Folder Nadleśnictwa Olkusz

NADLEŚNICTWO OLKUSZ OLKUSZ FOREST DISTRICT

2

K R A J O B R A Z N A D L E Ś N I C T WA

OLKUSZ

Rozległy teren nadleśnictwa wpływa na jego zróżnicowanie. Większość położna jest na wysokości 300–400 m n.p.m., na Wyżynie Śląskiej oraz Krakowsko-Częstochowskiej. W środkowej i północnej części obszar jest silnie pofałdowany i pagórkowaty, a w krajobrazie wyróżniają się skalne jurajskie ostańce oraz jaskinie. Na zachodzie, gdzie teren nabiera charakteru równinnego, a w podłożu występują skały dolomitowe zawierające rudy cynku i ołowiu, krajobraz przekształcony został przez kopalnie rud oraz kruszyw.

Ciekawostką regionu jest powstała w średniowieczu na skutek działalności człowieka Pustynia Błędowska.

Thanks to its large area, the Olkusz Forest District is highly diverse. Most of it is located at an altitude of 300 – 400 m.a.s.l., in the Silesian and the KrakówCzęstochowa Upland. The central and northern part of our forest district is strongly undulating and hilly, and the landscape is dominated by Jurassic rocky inliers and caves. In the west, where the terrain is flat and the ground is covered with dolomite rocks containing zinc and lead ores, the landscape is transformed by ore and aggregate mines. What is particularly interesting about the region is the Błędowska Desert created in the Middle Ages as a result of human activity.

Widok z wieży przeciwpożarowej / View from the fire tower

LANDSCAPE OF THE OLKUSZ FOREST DISTRICT

Nad obszarem górują Orle Gniazda – ruiny średniowiecznych zamków wzniesionych w Rabsztynie, Smoleniu, Bydlinie i Udorzu.

The area is dominated by the Eagle’s Nests – ruins of medieval castles erected in Rabsztyn, Smolen, Bydlin and Udorze.

Sieć rzeczna terenu nadleśnictwa, z uwagi na wapienne podłoże, należy do najuboższych w Polsce. Główne rzeki to Pilica, Biała Przemsza, Udorka i Sztoła.

Due to its limestone bed, the river system of the Olkusz Forest District is one of the poorest in Poland. The major rivers of the region are Pilica, Biała Przemsza, Udorka and Sztoła.

Meandry Sztoły w Leśnictwie Podlesie / Meanders of the Sztoła River

3

4

NASZE

LASY Z 16,5 tys. ha lasów będących pod opieką naszego nadleśnictwa, ponad 99 proc. stanowią te, które pełnią funkcje ochronne. Wśród z nich są takie, które zostały uszkodzone przez przemysł, lecz także lasy glebo- i wodochronne wokół miast oraz rezerwaty przyrody. Ich skład gatunkowy zależy od gleby i klimatu. Południową część nadleśnictwa – okolice Olkusza i Rabsztyna – porastają głównie bory sosnowe i rzadziej lasy bukowe. Północ, z wyjątkiem okolic Żarnowca, to z kolei rejony porośnięte przez buki, jodły, dęby i świerki.

Tam, gdzie składy gatunkowe nie są dostosowane do siedliska – prowadzimy przebudowę lasów i wprowadzamy właściwe dla danej gleby gatunki. Dzięki temu udział drzew liściastych zauważalnie wzrasta.

Out of 16.5 thousand hectares of forests under the care of our forest district, more than 99% have protective functions, including forests damaged by industry, protective forests concerning primarily soil and water, forests around towns and nature reserves. Their species composition depends on soil and climate. The southern part of the forest district – the vicinity of Olkusz and Rabsztyn – is mainly covered with pine forests and less frequently with beech forests. The north, except for the area of Żarnowiec, is in turn overgrown by beeches, firs, oaks and spruces. Where the species composition is not adapted to the habitat – we carry out reconstruction of forests and introduce species appropriate for the soil. This allows the number of deciduous trees to increase noticeably.

66,9%

16,3%

PINE

BEECH

SOSNA

BUK

Na północy przeważają siedliska o dużym stopniu naturalności. Często są one żyzne, stąd dominują na tym obszarze tereny rolnicze, a lasy pozostają silnie rozdrobnione.

Natural habitats dominate in the north.

They are often fertile, so agricultural areas dominate the area, and the forests remain highly fragmented.

Borsuk w lesie bukowym / Badgers in the beech forest

OUR FORESTS

UDZIAŁ POWIERZCHNIOWY GATUNKÓW SURFACE FRACTION OF INDIVIDUAL SPECIES

5,2%

2,3%

BRZOZA

MODRZEW

BIRCH

LARCH

2,3% 2,2% 1,3% 3,5% DĄB

ŚWIERK

JODŁA

POZOSTAŁE

QUERCUS

SPRUCE

FIR

OTHERS

dąb czerwony, sosna czarna, olsza czarna, sosna Banksa, robinia akacjowa, topole champion oak, black pine, black alder, jack pine, black locust, populus

Na południu nadleśnictwa siedliska są ubogie i silnie zdegradowane przez przemysł. Kompleksy leśne są zwarte, z dużym udziałem sosny.

In the south the habitats are poor and strongly degraded by industry. The forest complexes are compact and have a high number of pine trees.

Sosny i brzozy na ubogich glebach / Pines and birches on poor grounds

5

6

Bory i bory mieszane zajmują 37 i 20 proc. gruntów. To ubogie siedliska, na których rosną najmniej wymagające gatunki drzew.

Regular and mixed coniferous forests occupy 37% and 20% of the land respectively. They are poor habitats where the least demanding tree species grow.

Uprawa sosnowa / Pine cultivation

7

Lasy i lasy mieszane stanowią 26 i 16 proc. powierzchni. Największą część zajmują lasy wyżynne, głównie bukowe z domieszką jodły lub świerka.

Regular and mixed forests make up 26% and 16% of the area respectively.

The largest part is covered with upland forests, where beech forests with a mixture of fir or spruce prevail.

Naturalne odnowienie buka / Natural regeneration of beech

8

F U N KC J E

LASÓW Las chroni glebę, wodę, zwierzęta, rośliny i ludzi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi, gdyż gleba leśna i ściółka magazynują bardzo duże ilości wody. Las chroni także przed wiatrem i hałasem.

Forest protects soil, water, animals and people. It reduces the risk of flooding as the forest soil and litter store large amounts of water.

Additionally, forest protects from wind and noise.

Las dostarcza surowców – nie tylko drewna, lecz także owoców, grzybów i ziół, które każdy może bezpłatnie zbierać na własny użytek.

Forest provides natural resources: not only timber but also fruit, mushrooms and herbs that can be collected for personal use for free.

FUNCTIONS OF THE FOREST

Las jest miejscem rekreacji. Leśne ścieżki i szlaki turystyczne to doskonałe miejsce na relaksujący spacer i do uprawiania sportów – biegania czy jazdy na rowerze. Dzięki wszechobecnej zieleni łatwo się odprężamy.

Forest is a place for recreation. Forest educational paths and tourist trails are perfect places for relaxing walks and doing sports—cycling and running. This is where we can relax easily while being surrounded by greenness.

Las daje pracę zarówno leśnikom, jak i pracownikom zakładów usług leśnych. Dostarcza surowca gwarantującego zatrudnienie pracującym w przemyśle drzewnym.

Las urozmaica krajobraz. Tereny leśne są bardziej różnorodne i miłe dla oka, zmieniają się wraz z porami roku.

Forest provides jobs to foresters, as well as to those who work in forest breeding and conservation. It also provides the resources that guarantee employment in timber industry.

The forest makes the landscape more diverse. Woodlands are more varied and nicer to look at.

They change together with the seasons.

9

10

KO PA L N I E

I REKULTYWACJE W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Olkusz funkcjonuje szereg zakładów przemysłowych, m.in. zakłady górniczo-hutnicze, piaskownia oraz kopalnia dolomitu. Działalność tych pierwszych jest szczególnie uciążliwa. Wydobycie rud cynku i ołowiu i związany z tym głęboki drenaż wód gruntowych powoduje powstanie leja depresyjnego o powierzchni ok. 700 km 2, w obrębie którego wzrastają bory sosnowe. Ponadto z drzewostanami sąsiaduje składowisko odpadów poflotacyjnych – pięć stawów osadowych (109 ha).

Zbiorniki poflotacyjne są specjalnie obwałowane i stabilizowane m.in. poprzez sadzenie krzewów i drzew.

There is a number of industrial plants within the area of the Olkusz Forest District, including mining and metallurgical plants, sandpits and a dolomite mine. The activity of the former is particularly dangerous. The extraction of zinc and lead ores and the related deep drainage of groundwater causes the formation of a depression funnel of about 700 km2, where pine forests grow. Moreover, the stands are adjacent to the post-flotation waste reservoir – five tailings ponds (109 ha). The post-flotation tailings ponds are specially embanked and stabilized by shrubs and trees.

Stawy osadowe zakładów górniczo-hutniczych / Tailings ponds of mining and metallurgical plants

MINES AND LAND RECLAMATION

Piaskownia zajmuje 67 ha.

Część już zrekultywowano sosną (40,2 ha), olszą czarną (2,8 ha) i brzozą (1,6 ha). Rosną tu także: rokitnik, jarzębina i karagana.

The sand plant covers 67 ha. Some of it has already been recultivated with pine (40.2 ha), black alder (2.8 ha) and birch (1.6 ha). Seabuckthorn, rowan and caragana grow there as well.

Kopalnia dolomitu aktualnie eksploatuje 17 ha. Wydobycie zaplanowane jest jednak do 2050 r., a jego powierzchnia może osiągnąć 30 ha.

Currently, the dolomite mine operates on the area of 17 ha.

However, it is expected to be run until 2050 with its area reaching 30 ha.

Rokitnik i łubin w zrekultywowanej piaskowni / Sea-buckthorn and lupine in a reclaimed sand plant

11

12

D R Z E W O S TA N Y N A S I E N N E

I SZKÓŁKA

Jedną z fundamentalnych zasad hodowli lasu jest pozyskiwanie nasion z tzw. drzewostanów nasiennych tworzonych przez drzewa o najlepszych cechach oraz pochodzących z właściwego regionu nasiennego. Rygorystyczne zasady regulujące wykorzystanie nasion w leśnictwie dają nam gwarancję, że kolejne pokolenia drzewostanów będą dobrze przystosowane do lokalnych warunków. Łączna powierzchnia drzewostanów nasiennych w nadleśnictwie wynosi prawie 290,42 ha. Pozyskane tam nasiona wysiewane są w szkółce, a wyrosłe dzięki nim drzewka wysadza się na uprawach leśnych, dając początek młodemu pokoleniu lasu.

One of the most fundamental principles of silviculture is to acquire seeds from so-called seed orchards created from trees with the best characteristics. It is important that the trees come from relevant seed zones. Strict rules governing the use of seeds in forestry guarantee that successive generations of stands will be well adapted to local conditions. Seed orchards in the Olkusz Forest District cover the area of almost 290.42 ha. The seeds obtained in the seed orchards are sown in the nursery. Then, the trees that are grown are planted on forest crops. They give rise to the young generation of forests.

Roczna produkcja leśnictwa szkółkarskiego wynosi ok. 2,4 mln sadzonek, które w większości trafiają na uprawy leśne Nadleśnictwa Olkusz.

The annual production of seedlings amounts to about 2.4 million. Most of them are planted in the Olkusz Forest District.

Wyłączony drzewostan nasienny brzozy brodawkowatej / Silver birch seed orchards excluded from harvesting

SEED ORCHARDS AND NURSERIES

Na szkółce produkuje się w największej ilości sadzonki naszych głównych gatunków leśnych. Niemniej można tu nabyć także sadzonki krzewów i drzew ozdobnych.

The nursery produces the largest number of seedlings of our main forest species. However, it also offers seedlings of shrubs and ornamental trees.

Leśniczy szkółkarz w pracy / Nurseryman at work

13

14

J A K O D N AW I A S I Ę

LAS

Dbamy, by przyszłym pokoleniom nie zabrakło lasu i wszelkich korzyści z niego płynących. Wszędzie tam, gdzie pozyskujemy drewno, zapewniamy także wzrost młodego pokolenia drzew. Gdzie to tylko możliwe, korzystamy z odnowienia naturalnego – obsiewu nasion dojrzałych drzew, głównie buków, jodeł, czasem sosen. Tam, gdzie drzewostany są słabsze, warunki siedliskowe trudne lub gdzie chcemy zmienić skład gatunkowy – stosujemy odnowienie sztuczne – sadząc sadzonki wyhodowane w szkółce leśnej. Tak wprowadzamy m.in. jodłę w lasach bukowych lub dęba bezszypułkowego i brzozę w sośninach. Sadzonki sadzimy wczesną wiosną, gdy w glebie jest dużo wilgoci z topniejących śniegów.

We make sure that future generations can take advantage of our forests and all their benefits. Wherever we harvest wood, we ensure that the growth of the young generation of trees is possible. We use natural regeneration as much as possible.

We let the seeds of mature trees, mainly beeches, firs and pines spread and grow naturally. Where stands are weaker and habitat conditions are difficult or where there is a need to change species composition, we use artificial regeneration.

Namely, we plant seedlings grown in a forest nursery where needed. This is how fir is introduced in beech forests and oak and birch are planted among umbrella pines. Normally seedlings are planted in early spring, when there is a lot of moisture from melting snow in the ground.

Jodła, królowa naszych lasów, jest wymagająca. Potrzebuje miejsc żyznych, wilgotnych, zacisznych i cienistych, a jej wzrost jest bardzo powolny.

The fir, queen of our forests, is quite demanding. It needs fertile, moist, quiet and shady places to develop. Normally, it grows very slowly.

Odnowienie jodły pod bukami / Fir regeneration underneath the beeches

FOREST RENEWAL Młode buki wzrastają pod okapem dojrzałego drzewostanu. Odnowienie naturalne jest bardziej zróżnicowane genetycznie i tańsze do wprowadzenia niż sztuczne.

Young beeches grow under mature stands. Natural regeneration is more genetically diverse and cheaper to introduce than the artificial one.

Część dojrzałych sosen pozostaje do naturalnego rozkładu. Wśród nich i na nich żyć będą różne organizmy – m.in. ptaki, owady i grzyby – wzbogacając różnorodność biologiczną tego ekosystemu.

Some mature pines are left to decay naturally. Various organisms, including birds, insects and fungi, live on them and enrich the biodiversity of their ecosystem.

Młode sosny konkurują ze sobą o światło, wodę i przestrzeń życiową. W ramach zabiegów hodowlanych leśnicy będą usuwać drzewa chore, przygłuszone i takie, które przeszkadzają w rozwoju tym najbardziej wartościowym.

Young pines compete for light, water and living space. As part of their tending works, foresters remove diseased trees and those that hinder the development of valuable trees.

15

16

Z A S A DY P O Z Y S K A N I A

DREWNA

Drewno pozyskiwane jest tam, gdzie trzeba prowadzić zabiegi pielęgnacyjne (cięcia przedrębne) oraz tam, gdzie las osiągnął już dojrzałość: zahamował przyrost, wydał nasiona i gotowy jest do odnowienia (cięcia rębne). Po ścięciu drewno należy pozbawić gałęzi, przyciąć do zadanych wymiarów i zerwać – czyli podwieźć na składnicę, gdzie odbywa się jego odbiórka i skąd zostaje wywiezione do klienta. Odbiórka drewna polega na nadaniu sztuce lub stosowi unikalnego numeru oraz określeniu gatunku, ilości i jakości drewna oraz wprowadzeniu tych danych do systemu komputerowego. Dopiero po tym drewno jest przekazywane do sprzedaży.

Wood is harvested where it needs special care (pre-cutting) and where the forest has already reached maturity: it has stopped growing, released seeds and is ready for renewal (final cutting). Having been cut, the wood must be stripped of its branches, cut to the required dimensions and taken to the depot, where it is picked up and from where it will be transported to the buyer. Wood collection consists in assignment of a unique number to a piece or stack of wood and determination of the species, quantity and quality of wood. Then, the collected data is entered into a computer program. As soon as all the steps are completed, the wood can be passed on for sale.

Ścinkę i zrywkę drewna wykonują pilarze i operatorzy maszyn zatrudnieni w zakładach usług leśnych. To ciężka i niebezpieczna praca.

Both wood felling and hauling are carried out by sawyers and machine operators working in forestry services companies. Their job is both hard and dangerous.

Odbiórka drewna – pomiar grubości średnicomierzem / Wood collection – thickness measurement with a wood caliper

RULES OF WOOD HARVESTING

Unikalny numer koduje informację o pochodzeniu drewna: dyrekcji regionalnej, nadleśnictwie i leśnictwie.

Pod numerem sztuki lub stosu zapisywane są informacje o jej wielkości i jakości.

A unique number encodes information about the origin of the wood: regional directorate, forest district and forestry range. Information about its size and quality is recorded under the number of a piece or stack of wood.

17

18

DR E W NO, SUROW I EC

NIEZWYKŁY Drewno – surowiec doskonały. Wszechstronny, odnawialny, biodegradowalny, naturalny. Otacza nas z każdej strony. Znajdziemy go w więźbie dachowej, parkiecie i meblach. W deskach i wałkach kuchennych, dziecięcych zabawkach, kredkach, instrumentach muzycznych i w beczkach na wino. Z niego powstaje też papier, tekturowe opakowania, węgiel w filtrach do wody i ten będący lekiem. Ma około 30 tys. zastosowań. Jako leśnicy dbamy, by surowca tego nie zabrakło przyszłym pokoleniom. Pielęgnujemy młode drzewostany i w oparciu o 10-letnie Plany Urządzenia Lasu pozyskujemy tyle drewna, by w perspektywie długookresowej jego zasoby nie były uszczuplane.

Wood – perfect raw material, which is not only versatile, renewable and biodegradable, but also natural. We are surrounded by it everywhere. It can be found in roof trusses, parquets and furniture. Cutting boards, rolling pins, children’s toys, crayons, musical instruments and wine barrels are made of wood as well. It is also used to make paper, cardboard packaging, carbon in water filters and medicinal charcoal. It has about 30 thousand different applications.

As foresters, we make sure that future generations do not run out of this valuable raw material. We take care of young stands and we obtain enough wood to ensure that in the long term its supply is not depleted. It is all done based on a 10-year forest management program.

Drewno jako surowiec opałowy uwalnia podczas spalania do atmosfery tyle CO2 ile w procesie wzrostu drzewo go z niej pobrało. Nie zwiększa zatem emisji tego cieplarnianego gazu.

Wood used as a fuel releases as much CO2 into the atmosphere as it takes from it while growing. Therefore, it does not contribute to the increase of this greenhouse gas.

Drewno od zawsze towarzyszy człowiekowi / People have always been surrounded by wood

WOOD – UNIQUE RAW MATERIAL

R I E P ER P A

O FU P A E

BAWKI Z AT O Y S

Y T S T

P P A

L

MEBLE Z AS FURNITURE TR R Ę RIO E

Ł

DOWNICT WO B U CHITECTURE W AR IN N T

19

INSTR I N ST U M R U MEE N N

20

Z AG R O Ż E N I A I O C H R O N A

LASU

Na terenie naszego nadleśnictwa szczególnie ważny jest system ochrony przeciwpożarowej. W jego ramach funkcjonują trzy wieże przeciwpożarowe z obserwatorami oraz punkt alarmowo-dyspozycyjny (PAD) przyjmujący od nich zgłoszenia. PAD, po uzyskaniu informacji z wież, lokalizuje na mapie pożar i wysyła w jego rejon służby leśne i gaśnicze. Łączność zapewniają radiotelefony, a dojazd drogi pożarowe dostosowane parametrami – szerokością i nośnością – do wymagań samochodów straży pożarnej. Istotną rolę w akcjach odgrywają też samoloty gaśnicze czarterowane przez RDLP w Katowicach. Poza ochroną p.poż. duży nacisk kładziemy na ochronę lasu przed zwierzyną, owadami i zaśmiecaniem.

The fire protection system is particularly important in our forest district. There are three fire towers with observers and the ranger’s alert and disposition point which receives the observers’ reports. Once it receives the information from the towers, it locates the fire on the map and sends forest workers and firefighters to the area which is on fire. The communication is possible thanks to radiotelephones and the access to the fire is guaranteed by the roads adjusted to the requirements of fire service vehicles. Firefighting planes provided by Regional Directorate of State Forests in Katowice also play an important role in the firefighting actions.

Młode drzewka chronimy przed uszkodzeniami przez zwierzynę – cenne uprawy grodzimy lub zabezpieczamy specjalną „farbą” zawierającą krzemionkę, niesmaczną dla jeleni i saren.

We protect young trees from being damaged by animals – valuable crops are fenced or protected with a special paint containing silica which scares off deer and roe deer with its unpleasant taste.

Siatka chroni młode drzewka przed zwierzyną / The fence protects young trees from animals

HAZARDS AND FOREST PROTECTION

Każdego roku monitorujemy stan owadów, które przy masowych pojawach mogą zagrażać lasom. W przypadku pojawienia się zagrożenia reagujemy cięciami sanitarnymi lub opryskami.

We monitor the condition of insects every year, which in the case of mass appearance can threaten our forests.

If the danger occurs, we do sanitary cutting or spraying.

Jedna z trzech wież przeciwpożarowych / One of our three fire towers

21

22

O C H R O N A P R Z Y R O DY

– ROŚLINY

Lasy Nadleśnictwa Olkusz słyną z bogactwa roślin. Wyróżniają się storczykami licznie reprezentowanymi nie tylko w buczynach. Obuwik pospolity, różnorakie buławniki i kruszczyki, żłobik koralowy, gnieźnik leśny, podkolan zielonawy i storzan bezlistny to gatunki, które przyciągają botaników. Oprócz storczyków uwagę zwracają też: lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko i bogate stanowiska języcznika zwyczajnego, porastającego wapienne skały m.in. w Rezerwacie Pazurek i Dolinie Wodącej. Wszystkie znane nam stanowiska tych chronionych roślin podlegają corocznemu monitoringowi oraz ochronie w trakcie prowadzenia prac leśnych.

The forests of the Olkusz Forest District are famous for their plant diversity. They are unique thanks to a number of orchids growing mainly, but not exclusively in beeches. The following species are particularly interesting for the botanists: lady’s-slipper orchids, various hellaborines, early coralroots, bird’s-nest orchids, greater butterfly-orchids and ghost orchids. Next to orchids, our forests are a home to other plants like: martagon lillies, spurge laurels and hart’s-tongue ferns covering limestones in the Pazurek Reserve and the Wodąca Valley. The areas with protected plants are monitored and protected during annual forestry works.

Buławnik czerwony / Red hellaborine

Kukułka / Marsh orchid

Buławnik mieczolistny / Sword-leaved helleborine

Na przedwiośniu różowymi kwiatami zakwita wawrzynek. Jest rośliną piękną, jednak bardzo silnie trującą, zawierającą dafninę i mezereinę.

Early spring, daphne blooms in the valley showing its pink flowers. Even though it is beautiful, it is also very poisonous; it contains daphnin and mezerein.

Języcznik zwyczajny / Hart’s-tongue fern

NATURE PROTECTION – PLANTS

Kruszczyk błotny / Marsh hellaborine

Obuwik pospolity jest symbolem naszych lasów. Zakwita w czerwcu w buczynach, a swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznej warżce.

The lady’s-slipper orchid is a symbol of our forests. In June, it blossoms in the beeches. It owes its name to its characteristic labellum.

23

24

O C H R O N A P R Z Y R O DY

– REZERWATY Tereny Nadleśnictwa Olkusz skrywają trzy rezerwaty przyrody: Pazurek, Ruskie Góry i Smoleń ze średniowiecznym zamkiem, oraz cztery obszary Natura 2000: Ostoję Środkowojurajską, Pustynię Błędowską, Jaroszowiec oraz Buczyny w Szypowicach i Las Niwiski. Rezerwat Ruskie Góry jest rezerwatem ścisłym i nie wolno do niego wchodzić. Na turystów czekają jednak piękne ścieżki wokół rezerwatów Smoleń i Pazurek. Ten ostatni jest największy i najbardziej urokliwy. Chroni fragment bukowo-jaworowych lasów, które przed wiekami rozciągały się na północ od Olkusza. W nim też zobaczyć można piękne skalne miasto – Zubowe Skały.

The Olkusz Forest District has three nature reserves: Pazurek, Ruskie Góry and Smoleń with its medieval castle and four nature protection areas: Ostoja Środkowojurajska special area of conservation, Błędów Desert, Beech Forest in Szypowice and Niwiski Forest. The Ruskie Góry Reserve is a strict reserve where no tourists are allowed. However, they can still enjoy beautiful paths around the Smoleń and the Pazurek reserves. The latter is the biggest and the most charming. It protects a part of beech and sycamore forests which were growing north of Olkusz centuries ago. Tourists also have the possibility to visit

Zubowe Skały, najwyższe wzniesienie rezerwatu, to serce Pazurka. Skalne miasto tworzą wysokie wapienne ostańce schowane w cieniu buków.

Zubowe Skały, the highest elevation of the reserve, is the heart of Pazurek. The rock town is formed by high limestone inliers hidden in the shade of beeches.

a beautiful rock town – Zubowe Skały.

Rezerwat przyrody Smoleń z zamkiem Pilcza Paprotka zwyczajna na wapiennych skałach / The common polypody on the limestone rocks

The Smoleń Nature Reserve and the Pilcza Castle

NATURE PROTECTION – RESERVES

25

W rezerwatach drewno pozostawiamy do naturalnego rozkładu. Martwe jest miejscem życia wielu organizmów oraz żerowania np. dzięciołów.

Wood is left for natural decomposition in the reserves. Dead wood is a home to many organisms. It is also used for scavenging by i.a. woodpeckers.

Dzięcioł zielonosiwy / The grey-headed woodpecker

26

AT R A KC J E

TURYSTYCZNE Obok rezerwatów perełką regionu jest leżąca nieopodal Pilicy Dolina Wodącej.

W jej centrum leżą bezleśne Zegarowe Skały ze stromymi zboczami, a na pozostałym obszarze rozsiane są wapienne wzgórza porośnięte lasami, m.in.: Grodzisko Pańskie, stanowiące doskonały punkt widokowy. Takimi miejscami są też zbudowane w systemie Orlich Gniazd zamki w Smoleniu i Rabsztynie – odrestaurowane i udostępnione zwiedzającym. Turystów przyciąga też Pustynia Błędowska – powstała w średniowieczu na skutek wycinki lasów na potrzeby górnictwa i hutnictwa. Na piaski Pustyni wejść można m.in. przy Róży Wiatrów nieopodal Klucz.

Next to the reserves, the biggest attraction of the region is the Wodąca Valley near Pilica. In the center of the valley there are the forestless Zegarowe Skały with steep slopes, and in the rest of the area there are scattered limestone hills covered with different forests, e.g. the Grodzisko Pańskie rocks which are an excellent viewpoint. The castles in Smolen and Rabsztyn are equally interesting.

Since they have been renovated, they are now open to visitors. Tourists are also attracted by the Błędowska Desert – created in the Middle Ages as a result of deforestation. You can enter the desert at the Róża Wiatrów observation deck near Klucze.

Leżące nieopodal Żurady krasowe źródło Sztoły i rzekę okala malowniczy fragment lasu oferujący wyjątkową ochłodę w upalne dni.

The karstic spring of the Sztoła river nearby Żurada and the river itself are surrounded by a picturesque forest offering exceptional refreshment on hot days.

Panorama Pustyni Błędowskiej ze wzgórza Czubatka / Skyline of the Błędowska Desert from the Czubatka hill

TOURIST ATTRACTIONS

W Pomorzanach znajduje się Zielony Punkt Kontrolny. Trasa do biegów na orientację, do której mapy można pobrać ze strony internetowej nadleśnictwa.

There is the Zielony Punkt Kontrolny route in Pomorzany. It is an orienteering route and if you want to take part in the run, you can download the maps from our district’s website.

Na szlaku turystycznym w Dolinie Wodącej / On the tourist trail in the Wodąca Valley

27

28

E D U K AC J A

– IMPREZY Zależy nam, by wiedza o lesie była powszechna, a las był oczywistym miejscem spędzania wolnego czasu. Dlatego każdego roku prowadzimy zajęcia edukacyjne dla setek dzieci i młodzieży. Odwiedzamy je w szkołach i przedszkolach oraz zabieramy na nasze ścieżki edukacyjne w lesie oraz na szkółce leśnej.

Współpracujemy też z lokalnymi stowarzyszeniami i klubami sportowymi przy organizacji zawodów sportowych. Trasy zawsze wiodą pięknymi lasami, a edukatorzy zapewniają atrakcje w naszym zielonym namiocie. Ścieżki edukacyjne w Rezerwacie Pazurek i przy Leśnictwie Szkółkarskim, jak i szlaki turystyczne są ogólnodostępne cały rok. Zapraszamy!

We want to spread the knowledge about the forest and encourage people to spend their free time there. That is why every year we conduct educational activities for hundreds of children and teenagers. We visit them in schools and kindergartens and take them to our educational paths in the forest and in the nursery-garden. We also cooperate with local sports clubs organizing various sports competitions. The routes always go along beautiful forests and at the end of every route educators provide attractions in our green tents. Educational trails in the Pazurek Reserve and near the forest nursery area, as well as hiking trails are open all year round. Feel free to come and take advantage of our offer!

Zawody sportowe przyciągają wielu uczestników / Sports competitions attract a lot of participants

Informacji o imprezach, na których będziemy obecni najlepiej szukać na www.facebook.com/NadlesnictwoOlkusz

You can find the information about our events below www.facebook.com/NadlesnictwoOlkusz

EDUCATION – EVENTS

Na trasie pod Zamkiem Smoleń / On the trail around the Smoleń Castle

29

30

J A K Z AC H O WAĆ S I Ę

W LESIE Samochód pozostaw w specjalnie

przygotowanym do tego miejscu postojowym.

Nie zastawiaj dróg leśnych.

Park your car in a specially prepared parking lot. Do not block the forest roads.

Gdy zabierasz ze sobą psa, prowadź go na smyczy, aby nie stwarzał

If you take a dog, keep it on a leash.

Pozostaw nieznane Ci grzyby i rośliny w lesie. Są one pokarmem dla

Do not touch unfamiliar mushrooms and plants in the forest. They are food for

Zachowaj ostrożność, używając ognia w lesie. Rozpalaj ogniska jedynie w wyznaczonych

Be careful when dealing with fire in the forest. Set the bonfire only in the areas

Zadbaj o czystość terenów leśnych.

Keep forest areas clean.

Zachowaj bezpieczną odległość od dzikich zwierząt. Zwierzę, które nie płoszy się

Keep a safe distance from wild animals. If an animal does not run away

Biwakuj w wyznaczonych miejscach.

Camp in designated areas.

niebezpieczeństwa dla leśnych mieszkańców.

zwierząt mieszkających w lesie, a także częścią ekosystemu.

do tego miejscach lub 100 m od ściany lasu.

W trakcie spacerów uszanuj przyrodę i pozostaw po sobie czysty las.

na Twój widok, może stanowić zagrożenie, ponieważ jest prawdopodobnie chore bądź ranne.

Zadbaj o rozłożenie swojego namiotu tam, gdzie będziesz bezpieczny.

Dogs may pose a threat to wild animals.

forest animals and a part of the ecosystem as well.

designated for this purpose lub 100m od ściany lasu.

Respect the nature during walks and leave the forest clean.

when it sees you, it can be dangerous probably because it is sick or injured.

Pitch your tent in a safe place.

DO’S AND DON’TS IN THE FOREST

31

Nadleśnictwo Olkusz

ul. Łukasińskiego 3, 32-300 Olkusz tel. 32 6430445, fax 32 6430445*8 olkusz@katowice.lasy.gov.pl www.olkusz.katowice.lasy.gov.pl

Leśnictwa / Forest ranges: 1. Żarnowiec tel. 608 500 265 2. Sierbowice tel. 608 500 337 3. Poręba tel. 728 478 836 4. Smoleń tel. 608 500 234 5. Pazurek tel. 608 500 239 6. Golczowice tel. 608 500 241

Legenda / Key:

7. Pomorzany tel. 608 672 916

siedziba nadleśnictwa / headquarters of the forest district siedziba leśnictwa / office of the forest range pomnik przyrody / natural monument

8. Rabsztyn tel. 728 478 835 9. Gorenice tel. 608 500 212

miejsce postojowe / parking space

10. Żurada tel. 728 478 831

ścieżka dydaktyczna / educational path

11. Podlesie tel. 602 523 225

granica nadleśnictwa / forest district border granica leśnictwa / forest range border

12. Leśnictwo Szkółkarskie tel. 608 500 331

Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl

lasy w zarządzie LP / forests managed by The State Forests

Tekst: Maria Gronicz Tłumaczenie: Justyna Rzeszut Korekta: Bartosz Szpojda Projekt, DTP: Joanna Kozek

Zdjęcia: Tomasz Dębiec; Maria Gronicz (okładka, s. 8, 9, 11, 12, 20, 22, 23, 25, 26, 28, 29); Tomasz Mól (s. 2, 3, 4, 8, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26); Kuba Baran (s. 10, 24); Łukasz Gwiździel (s. 12); Paweł Grabowski (s. 13); Paweł Dobies (s. 14); Adobe Stock / New Africa (s.18), erserg (s. 18), images and videos (s. 19)