Nadleśnictwo Drygały
Na skraju Mazur – krajobrazy Nadleśnictwa Drygały
N
adleśnictwo Drygały leży w północno-zachodniej części Polski, na historycznym
obszarze Puszczy Piskiej. Powierzchnia zasięgu terytorialnego tej jednostki wy-
nosi prawie 65 tys. ha, z czego ponad 32 tys. ha to grunty w zarządzie nadleśnictwa.
Mamy tutaj jeziora, wielkie połacie lasów, wrzosowiska i urozmaicony krajobraz charakterystyczny dla pojezierzy. Północna część nadleśnictwa należy do Równiny Mazurskiej, gdzie
przeważają piaszczyste równiny urozmaicone jeziorami i terenami podmokłymi. Rozciągają się tu rozległe drzewostany z dominującą sosną oraz liczne tereny podmokłe i bagienne. 2
Południowa część nadleśnictwa leży w mezoregionie Pojezierza Ełcko-Suwalskiego, którego rzeźba terenu – w porównaniu do Niziny Mazurskiej – jest bardziej urozmaicona, gleby żyźniejsze, a udział lasów mniejszy, na korzyść terenów rolniczych.
W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa znajduje się rozległy poligon wojskowy o powierzchni aż 16 tys. ha. W znacznej części jest to bezleśny obszar pokryty wrzosowiskami, które sprzyjają występowaniu wielu rzadkich gatunków zwierząt, w tym cietrzewia. 3
Nasze lasy
L
asy w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Drygały zajmują około 39 proc. po-
wierzchni, na której zinwentaryzowano aż 36 gatunków drzew, w tym 11 obcego pochodzenia. Niemniej w leśnym krajobrazie przeważają bory sosnowe. Sosna
zdecydowanie dominuje w statystykach nadleśnictwa, jej udział w tutejszych drzewosta-
nach wynosi aż 73 proc. Drugie miejsce należy do brzozy (10 proc.), która zajmuje wilgotne i bagienne ekosystemy, nietrudno spotkać tu świerki (6,5 proc.), często występujące jako domieszka w borach sosnowych, a także olsze (5 proc.) i dęby (3,5 proc.).
4
Nad brzegami rzek, rozlewisk i jezior najczęściej spotkamy olsze czarne. To gatunek, który dobrze czuje się na siedliskach związanych z wodą.
Paletę gatunków drzew uzupełniają nasze buki, klony, jesio-
ny, graby, modrzewie, topole, wierzby, lipy, czereśnie, a także daglezje zielone, dęby czerwone,
Brzoza często występuje jako domieszka w borach sosnowych, ale tworzy też śródpolne zadrzewienia.
robinie akacjowe, które są obcego pochodzenia.
5
Funkcje las贸w
6
LAS JEST MIEJSCEM REKREACJI. Leśne ścieżki i szlaki turystyczne to doskonałe miejsce na relaksujący spacer i do uprawiania sportów – biegania czy jazdy na rowerze. Dzięki wszechobecnej zieleni łatwo się odprężamy. LAS DAJE PRACĘ zarówno leśnikom, jak i pracownikom zakładów usług leśnych wykonujących w drzewostanach prace z zakresu hodowli i ochrony. Dostarcza surowca gwarantującego zatrudnienie pracującym w przemyśle drzewnym. LAS CHRONI glebę, wodę, zwierzęta, rośliny i ludzi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi, gdyż gleba leśna i ściółka magazynują bardzo duże ilości wody. Las chroni także przed wiatrem i hałasem.
LAS DOSTARCZA SUROWCÓW – nie tylko drewna, lecz także owoców, grzybów i ziół, które każdy może bezpłatnie zbierać na własny użytek.
LAS UROZMAICA KRAJOBRAZ. Tereny leśne są bardziej różnorodne i miłe dla oka, zmieniają się wraz z porami roku.
7
Ochrona przyrody Natura 2000
Tokujące cietrzewie
O
bszary Natura 2000 to stosunkowo młoda forma ochrony w naszym kraju, wiążąca się z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Na terenie nadleśnictwa
wyznaczono trzy takie obszary: Ostoja Poligon Orzysz, Murawy na Poligonie
Orzysz oraz Puszcza Piska. Ten ostatni na omawianym terenie zajmuje jedynie 11 ha. Ostoja Poligon Orzysz obejmuje ponad 21 tys. ha, z czego bez mała 19 tys. ha na terenie
Nadleśnictwa Drygały. Spotkamy tu lasy sosnowe z udziałem świerka i tereny otwarte
– torfowiska, szuwary oraz rozległe wrzosowiska. Centralną część tego obszaru zajmuje 8
Murawy na Poligonie Orzysz są miejscem występowania sasanki otwartej. Na 6 stanowiskach rośnie tu ponad 300 osobników tej pięknej i bardzo rzadkiej rośliny.
Najbardziej charakterystycznym elementem Poligonu Orzysz są wrzosowiska
czynny poligon wojskowy. Dzięki mozaice siedlisk dogodne miejsce do życia znajduje tu
wiele cennych gatunków. Najważniejszym z nich jest cietrzew, którego liczebność szacuje się na około 60 osobników, ale warto wymienić też: bielika, orlika krzykliwego, trzmielo-
jada, kanie (czarną i rudą), zielonkę, derkacza, bociana czarnego, bąka i stosunkowo licznego żurawia. Obszar Natura 2000 Murawy na Poligonie Orzysz zajmuje około 1346 ha
i został utworzony dla zachowania bardzo rzadkich w skali kraju siedlisk ciepłolubnych muraw napiaskowych oraz suchych wrzosowisk.
9
Rezerwat Zdedy
Żurawie
R
ezerwat Jezioro Zdedy o powierzchni ponad 181 ha został utworzony w 2003 r.
w celu ochrony ekosystemów związanych z wodą, jak torfowiska – w znacznej mierze typu niskiego – czy fragmenty z roślinnością szuwarową. Dzięki odosob-
nieniu tego obszaru oraz stosunkowo dużej powierzchni terenów podmokłych jest to istny
raj dla ptaków – w granicach rezerwatu lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie stwierdzono
występowanie aż 90 gatunków. Teren ten upodobały sobie żurawie, występują tu także pięknie ubarwiony podróżniczek, zielonka, derkacz, bąk czy cietrzew. 10
Pomniki przyrody
Storczyk kruszczyk błotny
Podróżniczek
Ciekawie przedstawia się również świat roślin. W rezerwacie można spotkać
kilkanaście
gatunków
chronionych, w tym storczyki
(kruszczyka błotnego i kukułkę krwistą), a także mech sierpowiec błyszczący.
Na terenie nadleśnictwa ustanowiono 16 pomników przyrody; są to pojedyncze drzewa i ich grupy, np. w formie alej. Tą formą ochrony objęto przedstawicieli takich gatunków jak: klon jawor, klon zwyczajny, buk pospolity, daglezja zielona, jałowiec pospolity i wiąz szypułkowy. 11
Edukacja przyrodniczoleśna
Ścieżka zmysłów
O
ferta edukacyjna Nadleśnictwa Drygały jest bardzo bogata, skierowana jest przede wszystkim do dzieci i młodzieży. Zmienia się wraz z porami roku
i obejmuje tematy związane m.in. z wypalaniem traw, bezpiecznym spędza-
niem czasu w lesie czy dokarmianiem ptaków. Zajęcia prowadzone przez leśników odbywają się przede wszystkim z wykorzystaniem specjalnie stworzonych do tego celu
obiektów, jak znajdujące się przy siedzibie nadleśnictwa – bogato wyposażona izba edu-
12
Leśnicy z Nadleśnictwa Drygały, oprócz prowadzenia typowych zajęć z edukacji przyrodniczej, organizują akcje sadzenia lasu oraz biorą udział w różnych imprezach plenerowych.
kacji leśnej i ścieżka zmysłów,
a także zielona szkoła na terenie leśnictwa Wierzbiny, obiekt małej
retencji „Wodniak” i szkółka leśna „Piaski”, gdzie ustawiono specjalne tablice edukacyjne.
Izba edukacji przyrodniczoleśnej jest najważniejszym obiektem tego typu na terenie nadleśnictwa. Wyposażona jest w liczne pomoce dydaktyczne: dioramę, tablice magnetyczne, interaktywne, tematyczne i multimedialne.
13
Lasy dla ludzi
L
as to doskonałe miejsce do wypoczynku. Zarówno zainteresowani aktywnością
sportową – biegacze, rowerzyści, miłośnicy nordic walkingu – jak i amatorzy zbierania grzybów oraz jagód mogą być pewni, że lasy państwowe stoją przed
nimi otworem. Tereny Nadleśnictwa Drygały, ze względu na swoje położenie z dala od dużych aglomeracji miejskich i dobrze zachowaną przyrodę, mają do zaoferowania bardzo
korzystne warunki do wypoczynku. Kto szuka spokoju i kontaktu z naturą, ten nie zawiedzie się na walorach tej okolicy. 14
Okoliczne lasy obfitują w doskonałe miejsca dla grzybiarzy.
Przez teren nadleśnictwa przebiega Szlak Konny Puszczy Augustowskiej i Mazur o łącznej długości około 400 km. Dla miłośników terenowej jazdy konnej to jedna z największych atrakcji tego typu w Polsce.
15
Przemiana pokoleń w lasach Najpóźniej pięć lat po wycięciu dojrzałego drzewostanu leśnicy muszą doprowadzić do ponownego pojawienia się lasu na danej powierzchni. Młode drzewka są sadzone lub wyrastają z nasion pochodzących z sąsiednich drzew.
Uprawy leśne grodzi się, aby chronić nowe pokolenie lasu przed łosiami, jeleniami i sarnami, które zgryzają pędy drzew.
16
Na zrębach pozostawia się kępy drzew ze starego pokolenia lasu. Jeszcze przez wiele lat będą one miejscem życia dla wielu gatunków grzybów, roślin i zwierząt.
Sosny pozostawione na zrębie (tzw. nasienniki) będą stanowić źródło nasion, które dadzą początek nowemu pokoleniu lasu
Drzewostan sąsiadujący ze zrębem będzie odnawiany w podobny sposób w momencie uzyskania dojrzałości, tj. w wieku około stu lat.
Na zrębie, oprócz sosen, rośnie też brzoza. Jako gatunek lekkonasienny szybko i bez udziału człowieka zajmuje otwarte przestrzenie.
17
Ochrona lasu
L
asy, nawet w dobrej kondycji zdrowotnej, nie są wolne od zagrożeń. Może je powodować zarówno sama natura, jak i człowiek. Ciężko przeciwdziałać huraganowym wiatrom czy obfitym opadom śniegu, ale w znacznej mierze przed wieloma
zagrożeniami możemy las chronić. Przykładem są pożary. Obecny system przeciwpoża-
rowy funkcjonujący w Lasach Państwowych pozwala na bardzo szybkie i precyzyjne ich lokalizowanie, co w połączeniu ze sprawną akcją straży pożarnej umożliwia znaczne zminimalizowanie szkód. Młode pokolenie drzew jest narażone na zgryzanie przez łosie, je-
18
Młode pędy sosen rosnących na uprawach leśnych zabezpiecza się niekiedy wełną, która ma tę zaletę, że jest surowcem naturalnym i ulega szybkiemu rozkładowi.
lenie i sarny. Żeby niwelować tego typu szkody,
grodzi się uprawy leśne lub zabezpiecza sadzonki wełną owczą czy środkami chemicznymi.
Znaczne szkody w lasach mogą powodować także masowo żerujące owady, jednak na terenie Nadleśnictwa Drygały nie jest to poważnym zagrożeniem.
System dostrzegalni przeciwpożarowych, z których prowadzony jest monitoring terenów leśnych, jest podstawą szybkiego wykrywania zarzewi ognia. 19
Drewno – pozyskanie i zastosowanie
M
imo że ludzie wciąż wprowadzają coraz to nowsze materiały do użytku, drewno nie traci na swojej atrakcyjności. Rzadko sobie uzmysławiamy,
że jesteśmy wręcz otoczeni przedmiotami z tego naturalnego surowca.
Drewno wykorzystuje się do budowy domów i papieru, robi się z niego podłogi, okna, meble, wiele zabawek, wyposażenie naszych kuchni, instrumenty muzyczne, jest sze-
roko wykorzystywane jako opał – zarówno w postaci łupanych szczap, jak i brykietu
20
Drewno to jeden z podstawowych surowców wykorzystywanych w budownictwie. W sali edukacji leśnej przy nadleśnictwie z drewna wykonano wiele elementów konstrukcyjnych, a także schody i podłogi.
produkowanego z wiórów i zrębków. Pozostałości zrębowe wykorzystywane są także w elektrociepłowniach.
Szacuje się, że drewno ma około 30 tys. zastosowań. Jest przy tym surowcem, który nie zagraża środowisku i odnawia się w stosunkowo krótkim czasie, w odróżnieniu od paliw
kopalnych, jak choćby węgiel. Dzięki racjonalnemu pozyskaniu drewna z lasów w ilości mniejszej niż go przyrasta w danym czasie nie zabraknie go dla przyszłych pokoleń.
21
Gospodarka łowiecka
Ambona myśliwska
G
ospodarka łowiecka stanowi nieodzowny element zarządzania lasami, a na terenach o dużej lesistości – jak te znajdujące się w granicach Nadleśnictwa Drygały – nabiera szczególnego znaczenia. Jej zadaniem jest utrzymywanie
odpowiedniej liczebności i struktury zwierząt łownych, a także dbanie o ich odpowiednią
kondycję zdrowotną przez cały rok. Nadleśnictwo Drygały prowadzi ośrodek hodowli zwierzyny na powierzchni 24 955 ha. Około 13 tys. ha zajmują lasy, ale znaczącą część stanowią bagna i łąki, a także rozległe tereny poligonów wojskowych, które są bogatą bazą że-
22
Lizawki
rową dla zwierzyny. Dodatkowo
uprawia się tu około 60 ha poletek łowieckich oraz wykaszanych jest 200 ha łąk, stale wyłożonych jest
około 350 lizawek. Na terenie nadleśnictwa poluje się głównie na jelenie, dziki oraz sarny.
W OHZ Nadleśnictwa Drygały rocznie pozyskuje się 180 jeleni, w tym 30 byków. Za regulowaniem liczebności populacji podczas polowań przemawia konieczność minimalizowania szkód w uprawach rolnych i leśnych oraz zapewnienie trwałości lasu. 23
Drygały, ul. Grunwaldzka 22, 12-230 Biała Piska tel. 87 424 05 60, faks 87 424 05 70 drygaly@bialystok.lasy.gov.pl www.drygaly.bialystok.lasy.gov.pl
Nadleśnictwo Drygały
Jezioro Orzysz
1. Leśnictwo Dzikowo 2. Leśnictwo Wilczy Las 3. Leśnictwo Falencin 4. Leśnictwo Ruda 5. Leśnictwo Nitki 6. Leśnictwo Wierzbiny 7. Leśnictwo Kępno 8. Leśnictwo Grądówka 9. Leśnictwo Orzysz 10. Leśnictwo Monety
20
Orzysz
6
7
16
9
63
23
4
8
2
21
Bemowo Piskie
22
Św ię
1
11 3
Jezioro Roś
ce
k
12 16
5
10
Drygały
667
13 19
14
18 17
15
Biała Piska
58
Legenda
siedziba nadleśnictwa siedziba leśnictwa szkółka leśna lotnisko – LBL Rostki miejsce postoju pojazdów lasy w zarządzie PGL LP wody 0
2.5
5
10 km
Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl Tekst: Tomasz Dębiec Korekta: Małgorzata Haze Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek
11. Leśnictwo Biała Góra 12. Leśnictwo Myszki 13. Leśnictwo Karpiny 14. Leśnictwo Borowe 15. Leśnictwo Biała 16. Leśnictwo Zagaje 17. Leśnictwo Kaliszki 18. Leśnictwo Kowalewo 19. Leśnictwo Lisy 20. Leśnictwo Strzelniki 21. Leśnictwo Łowieckie OHZ 22. Szkółka Leśna Piaski 23. Szkółka Leśna Grądówka
Zdjęcia: Tomasz Dębiec; arch. Nadleśnictwa Drygały: (s. 2, 9, 13, 15), Marek Kmita (s. 3), Waldemar Bobrek (s. 9), Tadeusz Mieluch (s. 12), Anna Krajewska (s. 13); Fotolia: Uryadnikov Sergey (s. 8), Erni (s. 9), Tomasz Kubis (s. 10), ryzhkov_sergey (s. 11), kesipun (s. 15), Alex Staroseltsev (s. 21), dziewul (s. 21), Wojciech Nowak (s. 23); Wikipedia: Ivar Leidus (s. 11)