Nadleśnictwo Prudnik
9
50 000
15
240
2000
1 milion
8000
2
L A S
W
L I C Z B A C H
1200 km
To przybliżona długość granicy terenów w zarządzie nadleśnictwa
Troska o majątek Skarbu Państwa to jedno z najważniejszych zadań pracowników nadleśnictwa. Podana długość granicy naszej jednostki stanowi spory problem ze względu na ograniczoną możliwość dojazdu do kompleksów leśnych. Granica ma najczęściej charakter polno-leśny, nierzadko jednak przebiega wzdłuż terenów zabudowanych.
10 %
287
Taki jest udział lasów w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Prudnik
Ze względu na wysoką jakość gleb i tysiące lat rolniczej działalności człowieka w regionie lesistość jest znacznie mniejsza niż średnia krajowa czy europejska. Znajdujące się w zarządzie nadleśnictwa lasy Skarbu Państwa zajmują blisko 15 000 ha. Stanowi to 87 proc. ogólnej powierzchni leśnej. Pozostała część przypada na lasy komunalne, prywatne, kościelne itd. Do powierzchni leśnej zaliczane są grunty pokryte drzewami oraz te związane z gospodarką, takie jak drogi leśne, miejsca turystyczne czy tereny pod budynkami w zarządzie Lasów Państwowych. Liczba kompleksów leśnych na terenach zarządzanych przez Nadleśnictwo Prudnik
Rozdrobnienie lasów to jeden z najważniejszych czynników wpływających na gospodarkę leśną w nadleśnictwie. Liczba kompleksów w zależności od leśnictwa waha się od 3 do 53. Częstym problemem jest brak dróg dojazdowych do poszczególnych części lasu. Jego fragmentacja to także istotny czynnik ekologiczny decydujący o występowaniu wielu gatunków organizmów.
14 970 ha
Powierzchnia leśna nadleśnictwa na dzień 01.01.2018 r.
W zarządzie nadleśnictwa znajduje się ogółem 15 166,56 ha gruntów Skarbu Państwa (stan na 1 stycznia 2018 r.). Poza gruntami leśnymi są to głównie użytki rolne.
Nadleśnictwo Prudnik
1800 km2
Tyle wynosi powierzchnia w granicach administracyjnych Nadleśnictwa Prudnik
Pod względem zasięgu administracyjnego jest to jedna z największych jednostek Lasów Państwowych. Grunty w zarządzie nadleśnictwa położone są na terenie 5 powiatów i 18 gmin. W obecnych granicach nadleśnictwo istnieje od 1972 r. Powstało z połączenia trzech mniejszych nadleśnictw: Prudnik (w latach 1945–1959 Nadleśnictwo Głuchołazy), Szklary i Szczyty.
15
Liczba leśnictw w Nadleśnictwie Prudnik
Leśnictwa w Nadleśnictwie Prudnik mają powierzchnię od 690 do 1539 ha, średnia wielkość leśnictwa to ok. 1000 ha. Leśnictwo może być administrowane albo przez jedną osobę – leśniczego, albo przez kilka osób – leśniczego oraz jednego lub dwóch podleśniczych. Każde leśnictwo ma swoją kancelarię, zwykle znajdującą się w miejscowości, od której pochodzi jego nazwa.
3
4
L A S
W
L I C Z B A C H
220 ha
Tyle nowego lasu powstało w rekordowym 2003 roku
Rok 2003 był w Nadleśnictwie Prudnik wyjątkowy zarówno dla leśników, jak i dla właścicieli gruntów prywatnych. Nadleśnictwo zalesiło wtedy 150 ha, a na gruntach niepaństwowych powstało prawie 70 ha lasu. Wszystkie sadzonki pochodziły ze szkółek Lasów Państwowych. Zwiększanie lesistości było początkowo finansowane przez budżet państwa. Od 2004 r. właściciele gruntów prywatnych mogą korzystać z funduszy unijnych, grunty Skarbu Państwa są natomiast zalesiane z funduszu leśnego.
3000 ha
To powierzchnia lasów w zarządzie nadleśnictwa rosnących na tzw. gruntach porolnych
Oznacza to, że jedna piąta lasów nadleśnictwa rośnie na gruntach wcześniej użytkowanych rolniczo. Zwarte lasy porastające niegdyś obszar nadleśnictwa zostały w 90 proc. wycięte pod uprawę rolną; proces ten trwał tysiące lat i miał nieregularny przebieg. W pewnych okresach lasu ubywało, w innych (m.in. w ostatnich dekadach) powracał na utracone tereny.
Lasów przybywa
2072 ha
O tyle zwiększyła się powierzchnia lasów w nadleśnictwie w ostatnich 20 latach
Zwiększenie powierzchni lasu to efekt sukcesji naturalnej, czyli zarastania dawnych pól przez drzewa, które samoczynnie się tam wysiały, oraz działań człowieka. W Nadleśnictwie Prudnik już od lat 40. XX w. las zdobywa nowe tereny – zarówno Skarbu Państwa, jak i niepaństwowe. Najwięcej obszarów leśnych przybyło tutaj jednak po przyjęciu w połowie lat 90. przez Sejm „Krajowego programu zwiększania lesistości”.
Zmiany powierzchni leśnej: 12 898 ha
– stan na 01.01.1998 r.
14 970 ha
– stan na 01.01.2018 r.
14 312 ha
– stan na 01.01.2008 r.
5
6
L A S
W
L I C Z B A C H
30 %
O tyle przypuszczalnie zwiększył się przyrost drewna w ostatnich dziesięcioleciach
Las to wielka fabryka drewna. Ilość tego surowca wytwarzana corocznie przez drzewa (w naszej szerokości geograficznej widoczna w postaci słojów przyrostu rocznego) świadczy o warunkach, w jakich rosną. W ostatnich dziesięcioleciach proces ten zachodzi szybciej. Większe stężenie dwutlenku węgla w powietrzu i wzrost temperatury wydają się sprzyjające dla wielu drzew.
4500 ha
Na takiej powierzchni zarejestrowano uszkodzenia lasu związane ze zmianami klimatycznymi
Przy opisywaniu stanu lasów wyróżnia się różne uszkodzenia: powodowane przez ludzi, zwierzynę, owady, wodę i zjawiska klimatyczne. W ostatnich 10 latach w Nadleśnictwie Prudnik uszkodzenia te wystąpiły łącznie na powierzchni 11 000 ha. Największe znaczenie mają czynniki klimatyczne, które dotknęły w ostatnim czasie prawie jedną trzecią naszych lasów. Są to głównie silne wiatry powalające i łamiące drzewa.
50 000 m3
Tyle wody mają magazynować powstające w nadleśnictwie zbiorniki małej retencji
Aby drzewa rosły szybciej przy wzroście temperatury, muszą mieć zapewniony dostęp do wody, pochodzącej głównie z opadów. Woda opadowa ma jednak to do siebie, że spływa do cieków wodnych i w głąb ziemi. Aby spowolnić jej spływ, w nadleśnictwie realizowany jest program małej retencji górskiej. W tym zakresie współdziałamy z coraz liczniej występującymi na naszym terenie bobrami, których działalność (przede wszystkim budowanie tam) przyczynia się do zatrzymania większej ilości wody w lesie.
12 dni
O tyle wydłużył się okres wegetacyjny w niektórych rejonach nadleśnictwa w ostatnich 30 latach
Zmiany klimatyczne to jeden z najważniejszych problemów stojących przed leśnikami w XXI w. Temperatura powietrza reguluje wzrost i rozwój drzew, a przez to całe życie lasu. Zależy od niej m.in. jego skład gatunkowy, przyrost biomasy, zagrożenie od szkodników czy pożarów.
Zmienia się klimat,
zmieniają się lasy
7
8
L A S
W
L I C Z B A C H
10 m3
Przeciętna ilość martwego drewna na hektarze lasu w Nadleśnictwie Prudnik
To prawie dwa razy więcej niż wynosi średnia w Lasach Państwowych (5,5 m sześc./ha) i ponad dwukrotna wartość średniej dla województwa opolskiego (4,2 m sześc./ha). Martwe drewno jest środowiskiem życia ogromnej liczby organizmów. W lasach o charakterze pierwotnym może stanowić większość biomasy drzewnej, w lasach gospodarczych natomiast jego ilość jest mocno ograniczona ze względu na zagrożenie pożarowe i bezpieczeństwo ludzi.
14 106 ha
Taką powierzchnię mają w nadleśnictwie tzw. lasy o szczególnych walorach przyrodniczych
Obszary te wyróżnia się na bazie kryteriów opracowanych na potrzeby certyfikacji gospodarki leśnej. Mogą to być m.in. lasy: znajdujące się w granicach obszarów chronionych, będące ostoją zagrożonych gatunków, tworzące rzadkie ekosystemy, pełniące funkcje wodo- lub glebochronne, a także kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnych społeczności.
Ochrona przyrody
8000 ha
Przybliżona powierzchnia lasów w zarządzie nadleśnictwa objęta powierzchniowymi formami ochrony przyrody
Na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Prudnik funkcjonują różne formy ochrony przyrody, m.in.: Park Krajobrazowy Góry Opawskie, pomniki przyrody, obszary Natura 2000 i trzy rezerwaty przyrody – Przyłęk, Cicha Dolina oraz Olszak. W najbliższym czasie planowane jest utworzenie dwóch nowych rezerwatów – Dąbrowa i Śnieżyca. Na obszarach objętych ochroną obowiązują różne ograniczenia działalności człowieka – od zakazów zalesiania w strefach ochrony krajobrazu do całkowitego jej zaprzestania w rezerwatach.
9
Liczba pomników przyrody na gruntach w zarządzie nadleśnictwa
Tą formą ochrony mogą być obejmowane zarówno pojedyncze drzewa, jak ich grupy. Obecnie na terenie nadleśnictwa ten status ma osiem dębów, buk, jesion, daglezja i jałowiec. Kolejnych 26 drzew jest proponowanych do uznania jako pomniki przyrody. W granicach administracyjnych nadleśnictwa, na gruntach innych własności, zarejestrowanych jest obecnie 58 tego typu obiektów. 9
10
L A S
W
L I C Z B A C H
240 km
Długość pieszych szlaków turystycznych na terenie nadleśnictwa
Wszystkie szlaki turystyczne w regionie przecinają, choćby na niewielkim odcinku, lasy Nadleśnictwa Prudnik. W Górach Opawskich trasy te przebiegają głównie przez tereny leśne. Na terenach znajdujących się w granicach administracyjnych nadleśnictwa wyznaczono dodatkowo 11 km szlaków konnych, 13,7 km tras narciarstwa biegowego oraz ponad 600 km tras rowerowych.
P
22
Liczba leśnych miejsc postoju pojazdów
Ruch samochodowy w lasach jest dozwolony jedynie po drogach publicznych. Na drogę leśną można wjechać autem tylko wtedy, gdy jest oznakowana specjalnym drogowskazem. Możliwość wjazdu do lasu jest więc bardzo ograniczona. Aby ułatwić turystom korzystanie z terenów leśnych, Nadleśnictwo Prudnik od lat tworzy leśne miejsca postoju. Można je znaleźć na stronie www.czaswlas.pl.
Czas w las
22
Liczba miejsc, w których można rozpalać ogniska
W lasach, na terenach śródleśnych oraz w odległości 100 m od granicy lasu zabronione jest m.in. rozniecanie ognia. Taka możliwość istnieje w miejscach wyznaczonych do tego celu przez właściciela lasu lub nadleśniczego. Z myślą o amatorach leśnych pikników w Nadleśnictwie Prudnik przygotowaliśmy wiele takich miejsc; zwykle znajdują się przy leśnych miejscach postoju.
11
12
L A S
W
L I C Z B A C H
9
Liczba miejsc, gdzie prowadzona jest edukacja leśna
Dla odwiedzających nasze lasy przygotowaliśmy specjalne miejsca, w których prowadzone są zajęcia edukacyjne. Są to ścieżki dydaktyczne oraz wiaty z miejscem na ognisko, do których można dojechać autobusem.
5000
Tyle osób korzysta średnio każdego roku z zajęć edukacyjnych prowadzonych przez leśników z Nadleśnictwa Prudnik
Są to przede wszystkim dzieci oraz młodzież z lokalnych szkół i przedszkoli. Organizujemy dla nich wycieczki do lasu, spotkania w szkołach, akcje sadzenia drzew, konkursy i inne zajęcia. Z dorosłymi spotykamy się głównie podczas imprez turystycznych oraz lokalnych uroczystości.
Poznawanie lasu
25
Tylu pracowników nadleśnictwa prowadzi zajęcia edukacyjne
Praktycznie wszyscy pracownicy nadleśnictwa mają kontakt ze społeczeństwem i informują o tym, jak zarządzane są nasze lasy. Węższa, aczkolwiek niemała, grupa leśników bierze udział w różnych formach edukacji zorganizowanej, prowadząc zajęcia edukacyjne dla grup szkolnych, a także uczestnicząc w imprezach turystycznych i akcjach ekologicznych.
13
L A S
W
L I C Z B A C H
UPR
AWA
D
O
A
ZA
S Z K Ó Ł
K
JR ŁY L A S
Najpóźniej
5 LAT
po wyrębie odnawiamy każdą powierzchnię, na której wycięto fragment
LASU
Ó
N
O
Z B I NA
SIO
N
D R
E
1 milion
R
W
14
Tyle drzew sadzi się każdego roku w lasach nadleśnictwa
Aby las cały czas rósł, musi następować jego odnowienie, czyli wymiana pokoleniowa, która może trwać od kilku do kilkudziesięciu lat. Około 30 proc. powierzchni leśnej odnawia się przez naturalny obsiew nasion. Na pozostałej części młody las powstaje z sadzonek.
Drewno z naszych lasów
1000 ha
Powierzchnia zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych średniorocznie w lasach nadleśnictwa
Produkcja drewna to nie tylko masa mierzona w kubikach, ale także jakość decydująca o jego wartości użytkowej. Aby o nią dbać, prowadzi się zabiegi pielęgnacyjne, nazywane w zależności od wieku drzewostanu pielęgnacją upraw, czyszczeniem lub trzebieżą. Usuwa się wtedy drzewa przeszkadzające rosnąć tym najbardziej dorodnym i wartościowym.
740 000 m3
Przybliżona ilość drewna zaplanowana do pozyskania w latach 2018–2027
Jest to tzw. etat cięć, czyli maksymalna ilość drewna, jaką można wyciąć i wywieźć z lasów nadleśnictwa. Wielkość ta może być zmieniona w przypadku klęski żywiołowej. Z taką sytuacją mieliśmy ostatnio do czynienia w lasach z dużym udziałem świerka.
15
Nadleśnictwo Prudnik ul. Dąbrowskiego 34, 48-200 Prudnik • tel. 77 436 32 41 www.prudnik.katowice.lasy.gov.pl • prudnik@katowice.lasy.gov.pl www.facebook.com/Nadlesnictwo.Prudnik/
Jeden traci, drugi zyskuje PRZEMIANA GATUNKOWA NASZYCH LASÓW
70% 60% 50%
Gatunki liściaste
40% 30% 20% 10% Rok
1987
1998
2008
Dąb
28,1
31,6
Świerk
26,8
19,6
16,3
16,6
Sosna
Buk
2,0
3,1
1987
1998
Gatunki iglaste
2018
36,6
%
Wydawnictwo Quercus Tomasz Dębiec, tel. +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl
15,8
41,6 2,4
16,5
19,3
5,2
10,3
2008
2018
Tekst: Rafał Kasza Korekta: Małgorzata Haze Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek Zdjęcia: Tomasz Dębiec