Nadleśnictwo Radomsko
Nadleśnictwo Radomsko
Nadleśnictwo Radomsko położone jest na południu województwa łódzkiego i w niewielkiej części w województwie śląskim. Na ogół równinna i lekko falista rzeźba terenu, z nielicznymi wzgórzami morenowymi, została ukształtowana w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższy punkt nadleśnictwa to góra Chełmo o wysokości 323 m n.p.m. usytuowana na północny-wschód od Radomska.
MŁODNIK to faza rozwojowa drzewostanu, w której poszczególne drzewka zaczynają stykać się gałęziami, coraz silniej konkurując ze sobą o wodę i światło. Na tym etapie leśnicy zaczynają prace pielęgnacyjne, m.in. usuwając egzemplarze źle ukształtowane.
UPR AWA K
Ł
ŁY L A S
S Z K Ó
ZA
Najpóźniej
5 LAT
po wyrębie odnawiamy każdą powierzchnię, na której wycięto fragment
Instynktownie czujemy, że las to dobre miejsce na odpoczynek i psychiczną regenerację, dlatego jako społeczeństwo coraz częściej wykorzystujemy możliwość przebywania wśród drzew. Leśnicy starają się zachęcić ludzi do korzystania z dobrodziejstw natury, wyznaczając ścieżki edukacyjne i organizując zajęcia dydaktyczne na temat przyrody. Wszystkie informacje dotyczące zajęć, pogadanek i spotkań w lesie można znaleźć na stronie internetowej Nadleśnictwa Radomsko (www.radomsko.lodz.lasy.gov.pl).
Ścieżka edukacyjna Kodrąb
O
R
NA
SIO
D R
N
E
W
ISBN 978-83-64084-37-9 Kontakt: Tomasz Dębiec tel. 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl Tekst: Tomasz Dębiec Zdjęcia: Tomasz Dębiec, archiwum Nadleśnictwa Radomsko Korekta: Kinga Nagrabecka Projekt graficzny, DTP: Joanna Kozek Chrzanów 2019
RADOMSKO Nadleśnictwo
mapa tur yst yczna
N
IÓ
Część drzewostanów stanowią powierzchnie referencyjne, gdzie nie prowadzi się żadnych zabiegów gospodarczych. Tu rządzi się sama przyroda
JAK GOSPODARUJEMY GŁÓWNE GATUNKI DRZEW NASZYCH LASÓW
Leśnicy tak gospodarują w powierzonych pod ich opiekę lasach, żeby te chroniły glebę, powietrze i wodę, były miejscem wypoczynku, a także by dostarczały ekologicznego surowca, jakim jest drewno. Jednym z najważniejszych zadań leśników jest dopilnowanie, aby las trwale występował na danym obszarze. Najpóźniej pięć lat po wycięciu dojrzałego drzewostanu muszą doprowadzić do ponownego pojawienia się lasu na danej powierzchni.
Mimo że ludzie wciąż wprowadzają coraz to nowsze materiały do użytku, drewno nie traci na atrakcyjności. Rzadko sobie uzmysławiamy, że jesteśmy otoczeni przedmiotami z tego naturalnego surowca. Drewno wykorzystuje się do budowy domów i produkcji papieru. Z drewna robimy podłogi, okna, meble, wiele zabawek, wyposażenie naszych kuchni, instrumenty muzyczne. Jest szeroko wykorzystywane, jako opał – zarówno w postaci łupanych szczap, jak i brykietu produkowanego z wiórów i zrębków. Szacuje się, że ma ok. 30 tys. zastosowań.
Rezerwat przyrody Kobiele Wielkie chroni bór jodłowy, w którym rosną także dęby, buki oraz sosny. Niektóre z rosnących tu jodeł mają ponad 150 lat
DOWNICT WO
Ł
Ścieżka edukacyjna Strzałków
W
przygotowaliśmy tu ścieżkę edukacyjną, która przywita cię innym obrazem o każdej porze roku. Zwiedzanie lasu zacznij od podziwiania majestatycznych buków, które najpiękniej wyglądają wczesną wiosną. Przejdź się tajemniczym i ciemnym lasem jodłowym, by na końcu powdychać sosnowe olejki i zachwycić się widokami nad urokliwym śródleśnym jeziorkiem Biały Ług. Grupy zorganizowane podczas zwiedzania ścieżki edukacyjnej mają możliwość zajrzeć do szkółki leśnej. W tym leśnym przedszkolu hoduje się wiele gatunków drzew i krzewów, które później wysadzane są w lasach prywatnych i państwowych. Na terenie szkółki znajduje się Izba Edukacyjna, gdzie można przeprowadzić ciekawe zajęcia i pogadanki z leśnikami, szczególnie podczas słabszej pogody.
O BAWKI
T
Y
ZA
P
R I E
INSTR U
M
E
N Drzewka, które trafiają na uprawy, pochodzą ze szkółki leśnej w Strzałkowie i Kruszynie. Obok szkółki pnie sie w górę 46-metrowa wieża, na której w ciepłym okresie wypatrujemy dymu
A
POZOSTAŁE
Kościół Najświętszej Maryi Panny w Pajęcznie Pozycja na mapie: 1B | GPS 51.1459, 18.9975
6
Murowany kościół parafialny znajdujący się w centrum Pajęczna, tuż przy dużym parku, został wybudowany w stylu renesansowym w latach 1748–1753. Wnętrze świątyni zostało zniszczone podczas pożaru w 1810 r., a następnie podczas okupacji. Ocalał słynący łaskami obraz Najświętszej Maryi Panny Pajęczańskiej namalowany w XVI w. Podczas okupacji kościół pełnił kolejno funkcję więzienia dla Żydów i warsztatów stolarskich. Na ten czas wspomniany obraz został ukryty przez parafian na lokalnym cmentarzu. Do dziś obraz otoczony jest czcią lokalnych mieszkańców. W 2005 r. odbył się akt jego koronacji.
Lipa w Pajęcznie
3
Punkt edukacyjny Podświerk
Pozycja na mapie: 4C | GPS 51.003, 19.5297
7
Użytki ekologiczne bardzo często należą do cennych ekosystemów stanowiących ostoję płazów i ptaków
P
BRZOZA OLSZA BUK MODRZEW JODŁA
Tatarska chata znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła św. Rocha. Stanowi relikt dawnej tatarskiej zabudowy Stobiecka Miejskiego z XIX w. Chata została wyremontowana po silnych wiatrach z 2008 r. i stanowi obecnie filię Muzeum Regionalnego w Radomsku. Można ją zwiedzać po wcześniejszym umówieniu się w muzeum (tel.: 44 685 00 76, e-mail: muzeum@radomsko.pl).
Pozycja na mapie: 1B | GPS 51.1463, 18.9987
N
MEBLE
3%
DĄB
Pozycja na mapie: 4C | GPS 51.03697, 19.5122
Już kilka kilometrów od granic Radomska znajdziesz zadziwiający świat leśnych zbiorowisk. Czy zdawałeś sobie sprawę, że w jednym miejscu możesz spotkać prawie wszystkie rodzime gatunki drzew? Specjalnie dla ciebie
ZA
SOSNA
5
Jeśli chcesz zanurzyć się w świecie suchych borów iglastych, poczuć zapach sosnowych igieł i zrelaksować się nad pięknym śródleśnym jeziorkiem, koniecznie odwiedź naszą ścieżkę edukacyjną Kodrąb. Ścieżka nie jest wymagająca. Rozpoczyna się przy drodze Kodrąb – Lipowczyce (w pobliżu osady leśnej) i zawiera w półtorakilometrowej pętli, którą z powodzeniem pokonają nawet najmłodsi w wózkach. Podczas spaceru zatrzymaj się przy naszych tablicach, dowiesz się wiele ciekawych rzeczy o otaczającym cię leśnym świecie. Grupy zorganizowane po zajęciach mogą odpocząć na śródleśnej polanie, a w razie niesprzyjającej pogody – schronić się pod drewnianą wiatą. Na polanie rośnie dąb
Ponadto na terenie Nadleśnictwa Radomsko wyznaczono 47 użytków ekologicznych zajmujących w sumie prawie 55 ha. Są to zwykle tereny podmokłe, dawne wyrobiska piasku lub torfu, starorzecza, lokalne zatorfione obniżenia terenu i niewielkie fragmenty lasów. Warto wspomnieć również o pomnikach przyrody. Tą formą ochrony obejmuje się najczęściej stare, wyjątkowe drzewa. W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa znajduje się 40 obiektów o takim statusie, z czego 5 na gruntach pozostających w zarządzie tej jednostki.
TR
70% 10% 6% 4% 3% 2% 2%
Pozycja na mapie: 5B | GPS 51.1245, 19.6377
Lasy stanowiły i stanowią ważny element obronności kraju. To w lasach udało się schronić i przeżyć wielu ludziom. W ich osłonie możliwe okazały się wygrane partyzanckie bitwy. Świadectwem tych wydarzeń są pomniki postawione nie tylko ku pamięci pomordowanych, ale również wskazujące na najważniejsze wydarzenia związane z obroną ojczyzny. Na terenie nadleśnictwa odnaleźć można mogiły, często bezimienne, powstańców z 1863 i 1864 r., a także partyzantów i żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej. Liczne są ślady działalności Stanisława Sojczyńskiego ps. „Warszyc”, kapitana piechoty Armii Krajowej, organizatora i dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego oraz innych przywódców podziemnej i partyzanckiej walki o niepodległość. W lasach nadleśnictwa można jeszcze spotkać miejsca ich obozowania, zagłębienia po bunkrach i okopach, szczególnie w okolicach rzeki Pilicy. W uroczysku Zacisze znajduje się miejsce upamiętniające akcję „Freston”, gdzie gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” przekazał wysłannikom Winstona Churchilla plany AK dotyczące przyszłości Polski, a także informacje o zagrożeniu ze strony Stalina. Bohaterskie czyny upamiętnione są w tutejszych lasach niekiedy skromnymi kapliczkami zawieszonymi na starych przydrożnych drzewach.
Pozycja na mapie: 3C | GPS 51.0777, 19.3861
Na terenie rezerwatu przyrody Góra Chełmo znajdują się ślady dawnego kamieniołomu widoczne dzisiaj na północnym stoku wzniesienia w postaci pionowej ściany skalnej o wysokości od 5 do 10 m
Ę
PA
BU
4
Tatarska chata w Radomsku
2
Drewno pozyskiwane w lasach jest skrupulatnie ewidencjonowane. Każda sztuka i stos podlegają pomiarowi, ocechowaniu i oznaczeniu tabliczką z unikalnym numerem
Pozycja na mapie: 4C | GPS 51.03728, 19.51178
Na najcenniejszych pod względem przyrodniczym obszarach Nadleśnictwa Radomsko utworzono cztery rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni ponad 235 ha. Trzy z nich – Las Jawora, Murowaniec i Kobiele Wielkie – mają charakter typowo leśny, a rezerwat o nazwie Góra Chełmo, obejmujący najwyższe wzniesienie w nadleśnictwie, oprócz cennych drzewostanów chroni także zabytki archeologiczne. Znajdują się tu pozostałości grodziska datowane na IX w. n.e.
NA MAPIE: • ciekawe obiekty • ścieżki edukacyjne • szlaki turystyczne • rezerwaty przyrody
skala 1:100 000
Miejsca pamięci
posadzony w 2006 r., z nasion poświęconych przez papieża Jana Pawła II. (Takie drzewka rosną w kilkuset różnych zakątkach Polski, a nasiona pochodzą od dębu „Chrobry”). Wizyta na ścieżce edukacyjnej będzie doskonałym zwieńczeniem wycieczki rowerowej przez radomszczańskie tereny.
CHRONIMY PRZYRODĘ
ZB
DREWNO – SUROWIEC NIEZWYKŁY
WARTO ODWIEDZIĆ
ZAPRASZAMY DO LASU
D
A
JR
Lasy w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Radomsko stanowią ok. 21 proc. powierzchni. Obok kilku dużych kompleksów leśnych, z których największy ma ok. 4 tys ha, występują tu licznie niewielkie drzewostany rozsiane wśród pól uprawnych i miejscowości. Czynnikami, które w głównej mierze determinują to, jakie gatunki tworzą lasy na danym terenie, są klimat oraz gleby. Na terenie Nadleśnictwa Radomsko najczęściej mamy do czynienia z ubogim podłożem, przez co gatunkiem zdecydowanie dominującym jest tu mało wymagająca sosna, która stanowi 70 proc. tutejszych drzewostanów. Ponadto rosną tu m.in.: dęby, brzozy, olsze, a także jodły. Dla tego ostatniego gatunku te tereny stanowią północną granicę zasięgu występowania.
DRZEWOSTAN DOJRZAŁY Las sosnowy sąsiadujący z uprawą zostanie wycięty po osiągnięciu dojrzałości i wyhamowaniu przyrostu. W jego miejsce pojawi się młody las w wyniku obsiewu nasion lub sadzenia.
1
LASU
Nadleśnictwo
UPRAWA SOSNOWA W Nadleśnictwie Radomsko najczęściej sadzi się sosnę, która dobrze sobie radzi na najuboższych w składniki pokarmowe glebach.
O
NASZE LASY
mapa tur yst yczna
RADOMSKO
BRZOZA, jako gatunek liściasty, który ma niewielkie wymagania co do żyzności i wilgotności gleby, może być wprowadzana na uprawach razem z sosną. Sadzi się ją z reguły przy drogach leśnych, gdzie pełni ważną funkcję przeciwpożarową.
Wykorzystanie drewna nie zagraża środowisku. A jego okres odnowienia jest krótki w porównaniu z paliwami kopalnymi. Wykorzystując go racjonalnie, sprawimy, że drewna nie zabraknie dla przyszłych pokoleń.
Sosna zwyczajna w leśnictwie Gajęcice objęta ochroną jako pomnik przyrody
Spokojna polana położona na uboczu lasu, gdzie prowadzone są zajęcia dla zorganizowanych grup, szczególnie najmłodszych adeptów leśnej wiedzy. Ogrodzony teren z wiatą i miejscem do grilla pozwala nie tylko na prowadzenie zajęć przyrodniczych, ale też zachęca do odpoczynku w leśnym otoczeniu. Na terenie punktu można swobodnie pobiegać, pograć w piłkę i nacieszyć się świeżym powietrzem. Po zabawie podejdź do naszych tablic i poznaj kilka przyrodniczych ciekawostek.
Nieopodal kościoła, przy plebanii, rośnie jedno z najbardziej malowniczych polskich drzew – lipa drobnolistna o obwodzie pnia ok. 7 m. Część ogromnych konarów tworzących niezwykle rozłożystą koronę drzewa płoży się po ziemi w odległości kilku metrów od głównego pnia. Gałęzie dotykające podłoża ukorzeniają się, dając w ten sposób początek nowym drzewom. Wiek lipy szacuje się na ok. 700 lat.
