faire du théâtre, l’unique manière de ne pas s’ennuyer. ( RO L A N D T O P O R , 19 3 8 19 9 7, T E K E N A A R , S C H R I J V E R E N N O G VEEL MEER)
Toneel spelen, de enige manier om zich niet te vervelen.
Le cinéma, c’est du théâtre en conserve. ( L O U I S J O U V E T, 18 8 719 51, AC T E U R , R E G I S S E U R , T H E AT E R DI R E C T E U R )
Film is ingeblikt theater.
Le théâtre est le premier sérum que l’homme ait inventé pour se protéger de la maladie de l’Angoisse. (J E A N L O U I S B A R R AU LT, 1910 -19 9 4 , AC T E U R E N M I M E S PE L E R )
Het theater is het eerste serum dat de mens uitgevonden heeft om zich te beschermen tegen de ziekte van de Angst.
Le théâtre n’est pas chargé de représenter la psychologie, mais les passions, c’est tout autre chose. ( A R I A N E M N O U C H K I N E , 19 3 9 , R E G I S S E U R , DI R E C T E U R VA N H E T T H É ÂT R E D U S O L E I L)
Het theater heeft niet als taak om psychologie voor te stellen, maar passies, dat is iets heel anders.
Ne pas se rendre au théâtre, c’est comme faire sa toilette sans miroir. ( A R T H U R S C H O P E N H AU E R , 17 8 8 -18 6 0 , DUITS FILOSOOF )
Niet naar het theater gaan, dat is toiletmaken zonder spiegel. n
EN ROUTE
55
TA AL A PPR ENONS EN ROU TE Florentine Krijnen
Le défi de la pharmacie Verwarring in de Franse apotheek Als het om je gezondheid gaat, wil je liever niet dat er verwarring ontstaat over bijvoorbeeld de benodigde medicatie. Dat blijkt in de Franse apotheek echter nog niet zo eenvoudig …
FLORENTINE KRIJNEN is docente Frans en ambassadrice van de Franse taal voor haar leerlingen en (toekomstige) liefhebbers van het Frans, de Franse cultuur, literatuur, historie, gewoontes en gebruiken of voor wie wil meegenieten van haar passie en joie de vivre française. Volg haar op Instagram: mmekrijnen
56
EN ROUTE
In de zomer van 2006, het jaar vóór mijn baccalauréat (eindexamen), reisde ik in mijn eentje per Eurolines-bus (zo deed de jeugd dat toen) naar het zuiden van Frankrijk. Na 26 uur in de bus, belandde ik in Montpellier, voor un cours de langue intensif de trois semaines. Om l’apprentissage van het Frans wat kracht bij te zetten, verbleef ik in une famille d’accueil. Un amour inné (aangeboren voorliefde) pour la langue française bleek niet direct suffisant om je mee te redden, mais je faisais de mon mieux (ik deed mijn best). Zo besloot ik vooral een beroep te doen op mijn zelfredzaamheid. Bijvoorbeeld toen mijn darmen wat heftig reageerden op mijn nieuwe Franse ritme van een déjeuner chaud à midi en een dîner très tard (laat). Le pain complet voor wat vezels, had ik malheureusement toen nog niet ontdekt. Ik stapte een pharmacie binnen, waar Frankrijk er eindeloos veel van heeft. Hetzelfde geldt voor de médicaments, remèdes en pommades, voor elke kwaal is er wel une solution in de pharmacie! In mijn beste Frans probeerde ik uit te leggen dat ik iets zocht voor les intestins. Best lastig, want mal au ventre kan allerlei oorzaken hebben. De man stelde me vragen die ik slechts gedeeltelijk begreep en die ik dus weifelend met oui en non beantwoordde. Ik kreeg iets aangereikt, scande het doosje alsof ik begreep wat ik aanschafte, knikte voor akkoord en wilde afrekenen. ‘Quatre vingt, s’il vous plait’. Oeps, die had ik niet aan zien komen. Tachtig euro!? Le vendeur gentil maar ook ietwat impatient, derrière le comptoir (achter de balie) zag mijn schrik en voegde eraan toe: ‘Ça veut dire: quatre euros et vingt centimes’. Ja, dat was uiteraard een veel logischer bedrag. Ik kon opgelucht la boîte à médicaments meenemen. De pharmacie heb ik altijd een kleine uitdaging gevonden. De witte jassen doen een stuk ernstiger aan dan la tenue de chez nous. Ook kom je er waarschijnlijk terecht omdat tes soucis (je problemen/zorgen) dermate embêtants (vervelend) zijn dat het ten koste gaat van je vakantieplezier. Met
médicaments wil je graag precies weten wat je in handen hebt. Het jaar dat ik in Parijs woonde zette ik nooit een voet binnen een pharmacie. Heureusement mankeerde ik niets, maar ik had dan ook een lading paracetamol, ibuprofen, neusspray en hoestdrank meegenomen vanuit Nederland. On ne sait jamais. Want de onbeduidende sachets (zakjes) en cachets (pilletjes) liet ik liever voor wat ze waren. Wel belandde ik eens met enorme rugklachten bij een alternatieve fysiotherapeut. Tijdens la consultation vroeg ze: ‘Je peux voir votre langue?’ (Mag ik uw taal zien?) Ik had net uitgelegd dat ik uit Nederland kwam, maar dat ik aardig goed Frans sprak. Ik snapte niet waar het werkwoord voir op sloeg. Bedoelde ze wellicht entendre (horen) of apprendre (leren)? Dat leek passender nu we over mijn moedertaal spraken. Ik keek waarschijnlijk wat verdwaasd voor me uit, want ineens stak ze haar tong naar me uit. Toen viel het kwartje. Of ze mijn langue even mocht zien; want blijkbaar wist mijn tong op dat moment beter uit te leggen hoe het met ma santé gesteld was, dan ikzelf! Wat ik uiteindelijk mankeerde? Aucune idée, maar met mijn rug ging het al snel beter. Soms moet je ook maar gewoon un peu de confiance hebben. Want dat het vak van apotheker in Frankrijk bijzonder serieus genomen wordt, dat staat buiten kijf. n
Tijdens la consultation vroeg ze: ‘Je peux voir votre langue?’
EN ROUTE
57
TA AL CUEILLEURS DE MOTS À la recherche du mot qui fait mouche – Sylvain Lelarge
Vous êtes en France ? Ouvrez l’œil et cueillez les mots ! Je me réjouis d’avance de vos envois ... Bien du plaisir !
Bent u in Frankrijk?
Hou dan uw ogen open voor opmerkelijke teksten. Cueillez les mots, (pluk de woorden), en mail uw foto naar Sylvain: contact@talenvoortalent.nl Nederlandse vertaling: Jeroen Sweijen.
58
EN ROUTE
On emballe tout et on fout le camp ! C’est ce que se dit un nombre non négligeable d’habitants des grandes villes, pour qui cet entre-deux qui s’éternise devient le moment de passer à l’action. Réaliser enfin ce rêve, toujours remis à plus tard, de se mettre au vert, de se le construire vraiment, ce retour à la nature si souvent fantasmé sans qu’on ait eu jusquelà le temps de s’y atteler. Pas forcément pour aller s’isoler au sommet d’une montagne ou au fin fond d’une forêt, mais pour faire son trou dans une petite ville à dimension humaine, un joli coin de province avec de vrais voisins et du vert à portée de guiboles. Cet engouement subit fait surgir du sol une nouvelle génération de déménageurs tous azimuts ! We pakken alles in en we gaan ervandoor! Dat hebben een flink aantal inwoners van grote steden gedacht, voor wie dit langdurige tussendoortje het punt wordt waarop ze tot actie overgaan. Eindelijk eens die reeds lang uitgestelde droom verwezenlijken om in het groen te gaan wonen, om daar een echt leven op te bouwen, terug naar die natuur waarover men zo vaak fantaseert zonder het er ooit echt van te laten komen. Niet per se moederziel alleen op de top van een berg of diep in het bos, maar een plekje vinden in een kleine stad op menselijke schaal, zo’n plezierig nestje in de provincie met echte buren en met de groene buiten op loopafstand. Dit plotselinge enthousiasme zorgt voor de opkomst van een nieuwe generatie verhuizers van velerlei pluimage!
Certains d’entre nous – ceux pour qui ces derniers mois ont été une longue attente du ‘retour à la normale’ – se sont mis à lire, beaucoup plus que de coutume. Pour tromper leur ennui, pour calmer leur angoisse, pour s’échapper dans d’autres mondes. Cette fringale de lecture fait pousser sur les tables et rebords de fenêtres d’étranges stalagmites, cristaux de papier à la croissance aussi rapide qu’erratique : les piles de livres. Je ne sais chez quel esprit malicieux s’est produite la première étincelle, mais ces empilements multiples ont généré une toute nouvelle forme d’art littéraire. Ignorant son nom, je la qualifierai ici de Titrisme. Elle consiste à créer des phrases intelligibles à partir des titres des livres de ces piliers de notre culture personnelle. Ça se lit de haut en bas … Sommigen van ons – voor wie de afgelopen maanden één lang wachten vormden tot de ‘terugkeer naar het gewone’ – zijn gaan lezen, veel meer dan ze gewend waren. Om aan hun verveling te ontsnappen, om hun angst in te tomen, om de wijk te nemen naar andere werelden. Deze leeshonger heeft op tafels en vensterbanken vreemde stalagmieten doen ontstaan, papieren kristallen waarvan de groei even snel als grillig was: stapels boeken. Ik weet niet in welke ondeugende geest het eerste vonkje ontstaan is, maar deze talloze stapels hebben een nieuwe vorm van literaire kunst doen ontstaan. Ik weet ook niet hoe het heet; laten we het maar Titrisme noemen (van titre, ‘titel’). Het doel is om zinvolle zinnen samen te stellen op basis van de boektitels uit deze stapels persoonlijke cultuur. En dat lees je van boven naar beneden.
GUN UZELF EEN JAARTJE FRANKRIJK MET EEN JAARABONNEMENT OP … JAARGANG 24 n NAZOMER 2021
EX TR A GROO
T
JAARGANG 24 n NAZOMER 2021
EN HUIZOD ! AANB
EMIGEREN IN CORONATIJD
€ 30,–
Een nieuw leven in de Tarn-et-Garonne ZO VERKOOP JE JE WONING
(4X)
Verleid kopers met topfoto’s
OCCITANIE ‘ZO MOOI, DIE RUSTIEKE EENVOUD!’
WONEN IN WEELDE
Een authentieke mas in de Provence
€ 28,–
EEN PARADIJS MET ZORGEN
Zij keerden terug uit de Cevennen
(4X)
R E N D G OE D NSE N ~ ON ROE ~ CULINA IR ~ ME
CÔ T E & PROV ENCE ~ GE SC H I E DE N IS N ~ C U LT U U R
BP
A V E C
L E S
P I E D S
D A N S
€ 8,75
STREEKRECEPT: aligot WONEN & WERKEN: Elise werd receptioniste op een vakantiepark TUINTIPS: welke boom past bij jouw tuin? CHAMBRES & GÎTES: werk samen met het plaatselijke Office de Tourisme FISCAAL: hoe beperk je belasting op de overwaarde? REPORTAGE: de Nederlandse Vereniging Languedoc-Roussillon En nog veel meer! E N R O U T E 173 – NA ZOMER 2 021 – PA R I JS – MORZIN E & AVO R I A Z – S A I N T- PA U L
OVENCE CÔTE & PR
BE S T E M M I NGE
NAZOMER 2021
L ’ E A U
-DE-VE NC E – F O N TA I N E B L
CÔTE N SUR L A TÉ INDIE 2021 – L’ É NAZOMER
BIJZONDER
FRANKRIJK
N U M MER 173 | NA ZOM ER 2 021 | EN ROU T E - M AG
A ZI N E.N L
PARIJS
FLANEREN DOOR ANTIEKE PASSAGES
MORZINE & AVORIA Z
DUUR ZAAM TOERISME IN DE ALPEN
E AU
€ 30,–
SAINT-PAULDE-VENCE
DE JETSE T IS ER DOL OP!
(4X)
VERLIEFD OP FONTAINEBLEA U
MONDAINE STAD MET EEN EIGEN VERSAILLES
QUOI DE NEUF À MONACO
INSPIR ATIE LE MONDE TUBISTE DE FERNAND LÉGER DE ZOMERSE CUISINE NISSARDE
BELEV EN E: SAINT-RÉMY-DE-PROVENC S CREATIEVE BROEDPLAAT
DE INDRUKWEKKENDE ROUTE DES GRANDES ALPES
MENS DE B&B VAN DINA EN GUY: DE LUXE VAN EENVOUD RENIE’S FRANSE KEUKEN
€ 7, 9 5 0 2 10 3
PROVENCE BP
REPOR TAGE S L’ARRIÈRE-PAYS: PAREL NICE IN HET ACHTERLAND VAN
PASSIE VOOR DE
8 7 10 9 6 6 613 7 0 2 -
Côte L’été Indien sur la
BP
FRANKRIJK COMPLEET (3 TITELS SAMEN): I.P.V. € 88,– NU SLECHTS
€ 8,45
€77,50!
Ga naar een van de websites en meld u aan als abonnee. Of doe een abonnement cadeau!
ENROUTE-MAGAZINE.NL • COTEPROVENCE.NL • MAISONENFRANCE.COM
Onlangs verschenen bij Batavia Publishers
J’aime la vie!
Prachtige verhalen van Anke de Bruijn
Ludique op z’n best
Hilarische belevenissen van meesterverteller Ludique le Vert
Franse zaken nemen geen keer
Regel je rechten daarom goed in La Douce France
Bezoek van boven
Jeroen Sweijen vertelt je alles over Mariaverschijningen in West-Europa
www.bataviapublishers.com
Ah, zit dat zó!
Op reis door Frankrijk heb je je vast weleens afgevraagd waar al die mooie plaatsnamen vandaan komen. In dit schitterende boek laat Jeroen Sweijen zien wat plaatsnamen ons vertellen over de geschiedenis van dorpen, steden, buurtschappen en streken. Met deze kennis op zak zul je nooit meer op dezelfde manier door Frankrijk rijden. Een ‘must-have’ voor iedereen die de Franse taal een warm hart toedraagt! Meer info op: Bataviapublishers.com
3D visualisatie, fotografie, bedrijfsvideo en grafische vormgeving. Een compleet pakket creatieve diensten om uw bedrijf te presenteren. Maatwerk, zonder ruis en van concept tot eindproduct, op het scherm of in drukwerk.
hans_westbeek
Flaneren door de Parijse passages
KEES VAN DONGEN IN MONTMARTRE
Leesfragment uit Gare du Nord
LA REVANCHE DU VÉLO De Franse fietsrevolutie
ARIJ
WINKELEN IN WEELDE
VERLIEFD OP FONTAINEBLEAU
Mondain, gezellig en met een eigen Versailles
AUJOURD’HUI À PARIS
Suzanne Rietmeijer over de laatste nieuwtjes en haar persoonlijk ‘bonnes adresses’
EN ROUTE
61
PA R I JS
62
EN ROUTE
F L A N E R E N D O O R D E PA R I J S E PA S S A G E S
WINKELEN IN WEELDE
PARIJS IS IN VELE OPZICHTEN EEN UNIEKE STAD, EN DAT IS VOORAL TE DANKEN AAN DE TALLOZE ARCHITECTONISCHE HOOGSTANDJES UIT DE 19E EEUW. MEESTAL SPRINGEN ZE DIRECT IN HET OOG, MAAR SOMS MOET JE ERVAN WETEN, ANDERS LOOP JE ER ARGELOOS VOORBIJ. EEN MOOI VOORBEELD ZIJN DE VELE WINKELGALERIJEN, DIE TELKENS WEER VOOR EEN AANGENAME VERRASSING ZORGEN. T E K S T: P E E T V E R R E S T • B E E L D : P H I L I P P E C A I L A
EN ROUTE
63
A
an het einde van de 18e eeuw leefde Lodewijk Filips II, de duc d’Orléans, in het fraaie Palais Royale. De verarmde hertog had dringend geld nodig en daarom liet hij aan de muren van zijn paleis lokalen bouwen met daarvoor een overkapte galerij, verbonden door een tijdelijke houten passage. Deze ruimtes werden verhuurd als winkel of restaurant. Parijs had in die tijd nog geen bestrating, weinig riolen en nog zeker geen trottoirs. Dames met hun dure lange jurken moesten dus meestal door zand en modder lopen. Voor hen waren die winkelpassages een uitkomst. De arme hertog kon echter niet lang van zijn lucratieve ontdekking profiteren, want in 1789, 3 jaar nadat de bouw ervan was begonnen, brak de Revolutie uit en in 1793 werd hij op het schavot een kopje kleiner gemaakt.
Winkelen en gezien worden In het begin van de 19e eeuw werd het idee van Lodewijk Filips II verder ontwikkeld. Voornamelijk aan de rechteroever, die toen de belangrijkste zijde van Parijs was. Tussen twee straten of boulevards in, min of meer parallel aan elkaar, werden deze overdekte passages gebouwd, waar zich winkels, restaurants en zelfs hotels vestigden. Rond 1850 waren er meer dan 300 passages in Parijs. In het begin werden ze niet altijd overkapt, maar geleidelijk aan kwamen de bekende glazen overkappingen in de mode. Met de prachtig betegelde vloeren, gasverlichting en verwarming boden de passages veel comfort aan het winkelende publiek. Niet alleen winkelen was het doel; de passages waren er ook om gezien te worden. Het werden objecten voor investeerders en menigeen werd er rijk van. Het idee werd al snel internationaal overgenomen. Zo zijn de Burlington Arcade in Londen, de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen in Brussel en de Vitorio Emmanuel in Milaan allemaal voortgevloeid uit het Parijse concept.
64
EN ROUTE
In de prachtige Passage Verdeau is het heerlijk snuffelen is tussen bibliofiele boeken Concurrentie van grote warenhuizen
Restaurants, cafés, modehuizen, antiquairs, juweliers, boekhandels, drukkerijen, graveerders, theaters... de passages boden voor elk wat wils. Een inmiddels verdwenen nijverheid was de zogenaamde décrotteur, de krotjesverwijderaar waar het winkelende publiek schoenen, pantalons en onderkanten van de jurken schoon kon laten maken alvorens chic te gaan winkelen. Tijdens de tweede helft van de 19e eeuw werden de passages minder populair toen de grote warenhuizen opkwamen. Le Bon Marché, Printemps en Galeries Lafayette openden hun deuren en namen al gauw de functies van de overdekte passages over.
EN ROUTE
65
66
EN ROUTE
PA R I JS
Tegenwoordig bezit Parijs nog zo’n twintig passages waarin bijna geen winkels zijn gevestigd die tot grote ketens behoren. Alle zaken zijn uniek en bieden originele waren aan. Alleen de Passage Jouffroy heeft een Marks & Spencers.
Passage du Grand-Cerf Een van mijn favoriete passages is de Passage du Grand-Cerf, in het 2e arrondissement, tussen de rue saint-Denis en de rue Dussoubs. Dit is al jaren een bedrijvige wijk met veel Chinese textiel handelaren. Rond 1830, toen deze passage werd gebouwd, waren er ook nog volop kleine fabriekjes. De naam van de passage is te danken aan het hotel du Grand-Cerf, dat aan de ingang gevestigd was. Uniek is hier de hoogte: 12 meter, met een glazen kap. Je vindt er antiquairs, designwinkels, een restaurant en modewinkels. Lil Weasel, op nr. 1-4 is gespecialiseerd in prachtige wol en coupons. Pmco.style op nr. 5 biedt unieke woonaccessoires. Tegen het einde van de 19e eeuw raakte de passage in de vergetelheid, doordat hij niet langer winstgevend was. In 1988 vond een grondige renovatie plaats en sindsdien is de Grand-Cerf weer in al zijn grandeur te bewonderen
aardig versleten, maar de glazen overkapping is prachtig en de gevels van de restaurants en boutiques dragen duidelijk nog de sporen van de glorietijden van weleer. De passage heeft aan het einde een paar vertakkingen die naar de rue Montmartre en de rue Saint-Marc leiden. Steken we de Boulevard Montmartre recht over, dan komen we direct in de Passage Jouffroy, bekend vanwege het musée Grévin, het populaire wassenbeeldenmuseum. Midden in de passage vinden we het charmante hotel Chopin dat al in 1846 zijn deuren opende. Het is een verborgen Parijse parel die recentelijk is gerenoveerd zonder dat het authentieke karakter daar onder te lijden heeft gehad. Iets verderop zit de winkel van M & G Segas, waar de meest waanzinnige wandelstokken te koop zijn. Een prachtige zaak – je waant je direct in de 19e eeuw. Natuurlijk herbergt ook de Passage Jouffroy antiquariaten, luxe cadeauwinkels en restaurants. De winkelgalerij verkeert in een uitstekende staat en is een absolute must see. Via de Passage Jouffroy bereiken we de prachtige Passage Verdeau, met opnieuw mooie kunstgaleries en antiquariaten waar het heerlijk snuffelen is tussen bibliofiele boeken. Omdat het bekende veilinghuis Drouot hier vlakbij is gevestigd, vinden we in de Passage Verdeau exclusieve antiekwinkels. Ook hier is alles nog in een perfecte originele staat. Het is gemakkelijk om al dagdromend de chique 19e-eeuwse bourgeoisie door de lange gang te zien flaneren. Bovendien is het hier, vergeleken bij de Passage Jouffroy, een oase van rust.
De grote drie De drie bekendste en populairste winkelgalerijen liggen in elkaars verlengde: de passages Verdeau, Jouffroy en Panoramas. Ze worden van elkaar gescheiden door de boulevard Montmartre, de rue de la GrangeBatelière, de rue du Faubourg-Montmartre en de rue Montmartre. De Passage des Panoramas is de oudste overdekte winkelgalerij van Parijs, geopend in 1799 en vandaag de dag een hotspot voor lief hebbers van de Franse keuken. Zij lunchen of dineren bijvoorbeeld bij Canard & Champagne op nr. 57 of Astair op nr. 19. De betegelde vloeren zijn door de eeuwen heen
EN ROUTE
67
Galerie Colbert
Om de hoek, tussen de rue Vivienne en de rue des Petits-Champs vind je de Galerie Colbert. Tegenwoordig behoort deze galerij toe aan de Panthéon-Sorbonne universiteit. Vandaar ook dat er vergaderzalen en archieven in zijn geïnstalleerd. Je kunt er doorheen lopen en de waanzinnige architectuur bezichtigen, maar winkels zult je er niet meer tegenkomen. Dat was anders ten tijde van de opening, rond 1826. Toen was de Galerie Colbert een grote concurrent van de vlakbij gelegen Galerie Vivienne. Spectaculair is de koepel in het midden van de passage, die samen met het mozaïek op de vloer een schitterend geheel vormt. Je kunt zien dat alles indertijd met veel geld is gebouwd. Ook deze passage verkeert in een uitstekende staat en mag je zeker niet missen tijdens een bezoek aan dit deel van Parijs.
Galerie Véro-Dodat
Spectaculair is de koepel van Galerie Colbert die met het vloermozaïek een schitterend geheel vormt
Galerie Vivienne Tussen de rue de la Banque en de rue Vivienne bevindt zich de Galerie Vivienne, veruit de mooiste en meest chique passage. Deze buurt was in de 18e en 19e eeuw het financiële centrum van Parijs. De architectuur van de Galerie Vivienne was de inspiratiebron voor vele andere Europese passages zoals de Koninklijke SintHubertusgalerijen in Brussel of het Passazh shopping centre in Sint-Petersburg. Het mozaïek van de vloeren is uniek in zijn soort en ook de ornamenten aan de gevels zijn werkelijk wonderschoon. De Galerie Vivienne was al direct na de opening een enorm succes. Het publiek stroomde in grote getalen toe en dat is nog steeds zo, dankzij de vele exclusieve winkels. Werp maar eens een blik naar binnen bij modehuis Alexis Mabille, ontwerper van bruids- en avondkleding op nummer 34. Of ga naar Lucien LeGrand filles & fils, op nummer 1, en ontdek daar unieke wijncollecties – van Magnums tot Melchiors (fles van 18 liter) – alvorens je er gaat lunchen of dineren in een prachtig decor.
68
EN ROUTE
Al snel na de opening in 1826 werd de neoklassieke passage Véro-Dodat, tussen de rue Bouloi en de rue Jean-Jacques Rousseau, een verkorte route van de Hallen naar het Palais Royal. Er zijn veel redenen om deze, doorgaans wat stillere galerie met haar strakke zwart-wit geblokte tegelvloer en marmeren pilaren binnen te gaan, maar ik noem er twee: de winkel van de veelgeprezen schoenontwerper Christian Louboutin, vooral bekend vanwege zijn schoenen met rode zolen. Voor velen zal het slechts bij window shopping blijven, vanwege de ‘exclusieve’ prijzen van deze jetset-designer. En dan heb je, op nummer 17, nog zo’n mooie winkel: Luthier, waar handgemaakte violen, mandolines en gitaren te koop zijn.
Handige kaartjes En zo zijn er nog vele andere, minder bekende passages die absoluut de moeite waard zijn, zoals Bourg-l’Abbé, Molière, Choiseul, Vendôme of Brady (vanwege haar Indiase restaurants). Op de websites parisinfo.com en pariszigzag.fr vind je informatie en handige kaartjes om deze passages te bezoeken. Een prachtig boekwerk over de Parijse winkelpassages is: Les passages couverts de Paris van Patrice Moncan. .
En Route Reizen
A Room in Paris
EEN THUIS IN PARIJS, MET 1 NACHT GRATIS VOOR EN ROUTE LEZERS!
Midden in Parijs, op 200 meter van het gare du Nord, kun je heerlijk verblijven in een Haussmann-appartement dat nog de sfeer van de 19e eeuw ademt. In ons appartement van ruim 220 m2, hebben we 5 gastenkamers, die we zoveel mogelijk in de originele staat hebben gerenoveerd. Met houten vloeren, marmeren schoorstenen en rijke plafonddecoraties. Iedere kamer is anders en met stijl ingericht. Onze kamers zijn ruim en daardoor geschikt voor een familieverblijf. De ligging nabij het gare du Nord, is fantastisch om de stad te verkennen. Loopafstand naar Montmartre en de Sacré Coeur, place de la République, de Opéra Garnier, of de grote warenhuizen. Alles te bereiken in 15 à 20 minuten. Daarnaast hebben we in de directe omgeving 3 metrolijnen, 3 RER lijnen (voor een bezoek aan Disneyland Parijs of Versailles) en 10 buslijnen. Ook de toeristische bus routes lopen via het gare du Nord. 3 van onze kamers delen 2 badkamers en 2 hebben privébadkamers. Aanbieding Onze aanbieding voor een verblijf in Parijs tussen 1 november 2021 en 28 februari 2022, op basis van beschikbaarheid, speciaal voor de En Route lezers is een 4e nacht gratis. U boekt 4 nachten onder vermelding van ‘en-
route’ en u betaalt slechts 3 nachten. De prijzen vindt u op onze website. • Een verblijf in A Room In Paris, kan al vanaf € 95,– per nacht, incl. ontbijt. • Denk aan het online reserveren van de grote musea, Eiffeltoren of een van de vele spectaculaire exposities, zoals nu de Da Vinci overzichtstentoonstelling. Vergeet niet de tickets te printen. • We zijn u graag van dienst bij het boeken van een restaurant hier in onze omgeving. • Wilt u met de auto komen, dan hebben we een parkeerplaats op de binnenplaats à 25 euro per nacht beschikbaar. Uiteraard alleen te boeken als deze nog vrij is.
Looptijd en voorwaarden Van 1 november 2021 t/m 28 februari 2022, op basis van beschikbaarheid. Informatie en reserveren Per mail: peetverrest@gmail.com Of via onze website, www.aroomin paris.com. U boekt 4 dagen, wij passen daarna de prijs aan als u ons de boekingscode ‘enroute’ aangeeft. We ontvangen onze gasten alleen op een aangegeven tijd tussen 8.00 en 22.30 uur. Voor latere aankomsten wordt 25 euro per uur gerekend.
A ROOM IN PARIS 130 Rue La Fayette 75010 Paris +33 (0)6 33 10 25 78 peetverrest@gmail.com www.aroominparis.com
EN ROUTE
69
Impasse Girardon, ansichtkaart, 1905 (privéverzameling)
LITERATUUR
Eric Min GARE DU NORD, 2021 UITGEVERIJ PELCKMANS, € 29,50
KEES VAN DONGEN IN MONTMARTRE
E
en groepje reizigers schuift aan bij het loket van metrolijn 2 Nord. Een oude man in arbeiderskiel koopt tickets voor zichzelf en zijn kleinzoon. Achter zijn rug wachten vrouwen en mannen hun beurt af; een dienstmeisje draagt een baby op haar arm. De loketbediende schuift de man zijn kaartjes toe – zijn hand is die van een skelet, de holle ogen in zijn schedel kijken de mensen in de rij aan. De dood zelf is aan de slag in metrohalte Couronnes. De grimmige tekening van Théophile-Alexandre Steinlen op het omslag van Le Métro-Nécro, het themanummer dat L’Assiette au beurre op 22 augustus 1903 publiceert, laat weinig
70
EN ROUTE
aan de verbeelding over. Een tiental dagen eerder heeft een brand in een Parijs metrostel tussen de stations Couronnes en Ménilmontant het leven gekost aan vierentachtig reizigers – voor hen was de volgende halte zowel letterlijk als figuurlijk de begraafplaats Père-Lachaise. De zestien bladzijden van het tijdschrift zijn tot de rand gevuld met sarcastische en beklemmende tekeningen van het ondergrondse inferno en zij die er schuldig aan zijn – de kapitalisten, de bureaucraten, de vooruitgang. Een van de cartoonisten bedenkt een Egyptisch tempeltje als een nieuw ontvangstpaviljoen voor de Nécropolitain. Verderop in het blad trekt luchtvaartpionier SantosDumont zich in zijn vliegtuigje niets aan van de heisa onder de grond. Op een andere tekening strompelen slachtoffers de trap op naar een van Guimards metro-ingangen, wanhopig op zoek naar kaarsen. Titel: Le Progrès. Signatuur: Van Dongen. De Nederlandse kunstenaar Kees van Dongen heeft voor de speciale editie over de catastrophe du métropolitain drie tekeningen gemaakt. Hij lijkt zich op zijn gemak te voelen in het gezelschap van Steinlen en de andere beroemde pennen van L’Assiette au beurre. Vooralsnog komt hij aan de kost als illustrator. In 1896 heeft hij in Nederland het omslag ontworpen voor Kropotkins boek De Anarchie – Philosophie en ideaal, en in Parijs zal hij straks voor Les Temps nouveaux van Jean Grave werken. Mijnheer Van Dongen is anarchist en
PA R I JS – L EESF R AGM EN T
Croquis sans légende, tekening in Les Temps Nouveaux, Kees van Dongen, 16 december 1905 (privéverzameling)
Welkomstcadeau zie pagina 107
een zelfverklaarde ‘primitief’, die graag tegen de instellingen aan schopt. Waarom zou hij schilderen als zijn tekenpen een nobeler doel kan dienen? ‘Wat is dat eigenlijk, schilderijtjes draaien, de luxe dienen en dat in een tijd dat armoede je overal omringt. Je maakt jezelf en de wereld nog armer ten voordeele van enkele gelddieven die de middelen hebben van schilderijen te genieten. Hoeveel duizenden van die dingen worden er jaarlijks niet gemaakt en wat erger is, verkocht, terwijl degene die ze maakte verrekt van de honger en duizenden anderen d’erbij. Ik heb me voorgesteld dat ’t beter is zoo veel mogelijk voor ’t algemeen te werken, voor het volk in zijn geheel en niet voor enkele bewuste of onbewuste bandieten. ’t Is ook daarom dat ik in krantjes teeken en ’t schilderen heb laten varen – alleen voor mezelf doe ik nog wel eens een beetje schilderen.’ Van Dongen schrijft dit briefje in september 1901 aan zijn Rotterdamse vriend Chris Addicks. In de herfst van 1899 heeft de kunstenaar zich in Parijs gevestigd, en ook hij heeft gekozen voor het nog landelijke en goedkope Montmartre. In de Impasse Girardon bij de Rue Lepic betrekt hij met zijn vriendin Guus Preitinger een appartementje op de derde en hoogste verdieping van een wankel flatgebouw. Daar belandt het stel in een plaatje – ook letterlijk, want de impasse is een pittoresk hoekje, geconsacreerd door het razend populaire medium van
deze tijd: de ansichtkaart. Op een wijdverspreid exemplaar zit een schilder in de Girardonsteeg te werken aan een typisch landschap-met-molen in het maquis van Montmartre, een vlek braakland waarop barakken en groentetuinen een plaats hebben gevonden. De achterzijde van het appartement geeft uit op de balzaal van de Moulin de la Galette; door het raam aan de voorkant zie je rechts de koepel van de Sacré-Coeur. Kees’ vriend Addicks verneemt uit de eerste hand, compleet met een schetsje, hoe het atelier eruitziet dat Van Dongen er onder de pannen heeft ingericht. Geen cliché blijft Addicks bespaard: baardmens Van Dongen rookt een pijpje terwijl hij zijn bottines poetst; verfkwasten wachten werkeloos in een pot, want aan schilderen komt Kees niet toe. Als decor schetst hij de koepel van de Sacré-Coeur, een van de molens van la Butte en in de verte de Eiffeltoren. Als Montmartre niet bestond, had iemand deze plek moeten uitvinden voor de toeristen, die er honderd jaar later nog altijd niet over uitgepraat raken.
EN ROUTE
71
Bastille
72
EN ROUTE
PA R I JS
LA REVANCHE DU VÉLO DE FRANSE FIETSREVOLUTIE
Ze zullen er best nog wel zijn. Die bakkers die in hun handgeschakelde Renault 4 druk toeterend de camping op rijden om hun baguettes en croissants vanuit de achterbak te verkopen. Maar echt modern is dat niet. Een beetje Franse bakker komt tegenwoordig niet in een stinkend autootje, maar op de bakfiets. Wat heet: half Frankrijk is op de fiets onderweg. Jeroen Dirks beschrijft la revanche du vélo. T E K S T: J E R O E N D I R K S B E E L D : J E R O E N D I R K S , S T E I N VA N O O S T E R E N E . A .
H
et was een van de meest opvallende beelden uit de eerste lockdown; de rue de Rivoli, de belangrijkste oost-west radiaal van Parijs. Vrijwel compleet verlaten. Op straat een paar eendjes – echt waar – op zoek naar eten. En om het vredige beeld compleet te maken: een aantal fietsers. Veel fietsers zelfs. Helm op. Gewoon midden op de weg. Verder is het stil. Daarmee is het bewijs geleverd dat niet elke Franse revolutie gepaard gaat met veel geschreeuw en wapengekletter. Want een revolutie is het. Parijs, maar ook de rest van Frankrijk is massaal overgestapt op de fiets. Wéér overgestapt. Want zoals bekend, is de vélocipède een 19e-eeuwse Franse uitvinding (en een Duitse, maar dat past minder goed in het verhaal).
Autovrije rue de Rivoli ‘La petite reine recule’, schrijft Le Monde dan ook: de kleine koningin is terug. En de cijfers zijn inderdaad hallucinant. In september 2020 had de Parijse fietsenverhuurder Vélib al 400.000 abonnees, het zijn er nu waarschijnlijk nog meer. Lyon meldt een stijging van 36% van het aantal fietsers sinds de eerste lockdown. In Straatsburg – van oudsher een fietsstad – nam het aantal fietsers met 20% toe. Bordeaux,
Malakoff
JE KUNT STRAKS MET DE FIETS VAN AUBERVILLIERS NAAR MONTROUGE, ALS HET WARE BOVENOP METROLIJN 4
Rue de Rivoli
En toen hielp het dat er al plannen klaar lagen en ontwikkelingen gaande waren. Waarbij vooral Anne Hidalgo, burgemeester van Parijs, opviel. Zij had al eerder aangegeven dat ze van de diesels in haar stad af wilde. Om Parijs weer adem te laten halen was ze begonnen wegen af te sluiten voor autoverkeer. Soms op zaterdag, soms op zondag. Soms onder veel protest, vooral van winkeliers. Soms met bijval. Maar ze deed het wel. De rechterkade van de Seine maakte ze zelfs helemaal autovrij.
De ‘vélorution’ breidt zich verder uit Montpellier, zelfs scootertown Nice melden vergelijkbare cijfers. Het is verleidelijk de fietsrevolutie direct te koppelen aan corona en de confinement. Iedereen meed het openbaar vervoer tijdens de lockdown en het was niet de bedoeling dat je met de auto onderweg ging. De fiets werd het veilige alternatief, waarbij je ook aan de hoognodige beweging toekwam. Eén, twee, soms wel drie rijstroken op de grote boulevards werden afgesloten voor auto’s en vrijgegeven aan fietsers. De rue de Rivoli werd autovrij.
Boos over stinkende diesels Maar eerlijk gezegd dateert de gamechanger al van voor corona. In december 2019 legde een algehele staking het land weer eens lam. Geen openbaar vervoer, geen afvalinzameling, geen school, geen benzine. Stiptheidsacties bij de politie. Dit keer ging het de vakbonden om de pensioenen, maar de gevolgen leken op die van andere stakingen. De Périférique en alle andere belangrijke wegen liepen weer eens vast. De hele dag walmde en gromde het autoverkeer zich door de steden. Alle Franse tv-journaals toonden die avond, nog vóór de gebruikelijke beelden van politici en vakbondsleiders… fietsers. Fietsers die wél op tijd waren aangekomen op hun werk. Fietsers die boos waren over de stinkende diesels waar ze zich tussendoor moesten wurmen. Fietsers die stuk-voor-stuk ambassadeur waren van een andere vorm van mobiliteit.
74
EN ROUTE
Hidalgo maakte ook fouten. Zo haalde ze voor Vélib’, een hippe startup uit Montpellier naar Parijs. Die kon het ongeëvenaarde systeem van de gratis-huurfietsvoor-een-half uur in de grote stad helaas niet aan. Ook de kongsi die Hidalgo aanging voor haar klimaatplannen met een (elektrische) automaker was niet zo handig. Maar goed. Na haar publieke excuses én de stakingen van december 2019 begon het vliegwiel te draaien. Bij de burgemeestersverkiezingen in juni 2020 zette Hidalgo ‘Paris s’espire’ zelfs in als belangrijkste reden om op haar te stemmen. Dat werkte. De fietsburgemeester (zoals de Volkskrant haar toen noemde) won glansrijk. Het hek was al snel van de dam. Er wordt nu gewerkt aan een fietspadennetwerk zonder weerga: parallel aan de belangrijkste metroroutes ónder de grond komen nu pistes cyclable bóven de grond. Dus je kunt straks van Aubervilliers naar Montrouge, als het ware bovenop metrolijn 4. Maar er is meer. Ook de laan der lanen, de Champs Elysées, moet er aan geloven en wordt autovrij. Maar, als gezegd, de ‘vélorution’ beperkt zich niet tot Parijs. Aangevoerd door premier Jean Castex die honderden miljoenen euro’s extra beschikbaar stelde, gingen de betonmolens draaien. In Lyon kun je nu een flink stuk autovrij langs de Rhône fietsen en, als
PA R I JS
Vélib’
je even aanzet, ook de heuvel op, naar Fourvière. Net zo relaxed fiets je hele einden langs de Gironde in Bordeaux. In Montpellier kun je met de fiets filevrij naar het strand rijden. En wat te denken van Vélo sur Saône, een heerlijk fietspad langs de Saône? Of de 1496 kilometer lange fietsroute tussen Lille en Marseille?
Levensgevaarlijke situaties En route zijn in Frankrijk is steeds meer ‘onderweg zijn met de fiets’. Al kampt de fietsrevolutie óók met tegenwind. Zeker nu Frankrijk na corona weer open gaat. Zo worden op veel plekken de hekken waarmee rijstroken voor autoverkeer waren afgesloten, weer net zo hard weggehaald. Als (tijdelijke) fietspaden al open blijven, eindigen ze nu ineens op een autorotonde, drukbereden busbaan of op een volgepakt terras. Een fraai voorbeeld van voorlopig gefnuikte ambities is ook de boulevard Gambetta in Nice. Daar is een fietspad voor twee richtingen midden op de weg aangelegd. Goedbedoeld, ongetwijfeld. Maar ook levensgevaarlijk. Zeker omdat bevoorraders van de vele winkels het fietspad ook nog eens gebruiken voor laden en lossen.
Een zaak van de elite En zo komen we een beetje bij het probleem waar elke revolutie mee kampt: de immense groei in het fietsgebruik is onmiskenbaar maar is ook en vooral een zaak van de elite. De bestuurders die denken het klimaatprobleem eventjes op te lossen door hun binnensteden autovrij te maken of een oude spoorbaan om te bouwen tot fietspad. Maar ook de middle aged men in lycra die zich in veel te kekke én peperdure pakjes op de racefiets wagen en denken dat ze de Tour de France rijden. En/of de toeristen die met een bandana om het hoofd het meer van Annecy rondfietst.
De toekomst
Misschien is er niets mis mee als de elite het voortouw neemt. Maar net als alle andere revoluties is ook deze pas geslaagd als gewone mensen de fiets pakken voor gewone dingen. Neem bakker Gaëtan Raguin (34) uit Dolus-le-Sec, een gehucht niet ver van Tours. Hij was vroeger leraar Frans. Nu bakt Raguin twee dagen per week landbroden. Het meel haalt hij op met de elektrische bakfiets. De ambachtelijk gebakken broden bezorgt hij even later met hetzelfde voertuig, vertelt hij in de krant La Nouvelle République. Ja, hij doet er vier keer zo lang over als met de auto. Maar, zegt hij: ‘Fietsen is autonomie. Ik ben opgegroeid op het platteland en daar leerde ik dat ik met de fiets sneller en verder kon komen – ook doordat ik mijn eigen reparaties uitvoerde.’ En nu fietst hij niet alleen om zijn brood te bezorgen. Hij wil ook gewoon ‘laten zien wat er mogelijk is. En misschien anderen inspireren om hetzelfde te doen.’ Je kunt erop wachten als de revolutie doorzet. Binnenkort komt de bakker niet meer luid toeterend maar druk bellend de camping op fietsen. En als het zo doorgaat in Frankrijk, kijkt niemand daar meer van op.
EN ROUTE
75
PA R I JS
V E R L IE F D O P F O N TA I N E BL E A U Wie in deze tijd liever niet een trip naar de grote stad wil maken, maar toch graag de geur van het stadse leven opsnuift, mag naar Fontainebleau. Mondain, gezellig, een groot bos voor de deur én ... nog een eigen Versailles ook. T E K S T: A N K E D E B R U I J N
76
EN ROUTE
EN ROUTE
77
M
Slaapvertrek van Napoleon
et vijftienduizend inwoners is Fontainebleau voor onze begrippen nauwelijks een stad te noemen. Maar de sfeer die er heerst, net een tikje chic, geeft je het gevoel in een rustig wijkje van Parijslang-geleden te zijn beland. Ik boek een piepklein mansardewoninkje op een plein tegenover het paleis. De eigenaren hebben de sleutel achtergelaten in het restaurantje dat op de begane grond van het pand zit. Tegen het middaguur kom ik aan en mag meteen aan een tafeltje plaatsnemen. De frietjes zijn goudbruin, het pièce du boucher mals en het bier ijskoud. Dat schreeuwt om herhaling, ware het niet dat Fontainebleau uit zijn voegen barst van de restaurants die ieder op hun eigen manier aanlokkelijk zijn. Die keuken in mijn appartementje gaat niet vies worden.
Noordelijke oorsprong Fontainebleau, een kleine zestig kilometer onder Parijs en omgeven door groen, heeft zich ontwikkeld rondom een kasteel dat begin 12e eeuw voor het eerst genoemd wordt. In die tijd was de plek bekend onder verschillende namen, waaronder Fontem Blahaud of Bladaldus – van het Latijnse fons (bron) en een Germaanse eigennaam. Een andere noorderling ging de apocriefe geschiedenis in als naamgever van het Forêt de Bière, zoals het Forêt de Fontainebleau officieel heet. Een bende Denen zou zich in de 9e eeuw onder leiding van roverhoofdman Biera verschanst hebben in de dichte wouden. Maar dit is niet meer dan een leuke anekdote en in werkelijkheid is ‘bière’ afgeleid van een Keltisch woord voor ‘vlakte’. Dat de bewoning te herleiden is tot nog verder dan de vroege Middeleeuwen, blijkt uit een recente vondst. Onder het huidige paleis van Fontainebleau kwamen onlangs de grondvesten aan het licht van een Keltische nederzetting die dateert uit een paar eeuwen voor onze jaartelling. In de 19e eeuw werd Fontainebleau ontdekt door dagjesmensen uit Parijs en begon een transformatie van dorp tot mondain oord met stadse allures.
78
EN ROUTE
Karakteristieke trap
Paleis Fontainebleau is het enige paleis dat zeven eeuwen lang continu is bewoond Van kasteel tot paleis Paleis Fontainebleau, na Versailles met zijn 1500 kamers het grootste van Frankrijk, is het enige paleis dat zeven eeuwen lang continu is bewoond. De geschiedenis begint bij een versterkte burcht die in 1137 voor het eerst opduikt in een document. De 13e-eeuwse koning Lodewijk IX breidt het kasteel uit en gebruikt het als jachtverblijf. Ook laat hij er een ziekenhuis annex klooster bouwen. Halverwege de 16e eeuw ondergaat de plek een aantal ingrijpende veranderingen in de kundige handen van de beste architecten uit die tijd. Het kan niet op met de luxe. Italiaanse kunstenaars worden uitgenodigd voor de productie van beeldhouwwerken en muurschilderingen. Troonzaal
PA R I JS
Hert in het Forêt de Fontainebleau
Standbeeld van een jongen in de tuin van Diana
Ook latere koningen doen hun eigen plasje over het bouwwerk, van binnen en van buiten. Het resultaat is een reusachtig en schitterend paleis, dat bij het betreden van elke kamer of zaal je mond laat openvallen. Wat een weelde, en zo mooi bewaard gebleven! Om maar een paar staaltjes te noemen: het onlangs gerestaureerde theater, waar het bladgoud je tegemoet flonkert. Salons in Chinese stijl met schatten uit het Verre Oosten, door Napoleon gekocht, gekregen of gestolen. Maar het hoogtepunt is wat mij betreft het koninklijke privé-gedeelte, dat juist helemaal ontdaan is van machtsvertoon en vierkante meters. Hier vind je kleine vertrekken – want makkelijk te verwarmen – met aandoenlijke details zoals de ondermaatse bedjes en badkuipen omgeven met knusse gordijntjes. Een inzichtrijk contrast met de pracht en praal van de grote zalen, waar dress to impress de basisgedachte is geweest. Ook bijzonder indrukwekkend is de iconische toegangstrap uit de 17e eeuw, die nogal protserig afsteekt tegen de veel elegantere façade van het gebouw. De proporties zijn bizar; de creatie lijkt op het eerste gezicht wel een stenen racebaan. Napoleon koos deze plek als dramatisch decor bij het afscheid van zijn garde voor zijn vertrek naar Elba. In 2019 is de trap gerestaureerd met ruim twee miljoen euro uit fondsen en particuliere giften.
Een inspirerend woud Het Forêt de Fontainebleau is met 17.000 hectare oppervlak sinds de Renaissance nauwelijks gekrompen. Het is steeds gekoesterd en op recenter datum uitgeroepen tot UNESCO-werelderfgoed. Dit
Mijlpalen op papier Drie keer ondertekende men in paleis Fontainebleau documenten die de loop van de geschiedenis bepaalden. In 1685 was dat de herroeping van het edict van Nantes uit 1598, dat aan de protestanten vrijheid van godsdienstuiting had gegeven. De hugenoten hadden er dus nog geen honderd jaar plezier van gehad. Een paar eeuwen later, na de val van Napoleon, werd in het paleis het document getekend waarin Rome officieel de term ‘Frans departement’ mocht laten vallen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeerde het paleis als hoofdkwartier van de Duitsers en daarna van de geallieerden
prachtig beschermde natuurgebied kun je te voet ontdekken (twee GR-routes lopen erdoorheen) of per fiets, paard of ezeltje. Themawandelingen voeren langs rotspartijen, holle weggetjes en andere inspiratiebronnen van de 19e-eeuwse landschapsschilders die aan de wieg van het impressionisme stonden. Deze kunstenaars streken neer in schilderachtige dorpjes rondom Fontainebleau, waaronder Barbizon, Bourron-Marlotte en Samois-sur-Seine en schilderden de romantische taferelen die ze er tegenkwamen – boeren aan het werk op het land, de binnenplaats van een herberg, een herderin met haar schaapskudde, een dichter die in het gras op inspiratie wacht, bijgestaan door een muze. Het woud van Fontainebleau was een geliefd doel voor een lange dag schilderen. Het continu veranderende spel van licht en schaduw door een dicht bladerdak is nou eenmaal iets waar je niet op uitgekeken raakt. In en in romantisch, deze schilders, die bekend werden onder de naam ‘School van Barbizon’, een stroming tussen grofweg 1820 en 1870. De artistieke scene lokte ook musici, schrijvers en filmmakers. Fontainebleau raakte in de mode. Een nieuwe infrastructuur met winkeltjes, restaurants en hotels ontstond en het voormalige dorp ontwikkelde zich tot de elegante trekpleister van vandaag.
EN ROUTE
79
CARNET DE VOYAGE OFFICE DE TOURISME fontainebleau-tourisme.com
Jean-Baptiste-Camille Corot 1830 – Forêt de Fontainebleau
WEBSITE VAN HET CHATEAU chateaudefontainebleau.fr RESTAURANTS
Boulderer
Het woud van Fontainebleau was een geliefd doel voor een lange dag schilderen Neuzen bij veilinghuis Osenat
Waar anderhalve eeuw terug romantische zielen met schildersezels en schrijfschriftjes de rotspartijen vastlegden, vinden we tegenwoordig een stoerder soort avonturier. Wereldberoemd zijn de stenen namelijk onder boulderers, de extreme rotsklimmers. Een beetje boulderer moet minstens één keer in zijn leven in Fontainebleau hebben geklauterd. Ik hou het liever mild-sportief en kies voor een stevige ochtendwandeling. Na de lunch wandel ik van mijn appartementje naar het veilinghuis Osenat. Wie nog nooit een veiling heeft meegemaakt, raad ik aan om daar eens te gaan kijken. Een veiling heeft een aangename onrust over zich: het gescharrel en geklets vooraf van potentiële klanten en nieuwsgierigen, gevolgd door de spanning van de verkoop en de agitatie van wie er belang bij heeft. Osenat, gezeteld in een pand dat een prettig soort vergane glorie uitstraalt, verkoopt ongeveer alles. Meerdere keren per week zijn er thematisch gerangschikte veilingen. Er is moderne kunst, er zijn wijnen en oude auto’s, maar ook zeldzame schilderijen, zoals deze zomer een vergeten werk van de Barbizon-schilder Jean-François Millet. En daarna … af koelen met een aperitiefje op het terras van de Antica Trattoria, de mooiste straathoek van de stad waar je in een dag tijd verliefd op kunt worden.
80
EN ROUTE
L’AXEL Met één ster van Michelin. Driegangenmenu vanaf € 42 (alleen midi), maar het echte werk begint bij € 80. Er is een dresscode en wil je verzekerd zijn van een plaatsje, boek dan een paar weken van tevoren. 43 rue de France – laxel-restaurant.com ANTICA TRATTORIA Sfeervolle pizzeria op een schilderachtig hoekje. De Italiaanse eigenaren werken met verse en authentieke producten. Zelfgemaakte pasta’s, ook zonder gluten. Gezellig terras in de voetgangerszone. 1 rue des Bouchers – anticatrattoria.fr
LE FRANKLIN ROOSEVELT Wat moet je in Parijs als je hier kunt neerstrijken? Lekker oerFrans ingericht, klassieke keuken, à la carte of het lunchmenu van rond de € 20. 20 rue Grande – lefranklin-fontainebleau.com
Aujourd’hui à Paris ... Import-Parisienne Suzanne Rietmeijer struint haar stad af op zoek naar de laatste nieuwtjes en persoonlijke ‘bonnes adresses’
EN ROUTE
81
AUJOU R D’H U I À PA R I S
ATTENTION, C’EST CHAUD! B O U I L L O N S • Veel openingen werden dit jaar uitgesteld en veel nieuwe horecaprojecten zagen uiteindelijk tóch het licht niet. Maar uiteraard is 2021 juist het jaar om à fond te genieten van je lievelingsrestaurants die hun deuren gelukkig eindelijk weer konden openen. Toch maak ik voor één concept graag een uitzondering: een nieuwe bouillon in de stad. Bij deze van oudsher arbeiderskantines eet je geweldige authentieke Franse gerechten voor presque rien. Bouillon Vavin is de nieuwste bouillon en absoluut het proberen waard. Tip voor alle bouillons: ze zijn vaak non-stop open van 12 uur ’s middags tot middernacht. Voorkom dus de drukte en ga wat eerder of juist wat later dineren! 119 boulevard du Montparnasse, 6e arr.
82
EN ROUTE
JEUX OLYMPIQUES 2 0 2 4 • Hoewel de Parijse pracht en praal de tand des tijds over het algemeen goed doorstaat, kunnen verschillende bruggen in de stad wel wat aandacht gebruiken. Zo ook de Pont-Neuf, de oudste brug van Parijs, die al eerder een achttien jaar durende renovatie onderging. Wat letterlijk meeweegt in het belang om de brug zo snel mogelijk te renoveren zijn de vele hangslotjes die door toeristen, met romantische bedoelingen natuurlijk, aan de brug zijn gehangen. Maar ook de drie voetgangersbruggen over het Canal Saint-Martin worden de komende tijd aangepakt en in oude glorie hersteld. Het doel van deze opknapbeurt is het verstevigen van de fundering van deze bruggen over het kanaal. Daarnaast krijgen ze hun oorspronkelijke grijze kleur weer terug, waardoor ze er straks weer uitzien zoals 150 jaar geleden.
G E E N BRUG T E V E R F E E S T J E • Hoewel de Parijse pracht en praal de tand des tijds over het algemeen goed doorstaat, kunnen verschillende bruggen in de stad wel wat aandacht gebruiken. Zo ook de Pont-Neuf, de oudste brug van Parijs, die al eerder een achttien jaar durende renovatie onderging. Wat letterlijk meeweegt in het belang om de brug zo snel mogelijk te renoveren zijn de vele hangslotjes die door toeristen, met romantische bedoelingen natuurlijk, aan de brug zijn gehangen. Maar ook de drie voetgangersbruggen over het Canal Saint-Martin worden de komende tijd aangepakt en in oude glorie hersteld. Het doel van deze opknapbeurt is het verstevigen van de fundering van deze bruggen over het kanaal. Daarnaast krijgen ze hun oorspronkelijke grijze kleur weer terug, waardoor ze er straks weer uitzien zoals 150 jaar geleden.
MAIRIE KOOPT CONCERTTEMPEL BATACLAN • Concertzaal Bataclan heeft een plekje in het hart van iedere Parijzenaar. De legendarische poptempel in het 11e arrondissement bestaat al sinds 1865 en de meest beroemde artiesten speelden er de sterren van de hemel. Daarnaast was het natuurlijk de plek waar in 2015 tijdens de aanslagen in Parijs meer dan negentig dodelijke slachtoffers vielen. Culturele instanties zoals Bataclan hebben het zwaar sinds de pandemie en dus besloot de gemeente in te grijpen. Omdat de Bataclan een sterke symbolische lading heeft sinds de aanslagen is het voor de mairie van groot belang om te zorgen dat de concertzaal deze crisis gaat overleven. Het prijskaartje dat aan de investering hangt is overigens niet mis: een schamele 1,4 miljoen heeft de mairie er voor over om de deuren van deze bijzondere concertzaal open te houden.
SYMBOOL
EN ROUTE
83
AUJOU R D’H U I À PA R I S
L’HISTOIRE DE PARIS • Musée de Carnavalet, het museum over de geschiedenis van de Franse lichtstad, was enkele jaren gesloten vanwege grootscheepse renovatie. Inmiddels is het in de Marais gelegen museum weer geopend, en het is een pareltje dat je absoluut niet mag overslaan. In het museum leer je de geschiedenis van Parijs kennen, van de prehistorie tot vandaag de dag. Naast geschiedenis vind je in Musée de Carnavalet een prachtige collectie meubels, andere bijzondere déco voorwerpen en zelfs een paar gereconstrueerde interieurs, zoals dat van de Marquise de Sévigné. Deze markiezin woonde negentien jaar in dit pand, Hôtel Carnavalet, op 23 rue de Sévigné in het 3e arrondissement.
E N F I N, L’O U V E RT U R E !
L A N G Z A A M • Onthaasten is iets dat de Parisiens en Parisiennes absoluut vreemd is. En dat de maximumsnelheid in de Franse hoofdstad deze zomer naar dertig kilometer per uur gaat, heeft dan ook onvermijdelijk gezorgd voor verhitte discussies. Burgemeester Anne Hidalgo beloofde het al in haar campagne van 2020 en nu maakt ze haar belofte dus waar. Niet alleen is de maatregel bedoeld om de verkeersveiligheid te vergroten, ook hoopt de gemeente op minder geluidshinder en een positieve impact op het klimaat. Afgezien van enkele boulevards en de ringweg mag je vanaf 30 augustus dus overal in Parijs nog maar dertig kilometer per uur rijden. Goed om in het achterhoofd te houden als je Parijs aandoet met de auto.
UN SANDWICH, S’IL VOUS PLAÎT! E T E N • In Nederland niet bekend, maar in Parijs een echt begrip: een banh-mi sandwich. Het geliefde broodje waarin de Franse en Vietnamese cultuur samenkomen kent zijn oorsprong in Frans Indochina. Deze stokbroodjes belegd met vlees of tofu, kruiden, wortel en natuurlijk rode peper lijken dan wel Frans van buiten, maar binnenin vind je een wervelwind van Vietnamese smaken. Mijn lievelingsadres? Panda Belleville (16 rue Louis Bonnet, 11e arr.). Maar ook bij Thieng Heng (50 avenue d’Ivry, 13e arr.) en Emi-Lee (21 rue des Messageries 10e arr.) zijn ze geweldig! Niet zo dol op aziatische smaken? De nieuwste hotspot voor een fantastische Franse sandwich is: Le Bon, le Beurre et le Truand (6 rue Bichat, 10e arr.). Wees wel op tijd, want op is ook écht op bij BBT.
84
EN ROUTE
Comme un escargot
JEROEN SW EIJEN woont en werkt al twintig jaar in Frankrijk. Is freelance journalist en heeft enkele boeken over Frankrijk op zijn naam staan.
Een mogelijke verjongingskuur?
Ik ben in het bezit van twee verschillende geboorteakten. Dat heeft een heleboel geduld, nog meer papierwerk en nog net geen zakken vol omkoopgeld gekost, maar het is wel gelukt. Ik hoopte met zo’n nieuwe geboorteakte er enkele jaartjes af te kunnen snoepen. Want waarom zou je de Franse nationaliteit aanvragen? Om één keer in de tien jaar geen moeite te hoeven doen om je Nederlandse paspoort te vernieuwen kan een aanleiding zijn, maar dat is wat drastisch. Ik woonde ook al jaren in Frankrijk; zowel werken als wonen als muziek maken was al die tijd gelukt zonder zo’n Franse plastic identiteitskaart in mijn portefeuille. Maar toen lunchte ik op een winderige novembermiddag met een lijsttrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen die nog iemand zocht op cultuur en communicatie, en tja, dat was wel erg aantrekkelijk. Natuurlijk kun je als Europeaan meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen en zelfs gekozen worden – wat ook gebeurde – maar pas later kwamen we erachter dat ik als Nederlander niet mijn ambitie als wethouder waar kon maken. Als wethouder heb je namelijk tekenbevoegdheid. Een Nederlander in naam van de Franse staat te laten tekenen, al is het maar voor een doos champagne, dát gaat ze hier net iets te ver. Voor zo’n délégation is de Franse nationaliteit vereist. Toen bleek dat ik mijn Nederlanderschap kon behouden, was er geen reden meer om níét de Franse nationaliteit aan te vragen. Ik woonde al genoeg jaren in Frankrijk en was ook al genoeg jaren getrouwd om voor de ‘makkelijke’ weg te kunnen kiezen – het verschil met de andere situatie is voornamelijk de hoogte van de berg papier. Toch is ook die eenvoudigere weg niet echt gunstig voor het milieu: het kost toch minstens een klein boompje aan diploma’s, contracten, werkgeversverklaringen, Nederlandse meertalige uittreksels en ga zo maar door. Als die berg papier eenmaal is goedgekeurd en compleet bevonden, dan mag je op bezoek op de prefectuur. Daar krijg je geen koffie maar wel een interessant vraaggesprek, samen met je partner, over wat je gemeenschappelijke bezigheden zijn (euh ...) en of je ook Franse vrienden hebt. De missie van de ambtenaar was om te ontdekken of ik wel genoeg geïntegreerd was – en
De agent was vooral geïnteresseerd in de nieuwbouw van de gendarmerie
dat is een kwestie van hokjes invullen. Daarna mag je op bezoek bij de gendarmerie. Daar kreeg ik wel koffie en was de dienstdoende gendarme – met wie ik niet lang daarvoor de veiligheid van het Fête de la Musique had georganiseerd – vooral geïnteresseerd in de nieuwbouw van de gendarmerie, de politieke actualiteit van de gemeente. ‘Met die vragen zit het wel goed,’ zei hij, en liet doorschemeren dat hij vooral ‘gevaarlijke’ vragen moest stellen om mij als terrorist te ontmaskeren. Eigenlijk moeten ze ook langskomen om te kijken of je tandpasta wel staat waar je zegt te wonen. Een berg papier, twee gesprekken, eventueel een huisbezoek… en dan begint het wachten tot in Rezé je dossier boven op de stapel terecht is gekomen. Aan de traditionele ceremonie op de prefectuur waar je met de hand op het hart de Marseillaise mag komen zingen alvorens het officieel naturalisatiedecreet in ontvangst te nemen ben ik wonderlijk genoeg ontsnapt. Helaas, op beide geboorteakten staat dezelfde geboortedatum. Ondanks dat de tweede akte pas veel later aangemaakt is dan de eerste, ben ik er niet jonger op geworden! n
EN ROUTE
85
Moeite met Frans spreken én verstaan?
Met de Conversatiecursussen Frans van Taaldolfijn is dat voorgoed verleden tijd!
We zingen gewoon door!
Vraag nu geheel vrijblijvend een proefles aan via
WWW.FRANSCONVERSATIE.NL Inspirerende online koorprojecten voor klein ensemble – Online zangles
www.ankevocal.com Elvira van der Sluis
Tel. +33 (0)5 53 29 40 90
BEN JIJ AL LID VAN DE EN ROUTE FACEBOOKGROEP?
FACEBOOK.COM/GROUPS/ENROUTEGROEP
Vivian Maier 15 september 2021 t/m 16 januari 2022 Musée du Luxembourg
24 Tips In Parijs en Frankrijk
AGENDA
Maatregelen i.v.m. Corona kunnen ervoor zorgen dat evenementen en/of tentoonstellingen niet door kunnen gaan. Check altijd vooraf even de betreffende website.
EN ENROUTE ROUTE
87 87
ag e n da
pa r i j s
Arc de Triomphe ingepakt Evenement – 18 september t/m 3 oktober Het is alweer een hele tijd geleden dat de Parijse Pont Neuf ingepakt werd door Christo. Nu valt die eer te beurt aan de Arc de Tromphe. Na de dood van Christo, op 31 mei 2020, heeft het team van Christo en Jeanne-Claude het project in hun geest voortgezet. De Arc de Triomphe zal worden ingepakt in 25.000 vierkante meter zilverblauw herbruikbaar polypropyleendoek. Tijdens dit evenement blijft het monument voor publiek geopend. ARC DE TRIOMPHE, PLACE CHARLES-DE-GAULLE-ÉTOILE
THE WORLD OF BANSKY Expo – t/m 31 december 2021 Bij deze bijzondere expositie staat het werk van de beroemde street artist Banksy centraal. Met zijn provocerende en unieke stijl is hij al sinds midden jaren negentig een legende, al weet niemand wie hij in het echt is. Deze tentoonstelling van ruim honderd werken wil je in de gelegenheid stellen toch een beetje tot hem door te dringen. 44 RUE DU FAUBOURG MONTMARTRE - THEWORLDOFBANKSY.FR
Festival Marin Marais Concerten – 18 september t/m 18 oktober
Picasso - Rodin Expo – t/m 2 januari 2022 Voor deze tentoonstelling slaan het Musée Rodin en het Musée national Picasso-Paris slaan de handen ineen. Deze uitzonderlijke samenwerking tussen beide grote musea biedt een unieke kijk op deze geniale kunstenaars, die elk op zijn manier de weg hebben gebaand naar de moderniteit in de kunst. De tentoonstelling nodigt de bezoeker uit om de werken van Rodin (1840-1917) en Picasso (1881-1973) opnieuw te ontdekken. MUSÉE NATIONAL PICASSO-PARIS, 5 RUE DE THORIGNY - MUSEEPICASSOPARIS.FR
88
EN ROUTE
Met de eerste jaargang van dit festival werd in 2006 de 350e geboortedag herdacht van Marin Marais, die ondanks zijn eenvoudige komaf bijna veertig jaar lang muzikant en componist was aan het hof van de Zonnekoning Lodewijk XIV. Tijdens het festival vind je de barokmuziek op meerdere locaties in Parijs, maar vooral in de Temple du Foyer de l’Âme nabij het place de la Bastille. FMAD.PAGESPERSO-ORANGE.FR/FESTMARAIS.HTM
VIVEMENT LE CINÉMA ! Expo – 28 september t/m 16 januari Deze unieke tentoonstelling beschrijft de eerste jaren van de Franse film aan het begin van de 20e eeuw, toen de filmmakers volop met mogelijkheden experimenteerden. Hoe verhield dit nieuwe medium zich tot de kunsten en de fotografie? Welke onderwerpen werden in de beginjaren vastgelegd, hoe en waarom? Het Musée d’Orsay biedt een boeiend overzicht van de eerste experimentele jaren van de film. MUSÉE D’ORSAY, 1 RUE DE LA LÉGION D’HONNEUR MUSEE-ORSAY.FR
DAMIEN HIRST, CERISIERS EN FLEURS Expo – t/m 2 januari 2022
La peinture incarnée Expo – 15 september 2021 t/m 10 januari 2022 Dubbeltentoonstelling van de werken van de Russisch schilder uit de Parijse School Chaïm Soutine (1893-1943) en de expressionistische Amerikaanse schilder van Nederlandse afkomst Willem de Kooning (1904-1997). De expositie laat zien hoe De Kooning, bewonderaar van het werk van Soutine, zich door diens artistieke werk heeft laten beïnvloeden. MUSÉE DE L’ORANGERIE, JARDIN DES TUILERIES MUSEE-ORANGERGIE.FR
Expositie van de Britse hedendaagse kunstenaar Damien Hirst, aan de hand van zijn nieuwste serie schilderijen Cerisiers en Fleurs – bloeiende kersenbomen. Deze serie is een eerbetoon aan de grote artistieke bewegingen uit het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw en markeert het hoogtepunt van het onderzoek dat Hirst sinds het begin van zijn carrière verricht naar kleur, schoonheid, perceptie en de rol van de artiest. FONDATION CARTIER POUR L’ART CONTEMPORAIN, 261 BOULEVARD RASPAIL FONDATIONCARTIER
Vi va n Ma ier Expo – 15 september 2021 t/m 16 januari 2022 – Vivian Maier wordt beschouwd als een van de grootste fotografes van de 20e eeuw. In het hart van de Amerikaanse samenleving, eerst in New York (1951) en vervolgens in Chicago (1956), observeerde zij het stedelijk weefsel dat de grote sociale en politieke veranderingen uit die tijd weerspiegelde. De keerzijde van die moderne Amerikaanse droom vormt de essentie van het werk van Maier. De tentoonstelling toont de volle omvang van haar werk en plaatst het in de geschiedenis van de fotografie. MUSÉE DU LUXEMBOURG, 19 RUE DE VAUGIRARD - MUSEEDULUXEMBOURG.FR
EN ROUTE
89
ag e n da
pa r i j s
TASTE OF PARIS 2021 Sport – 10 oktober Bij de eerste editie van de 20 km van Parijs op 28 oktober 1979 stonden er zo’n 8.000 hardlopers aan de start. Ruim dertig jaar laten wordt er 30.000 deelnemers verwacht voor deze hardloopwedstrijd, bedacht door atleet Michel Jazy. Dit evenement is een mooi alternatief voor wie de marathon te lang is. Er wordt gestart bij de Pont d’Iéna, waarna de lopers via het bois de Boulogne naar de finish onderaan de Eiffeltoren rennen. 20KMDEPARIS.COM
HOW TO BECOME A PARISIAN IN ONE HOUR
Evenement – 16 t/m 19 september Dit jaarlijkse gastronomische evenement vindt dit jaar plaats in het tijdelijke Grand Palais Éphémère. Het zijn vier feestelijke dagen vol proeverijen van bijzondere gerechten en de specialiteiten van de beste restaurants van Parijs. Taste of Paris geeft een blik op de nieuwste trends in de gastronomie, en biedt kooklessen en ontmoetingen met topkoks. GRAND PALAIS ÉPHÉMÈRE, PLACE JOFFRE - PARIS.TASTEFESTIVALS.COM
Voorstelling – t/m 31 december Altijd al een echte Parijzenaar willen worden? De Franse stand-up comedien Olivier Giraud legt het je in een hilarische show allemaal uit. Een volledig Engelstalige show waarin alle maniertjes en eigenaardigheden van de bewoners van de lichtstad aan bod komen. THÉÂTRE DES NOUVEAUTÉS, 24 BLVD. POISSONNIÈRE - OLIVIERGIRAUD.COM
PARIS SANS VOITURE 19 september – De hele stad autovrij! Een hele zondag is Paris afgesloten voor autoverkeer en wordt de stad overgelaten aan voetgangers en fietsers. Er worden op veel plekken gratis evenementen georganiseerd. Trek je wandelschoenen aan of spring op de fiets, en ga in alle rust op pad om van Parijs te genieten. PARISSANSVOITURE.ORG
90
EN ROUTE
ag e n da
f ra n k r i j k
Gilberto Gil
NANCY JAZZ PULSATIONS Festival – 2 t/m 16 oktober Dit grote jazzfestival in Lotharingen biedt een geweldige reden voor de lief hebbers van jazz om dit najaar eens naar Nancy te gaan. Nancy Jazz Pulsations vindt in 2021 voor de 48e keer plaats. De concerten vinden overal in de stad plaats, van het chapiteau de la Pépinière tot aan de weelderige Salle Poirel. Het is meer dan alleen jazz, ook elektro, blues, reggae, chanson, funk, metal en rap bepalen twee weken lang het muzikale tempo in de stad. NANCY (MEURTHE-ET-MOSELLE), NANCYJAZZPULSATIONS.COM
Vive la Magie Festival – van oktober 2021 t/m maart 2022 – Het rondreizende internationale festival Vive la Magie trekt ook deze wintermaanden weer heel Frankrijk door. Het festival trekt illustionisten en goochelaars uit de hele wereld, die in een hele reeks grote en kleine Franse steden optreden, Lyon, Bordeaux, Lille, Rennes, Montélimar… Lief hebbers van illusie komen deze winter in heel Frankrijk aan hun trekken. VIVELAMAGIE.COM
Les Secrets de Modigliani Expo – t/m 20 februari 2022 Met de herdenking van de 100e sterfdag van de beroemde Italiaanse schilder Modigliani in het oog, had het Lille Métropole Musée d’art moderne, d’art contemporain et d’art brut (LaM) al in oktober 2020 een overzichtstentoonstelling gepland, die vanwege de pandemie uitgesteld en verlengd is. Een bijzondere opstelling binnen de permanente collectie van het museum onthult de resultaten van het nieuwste wetenschappelijk onderzoek naar de werken van Modigliani. LAM, 1 ALLÉE DU MUSÉE, VILLENEUVE D’ASCQ (NORD) - MUSEE-LAM.FR
LOUVRE&PICASSO Het Louvre en het werk van Pablo Picasso (1881-1973) zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanaf zijn allereerste bezoek in 1900 tot aan de tentoonstelling van zijn eigen werk in de Grande Galerie in 1971, staat dit emblematische museum op een bijzondere plaats de verbeelding van de kunstenaar. Talloze creaties van Picasso komen voort uit tekeningen, gravures, schilderijen, sculpturen of kunstwerken die in het Louvre worden bewaard. MUSÉE DU LOUVRE-LENS, 99 RUE PAUL BERT, LENS (PAS-DE-CALAIS) – LOUVRELENS
EN ROUTE
91
ag e n da
f ra n k r i j k
Fête des Vins de Chablis Wijnfeest – 23 en 24 oktober Voor wie niet al te ver naar het zuiden wil rijden voor een goed wijnfeest, krijgt dit jaar in Chablis in de noordelijke Bourgogne een uitgelezen gelegenheid. Wijnbouwers presenteren de oogsten van dit jaar en laten hun wijnen proeven, te midden van andere streekproducten uit de Yonne. Op zaterdagavond organiseert de vereniging Les Piliers Chablisiens een gargantuesk banket in de wijnkelders van Le Petit Pontigny. CHABLIS (YONNE) - CHABLIS.FR
NUITS ROMANTIQUES Festival – 24 september t/m 2 oktober Dit jaarlijkse festival van klassieke muziek vindt plaats rondom het lac du Bourget bij Aix-les-Bains. Het is een ideale plek waarbij vooral de romantische periode in de muziek centraal staat. Elk jaar staat een bekend componist uit die tijd speciaal in het voetlicht, en dit jaar dat Sergej Prokofjev (1891-1953). AIX-LES-BAINS (SAVOIE) - NUITSROMANTIQUES.COM
Festival Lumière Festival – 9 t/m 17 oktober Dit filmfestival is uitgegroeid tot hét jaarlijkse evenement van de klassieke film. In Lyon, de bakermat van de cinématographie, viert de filmwereld haar energie en koestert zij haar erfgoed. Dit jaar met 190 films in 60 zalen verspreid over de hele stad en haar agglomeratie. LYON (RHÔNE)B - FESTIVAL-LUMIERE.ORG
Jardin des Arts Expo – t/m 31 oktober Als opmaat naar de bijzondere 20e verjaardag in 2022, organiseren de Entrepreneurs Mécènes in samenwerking met de Bretonse gemeente Châteaubourg ook dit jaar weer een verrassende expositie van monumentale kunst en land art in het park van Ar Milin’, in de straten van het dorp en langs de oevers van de rivier. Zes Franse hedendaagse kunstenaars presenteren er hun werken, waarvan enkele speciaal voor de gelegenheid gecreëerd zijn. CHÂTEAUBOURG (ILLE-ET-VILAINE) LESENTREPRENEURSMECENES.FR
92
EN ROUTE
42E FESTIVAL D’AMBRONAY
Festival – 10 september t/m 3 oktober In de prachtige abdij van Ambronay, ten noordoosten van Lyon, klinken ook in september weer de mooiste noten van Monteverdi, Bach en andere componisten uit de barok. Vier weken lang meerdere concerten per dag, zowel ’s ochtends, ’s middags als ’s avonds. Wil je een klassiek tintje geven aan je reis naar Zuid-Frankrijk, dan is Ambronay een tussenstop waard. PLACE DE L’ABBAYE, AMBRONAY (AIN) FESTIVAL.AMBRONAY.ORG
Nuits de Champagne Festival – 24 t/m 30 oktober Combineer je bezoek aan de Champagnestreek dit najaar eens met het moderne chanson, waar dit festival in Troyes al enkele decennia een podium aan biedt. Dit jaar met onder meer Jane Birkin (26 oktober). TROYES (AUBE) - NUITSDECHAMPAGNE
Sport – 25 september Wil je op een sportieve manier de bijzondere Rhônedelta ontdekken? Schrijf je dan nu in voor dit hardloopevenement dat voor de 6e keer wordt georganiseerd. De Grand Raid is een parcours van 84 kilometer tussen Salin-deGiraud en de finish in AiguesMortes, dat je individueel of in teamverband af kunt leggen. Er zijn ook andere afstanden (hele en halve marathon, trail en nordic walking), en dat alles met een muzikale omlijsting, streekproducten en festiviteiten in Aigues-Mortes en omstreken. GRANDRAIDCAMARGUE.FR
18 en 19 september – Dit Europese initiatief om een weekend per jaar speciale aandacht te besteden aan ons erfgoed kent in Frankrijk een zeer grote weerklank. In meer dan 15.000 kastelen, paleizen, musea, kerken, abdijen en andere historische gebouwen zet men de deuren wagenwijd open – ook vaak plekken waar je normaal gesproken niet komt. Bijzondere evenementen en rondleidingen, het is een weekend om van te smullen. HEEL FRANKRIJK - JOURNEESDUPATRIMOINE.CULTURE.GOUV.FR
EN ROUTE
93
nederland Onderstaande activiteiten zijn slechts een kleine greep uit het grote culturele aanbod van onze afdelingen. Ga voor de exacte locaties, aanvangstijden en meer informatie naar AFPB.nl en klik op de desbetreffende Alliance Française. Samenstelling: Marijke Janssen
Culturele agenda van de Alliance Française des Pays-Bas componist Marco van Koppenhagen en de Franse zangeres/tekstschrijfster Mademoiselle Vague (Stéphanie Raimbault). Het is een vrolijke gelegenheid om ons in de Franse cultuur onder te dompelen. 15 september in Wijkcentrum De Groene Hoven Alliance Française Apeldoorn SOIREE MUSICALE MET DAVINE Een zangeres met respect voor het traditionele Franse chanson in combinatie met haar eigen, vernieuwende sound gevormd door de synthese van akoestische en elektronische (vintage) instrumenten. Het belooft een feestje te worden! 03 oktober – in het Koelhuis Zutphen Alliance Française Deventer i.s.m. Alliance Française Zutphen 29 oktober – in Triade Alliance Française Den Helder FILM BY THE SEA: VIVE LA FRANCE! Ook dit jaar kent Film by the Sea een competitieprogramma met Franstalige films onder de naam Vive le Cinéma. Acht Franstalige films dingen mee naar de Prix TV5MONDE. Het programma wordt ondersteund door o.a. de Alliance Française en TV5MONDE. Bekijk de speeltijden en locaties op de website van Film by the Sea. 11 september in CineCity Vlissingen Alliance Française des Pays-Bas SOIRÉE DE RENTRÉE MET AKOESTISCH DUO NOVAKOSKI Een duo dat geïnspireerd is door de Franse muziekcultuur en ‘La Belle Époque’ en bestaat uit de Nederlandse gitarist/
94
EN ROUTE
CONCERT AUTOUR DU MONDE Zangeres Charlotte Haesen en gitarist Philip Breidenbach nemen u mee op een muzikale reis door het Franse chanson. In ‘Autour du monde’ beweegt het duo zich door verschillende muziekstijlen met speels gemak en indrukwekkende virtuositeit. Op-en-top op elkaar ingespeeld combineren ze originele
composities en hun eigen arrangementen van bekende stukken tot een tijdloos repertoire vol verhalen en emoties. 09 oktober – in Theater ’t Hof Alliance Française Arnhem 10 oktober – in Wijkcentrum Overdie Alliance Française Alkmaar LEZING: LA PATISSERIE FRANÇAISE Tijdens deze lezing toont Violaine Fournier enkele korte video’s en komt zij met keukengerei, speciaal voor gebak.
Ze laat ons raden waarvoor het dient en zegt het Franse woord ervoor. De lezing is informatief (historisch, een beetje technisch, artistiek) maar ook ludiek, interactief en humoristisch. Na afloop een kleine proeverij. De lezing is in het Frans. 10 november in de Vredebergkerk Oosterbeek Alliance Française Arnhem
CAFÉ FRANÇAIS Diverse Alliances Françaises houden regelmatig een Café français. Dé kans voor alle liefhebbers van de Franse taal om informeel, onder het genot van een drankje, met elkaar Frans te spreken over allerlei onderwerpen, want het motto luidt: ‘Grijp die kans en spreek Frans!’ Een Café français is vaak de enige gelegenheid om samen ongedwongen Frans te spreken of te oefenen. Een mooie kans om de kennis van het Frans in praktijk te brengen, want bij het Café Français, on parle français! Wellicht ook bij u in de buurt!
ÀTA QUESTION DE GOÛT
Paola Westbeek belicht La noix du Périgord
‘OP DIT NIVEAU MAG JE GEEN FOUTEN MAKEN’ Interview met Amaury Bouhours
VELOUTÉ
Koken met Laura Jane Heppener
EN ROUTE
95
À TA BLE – QUESTION DE GOÛT
WALNOTEN KENNEN EEN LANGE CULTURELE EN
GASTRONOMISCHE GESCHIEDENIS IN HET ZUIDWESTEN VAN FRANKRIJK. SAMEN MET EEND, TRUFFELS, LAM, AARDBEIEN, KASTANJES EN WIJN BEHOREN ZE TOT DE BELANGRIJKSTE PRODUCTEN VAN DEZE STREEK .
Paola Westbeek is culinair journalist en schrijft ook graag over Franse wijnen, kunst, cultuur en bijzondere plekken. In de rubriek ‘Question de Goût belicht ze de geschiedenis van een typisch Frans product – thefrenchlife.org
Archeologische vondsten bewijzen dat mensen al 17.000 oktober geoogst als ze vanzelf uit de boom vallen. De jaar geleden walnoten aten. Halverwege de middeleeuGrandejan uit Sarlat wordt, net als de Corne en de Franwen dienden ze zelfs als betaalmiddel. In de 13e eeuw quette, gepeld en gedroogd verkocht en is ideaal om te werden belastingen aan de cisterciënzerkloosters betaald verwerken in allerlei recepten. Ik hak ze grof en strooi met walnotenolie, die toen net zo kostbaar was als goud. ze over mijn salade périgourdine met gésiers (gekonfijte Walnotenolie werd gebruikt in lampen, in de schilderkunst eendenmaagjes) en flinterdunne plakjes gerookte eenen om te koken. Vanaf de 15e eeuw zorgde de olie voor denborst. Een handje walnoten is een verantwoord een grote economisch impuls en kort daarna begon via tussendoortje, maar ze zijn net zo gezond als je ze in Bordeaux de export naar andere Europese landen. pure chocolade doopt en daarna met een laagje cacaIn de 18e eeuw was walnotenolie onmisbaar in de opoeder bestrooit, want vergeet niet dat cacao barst regionale keuken. Terwijl men in het noorden van het land van de antioxidanten! de voorkeur gaf aan boter en in mediterrane gebieden Wie zich door professionele chefs wilt laten inspiaan olijfolie, gebruikte driekwart van de bevolking vanaf reren kan aanschuiven bij een van de vele uitstekende de Limousin tot aan de Pyreneeën walnotenolie om te restaurants langs de Route de la Noix, zoals Le Relais du koken. Bijna elk huishouden had een walnotenboom Quercy in Meyssac waar ze een speciaal walnootmenu en elk dorpje tenminste één oliemolen. Niets van de aanbieden. Als voorgerecht: meloen met vin de noix. walnotenboom werd verspild: van de bladeren maakHet hoofdgerecht is kalfsvlees met walnotenjus en als ten ze een aromatische vin de noix; van het hout werden dessert is er walnotentaart. De culinaire route passeert meubels vervaardigd; en de fijngemalen door mooie dorpen als Rocamadour en Neuvic. Je komt doppen werden gestrooid op de vloer van er walnoten producteurs tegen en molens waar je verse broodovens om de onderkant van broden olie kunt proeven en kopen. In Le Moulin de la Veyssière schoon te houden van roetaanslag. in Neuvic bijvoorbeeld, maakt de familie Elias sinds 1857 In 2004 kreeg la noix du Périgord de een prijswinnende walnotenolie. Appellation d’Origine Protégée (A.O.P.) Walnotenolie is niet goedkoop. Voor een fles van certificering en eerder dit jaar werd de 200 ml betaal je tussen de tien en twintig euro, maar officiële erkenning ook aan de olie toegehet geld is het zeker waard. Met enkele druppels geef kend. Vandaag wordt jaarlijks ongeveer je gebakken coquilles of gepocheerde vis een verfijnde 2.000 ton walnoten geproduceerd in 612 touch. De ultieme manier om de noten en olie te proeven? gemeenten verspreid over de departemenBeleg een stuk walnotenbrood met geitenkaas, rooster ten Dordogne, Lot, Corrèze, Charente, Aveyron en Loteven onder de grill en maak af met gehakte walnoten et-Garonne. Er zijn vier verschillende soorten, elk met en enkele druppels olie! zijn eigen karakteristieke smaak en textuur. Walnoten worden tot olie geperst en gepeld of in de dop verkocht (vers en gedroogd). De meest traditionele is de Marbot, een grote, ronde walnoot. Wat de Marbot zo bijzonder maakt is dat hij vroeg – vanaf medio-september – geoogst kan worden en vers heerlijk smaakt. Verse walnoten zijn romig wit, hebben een licht bittertje en doen het uitstekend bij een kaasplank. Omdat ze zo kwetsbaar zijn, moet je ze in de koelkast bewaren en snel opeten. De Franquette, die een ovale vorm heeft en iets milder smaakt, kan ook vers gegeten worden. Walnoten die gedroogd worden verkocht, zoals de Corne, worden pas vanaf
MET ENKELE DRUPPELS WALNOOTOLIE GEEF JE GEBAKKEN COQUILLES EEN VERFIJNDE TOUCH
96
EN ROUTE
La noix du Périgord DE TROEF VAN HET ZUIDWESTEN
EN ROUTE
97
À TA BLE
‘Op dit niveau mag je geen fouten maken’ DE JONGE FRANSE CHEF-KOK AMAURY BOUHOURS K R E EG T I J DE NS DE CORONACR ISIS E E N W E L H E E L A A NTR EK K ELIJK A A NBOD: TOEN IN M A A RT 2020 EXECU TI V E CHEF JOCELY N HER L A ND V ERTROK BIJ HET WER ELDBEROEMDE DRIESTER R ENR ESTAUR ANT LE MEURICE VAN ALAIN DUCASSE, WERD BOUHOURS GEVRAAGD OM HEM OP TE VOLGEN. ZIJN ANTWOORD LAAT ZICH NIET MOEILIJK RADEN. WE ZOCHTEN HEM OP IN ZIJN NIEUWE WERKOMGEVING. T E K S T: M A R I N A D E M A S S I A C – B E E L D : K S E N I A K U Z N E T S O VA PHO T O G R A PH Y & PI E R R E MON E T TA
98
EN ROUTE
EN ROUTE
99
Kun je je carrière in een notendop beschrijven? ‘Ik kom uit de regio Parijs, het departement Hautsde-Seine om precies te zijn. Op mijn zesde verhuisden we naar Compiègne in de Oise, een hele mooie streek waar veel bossen zijn. Dankzij die verhuizing kwam ik al jong in aanraking met onze mooie natuur en het respect voor de producten die daarbij horen. Nadat ik mijn diploma op de Lycée Hôtelier Le Corbusier Soisson had behaald, ben ik gaan werken voor Alain Ducasse bij restaurant Louis XV in Monaco en bij restaurant Plaza Athénée in Parijs. In 2015 kreeg ik de kans om sous-chef te worden bij Adrien Trouilloud, van restaurant Lasserre in Parijs. Een jaar later sloot ik me aan bij Le Meurice als chef de cuisine, en sinds 2020 ben ik executive chef.’ Wat kook je het liefst? ‘Ik houd ervan om eenvoudige gerechten te bereiden. Denk aan een geroosterde kip, een hele zeebaars of een mals lammetje. Als ik kook, wil ik dat mensen plezier beleven aan mijn gerechten en dat zij dat plezier met elkaar kunnen delen.’ Hoe zou je je kookstijl omschrijven? ‘In Le Dali, het meer toegankelijke restaurant waar ik eveneens executive chef ben, serveren we frisse, moderne en seizoensgebonden gerechten. Ons menu is daar vooral niet ingewikkeld en bewerkelijk. Ik merk dat gasten daar op zoek zijn naar pure smaken. Verse kruiden en bloemen maken onderdeel uit van mijn kookstijl. Het idee is om elk seizoen op het bord te vertegenwoordigen. De lente en zomer zijn bijvoorbeeld erg kleurrijk, en gerechten vragen dan om een bepaalde frisheid.’
100
EN ROUTE
‘Het idee is om elk seizoen op het bord te vertegenwoordigen’ Je kookt zoveel mogelijk met lokale producten. Waarom is dat? ‘Ik vind het belangrijk om de herkomst van producten te kunnen traceren. Ik ontmoet mijn leveranciers dan ook graag, om te begrijpen hoe zij werken. Dat geeft me niet alleen meer kennis over hoe ik hun producten zo goed mogelijk kan bereiden, maar het voegt ook iets toe aan het verhaal naar mijn team en de gasten. Duurzaamheid krijgt een steeds centralere rol binnen ons vak.’ Wat bestellen je gasten het meest? ‘Dat is erg afhankelijk van het seizoen. Maar de kwartel uit de Landes met cantharellen, abrikozen, amandelen en basilicum is erg populair in Le Dali.’ Kun je je topniveau fouten permitteren? ‘Nee, eigenlijk niet. We werken in een ‘Palace Hotel’ waar van ons verwacht wordt dat we uitmuntende gerechten serveren. Dat is een grote druk, maar wel een gezonde en ook een motiverende druk.’
HOTEL LE MEURICE 228 rue de Rivoli, Paris (metro Concorde) dorchestercollection.com Instagram: @lemeuriceparis @amaurybouhours
À TA BLE
Noix de veau au couteau câpres estragon
RECEPT De vinaigrette van Amaury
Fleurs de courgette en tempura
Voor twee à vier personen Ingrediënten 300 cl consommé de canard 10 gram xeresazijn 10 gram sjalotjes in azijn 1 gram zout 2 gram witte peper 75 gram olijfolie 1 gram fijngehakte knoflook Bereiding Kook de consommé de canard in tot het een stroop vormt. Voeg de azijn, sjalotjes, peper, zout en knoflook toe. Meng met een garde de olijfolie door het geheel. Het beste is om de vinaigrette op een bak met ijsklontjes op te kloppen zodat er een romige substantie ontstaat.
Le Dali
EN ROUTE
101
t Velou é
À TA BLE – R ECEPT
Voorgerecht voor 4 personen
Een velouté is een fluweelzachte, romige soep die als voorgerecht wordt opgediend. Er zijn talloze variaties denkbaar. Ik koos voor een velouté de potiron-fromage de chèvre avec brochettes de crevettes, dus met pompoen, geitenkaas en garnalen. Ingrediënten • 350 gram pompoen in blokjes • 1 prei • 3 tenen knoflook • 100 gram zachte geitenkaas • 350 ml kippenbouillon • 50 gram crème fraîche • 1 eetlepel paprikapoeder • 1 eetlepel boter • 1 eetlepel olijfolie • 8 grote garnalen • 4 plakjes ontbijtspek • bosje muntblaadjes • peper en zout
Bereiding
Laura Jane Heppener heeft een grote passie voor Frankrijk, koken én fotograferen. Volg haar op Instagram: made.by.laurajane
102
EN ROUTE
Was de prei en snijd alleen het witte gedeelte in dunne plakjes. Snijd de pompoen, ontpit en hak het vruchtvlees in kleine blokjes. Pel de knoflook en hak de tenen fijn. +++ Doe de boter in een pan, laat smelten en voeg dan de pompoen, prei, knoflook en paprikapoeder toe. Fruit het even aan en voeg dan de kippenbouillon toe. +++ Laat het in zo’n 20 minuten goed gaar worden op matig vuur met het deksel op de pan. +++ Voeg de geitenkaas toe en pureer alles met de staafmixer of in de blender tot een fluweelzachte soep. +++ Proef even voor en voeg naar wens nog peper en zout toe. +++ Halveer ieder plakje ontbijtspek in de lengte en rol strak om de garnalen heen. Rijg de garnalen per 2 aan een spiesje en bak ze in een koekenpan met een eetlepel olijfolie gaar en knapperig. +++ Verdeel de velouté over 4 hittebestendige glazen. Doe een dessertlepeltje crème fraîche in ieder glas en garneer met een takje munt en de brochettes.
EN ROUTE
103
Bekijk het volledige aanbod op www.maisonenfrance.com Zelf adverteren? Dat kan al een jaar lang voor € 95. Abonnees van Maison en France, En Route of Côte & Provence adverteren met € 30 korting
GEHEEL VER NIEUW DE WEBSITE!
LALINDE
SAINT-SAVIN
Monumentaal stadskasteel
Prachtig authentiek dorpshuis
Met z’n 1.000 jaar oude oorsprong uniek in zijn soort, gelegen op een terp (motte) in het midden van een klein rustig dorp in het hart van de Dordogne. De gerestaureerde donjon (vierkante Middeleeuwse toren), 30 meter hoog (de oudste Middeleeuwse verdedigingstoren van de streek Aquitaine), de muren van het oude kasteel, de ontvangsthal en de kapel (nu het woonhuis) vormen een bijzonder geheel dat hele dorp domineert.
Dit prachtige huis in onberispelijke staat is te koop in het oude centrum van Saint Savin, Het dateert waarschijnlijk uit de 15e eeuw en is een van de oudste huizen van het dorp. Het heeft een mooie binnenplaats en aangelegde tuin met een achteringang. Drie slaapkamers en een grote studeerkamer, ook bruikbaar als slaapkamer. Garage en tuinhuisje voor houtopslag. Dit huis heeft alles om je te verleiden!
DENNEVY
DRÔME
Familiehuis aan Canal du Centre
Voormalig klooster in de Provence
Traditioneel stenen dorpshuis met 8 kamers en 248 m², dicht bij de natuur, zonder inkijk, met 5 slaapkamers boven, een studio op de begane grond. De grote omheinde tuin kijkt uit over het Canal du Centre, een waterweg met een fietspad, de Voie Verte. Diverse nog te renoveren bijgebouwen.
Een echte ‘coup de coeur’; prachtige natuurstenen mas met een woonoppervlak van ca. 210 m², een zwembad van ca. 5 x 10 meter met overkapping, grote bijgebouwen van meer dan 200 m², een terrein van ca. 5.000 m² met onder andere olijfbomen, truffeleiken en mediterrane planten en bomen. Dit voormalige klooster uit de 13e eeuw met binnenplaats is een bezichtiging waard ...
DORDOGNE - € 852.000
BOURGOGNE - € 325.000
VIENNE - € 169.000
PROVENCE - € 630.000
Maison en France Kasteeldag Landgoed Zonheuvel, Doorn Zondag 28 november 2021
entree: € 15 voorverkoop: € 12,50 abonnees: gratis!
Jaarlijks event voor kopers, eigenaren en verkopers van een huis in Frankrijk • Persoonlijk advies over uw huis • Seminars over actuele onderwerpen • Aanbod van professionals en particulieren • Regionale verenigingen uit Frankrijk • Verenigingen van eigenaren
Meer informatie en tickets: www.maisonenfrance.com
Volgende keer in EN ROUTE Ontdek hip Bordeaux! In de voetsporen van Jean-Paul Sartre Château de Chambord & Val-de-Loire Regiospecial Côte d’Azur De Dordogne van binnenuit En nog veel meer!
ER#174 winter 2021
JAARGANG 24 n NAZOMER 2021
106
EN ROUTE
ZO VERKOOP JE JE WONING
Verleid kopers met topfoto’s
OCCITANIE ‘ZO MOOI, DIE RUSTIEKE EENVOUD!’
WONEN IN WEELDE
Een authentieke mas in de Provence EEN PARADIJS MET ZORGEN
Zij keerden terug uit de Cevennen
€ 8,75
L E S
P I E D S
D A N S
NAZOMER 2021
L ’ E A U
L’été Indien sur la Côte
REPORTAGE L’ARRIÈRE-PAYS: PARELS IN HET ACHTERLAND VAN NICE
INSPIRATIE LE MONDE TUBISTE DE FERNAND LÉGER
BELEVEN SAINT-RÉMY-DE-PROVENCE: CREATIEVE BROEDPLAATS
MENS DE B&B VAN DINA EN GUY: DE LUXE VAN EENVOUD
QUOI DE NEUF À MONACO
DE ZOMERSE CUISINE NISSARDE
DE INDRUKWEKKENDE ROUTE DES GRANDES ALPES
RENIE’S FRANSE KEUKEN
€ 7, 9 5
BP
BE S T E M M I NGE N ~ C U LT U U R ~ GE SC H I E DE N IS ~ C U L I N A I R ~ M E NSE N ~ ON ROE R E N D G OE D
CÔTE & PROVENCE
STREEKRECEPT: aligot WONEN & WERKEN: Elise werd receptioniste op een vakantiepark TUINTIPS: welke boom past bij jouw tuin? CHAMBRES & GÎTES: werk samen met het plaatselijke Office de Tourisme FISCAAL: hoe beperk je belasting op de overwaarde? REPORTAGE: de Nederlandse Vereniging Languedoc-Roussillon En nog veel meer! A V E C
8 7 10 9 6 6 613 7 0 2 - 0 2 10 3
Quoi de neuf à Monaco? De bijzondere wereld van Fernand Léger De zomerse cuisine Nissarde Saint-Rémy-de-Provence: van slapende stenen en bruisende creativiteit Mariaverschijningen in de Provence
EMIGEREN IN CORONATIJD
Een nieuw leven in de Tarn-et-Garonne
N A Z O M E R 2021 – L’ É T É I N D I E N S U R L A C Ô T E
In het nazomernummer van CÔTE & PROVENCE
AAN
CÔTE & PROVENCE
Occitanie: ‘Zo mooi, die rustieke eenvoud!’ Emigeren in coronatijd Verleid je kopers met topfoto’s Binnenkijken bij ... een luxe Provençaalse villa Een paradijs met zorgen: zij keerden terug
T
N HUIZE BOD!
BP
In het nazomernummer van MAISON EN FRANCE
EXTR A GROO
JAARGANG 24 n NAZOMER 2021
Onze zusterbladen:
Dat smaakt naar meer! Ik neem een jaarabonnement op
EN ROUTE
en ontvang Gare du Nord van Eric Min, ter waarde van € 29,50 *
Neem nu een jaarabonnement voor maar € 30,– of geef er een cadeau t/m 23 ennovember ontvang Gare2014 du d genieten in een Frans restaurant bij u in de buurt. Nord van Eric Min nclusief koffie voor € 34,50 + gratis Frankrijkmagazine! cadeau!* af 15 oktober op www.enroute-magazine.nl/atable
se Dinerdagen
Rond 1900 trokken almaar nieuwe generaties kunstenaars uit de Lage Landen naar Parijs, de onbetwiste culturele hoofdstad van de wereld. In de Ville Lumière zochten zij inspiratie en succes. Hun brandstof: steile ambitie, jeugdige overmoed, geilheid en honger naar wat nieuw was – ongezien en ongehoord. In ateliers en salons maar evengoed in de cafés op de boulevards of in de zoele geur van de metrostations leerden zij over het leven. En passant vonden zij mee de moderniteit uit. Eric Min borstelt in Gare du Nord een groepsportret van schilders, schrijvers en fotografen waarin figuren als Van Gogh en Rops, Wiertz en Verhaeren, Mondriaan en Masereel, Simenon en Claus het gezelschap krijgen van tijdgenoten voor wie de geschiedenis minder aardig was. Het decor: een metropool als een kijkdoos. Een toverlantaarn. Een stad waar het licht nooit uitgaat.
? Dan heeft u voorrang en kunt u vanaf 1 oktober al reserveren
Plus ... een abonnee van EN ROUTE leest de EN ROUTE PRIMEUR nieuwsbrief én abonneert zich voordelig op de magazines MAISON EN FRANCE of CÔTE & PROVENCE
Abonnez-vous: enroute-magazine.nl Een (cadeau-)abonnement op EN ROUTE kost € 30,– (Nederland/België, overige landen: € 40,–). Deze aanbieding is geldig t/m 1 december 2021. *Voor verzending van het boek brengen wij € 4,50 verzend- en administratiekosten in rekening (Nederland/België; overige landen: € 9,50).
CHAMBRESDHOTESWIJZER.NL
Thuis in Frankrijk bij meer dan 750 vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...
vanaf
vanaf
vanaf
€ 85
€ 60
€ 165