Nadleśnictwo Chotyłów
Historia, tradycja, praca Nadleśnictwo Chotyłów funkcjonuje na tym obszarze od niemal stu lat – pierwsza wzmianka o tej jednostce Lasów Państwowych pochodzi już z sierpnia 1921 r. Jednak podczas II wojny światowej okoliczne lasy przeszły pod jurysdykcję niemiecką, a rabunkowa gospodarka z tego okresu doprowadziła do katastrofalnego stanu tutejszych drzewostanów. Wystarczy wspomnieć, że po wojnie ich zasobność wynosiła 68 m3/ha, a przeciętny wiek 37 lat. 2
Dziś – dla porównania – analogiczne wartości wynoszą 240 m3/ha i 52 lata. Ciągle polepszający się stan lasów Nadleśnictwa Chotyłów to zasługa rzetelnej pracy kilku pokoleń miejscowych leśników.
W archiwach zachowały się nieliczne zdjęcia z początków funkcjonowania Nadleśnictwa Chotyłów, a także dokumenty związane z gospodarką leśną. Rzucają one nieco światła na to, jak wyglądała praca leśników niemal sto lat temu. Pierwsze zdjęcie przedstawia załogę nadleśnictwa przed jego siedzibą, na drugim widzimy wykaz odbiorczy drewna z 1927 r.
Siedziba Nadleśnictwa Chotyłów do dziś mieści się w historycznym budynku, pamiętającym początki tej jednostki.
Nadleśnictwo Chotyłów jako jedno z nielicznych może poszczycić się własnym sztandarem. Został on poświęcony w sanktuarium w Kodniu w 2013 r.
3
Biało-czerwone wysokie słupki świadczą o tym, że przebiega tu wschodnia granica Polski.
Kraina nad Bugiem Wschodnią granicę Nadleśnictwa Chotyłów wyznacza Bug, który w tym miejscu oddziela także Polskę od Białorusi. Panujący tu klimat określa się jako przejściowy między oceanicznym a kontynentalnym, niemniej w stosunku do innych obszarów Polski mocniej zaznaczają się wpływy kontynentalne. Świadczą o tym znaczne amplitudy temperatur rocznych, przewaga opadów letnich nad zimowymi oraz skrócenie okresów przejściowych pomiędzy wiosną a latem oraz jesienią a zimą.
– położenie i klimat 4
Bug jest piątą co do wielkości polską rzeką. Jej nurt w granicach nadleśnictwa jest nieuregulowany – z licznymi meandrami, starorzeczami i gdzieniegdzie stromymi skarpami.
5
Na omawianym obszarze duża część gruntów rolnych została zalesiona, zarówno w okresie powojennym, jak i w ostatnim dwudziestoleciu.
6
W szerokiej dolinie, z licznymi starorzeczami, płynie Krzna – duży lewostronny dopływ Bugu.
Znaczne obszary w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Chotyłów są wykorzystywane przez rolnictwo, odgrywające ważną rolę w tym regionie.
7
Urokliwe starorzecza Bugu w rezerwacie Szwajcaria Podlaska nazywane sÄ… WenecjÄ….
8
Skarby przyrody
Nadleśnictwo Chotyłów, tak jak większość terenów na wschodzie kraju, może poszczycić się doskonale zachowaną przyrodą. Najcenniejsze obszary zostały objęte różnymi formami ochrony – utworzono tu Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu, trzy rezerwaty przyrody (Dobryń, Szwajcaria Podlaska i Czapli Stóg) o łącznej powierzchni ponad 116 ha, a także siedem obszarów Natura 2000, w tym cztery będące w zarządzie nadleśnictwa. Na tym terenie mamy również 19 pomników przyrody.
pod ochroną 9
Wiekowy dąb w rezerwacie Dobryń powalony kilkadziesiąt lat temu. Teraz jego drewno stanowi miejsce życia wielu owadów, grzybów i roślin.
10
Lilia złotogłów to roślina objęta ochroną gatunkową i zarazem jedna z najpiękniejszych ozdób naszych lasów – posiada różowe, nakrapiane kwiaty na długich szypułkach i dorasta do 1,5 m wysokości.
Osobliwością Szwajcarii Podlaskiej są młode i suche wąwozy o stromych ścianach, powstałe na wysokich brzegach Bugu wskutek erozji. Ich łączna długość na terenie rezerwatu wynosi blisko 1,15 km, najdłuższe mają około 200 m.
Dąb szypułkowy – jeden z kilkunastu przedstawicieli tego gatunku na terenie nadleśnictwa uznanych za pomnik przyrody. Tą formą ochrony objęto tu także sosnę zwyczajną, wierzbę kruchą oraz stanowisko występowania trzech gatunków widłaków. W sumie na terenie Nadleśnictwa Chotyłów funkcjonuje 19 pomników przyrody.
11
Bielik to największy polski ptak drapieżny. Wokół miejsc jego gniazdowania wyznaczono strefy ochronne (tzw. ochrona strefowa). Na terenie nadleśnictwa tą formą ochrony objęte są także takie gatunki jak bocian czarny i orlik krzykliwy.
12
Bielikowi bardzo często towarzyszą kruki, dlatego że oba te gatunki w swoim menu mają padlinę.
13
W nadleśnictwie znajduje się wyłączony drzewostan nasienny olszy czarnej, z którego pozyskuje się nasiona. Służą one do produkcji najwyższej jakości sadzonek.
Tereny podmokłe w Nadleśnictwie Chotyłów zajmują takie gatunki jak brzoza, olsza czy jesion.
Znaczny udział sosny w tutejszych lasach wynika między innymi z prowadzonych na szeroką skalę zalesień gruntów porolnych, w których bardzo szeroko wykorzystywano ten gatunek.
Często w wyniku sukcesji naturalnej na polach, gdzie nie prowadzi się gospodarki rolnej, pojawiają się brzozowe zagajniki.
14
Nasze lasy
Powierzchnia leśna Nadleśnictwa Chotyłów wynosi niemal 13,1 tys. ha. Dominującym gatunkiem tworzącym tutejsze drzewostany jest sosna, której udział wynosi 72 proc. Inne ważne gatunki dla tego regionu to brzoza, olsza oraz dąb. Rzadziej spotkamy tu graby, topole, wierzby czy jesiony. Lesistość na omawianym obszarze wynosi około 29 proc.
15
W szkółce leśnej Nadleśnictwa Chotyłów co roku produkuje się ponad 2 miliony sadzonek.
Na tzw. gniazdach wprowadza się gatunki cienioznośne (najczęściej dąb). Młode drzewka sadzi się tam już kilkanaście lat przed wycięciem okalającego je drzewostanu.
W celu ochrony młodych drzewek na uprawie przed zwierzyną – głównie jeleniami – wykonuje się specjalne grodzenia. 16
Jest las,
Zasada trwałości lasu jest podstawą funkcjonowania polskiego modelu leśnictwa. Co to oznacza w praktyce? W drzewostanach, które zbliżają się do tzw. wieku rębności, musi zostać zainicjowane odnowienie lasu. W tym celu kształtuje się sprzyjające warunki do odnowienia naturalnego, które polega na obsiewie nasion. Na niektórych powierzchniach stosuje się inną metodę odnowienia – sadzi się młode, dwu-, trzyletnie drzewka wyhodowane w szkółce leśnej. Dzięki temu następuje płynna przemiana pokoleń w lasach.
będzie las…
Po usunięciu drzewostanu z powierzchni między gniazdami wprowadza się sadzonki sosny pochodzące ze szkółki. 17
Drewno
Mimo postępu technicznego, jaki dokonał się w ostatnich dziesięcioleciach, drewno ciągle pozostaje jednym z surowców najczęściej wykorzystywanych przez człowieka. Według szacunków ma ono obecnie około 30 tys. zastosowań w najrozmaitszych dziedzinach, takich jak budownictwo, przemysł papierniczy, meblarstwo, produkcja zabawek i instrumentów muzycznych. Szczególnie ważne jest to, że drewno jest surowcem naturalnym i w pełni odnawialnym.
– niezwykły surowiec
Drewno pozyskiwane w Lasach Państwowych podlega ścisłej ewidencji i jest specjalnie oznakowane. 18
Każdego roku pozyskuje się nie więcej drewna, niż go przyrasta na pniu. Dzięki temu zasoby tego surowca stale się zwiększają. Warto podkreślić, że w Polsce rośnie także powierzchnia zajmowana przez lasy.
Znaczna część drewna pozyskanego w lasach Nadleśnictwa Chotyłów trafia do lokalnych zakładów drzewnych i producentów okien, drzwi, gontu oraz innych wyrobów z tego surowca.
Lubimy otaczać się drewnem. Wykończenia oraz meble wykonane z tego surowca są trwałe, wygodne w użytkowaniu i estetyczne.
Drewno od zawsze służyło człowiekowi jako źródło ciepła i energii. Dziś nadal pozostaje ważnym materiałem opałowym w wielu polskich domach. Stosuje się je zarówno w nowoczesnych piecach centralnego ogrzewania, jak i w coraz popularniejszych kominkach. 19
Szczególnie ważne z punktu widzenia retencji wody są siedliska zajmowane przez olszę. Na terenie nadleśnictwa ten gatunek zajmuje około 9 proc. powierzchni.
20
Zatrzymać wodę
Jedną z najistotniejszych funkcji lasu jest ochrona zasobów wodnych. Nadleśnictwo Chotyłów w 2011 r. ukończyło projekt „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”, realizowany w całej Polsce wspólnie z wieloma innymi nadleśnictwami. W ramach tego ogromnego przedsięwzięcia na terenie Nadleśnictwa Chotyłów wybudowano 34 zastawki oraz przepust ze spiętrzeniem, dzięki którym możliwa jest aktywna gospodarka wodna i spowalnianie spływu wód.
Zastawki funkcjonują na rowach melioracyjnych, które najczęściej były tu wykonywane kilkadziesiąt lat temu. Jeśli po intensywnych opadach w lesie jest zbyt dużo wody, wówczas zastawki są otwierane.
21
Ochrona
Ważną częścią pracy leśników jest zapobieganie szkodom w drzewostanach, nierzadko również ich usuwanie. Poważnym zagrożeniem dla lasów mogą być czynniki abiotyczne, do których należą silne wiatry, obfite opady śniegu oraz pożary. Te ostatnie są szczególnie niebezpieczne, niemniej dzięki wypracowywanemu przez lata systemie ochrony przeciwpożarowej w Lasach Państwowych zarzewia ognia są szybko wykrywane i gaszone. Dużym zagrożeniem dla drzewostanów mogą być także owady żerujące na liściach lub igłach oraz uszkadzające korzenie i drewno.
i zagrożenia lasu
22
W 2015 r. jednym z poważniejszych zagrożeń dla tutejszych lasów było intensywne żerowanie chrabąszczy. Skala zjawiska i jego ewentualne konsekwencje zmusiły leśników do wykonania oprysków chemicznych w najbardziej zagrożonych drzewostanach dębowych.
Podstawą szybkiego wykrywania pożarów jest obserwacja terenu nadleśnictwa dzięki wieżom i umieszczonym na nich kamerom, z których obraz jest przekazywany na ekrany w punkcie alarmowo-dyspozycyjnym.
Ze względu na położenie Nadleśnictwa Chotyłów tuż przy wschodniej granicy na tym terenie funkcjonuje gęsta sieć torów kolejowych prowadzących do tzw. punktów przeładunkowych. W takich drzewostanach znacznie utrudniona jest gospodarka, a także zwiększa się zagrożenie pożarowe.
Grodzenia to niekiedy jedyny sposób ochrony drzewek posadzonych na uprawie leśnej przed jeleniami, łosiami czy sarnami, które bardzo upodobały sobie zgryzanie młodych pędów sadzonek.
23
Uczymy o lesie
W polskim modelu leśnictwa bardzo dużą wagę przywiązuje się do edukacji przyrodniczoleśnej. Nie inaczej jest w Nadleśnictwie Chotyłów, gdzie od kilku lat funkcjonuje specjalnie przeznaczone do tego miejsce pod nazwą Barwinek. Znajduje się tu niezbędna infrastruktura do prowadzenia zajęć w terenie, jak stoły, ławy, tablice informacyjne, a także niewielka, ale bardzo interesująca ekspozycja poświęcona tematom przyrodniczym oraz tym związanym z gospodarką leśną. Na terenie nadleśnictwa, w miejscowości Zalutyń znajduje się też ścieżka edukacyjna. Ma długość około 2 km i postać pętli.
„Barwinek” to doskonałe miejsce do nauki przez zabawę nawet dla przedszkolaków.
24
Przytulna wiata może służyć zarówno jako stołówka, jak i miejsce prowadzenia lekcji.
25
W Kodniu znajduje się jedno z najsłynniejszych i najczęściej odwiedzanych sanktuariów maryjnych w Polsce. Kościół pw. św. Anny został wzniesiony w latach 1629–1635 i rozbudowany w XVIII w. Wewnątrz znajduje się piękny obraz przedstawiający Matkę Bożą Kodeńską, określaną również tytułem Matki Bożej z Guadalupe.
26
Na styku kultur
Na terenach, gdzie leży Nadleśnictwo Chotyłów, od wieków stykały się różne kultury i wyznania. Stąd tak różnorodna i bogata kultura materialna pogranicza. Przykładem niech będzie miejscowość Kodeń, w której pejzażu wyróżniają się świątynie dwóch różnych wyznań oddalone od siebie o zaledwie kilkaset metrów. W okolicy można odwiedzać sanktuaria, kościoły, cerkwie, a nawet mizar – jeden z zaledwie siedmiu cmentarzy muzułmańskich w Polsce.
Widoczna w pejzażu Kodnia cerkiew została wybudowana w latach 2001–2007. Należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
27
Kontakt: Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl
Tekst: Tomasz Dębiec Korekta: Małgorzata Haze Projekt, DTP, edycja zdjęć: Joanna Kozek
Zdjęcia: Tomasz Dębiec; archiwum Nadleśnictwa Chotyłów: (s. 2, 3), Henryk Marciniuk (s. 3, 11), Marcin Wenio (s. 14, 23), Maksymilian Karmasz (s. 22); Marcin Zagórski (s. 12); Fotolia: monropic (s. 19), PhotoSerg (s. 19)
Nadleśnictwo Chotyłów Chotyłów, ul. Piszczacka 31, 21-530 Piszczac | tel. 83 377 82 16 | faks 83 377 83 85 www.chotylow.lublin.lasy.gov.pl chotylow@lublin.lasy.gov.pl
Nadleśnictwo Chotyłów