N adl e ś ni c t wo
Mińsk
nasze lasy
T
o, jakie gatunki drzew tworzą lasy na danym terenie, zależy w głównej mierze od klimatu i rodzaju gleb, kształtujących rodzaj tzw. siedliska. Od stuleci wpływ na wygląd drzewostanów ma także człowiek, zwłaszcza na takich terenach jak centralna Polska – od dawna zurbanizowanych i wykorzystywanych rolniczo. Obszar Nadleśnictwa Mińsk cechuje stosunkowo niska lesistość, wynosząca niecałe 21 proc., przy czym średnia dla Polski to niemal 30 proc. Cechą charakterystyczną tutejszych drzewostanów jest ich duże rozdrobnienie. Na 9,5 tys. ha gruntów nadleśnictwa składa się 414 kompleksów leśnych, z których jedynie trzy mają powierzchnię powyżej 500 ha; 165 nie przekracza 1 ha. Lasy omawianego terenu najczęściej tworzy sosna, której udział wynosi 63 proc. To gatunek o małych wymaganiach co do żyzności i wilgotności gleb. Tam, gdzie warunki siedliska są bardziej sprzyjające, mogą rosnąć gatunki liściaste, takie jak dąb, brzoza i olsza.
Charakterystyczny widok dla lasów Nadleśnictwa Mińsk to drzewostan z bujnym podszytem złożonym z gatunków liściastych. Drogi leśne nie tylko służą do transportu drewna, lecz także mają kluczowe znaczenie w ochronie przeciwpożarowej.
2
Różnorodność biologiczną terenów leśnych wzbogacają zbiorniki wodne.
Dęby, żeby osiągać takie rozmiary, wymagają stosunkowo żyznych gleb.
3
Piaszczysta, uboga w składniki pokarmowe gleba sprawia, że w tym miejscu nie wyrosną imponujących rozmiarów drzewa liściaste. Pod okapem sosen dąb bezszypułkowy próbuje utrzymać się przy życiu. Rozpostarł koronę niczym parasol, żeby móc wychwycić jak najwięcej światła.
4
Sosny na tym zdjęciu, choć niepozorne, mają ok. 100 lat.
Z powodu mało żyznej gleby runo na siedlisku boru świeżego jest tak niepozorne. Z reguły składa się głównie z łanów borówki czernicy.
5
Jak odnawia się las? Część drzew w sąsiedztwie zrębu została pozostawiona do naturalnej śmierci i rozkładu. Martwe drewno to ważny element ekosystemów leśnych, także lasów gospodarczych.
6
Najpóźniej pięć lat po wycięciu dojrzałego drzewostanu leśnicy muszą doprowadzić do ponownego pojawienia się lasu na danej powierzchni. Młode drzewka są sadzone lub wyrastają z nasion pochodzących z sąsiednich drzew.
Drzewostan sąsiadujący ze zrębem będzie odnawiany w podobny sposób w momencie uzyskania dojrzałości, tj. w wieku około stu lat.
Kępa dębów została posadzona ok. 20 lat temu. Początkowo rosła w otoczeniu starego drzewostanu, który został usunięty przed założeniem uprawy sosnowej otaczającej gniazdo. Fragmenty upraw z dębem grodzi się, aby ochronić je przed jeleniami i sarnami, które chętnie zgryzają ich młode pędy, powodując opóźnienie wzrostu.
7
Rezerwaty przyrody
W rezerwacie Jedlina możemy podziwiać potężne sosny i dęby.
Charakterystycznym gatunkiem dla tego rodzaju lasów są olsze czarne, które są w stanie przetrwać okresowe zalewanie.
W
polskim systemie ochrony przyrody rezerwaty, zaraz po parkach narodowych, mają najwyższy status ochronny. W całym kraju wyznaczono niecałe 1,5 tys. takich obszarów. Na terenie nadleśnictwa znajduje się ich aż jedenaście, o łącznej powierzchni niemal 900 ha, co stanowi 9 proc. powierzchni tej jednostki. Tutejsze rezerwaty przyrody mają bardzo zróżnicowany charakter. Sześć to rezerwaty leśne, jeden – przyrody nieożywionej, trzy torfowiskowe i jeden wodny.
8
W kilku miejscach na terenie nadleśnictwa występują olsy, np. w rezerwatach Przełom Witówki i Rogoźnica.
Rezerwat Bagno Pogorzel obejmuje bezodpływowe obniżenie z licznymi oczkami wodnymi i zbiorowiskami roślinnymi, wykształcającymi się na terenach bagiennych i podmokłych. Występują tu m.in. mszar środkowoeuropejski, torfowisko przejściowe czy bór bagienny.
9
Młode jodły w rezerwacie Jedlina przez kilkadziesiąt lat wolno rosły pod okapem starego dębu. Dopiero jego upadek dał koronom jodeł lepszy dostęp do światła i umożliwił im szybszy wzrost.
10
Ogromny martwy pień dębu ma swoją rolę do odegrania – jest domem dla wielu roślin, grzybów i zwierząt. Ze względu na twarde, gęste drewno tego gatunku minie kilkadziesiąt lat, zanim zupełnie się rozłoży i wtopi w leśną glebę.
11
Ochrona gatunkowa Bielik to nasz ptak herbowy i największy skrzydlaty drapieżnik. Często mylnie nazywany jest orłem.
P
rzyrodę chroni się nie tylko na specjalnie wydzielonych obszarach, takich jak rezerwaty przyrody. Wiele cennych roślin, zwierząt i grzybów jest objętych ochroną prawną bez względu na miejsce występowania. Dodatkowo dla niektórych z nich – głównie ptaków – wyznacza się specjalne strefy ochronne. Przykładem może być bielik, dla którego ustanowiono taką strefę na terenie nadleśnictwa. Inne cenne gatunki występujące na omawianym obszarze to bocian czarny, wydra, żuraw, zimorodek i wiele innych.
12
Bocian czarny to bardziej płochliwy kuzyn bociana białego.
Na terenie nadleśnictwa rośnie najstarsza w Polsce sosna, której wiek szacuje się na 360 lat. Chroniona jest jako jeden z jedenastu pomników przyrody na gruntach tej jednostki.
13
Drewno – surowiec niezw ykły
W polskich lasach pozyskuje się nie więcej niż 60–70 proc. drewna w stosunku do tego, które przyrasta w tym samym czasie.
14
DOWNICT WO
Ł
W
N
O
TR
P
Ę
A
BU
P
A
T
Y
ZA
MEBLE
BAWKI
ZA P
R I E
INST
RU M
Z
achowanie trwałości lasu jest bardzo ważne nie tylko ze względów przyrodniczych, lecz także gospodarczych. Las dostarcza drewna – odnawialnego, ekologicznego i wszechstronnego surowca. Powstają z niego konstrukcje budynków, meble, podłogi, okna, papier, zabawki, instrumenty muzyczne, sprzęt sportowy i wiele innych. Swoją popularność zawdzięcza głównie połączeniu lekkości z wytrzymałością oraz niepowtarzalnej estetyce. Warto pamiętać, że drewno to surowiec odnawialny w stosunkowo krótkim czasie, w przeciwieństwie do ropy naftowej czy węgla.
15
E
N
Ślady historii
Kapliczka „Biały Słup” w rezerwacie Florianów z napisem na tablicy kamieniej „Florian Cieszkowski, Starosta Kleszczelewski, Kawaler Orderu Świętego Stanisława, apoplexią tknięty d. 11. Sierpnia 1798. r: w tem miejscu życie zakończył. Przechodniu chciej za niego westchnąć pobożnie.”
W
lasach Nadleśnictwa Mińsk znajduje się wiele miejsc związanych z ważnymi i bardzo często dramatycznymi wydarzeniami historycznymi. Są to zarówno krzyże, pomniki pamiątkowe, kapliczki, jak i mogiły poległych żołnierzy oraz powstańców. Pochodzą z czasów powstań – listopadowego i styczniowego, a także II wojny światowej. Bardzo ciekawym obiektem, niezwiązanym z martyrologią, jest tramwaj konny w Mrozach, który kursował w latach 1908–1967 i był jednym z dwóch takich pojazdów w Europie. Dowożono nim kuracjuszy do sanatorium leczenia płuc w pobliskiej Rudce. Pierwotnie linia miała 2,5 km długości. 16
W pobliżu miejscowości Mienia, przy drodze leśnej biegnącej w kierunku rezerwatu Jedlina, znajduje się mogiła powstańców listopadowych z 1831 r.
Głazy pamiątkowe w leśnictwach Piaseczno i Mienia – na zdjęciu u góry poświęcony łowczemu Tadeuszowi Ruszkiewiczowi, a na dole – wieloletniemu nadleśniczemu Janowi Arcimowiczowi.
W 2012 r., po remoncie linii i wykonaniu repliki wagonu, tramwaj konny wznowił funkcjonowanie i stanowi jedną z atrakcji turystycznych okolicy. Trasa, po której się porusza, przebiega przez teren rezerwatu Rudka Sanatoryjna i liczy 1,75 km.
17
Międzyleś
Nadleśnictwo Mińsk
L. Poręby Poświętne
ul. gen. K. Sosnkowskiego 41 05-300 Mińsk Mazowiecki tel. 25 759 35 25, faks 25 759 35 26 e-mail: minsk@warszawa.lasy.gov.pl www.minsk.warszawa.lasy.gov.pl
K
Międzyleś
L. Poręby
Trzcinka
Poświętne Trzcinka
Wól Stanisławó
637
Lubomin Międzyleś
Dobre
Ostrów Arynów Czarnogłów Kania Cięciwa Wólka Mlęcka
Trzcinka
Leśnictwa: Pełczanka, tel. 25 757 07 98, 609 240 089 Piaseczno, tel. 693 450 606 Mienia, tel. 25 757 01 85, 693 456 129 Jeziorek, tel. 25 757 41 18, 693 456 127 Stankowizna, tel. 693 450 558 Siennica, tel. 25 799 20 21, 693 456 118 siedziba nadleśnictwa Poręby, tel. 537 222 082 Stanisławów, tel. 693 891 330 Dobre, tel. 693 450 353 leśnictwa siedziba
Lubomin
Ostrów
Arynów
Mińsk Mazowiecki Józefów 92
Bykowizna Gliniak
Celinów
Siwianka L. Stankowizna
Siwianka
50
L. Siennica Kołbiel
Kąty
2.5
5
Sufczyn
Dłuż
Kulki
8
Transbór
Karpiska
Ch
Kąty
15 km 10
L. Pia
17
Sufczyn
Karpiska Dłużew
17
0
15 km
L. Sie
Nowa Pogorzel Pogorzel Dąbrowa Kołbiel
obszary zabudowane 10
Ry
Nowa L. Mienia Pogorzel Dąb
Józefów
Siwianka
granica nadleśnictwa
lasy innej własności obszary zabudowane zbiorniki wodne Karpiska obszary zabudowane zbiorniki wodne Kąty 10
L.
50
Cielechowizna
lasy innej własności
55
Cielech Celinów
A2
Chrośla
granice leśnictw lasy innej własności granice leśnictw oddziały leśne zbiorniki wodne oddziały leśne
2.5 2.5
L Gliniak
Bykowizna L. Stankowizna
granica nadleśnictwa
0
ChroślaK
Celinów Mistów
Cięciwa
cmentarz miejsce postojowe granica nadleśnictwa parking granice leśnictw zadaszenie miejsce postojowe
0
Rządza
L. Stanisławów
siedziba nadleśnictwa miejsce postojowecmentarz parking siedziba leśnictwa zadaszenie
zadaszenie oddziały leśne
Mińsk Ostrów Garczyn Kania Mazow
Chrośla
Bykowizna
siedziba leśnictwa
parking
Stanisławów
637
Kania siedziba nadleśnictwa
cmentarz
L. Dobre
Cięciwa
Poświętne
legenda:
Brzozowica
Kąty-Borucza
L. Poręby
15 km
Kąty-Borucza
Brzozowica
L. Dobre Dobre Czarnogłów
Wólka Mlęcka Stanisławów
637
Garczyn Duży Lubomin Rządza
Kluki
L. Stanisławów
Chrościce
L. Pełczanka
Mistów
Kałuszyn
Arynów
A2
Mińsk Mazowiecki Gliniak
2
Wola Ryczołek Paprotnia
92
Mrozy Grodzisk Choszcze
L. Mienia
. Stankowizna
Cielechowizna
L. Jeziorek
Józefów
50
Nowa Pogorzel Pogorzel Dąbrowa
Skupie
L. Piaseczno
Dębowce
L. Siennica Kołbiel Sufczyn
Borki
Kulki Dłużew 802
17
Transbór
Chyżyny
Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl
Tekst: Maria Gronicz, Tomasz Dębiec Korekta: Małgorzata Haze Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek
Zdjęcia: Tomasz Dębiec; archiwum nadleśnictwa (s. 18); Fotolia: szczepank, bereta (s. 12); Wikipedia: Aotearora (s. 17)