Nadleล nictwo Dynรณw
T R E Ś C I S P I S 2
4
Krajobraz Nadleśnictwa Dynów
6
Lasy Pogórza Karpackiego
8
10
Kształtujemy las
12
Szkółka leśna
14
Odnowienie lasu
16
Uprawa i młodnik
18
Zagrożenia lasu
22
Pozyskanie drewna
24
Wybór drzew do ścinki
26
Ścinka drzew w lesie
28
Zrywka drewna po ścince
30
Skład drewna
32
Wywóz drewna z lasu
34
Drewno
36
Zawód leśnik
38
Narzędzia leśnika
38
Drewno dla ludzi
40
Współpraca w lesie
42
Kontakt
Wczoraj pola dzisiaj las
Kontakt: Tomasz Dębiec
Tekst: Małgorzata Kaczorowska
Autorzy zdjęć: Tomasz Dębiec
+48 667 869 976
Korekta: Tomasz Findysz
Archiwum Nadleśnictwa Dynów (str: 4, 6, 12,
kontakt@wydawnictwoquercus.pl
Projekt, skład, edycja zdjęć:
13, 21, 35), Fotolia.com: Eky Chan
www.wydawnictwoquercus.pl
Joanna Kozek
(str. 34), kamonrat (str. 35)
Leśnictwo:
wiedza i pasja. Niektórym z Was wydawać się
miały skutki dopiero za kilka lat,
może, że w byciu leśnikiem
a pożytki z naszego trudu będą
nie ma nic trudnego – to prosty
czerpać nasze wnuki. To bardzo
i relaksujący zawód. Nic bardziej
odpowiedzialne zajęcie. Dzięki
mylnego. Leśnictwo jest bardzo
zdobywanej przez lata wiedzy
szeroką dziedziną nauki, obejmuje
i umiejętnościom leśników
wiedzę zarówno przyrodniczą,
możemy być dumni z Lasów
jak i techniczną. Wymaga myślenia
Państwowych i spokojni o ich
nie tylko na tu i teraz. Wszystkie
przyszłość. Cóż takiego robi
działania, które podejmujemy, będą
leśnik? Zobaczcie sami...
Adam Pilch Nadleśniczy Nadleśnictwa Dynów
3
Krajobraz
4
Nadleśnictwa Dynów
wzniesienia są poprzecinane licznymi
to mozaika lasów i pól rozpięta
jarami i potokami, które tworzą
malowniczo na łagodnych
wprawdzie urokliwe zakątki, ale nie
wzgórzach Pogórza Dynowskiego
ułatwiają codziennej pracy.
i Przemyskiego. Nie są to jednak
Charakterystyczne dla tego obszaru
łatwo dostępne tereny. Niewysokie
są także pozostałości po dawnych
osadach i wsiach rozrzucone wśród lasów. Kapliczki, sady, stare piwnice i ruiny domostw to niemi świadkowie burzliwych dziejów
Pogórze Dynowskie i Przemyskie, przecięte wstęgą Sanu to teren gospodarowania Nadleśnictwa Dynów.
pogranicza.
5
Lasy Pogórza
6
Karpackiego
i buki, dęby graby, po jesiony
aż kipią od różnorodności
i olchy. W dynowskich lasach
gatunkowej. Dzięki ukształtowaniu
spotkać można okazałe czereśnie
terenu i warunkom klimatycznym
zwane tu trześniami. Dzięki
jest tu najwięcej w skali całego kraju
bardzo różnym siedliskom leśnym
gatunków drzew leśnych: począwszy
miejsce do życia znalazły tu niemal
od pospolitej sosny poprzez jodły
wszystkie gatunki dużych ssaków:
wilki, rysie, jelenie, sarny, dziki, zające, lisy, borsuki. Występują tu także rzadkie gatunki ptaków: bocian czarny, puchacz oraz mnóstwo innej zwierzyny.
Lasy pogórza to głównie buczyny i jedliny z domieszką innych gatunków. Różnorodność biologiczna jest w przyrodzie bardzo wskazana – czyni las zdrowszym i odporniejszym na wszelakie zagrożenia.
Słowem: róg obfitości!
7
8
Wczoraj pola dzisiaj las Niemal 40% lasów nadleśnictwa to lasy na tzw. gruntach porolnych. W przeważającej większości rośnie tam sosna. To gatunek o bardzo małych wymaganiach ekologicznych, samoczynnie zarastający nieużytki. W latach powojennych, w trakcie zalesiania na dużą skalę opuszczonych gruntów rolnych, leśnicy sadzili głównie sosnę. Dziś ta blisko 70-latka nadaje się do wyrębu. I choć jakość jej drewna jest niska, sosna na gruntach porolnych doskonale spełniła swe zadanie – przekształcenia pola w las.
Oprócz sosny na gruntach porolnych istnieje jeszcze rodzimy podgórski ekotyp sosny pospolitej. To tzw. sosna wdziarowa: wysokie, smukłe, bezsęczne drzewa o dobrej jakości technicznej drewna.
9
Kształtujemy las od nasiona po dorosłe drzewa.
Dzięki dokonywaniu zbioru nasion tylko z dorodnych i zdrowych drzew jesteśmy pewni, że hodowane w szkółkach leśnych sadzonki mają najlepsze cechy genetyczne. Poprzez pielęgnacje i nawożenie uzyskujemy dobrej jakości materiał sadzeniowy – nowe pokolenie lasu.
10
11
12
Szkółka leśna pod okapem, czyli pod osłoną koron drzew, stwarza świetne warunki do wzrostu sadzonek gatunków cienioznośnych, dla których pełne oświetlenie, ze względu na ich upodobania ekologiczne, nie jest konieczne. Dotyczy to szczególnie jodły i buka. Jesienią lub wiosną wysiewa się nasiona na kwatery, a następnie – w czasie całego sezonu letniego – pielęgnuje się wzrastające drzewka. W zależności od gatunku, za dwa lub trzy lata sadzonki będzie można użyć do odnowień leśnych, czyli sadzenia nowego pokolenia lasu.
Jodła na dole, sosna na górze – to bardzo zgrany duet. Dzięki specyficznym właściwościom gleby, jakie wytwarzają się w lesie sosnowym oraz warunkom świetlnym panującym pod jego okapem młode jodełki rosną doskonale.
13
Odnowienie lasu
14
to niesłychanie ważne zadanie
Tak przygotowana gleba
dla leśników. Na powierzchniach
jest napowietrzona, lepiej
leśnych, na których wycięte
magazynuje wodę. To podstawa
zostały drzewa należy posadzić
warunkująca dobry wzrost nowo
nowy las. Zabieg ten poprzedza
posadzonych drzewek. Rok
przygotowanie gleby leśnej –
w rok, wiosną, sadzimy około
usunięcie z niej roślinności,
sześćdziesięciu hektarów nowego
jej przekopanie i spulchnienie.
pokolenia lasu.
Czasem ludzie, czasem maszyny. W zależności od warunków terenowych przygotowanie gleby można robić ręcznie – na tzw. talerzach lub mechanicznie – na pasach.
15
Uprawa i młodnik to kolejne etapy życia drzewostanu, czyli zbiorowiska drzew rosnących na danym terenie. Zarówno jeden jak i drugi etap są przedmiotem szczególnej troski leśników. Po pierwsze pielęgnacja – usuwanie chwastów, niepożądanych gatunków drzew czy krzewów. Jodłowa lub bukowa uprawa zarośnięta przez brzozy, graby czy krzewy leszczyny słabo przyrasta. Mniej pożądane gatunki usuwa się w czasie zabiegów zwanych czyszczeniami. Po drugie – ochrona m.in. przed zwierzyną płową (sarny, jelenie), dla której pędy drzew są smacznymi kąskami. Częste obgryzanie drzew powoduje ich deformację, a czasem nawet obumieranie.
Zadbana uprawa jest powodem do dumy leśniczego. Jodła rośnie tutaj tak jak lubi: na małej powierzchni, w cieniu koron starych drzew.
16
Pięć lat po założeniu uprawy leśnicy przeliczają sadzonki oraz sprawdzają, czy drzewka są w dobrej kondycji. To tak zwana ocena upraw.
17
Zagrożenia lasu są bardzo różnorodne. Wiele
z nich pochodzi od samej przyrody: nadmierna ilość zwierzyny zgryzającej sadzonki, szkodliwe owady, wiatry, opady śniegu. Inne pochodzą od człowieka – przede wszystkim pożary lasu. Wobec wszelkich zagrożeń mamy jedną metodę: lepiej zapobiegać niż leczyć.
Grodzenia upraw to jeden ze sposobów zabezpieczania sadzonek przed zgryzaniem przez zwierzynę płową – sarny i jelenie. Z uwagi na koszty grodzenia stosujemy tylko dla bardzo cennych gatunków – dębu i jawora.
18
19
Ochrona lasu przed zwierzyną
Dzięki zabezpieczaniu chemicznemu sadzonki mogą spokojnie rosnąć, aż – jak mówią leśnicy – „uciekną spod pyska” czyli wyrosną na tyle, że zwierzyna nie dosięgnie do pędu szczytowego drzewka.
jest najważniejszą działalnością z zakresu ochrony lasu w Nadleśnictwie Dynów. Uprawy jodłowe są chronione przed zgryzaniem za pomocą środków chemicznych, którymi smarujemy pędy szczytowe młodych drzewek. Nie jest to jednak trucizna dla
20
zwierzyny, a preparat powodujący,
że w Nadleśnictwie Dynów
że dotychczasowa przekąska
pożary występują rzadko. Jednak
staje się niesmaczna. Rokrocznie
podczas suszy, w czasie wysokich
zabezpieczamy około trzystu
temperatur leśnicy patrolują tereny
hektarów upraw jodłowych.
leśne dzień i noc. Większość pożarów to wynik braku wyobraźni
Ukształtowanie terenu i warunki
Nawet niewielki pożar powierzchniowy jest bardzo groźny dla lasu. Teren po pożarze jest bardzo trudny do odnowienia.
człowieka.
wilgotnościowe sprawiają,
21
Pozyskanie drewna to finalny etap pracy leśnika?
Raczej nie – to tylko jedna z wielu czynności w cyklu gospodarowania przyrodą. Leśnicy mówią „drzewostan dojrzały do wyrębu” – co to znaczy? Jakie drzewa w nim wyciąć – te najładniejsze czy brzydkie, krzywe i chore? Wszystkie czy może tylko część? Pozyskując drewno leśnicy wyprzedzają o krok naturę – usuwają drzewa jeszcze zdrowe, ale bez perspektyw na dalszy wzrost czy rozwój. Sposób wycinki drzewostanów nazywamy rębnią. Istnieje wiele rodzajów rębni, a jej wybór zależy głównie od gatunku panującego i gatunku, jaki zostanie posadzony. Czy pozyskanie drewna jest ważne? Jak najbardziej, wycinka drzew jest bowiem pierwszym etapem odnowienia lasu, to jest wprowadzenia do niego nowego pokolenia.
22
23
24
Wybór drzew do ścinki zależy przede wszystkim od potrzeb lasu. Leśnik zawsze zadaje sobie pytanie „co chcę w tym miejscu osiągnąć przez wycięcie drzew?” Wiedząc po co ścinamy, od razu znamy sposób przeprowadzenia tego zabiegu. Na wszystkie te pytania odpowiadamy sobie podczas szacunków brakarskich – kiedy wyznaczamy konkretne drzewa do wycięcia. Wtedy również mierzymy drzewa – ich grubość i wysokość oraz wstępnie określamy ich jakość. Te informacje pozwolą nam określić ilość drewna (wyrażoną w metrach sześciennych) jaka zostanie pozyskana w konkretnych miejscach.
Drzewa wyznaczone do ścinki zawsze zaznaczamy w sposób widoczny – najczęściej farbą jaskrawego koloru. Dzięki temu pilarze ścinający drzewa nie mają wątpliwości co należy pozyskać.
25
Ścinka drzew w lesie wymaga dużo umiejętności i doświadczenia. To bardzo niebezpieczne zajęcie. Na powierzchnię, gdzie są ścinane drzewa nie ma wstępu nikt oprócz drwali oraz służb leśnych. Informują o tym tablice rozmieszczone na drogach prowadzących w te miejsca. Po ścięciu drzewa następuje jego okrzesanie czyli pozbawienie gałęzi oraz odcięcie wierzchołka. W tym momencie mamy do czynienia nie z drzewem, ale już z drewnem.
Na powierzchni zrębowej leśnicy dokonują odbiórki drewna, czyli określenia jego miąższości (inaczej objętości) i klasy jakości. Nieodzowną częścią odbiórki drewna jest nadanie mu indywidualnego numeru oraz cechy – znaku graficznego Lasów Państwowych. Te elementy są znakiem legalności pozyskania drewna.
26
27
28
Zrywka drewna po ścince to transport z miejsca pozyskania, czyli powierzchni zrębowej do składu drewna tj. do miejsca, gdzie drewno może być zmagazynowane i przygotowane do wywozu. Zrywka odbywa się specjalnie do tego celu przeznaczonymi ciągnikami po drogach operacyjnych zwanych szlakami zrywkowymi. Rodzaj drewna determinuje sposób jego zrywki. Drewno tartaczne, wielkowymiarowe najczęściej jest ciągnięte za pojazdem, drewno średniowymiarowe, krótkie jest ładowane na przyczepę i zwożone na skład. W warunkach pogórza zrywka jest trudnym procesem, zależnym w dużej mierze od warunków pogodowych.
Każdy numer jest niepowtarzalny i przyporządkowany konkretnej sztuce drewna. Ponadto płytka zawiera zakodowane informacje o pochodzeniu drewna – miejscu jego pozyskania.
29
30
Skład drewna to miejsce w lesie lub na jego obrzeżach, gdzie można swobodnie magazynować większe ilości drewna. To także miejsce odbioru surowca przez kontrahentów – firmy drzewne czy osoby prywatne.
31
Wywóz drewna z lasu Składy drewna są zlokalizowane przy drogach wywozowych, czyli takich, po których mogą się poruszać samochody przeznaczone do transportowania drewna. Legalność zakupu i wywozu drewna potwierdza dokument wydany przez leśnika – kwit wywozowy lub asygnata.
32
33
34
Drewno
to surowiec niezwykły
Wielką zaletą drewna jest fakt,
Jego właściwości wytrzymałościowe,
że jest wytwarzane w sposób
energetyczne, estetyczne sprawiły,
naturalny: ze światła, wody,
że od tysięcy lat wykorzystujemy
powietrza, składników mineralnych.
go na niezliczone sposoby – od
Jest to także surowiec odnawialny.
opału, przez budownictwo, przemysł
W lasach, w których gospodaruje się
papierniczy, po rzeźbę i instrumenty
w sposób rozsądny i planowy nigdy
muzyczne.
nie zabraknie drewna.
Drewno znów wraca do łask – lubimy otaczać się drewnem, jest dla nas synonimem naturalności, piękna i życia w zgodzie z przyrodą.
35
Zawód leśnik to duża odpowiedzialność
i specjalistyczna wiedza. Leśnicy traktują swój zawód jak pasję – bez tego trudno zauważyć bogactwo i różnorodność przyrody oraz wpływ naszych działań na las. Trudno pogodzić ze sobą masę papierkowej roboty oraz godziny spędzone w lesie niezależnie od pogody.
36
37
Narzędzia leśnika są różnorodne, od tych najpowszedniejszych po specjalistyczne. Samochód, który dojedzie prawie wszędzie, pełni również funkcję biura i schronienia przed zimnem i deszczem. Telefon – nieustannie dzwoniący – od rana do wieczora, siedem dni w tygodniu. Rejestrator – podręczny notebook zawierający m.in. informacje o drewnie, pozwalający wydawać dokumenty sprzedaży drewna. Taśma i średnicomierz potocznie zwany klupą – niezbędne do pomiaru drewna. Wysokościomierz – do pomiaru wysokości drzew podczas wykonywania szacunków brakarskich. A nade wszystko – wygodne terenowe buty i ciepła kurtka.
Drewno dla ludzi Powszechnie uważa się, że leśnik pracuje w leśnej głuszy, kontemplując odgłosy przyrody. Tymczasem nasza codzienność to dzwoniący telefon, praca maszyn leśnych, warkot silnika samochodowego.
38
to przede wszystkim drewno opałowe, które kupują okoliczni mieszkańcy. To jeden z niewielu przykładów kontaktu finalnego odbiorcy drewna z leśnikiem.
39
Współpraca w lesie
40
jest bardzo istotna. Nasza praca nie
przez nas prace. To dzięki ich
byłaby możliwa bez pracowników
zaangażowaniu nasze koncepcje
firm leśnych, dla których las jest
nabierają konkretnych kształtów –
źródłem dochodów i utrzymania.
wyciętych drzew, odnowionego lasu.
Ludzi, którzy dzięki swoim
Wspólnie tworzymy obraz polskiego
umiejętnościom starannie
leśnictwa – powód do dumy nas
i profesjonalnie wykonują zlecone
wszystkich.
Trudno zliczyć wszystkie profesje, których miejscem pracy jest las: to pilarze, zrywkarze, odbiorcy drewna, zbieracze runa leśnego, naukowcy, przewodnicy turystyczni, myśliwi, geodeci, budowlańcy.
41
Mapa Nadleśnictwa Dynów ul. Jaklów 2, 36-065 Dynów tel: (16) 65 21 229 fax: (16) 65 21 072 www.krosno.lasy.gov.pl/dynow dynow@krosno.lasy.gov.pl http://bip.lasy.gov.pl/pl/bip
LEŚNICTWA 1
2
3
4
5
6
7
8
9
42
WYBRZEŻE Wybrzeże 8, 37-750 Dubiecko (16) 651 10 31 Leśniczy 600 050 114, podleśniczy 664 002 328 DĄBRÓWKA Dąbrówka Starzeńska - Reszów (16) 652 25 60 Leśniczy 600 050 102, podleśniczy 606 356 301 SZKÓŁKARSKIE Dąbrówka Starzeńska 67, 36-065 Dynów (16) 652 11 45 Leśniczy 600 050 103 DYLĄGOWA Dylągowa 97, 36-069 Dylągowa (16) 652 35 05 Leśniczy 600 050 104, podleśniczy 664 002 326 PIĄTKOWA Piątkowa 41, 37-751 Żohatyn (16) 672 54 59 Leśniczy 600 050 105, podleśniczy 664 002 339 ŻOHATYN Żohatyn 44, 37-751 Żohatyn (16) 672 54 58 Leśniczy 600 050 106, podleśniczy 664 002 342 BOROWNICA Borownica 4, 37-751 Żohatyn (16) 672 54 51 Leśniczy 600 050 107, podleśniczy 600 050 108 SIEDLISKA Siedliska 44, 36-245 Nozdrzec (13) 439 80 10 Leśniczy 600 050 109, podleśniczy 664 002 329 JABŁONICA Jabłonica 1, 36-204 Dydnia (13) 430 30 17 Leśniczy 600 050 112, podleśniczy 664 002 327
Legenda N
Siedziba nadleśnictwa
1
Siedziby leśnictw Szkółka leśna Granice leśnictw Lasy PGL LP Lasy innej własności Natura 2000 Pogórze Przemyskie Rzeka San Ścieżka dydaktyczna Ścieżki rowerowe Szlaki turystyczne
43
Nadleล nictwo Dynรณw
ul. Jaklรณw 2, 36-065 Dynรณw
www.krosno.lasy.gov.pl/dynow
tel: (016) 65 21 229
dynow@krosno.lasy.gov.pl
fax: (016) 65 21 072
http://bip.lasy.gov.pl/pl/bip