Nadleśnictwo Grodziec
Tomasz Dębiec +48 667 869 976
Tekst: Michał Matłoka, Lidia Kopińska
Autorzy zdjęć: Tomasz Dębiec; fotolia.com: markrubens
kontakt@wydawnictwoquercus.pl
Korekta: Tomasz Findysz
(str. 14), karandaev (str. 14), Photographee.eu (str. 14), Henrik
www.wydawnictwoquercus.pl
Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek
Larsson (str. 16), M.R. Swadzba (str. 17), Gail Johnson (str. 17), natureimmortal (str. 19); Archiwum nadleśnictwa (str. 21)
Zasoby i obszary leśne powinny być zagospodarowane w sposób zapewniający ich zachowanie oraz zaspokojenie potrzeb społecznych, gospodarczych, ekologicznych, kulturalnych i duchowych ludzi obecnej i przyszłych generacji… (Deklaracja o ochronie lasów – Szczyt Ziemi, Rio de Janeiro 1992)
O
ddajemy w Państwa ręce folder Nadleśnictwa Grodziec. Zamieściliśmy w nim informacje o lasach, zwierzętach w nich występujących oraz o naszej codziennej pracy. Na kolejnych stronach staramy się wytłumaczyć jak odnawia się las, jakie czyhają na niego zagrożenia oraz dlaczego drewno z niego pochodzące jest najwspanialszym surowcem znanym człowiekowi. Bogata oferta, dobrze wyposażone zaplecze edukacyjne oraz wyjątkowa możliwość poznawania przyrody poprzez obser-
wację sprawia, że Nadleśnictwo Grodziec jest bardzo atrakcyjnym miejscem do organizowania zielonych lekcji i wycieczek szkolnych. Dla lokalnych mieszkańców jest to miejsce, gdzie można uciec od zgiełku miasta i odpocząć na łonie natury.
LASY PAŃSTWOWE – ZAPRASZAMY to hasło, pod którym podpisujemy się wszyscy.
mgr inż. Waldemar Cierniak Nadleśniczy Nadleśnictwa Grodziec
Lasy pod naszą opieką
G
Lasy, w których przeważa sosna bądź świerk nazywane są borami. W borze sosnowym może być ponad 70 razy mniej drobnoustrojów chorobotwórczych niż w środowisku miejskim.
4
ranice Nadleśnictwa Grodziec obejmują obszar 1225 km 2, z czego powierzchnia leśna stanowi ponad 25 000 hektarów (ok. 20%). Średni wiek naszych lasów to 64 lata, a ich zasobność w drewno kształtuje się na poziomie 270 m3/ha. W ciągu roku pozyskujemy około 84 tys. m3 surowca drzewnego. Dominującym gatunkiem grodzieckich lasów jest sosna, której udział wynosi ponad 94%, towarzyszą jej rów-
nież olsza (2%), brzoza (1%), dąb (1%) i świerk (0,4%). Lasy Państwowe gospodarują mieniem Skarbu Państwa, a więc własnością nas wszystkich jako społeczeństwa. Opieka nad powierzonym nam narodowym skarbem to nie tylko wielka odpowiedzialność, ale też misja, której owoce zbierać będą także przyszłe pokolenia. Wyhodowanie pięknych i zdrowych lasów, dostępnych dla wszystkich, to zadanie, które stale realizują również pracownicy Nadleśnictwa Grodziec.
5
6
Gospodarka leśna, czyli czym zajmuje się leśnik
G
ospodarka leśna składa się z wielu elementów. Produkcja drewna pozwala uzyskać środki na pokrycie kosztów związanych z sadzeniem drzew i ich pielęgnowaniem w młodszym wieku. Umożliwia ochronę lasu przed szkodnikami, klęskami (w szczególności pożarami) i przestępcami. Ułatwia właściwe gospodarowanie zwierzyną i ochronę przyrody. Lasy są miejscem wypoczynku i rekreacji na łonie natury, a coraz częściej „zielonym laboratorium”, w którym
prowadzi się edukację przyrodniczą społeczeństwa. Praca leśnika ma na celu zapewnienie ciągłości istnienia lasu. Jeśli nawet na małym fragmencie się go wycina, to wkrótce powraca on jako młode drzewka, po czym znowu wzrasta, aby następne pokolenia mogły korzystać z jego dóbr. Na co dzień możemy spotkać leśnika terenowca przy wykonywaniu pomiarów i ewidencji pozyskanego drewna, organizującego wiosną sadzenie lasu czy patrolującego rozległe obszary w celu wykrycia ewentualnych zagrożeń.
Czy wiesz, że administracja leśna nie korzysta ze środków budżetowych do realizacji swoich zadań, a jedynie z tych pochodzących ze sprzedaży produktów (głównie drewna) i usług? Wspiera ponadto budżet państwa w przypadku osiągnięcia zysków.
7
8
Jak odnawia się las? W Nadleśnictwie Grodziec sadzi się rocznie ok. 220 ha lasów. To powierzchnia ponad 308 boisk piłkarskich. Do tego celu wykorzystuje się blisko 2 mln sadzonek.
O
dnowienie to uzyskanie młodego pokolenia lasu w miejscach, gdzie wcześniej wycięto dojrzałe drzewa. Leśnicy mają obowiązek odnowienia lasu najpóźniej w piątym roku po wyrębie, dlatego też ciągłość jego istnienia nie jest zagrożona. Najprostsze jest wykorzystanie samosiewu, tzn. spontanicznego opadu nasion z sąsiednich drzew do odnowienia lasu. Jednak gdy jest to niemożliwe stosuje się sadzenie lub wysiew nasion. Szkółki leśne zapewniają optymalne warunki wzrostu drzewek w pierwszych latach życia, co ułatwia sadzonkom „przyjęcie się” po posadzeniu ich na zrębach. Nadleśnictwo Grodziec posiada dwie takie placówki – w Łagiewnikach i Zbiersku. Corocznie wykonujemy nasadzenia na powierzchni 220 ha! Wymaga to właściwej koordynacji prac, ale przede wszystkim dostosowania składu gatunkowego upraw do rodzaju gleby, dostępności wody i światła. Stąd dominująca rola sosny – gatunku o małych wymaganiach co do żyzności gleby i wilgotności – w naszej krainie piaszczystych gleb, a miejscami nawet wydm, dorzecza Warty i Prosny.
9
Zagrożenia naszych lasów W Nadleśnictwie Grodziec funkcjonują 4 wieże do obserwowania terenów leśnych oraz specjalny pojazd patrolowo-gaśniczy. Dzięki temu większość pożarów nie przekracza 0, 5 ha.
Osutka sosny – choroba powodowana przez grzyby. 10
L
asy są wystawione na działanie czynników otaczającego je środowiska, które mogą stanowić zagrożenie dla ich trwałości. Pierwszą grupę tych zagrożeń stanowią organizmy żywe. Są to owady i grzyby, które osłabiają drzewa, a przy masowym występowaniu mogą powodować ich obumieranie. W takich przypadkach konieczne jest czasami wykonanie kosztownych zabiegów chemicznych z użyciem samolotów. Nawet nasza ulubiona zwierzyna leśna: jelenie, sarny i daniele zgryzają drzewka na uprawach leśnych, spowalniając ich wzrost, co zmusza leśników do ogra-
dzania niektórych fragmentów tych upraw. Drugą grupę szkodliwych czynników stanowią przyjmujące czasami postać klęsk wiatry, powodzie, śniegi, oblodzenia czy mrozy. Powodują one zniszczenie lasu na dużych powierzchniach, co wymaga kosztownego ich odnawiania. Ostatnim zagrożeniem dla lasu jest sam człowiek – poprzez zaśmiecanie lasu czy łamanie zakazu poruszania się pojazdami mechanicznymi po terenach leśnych. Najtragiczniejsze jednak skutki przynoszą pożary zawinione przez człowieka, co wymaga utrzymywania systemu wczesnego ostrzegania.
11
12
Jak ściąć drzewo i wywieźć drewno z lasu?
T
radycyjne metody ścinania drzew za pomocą pił i siekier stanowią już dziś historię. Dzisiejszy drwal, zwany pilarzem, posługuje się głównie pilarką spalinową, co wymaga nie lada kunsztu, zwłaszcza jeśli chodzi o bezpieczeństwo ścinki. Ale i tu pomaga technologia. Najnowsze maszyny wielooperacyjne, tzw. harwestery, pozwalają w sposób bezpieczny, bardzo szybki i przyjazny środowisku pozyskiwać drewno.
W Nadleśnictwie Grodziec pracują już dwa takie „kombajny”. Po ścince drewno należy przetransportować do miejsc jego składowania. Dziś nie zobaczymy już przy tej pracy konia, lecz specjalistyczny sprzęt, który pozwala na mechaniczny załadunek i transport drewna z minimalnym uszkodzeniem podłoża oraz samego surowca. Zwłaszcza przeznaczone do tego forwardery cechują się niezwykłą wydajnością pracy i są przyjazne środowisku.
Czy wiesz, że harwester może w ciągu dnia wyciąć kilkaset drzew o łącznej masie nawet 400 m 3? Operator może w każdej chwili sprawdzić w komputerze maszyny ile i jakie sortymenty drewna pozyskał.
13
Drewno – surowiec doskonały
D
W Nadleśnictwie Grodziec pozyskuje się rocznie ok. 84 tys. m 3 drewna. Szacuje się, że w tym samym czasie przyrasta w naszym lesie ponad 100 tys. m 3.
14
rewno jest prawdopodobnie pierwszym materiałem, jaki świadomie zaczął stosować człowiek. Od zarania dziejów było wykorzystywane jako opał, materiał budulcowy, tworzywo do produkcji ozdób, mebli czy narzędzi i broni. Drewno jest elastyczne i lekkie, ale zarazem wytrzymałe, a poszczególne gatunki drzew wytwarzają drewno o różnym zastosowaniu. Np. sosna jest świetnym budulcem, świerk nadaje się do produkcji instrumentów muzycznych, a z dębu
wykonuje się trwałe podłogi, schody i meble. Produkty z drewna po okresie użytkowania podlegają naturalnej utylizacji. Niebagatelny jest fakt, że jest surowcem odnawialnym. Na terenie Nadleśnictwa Grodziec ogromne znaczenie ma pozyskanie drewna opałowego własnym kosztem przez okolicznych mieszkańców na powierzchniach po wykonanych wycinkach, co umożliwia ogrzewanie gospodarstw domowych niewielkim kosztem.
15
16 Rosiczka okrągłolistna
Bocian czarny
Pióropusznik strusi
Bóbr europejski
Jak chronimy przyrodę?
W
zachowaniu szczególnych walorów przyrodniczych naszego regionu pomagają różne formy ochrony przyrody. 780,21 ha terenów nadleśnictwa znajduje się w granicach Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego. Funkcjonuje tu również Pyzdrski Obszar Chronionego Krajobrazu, który w 1995 r. był powiększony do obszaru 30 tys. ha. W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa są dwa obszary Natura 2000: Dolina Środkowej Warty – ważna ostoja ptaków wodnobłotnych, przede wszystkim w okresie lęgowym, oraz Ostoja Nadwarciańska – jeden z najlepiej zachowanych natu-
ralnych i półnaturalnych krajobrazów typowej rzeki nizinnej. W naszych lasach wyznaczono dziesięć stref ochronnych gniazd bociana czarnego, co jest ewenementem w skali Wielkopolski. Można u nas również podziwiać sześć drzew uznanych za pomniki przyrody i jeden głaz narzutowy. Na obszarze Nadleśnictwa Grodziec stwierdzono występowanie rzadkich gatunków roślin: długosza królewskiego, wawrzynka wilczełyko, rosiczki okrągłolistnej, pióropusznika strusiego oraz zwierząt: bielika, bociana czarnego, żurawia, dudka, błotniaka stawowego.
Czy wiesz, że bóbr, będący pod ochroną, rzadki niegdyś ssak, jest dzisiaj dość pospolity i powoduje wiele szkód? Polegają one na ścinaniu drzew i sadzonek oraz podtopieniach lasów.
17
Gospodarka łowiecka – dlaczego jest potrzebna?
O
dstrzał zwierzyny to nie tylko pasja, ale przede wszystkim sposób na ograniczenie szkód, jakie zwierzyna może wyrządzić w uprawach i młodnikach. Polowania mają na celu regulację ilości zwierzyny oraz pomagają utrzymywać populacje w dobrej kondycji. Na terenie nadleśnictwa znajduje się 19 obwodów łowieckich, w tym 5 leśnych. Powierzchnia zajmowana przez te obwody to ponad 104 tys. ha. W naszych lasach można
18
spotkać: jelenie, daniele, sarny, dziki, muflony, zające, lisy, borsuki, kuny, jenoty i norki. Ważnym elementem ograniczania szkód wyrządzanych przez zwierzynę w lasach i na polach jest dokarmianie jej przez koła łowieckie. Ma ono również na celu pomoc zwierzynie w okresach utrudnionego dostępu do pokarmu. Gospodarkę łowiecką prowadzi się na podstawie planów łowieckich uwzględniających liczebność populacji zwierząt łownych.
Czy wiesz, że na terenie Nadleśnictwa Grodziec był obserwowany wilk? Ten chroniony drapieżnik nie występuję tu jednak stale, a jedynie w czasie migracji.
Dzik19
20
Zapraszamy do naszych lasów!
L
asy w zarządzie Lasów Państwowych w całej Polsce są dostępne dla ludności. Każdy może zbierać na własne potrzeby grzyby, jagody i zioła lub po prostu korzystać z dobrodziejstwa leśnego klimatu. Czasami wstęp do lasu może być okresowo wstrzymany ze względu na duże zagrożenie pożarowe, podczas zwalczania szkodników czy ścinki drzew. O zakazie dowiemy się z tablic umieszczonych w lesie i na stronie internetowej nadleśnictwa. Poza tym do lasu nie wolno wjeżdżać pojazdem mechanicznym.
werowych, dydaktycznych, Nordic Walking i konnych. Na naszym terenie wyznaczono 57 miejsc postoju wyposażonych w stoły, ławki i tablice informacyjne. Zwłaszcza okolice siedziby Nadleśnictwa Grodziec obfitują w atrakcje turystyczne oraz umożliwiają pogłębienie wiedzy przyrodniczej. Na tym polu nadleśnictwo może poszczycić się szczególnymi osiągnięciami. Realizowane przez ośrodek edukacji leśnej zajęcia dydaktyczne z wykorzystaniem bogatej infrastruktury cieszą się szczególnym zainteresowaniem.
Ośrodek edukacji leśnej, pokoje zielonej szkoły, pokoje gościnne i sala konferencyjna w Nadleśnictwie Grodziec pozwalają na zorganizowanie szerokiej gamy zajęć i imprez edukacyjnych.
Odwiedzający grodzieckie lasy mogą korzystać z wyznaczonych ścieżek ro-
21
Nadleśnictwo Grodziec ul. Leśna 50, 62-580 Grodziec tel. +63 248 50 27, fax: wew. 115 grodziec@poznan.lasy.gov.pl www.grodziec.poznan.lasy.gov.pl
22
Nadleśnictwo Grodziec dysponuje pokojami gościnnymi, pokojami w zielonej szkole oraz salą konferencyjną w budynku ośrodka edukacji leśnej. Ośrodek jest ogólnie dostępny. Chętnych prosimy o kontakt: specjalista SL ds. edukacji Lidia Kopińska tel. 608579802. lidia.kopinska@poznan.lasy.gov.pl
1
Leśnictwo Zagórów Leśniczy Bogdan Andrzejewski kom. 604844839
10
Leśnictwo Kaźmierka Leśniczy Mirosław Mikołajczyk kom. 604844531
2
Leśnictwo Łagiewniki Leśniczy Dariusz Andrzejak kom. 604844540
11
Leśnictwo Józefów Leśniczy Ryszard Wysocki kom. 604844394
3
Leśnictwo Grodziec Leśniczy Piotr Dobrowolski kom. 608553820
12
Leśnictwo Dzierzbin Leśniczy Walenty Pacholski kom. 604844521
4
Leśnictwo Borowiec Leśniczy Wiesław Czapczyk kom. 604844862
13
Leśnictwo Zbiersk Leśniczy Michał Matłoka kom. 608554017
5
Leśnictwo Biała Królikowska Leśniczy Piotr Nolbert kom. 604844568
14
Leśnictwo Lipe Leśniczy Rafał Pera kom. 604844875
6
Leśnictwo Pyzdry Leśniczy Dariusz Lisiecki kom. 604844635
15
Leśnictwo Petryki Leśniczy Ireneusz Mućka kom. 604844910
7
Leśnictwo Ciemierów Leśniczy Ireneusz Zalewski kom. 604844398
16
Leśnictwo Brudzew Leśniczy Henryk Małecki kom. 604844809
8
Leśnictwo Stawisko Leśniczy Leszek Abramowicz kom. 604844614
17
Gospodarstwo szkółkarskie Leśniczy szkółkarz Antoni Szczepaniak kom. 608553843
9
Leśnictwo Kamień Leśniczy Jacek Michalak kom. 604844647
POZNAŃ
WRZEŚNIA
Warta
466
A2
467 Lądek
ŁÓDŹ
Białobrzeg
PYZDRY
ZAGÓRÓW
6
467 Lądek
Warta
466
Kopojno
A2
Augustynów
Podbiel
Białobrzeg
PYZDRY
Huta ZAGÓRÓW Łukomska Grądzeń Górne Grądy 7
KONIN
Kopojno
Augustynów
Podbiel
Dąbroszyn - Sporne
Bystrzyca
Huta Łukomska 8 Grądzeń
Górne Grądy
Gizałki JAROCIN
2
Dąbroszyn - Sporne
Bystrzyca
9
5
Grodziec
RYCHWAŁ
1
Bugaj
Gizałki
RYCHWAŁ
Bugaj Grochowy
N 3,4
442
25
Grochowy 10
442
11
TULISZKÓW
Bogusławice
Borówiec25Stary Bogusławice 13
na
os Pr
os Pr
Borówiec Stary
17
12
na 14
16
Jarantów
Jarantów Blizanówek Janków III
Blizanówek Janków III
Legenda: N
Siedziba nadleśnictwa
1
Siedziba leśnictwa
LegendaSzkółka leśna Lasy prywatne lasy prywatne
Legenda
Lasy w zarządzie Lasów Państwowych lasy w zarządzie Lasów Państwowych
lasy prywatne lasy w zarządzie Lasów Państwowych
STAWISZYN
STAWISZYN
15
Aleksandrów
Jastrzębniki Czartki
Dojurtów
Jastrzębniki
Czajków
Dębniałki Ii
Czartki Dojurtów
Czajków
Dębniałki Ii KALISZ
Aleksandrów
24
Nadleśnictwo Grodziec zostało nagrodzone za działalność edukacyjną tytułami „Promotor Ekologii” oraz „Mecenas Ekologii”.