RDLP w Białymstoku

Kraina puszcz

ISBN 978-83-64084-03-4

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku

4

Kraina puszcz

6

Puszcza Białowieska

10

Puszcza Knyszyńska

12

Puszcza Augustowska

14

Puszcza Kurpiowska

16

Puszcza Piska

18

Puszcza Borecka

20

Puszcza Romincka

22

Gospodarka leśna

26

Huragan

28

Lasów przybywa

30

Ważny element

32

Drewno

34

Na styku kultur

Piękne lasy północno-wschodniej Polski są bez wątpienia jednym z najcenniejszych skarbów ojczystej przyrody. Jako leśnicy opiekujący się tym ogólnonarodowym dobrem mamy świadomość odpowiedzialności, jaka na nas ciąży.

Lasy leżące w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku stanowią olbrzymie bogactwo przyrodnicze. Są domem dla takich gatunków zwierząt jak żubr, ryś, wilk czy głuszec, które na przeważającym obszarze Europy już nie występują. Stanowią też miejsce rekreacji i wypoczynku oraz dostarczają cennego i w pełni odnawialnego surowca – drewna. Staramy się, aby lasy w możliwie pełny sposób spełniały swoje rozmaite funkcje i zaspokajały potrzeby społeczne.

Gorąco zachęcam Państwa do zapoznania się z treścią niniejszej publikacji, która stara się przybliżyć piękno tutejszych lasów oraz pracę opiekujących się nimi leśników.

Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku Ryszard Ziemblicki

Kraina puszcz Ogólna charakterystyka RDLP w Białymstoku

Tereny leżące w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku należą do najbogatszych i najbardziej różnorodnych pod względem przyrodniczym w Polsce. To właśnie w tym zakątku naszego kraju zachowały się duże kompleksy leśne nazywane puszczami. Puszcza Białowieska jest uznawana za najlepiej zachowany w Europie las nizinny o charakterze naturalnym. Puszcza Borecka jest tworzona przez wielogatunkowe lasy liściaste, Puszcza Romincka urzeka atmosferą mszystych borów świerkowych przywodzących na myśl tajgę, w Puszczy Augustowskiej przebiega kanał łączący zlewnie

Regionalna Dyrekcja Lasów

Bałtyku i Morza Czarnego, a w puszczach Piskiej i Knyszyńskiej

Państwowych w Białymstoku

zachwycimy się strzelistymi pniami najpiękniejszych w naszym

jest jedną z siedemnastu tego

kraju sosen.

typu jednostek w Polsce.

Regionalne dyrekcje dzielą się

Watro wiedzieć, że puszcze, którymi opiekują się białostoccy

na nadleśnictwa; w RDLP

leśnicy, będące istnymi skarbnicami przyrody, pełnią

w Białymstoku jest ich

jednocześnie ważne funkcje społeczne i gospodarcze. Model

trzydzieści jeden.

leśnictwa wypracowany przez pokolenia tutejszych leśników bez cienia wątpliwości możemy nazwać wielofunkcyjnym.

Na terenie RDLP w Białymstoku zostały powołane trzy leśne kompleksy promocyjne: Lasy Mazurskie, Puszcza Białowieska i Puszcza Knyszyńska.

W nadleśnictwach, które je tworzą, szczególny nacisk kładzie się na 4

edukację przyrodniczą, turystykę oraz badania naukowe.

Żurawie

Powierzchnia gruntów zarządzanych przez RDLP w Białymstoku wynosi ok. 620 tys. ha (w tym blisko 580 tys. ha stanowią lasy).

5

Jedyny taki las w Europie

Puszcza Białowieska 6

Puszcza Białowieska to miejsce wyjątkowe w skali całej Europy. Ze względu na stopień naturalności ekosystemów leśnych oraz ich rozległość występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Ten cenny kompleks leśny leży na terenie Polski i Białorusi, łącznie zajmuje powierzchnię ok. 150 tys. ha. Puszcza słynie ze starych i różnorodnych lasów z potężnymi dębami, lipami, jesionami i świerkami.

8

Żubr to symbol Puszczy

zagładą. Obecnie w skali globalnej nadal jest

Białowieskiej i jedno

skrajnie rzadki – białowieskie stado liczy ok. 540

z najbardziej spektakularnych

osobników i stanowi ponad jedną trzecią polskiej

zwierząt zamieszkujących lasy

populacji. Na terenie RDLP w Białymstoku żubry

Polski i Europy. Właśnie tutaj

występują także w puszczach Knyszyńskiej

kilkadziesiąt lat temu gatunek

i Boreckiej (po ok. 100 osobników). Łącznie

ten został uratowany przed

na świecie żyje ok. 4,5 tys. tych zwierząt.

Po polskiej stronie granicy z Białorusią znajduje się ponad

Charakterystyczne dla Puszczy

62 tys.ha Puszczy Białowieskiej. Nieco ponad 10 tys. ha obejmuje

Białowieskiej jest występowanie

Białowieski Park Narodowy, większa część – ok. 82 proc. –

dębów o strzelistych pniach

wchodzi w skład trzech nadleśnictw – Białowieża, Hajnówka

i wysoko zawieszonej koronie.

i Browsk.

Zarówno w parku narodowym, jak i na obszarach zarządzanych przez Lasy Państwowe priorytetem dla gospodarzy jest zachowanie unikalnej przyrody Puszczy Białowieskiej.

W puszczańskich nadleśnictwach obszary chronione zajmują aż 15 tys. ha. Należą do nich: rezerwaty przyrody (21), użytki ekologiczne, strefy ochronny ptaków, strefy ochrony roślin i grzybów; wyznaczono także ponad 1100 pomników przyrody.

Cała puszcza jest chroniona w ramach europejskiej sieci Natura 2000, ma też status obszaru chronionego oraz krajobrazu rezerwatu biosfery UNESCO. Warto pamiętać, że nie wszystkie lasy Puszczy Białowieskiej mają charakter naturalny – część została przekształcona przez człowieka.

Żubr to największe zwierzę polskich lasów – samice ważą około pół tony, samce nawet 800–900 kg.

9

Puszcza Knyszyńska 10

Puszcza Knyszyńska to jeden z najciekawszych kompleksów leśnych nie tylko regionu, lecz także Polski. Na jej terenie powołano ponad 20 rezerwatów przyrody, znajdziemy tu również ślady bitew powstańców i ze wszech miar godne odwiedzenia obiekty edukacyjne – arboretum w Kopnej Górze oraz Silvarium, czyli leśny ogród w Poczopku.

Rysie

Ten duży kompleks leśny (ponad 100 tys. ha) cechuje duża

Staraniem leśników z nadleśnictw:

różnorodność siedlisk. Dominują bory świerkowo-sosnowe, ale

Czarna Białostocka, Supraśl,

znajdziemy tu sporo ekosystemów związanych z wodą – także

Żednia i Waliły powstał Szlak

bagien i torfowisk. Uważa się, że część Puszczy Knyszyńskiej

Powstania Styczniowego. Na

nosi cechy tajgi. Z gatunków drzew tworzących tutejsze lasy

liczącej ok. 70 km trasie

bezsprzecznie największe znaczenie ma sosna, nazywana

usytuowane są miejsca

supraską. Jest przystosowana do lokalnych, niełatwych warunków

związane wydarzeniami

klimatycznych, a jej drewno ma doskonałe właściwości techniczne

sprzed 150 lat, takie

– kiedyś wykorzystywano je nawet do budowy masztów

jak cmentarz,

okrętowych. Dorodne sosny od wieków były otaczane czcią przez

powstańcze

lokalną ludność. Do dziś przetrwała tradycja zawieszania na nich

obozowisko czy

niewielkich kapliczek. Ten sam zwyczaj zakazuje ścinania w ten

galeria rzeźby.

sposób wyróżnionych sosen.

Fauna tych regionów bez wątpienia może być określana jako puszczańska. Wystarczy wspomnieć, że żyją tu żubry, wilki i rysie, a z ptaków orlik krzykliwy oraz wiele innych ciekawych gatunków.

Jedna z wielu tradycyjnych kapliczek w puszczy.

11

Puszcza Augustowska 12

Puszcza Augustowska to jeden z największych kompleksów leśnych na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku.

Rozciąga się także na Litwie i Białorusi. Całkowita powierzchnia puszczy wynosi ok. 160 tys. ha, z czego 114 tys. ha leży w Polsce.

Głuszec

Jedną z największych atrakcji turystycznych regionu jest Kanał Augustowski, wybudowany w latach 1824–1839, by połączyć zlewnie Wisły i Niemna. Liczy 101 km i ma 18 śluz.

Cechą charakterystyczną rozległych kompleksów leśnych

Kiedy mowa o Puszczy

położonych na wschód od Augustowa jest znaczny udział

Augustowskiej, nie sposób nie

drzewostanów sosnowych, wynoszący tu ponad 80 proc. Inne

wspomnieć o walorach turystycznych

ważne gatunki dla tych terenów to świerk, brzoza i olsza.

tych terenów, które słyną z obfitości

Większą część puszczy stanowią lasy gospodarcze, ale powołano

grzybów oraz owoców runa leśnego.

tu również wiele rezerwatów przyrody chroniących najbardziej

Nie brakuje tu także doskonałych

wartościowe jej fragmenty, a w północnej części – Wigierski Park

miejsc do odpoczynku i rekreacji

Narodowy. Na uwagę zasługuje tutejszy bogaty świat zwierząt

nad jeziorami, takimi jak Wigry,

– ze ssaków występują wilki, łosie, jelenie, bobry czy borsuki.

Sajno, Białe, Serwy i Necko.

Jednak szczególnie cenne są tutejsze stanowiska głuszca – naszego skrajnie rzadkiego, dużego kuraka.

Bór sosnowy ze świerkowym podszytem – typowy widok w Puszczy Augustowskiej.

13

Puszcza Kurpiowska Puszcza Kurpiowska, nazywana także Zieloną, a dawniej Zagajnicą, przetrwała do dziś w postaci oderwanych od siebie kompleksów leśnych. Tereny te, z najcenniejszymi fragmentami „starej” puszczy chronionymi w rezerwatach i wciąż żywą kulturą kurpiowską, są ze wszech miar godne odwiedzenia.

14

Tereny dzisiejszej Puszczy Kurpiowskiej bardzo długo

Największy, dobrze zachowany

pozostawały niemal zupełnie dzikie. Osadnictwo na większą skalę

fragment bagiennych

zaczęło się tu dopiero w XVII w. Dla pierwszych mieszkańców

lasów olszowych Puszczy

tych ziem rozległe niegdyś lasy stanowiły źródło utrzymania –

Kurpiowskiej jest chroniony

tu polowali, trudnili się też bartnictwem. Kurpie od dziecka

w rezerwacie Kaniston, który

obcowali z bronią myśliwską, dlatego na wielu polach bitew byli

ma powierzchnię bez mała

cenionymi strzelcami.

140 ha i jest położony w pobliżu

Lasy wielkiej ongiś puszczy zostały mocno przetrzebione na

miejscowości Zbójna.

początku XIX w. oraz w czasie obu wojen światowych, jednak ocalałe fragmenty tutejszych drzewostanów zachwycają do dziś.

Na piaszczystych glebach rosną malownicze bory sosnowe z domieszką świerka, często z jałowcami w podszycie, w runie licznie występują sasanki, a prawdziwe bogactwo stanowią dorodne grzyby. Najcenniejsze fragmenty puszczy – stare bory sosnowe, podmokłe lasy łęgowe oraz torfowiska – są chronione w kilkunastu rezerwatach przyrody.

Las gospodarczy w Puszczy Kurpiowskiej.

15

Puszcza Piska Puszcza Piska, największy kompleks leśny na Pojezierzu Mazurskim, ma powierzchnię niemal 120 tys. ha. Rozległe obszary leśne sąsiadują tu z jeziorami, w tym największym na terenie Polski jeziorem Śniardwy.

16

Obszar Puszczy Piskiej ukształtowany w okresie ostatniego

Unikatową atrakcją

zlodowacenia jest bardzo zróżnicowany. W północnej części tego

Puszczy Piskiej jest zabytkowa

dużego kompleksu leśnego występują wzgórza moreny czołowej

wyłuszczarnia nasion

i jeziora rynnowe, w południowej zaś przeważa rozległa równina

w Rucianem-Nidzie,

piasków sandrowych. Różnice geomorfologiczne przekładają się

wybudowana w latach

na skład gatunkowy drzew tworzących lasy w poszczególnych

1890–1892 i pozostająca

częściach puszczy

w ciągłym użytku. Informacji

Na północy żyźniejsze gleby pozwoliły na rozwój lasów

na temat zwiedzania udziela

liściastych i mieszanych, na południu dominuje mało wymagająca

Nadleśnictwo Maskulińskie.

sosna, która w Puszczy Piskiej znajduje optymalne warunki wzrostu, osiągając imponujący wygląd i spore rozmiary.

Wyróżniono nawet ekotyp sosny mazurskiej, która jest bardzo wysoka (sięga nawet 40 m) oraz ma strzelisty, oczyszczony z gałęzi do dużej wysokości pień.

Lasy Puszczy Piskiej charakteryzuje bogata fauna i flora; na wzmiankę zasługuje obecność rysi, często występują jelenie, a na półwyspie Popielno biegają koniki polskie.

Dorodne sosny mazurskie.

17

Puszcza Borecka 18

Puszczę Borecką tworzą wielogatunkowe lasy liściaste rosnące na mocno pofalowanym terenie.

Jeziora, strumienie i liczne tereny podmokłe dopełniają obrazu tej części Pojezierza Mazurskiego.

Wilki

W Puszczy Boreckiej ciekawie przedstawia się świat zwierząt; z dużych ssaków występują tu żubry, jelenie, bobry, wydry czy wilki. Z ptaków warto wymienić bociana czarnego, bielika, rybołowa oraz rzadkie gatunki dzięciołów – trójpalczastego i białogrzbietego.

Jeziora otoczone szczelnie lasami to jeden Ukształtowany przez lodowiec, mocno pofałdowany teren Puszczy Boreckiej mimo stosunkowo żyznych gleb nie został zajęty przez rolnictwo. Dlatego dziś na przeważającym obszarze

z charakterystycznych elementów krajobrazu Puszczy Boreckiej.

puszczy możemy podziwiać grądy, czyli wielogatunkowe lasy liściaste tworzone przez drzewa o dużych wymaganiach siedliskowych, takie jak dęby, graby, lipy, jesiony czy klony.

Puszcza Borecka pod względem bogactwa przyrodniczego przypomina Puszczę Białowieską. Cenne fragmenty tutejszej przyrody są chronione w kilku rezerwatach. Największy z nich to Mazury o powierzchni bez mała 300 ha, obejmujący zarówno tereny leśne, jak i wodne. Nie tak rozległy, bo o powierzchni niespełna 50 ha, rezerwat Lipowy Jar chroni typowe dla puszczy drzewostany liściaste rosnące na stromych zboczach wąwozu.

W Puszczy Boreckiej dominują żyzne lasy liściaste.

19

Puszcza Romincka 20

Wkraczając do mszystych borów świerkowych Puszczy Rominckiej, możemy poczuć się niemal jak w lasach na północy Europy.

Każdy, kto miał okazję doświadczyć atmosfery tego zakątka Polski, przyzna, że określenie „polska tajga”, jak czasami nazywa się Puszczę Romincką, jest jak najbardziej celne.

Dwa mosty w miejscowości Stańczyki leżącej na obrzeżach puszczy to część, nieczynnej obecnie, infrastruktury kolejowej. Powstały w 1917 i 1918 r., mają po pięć przęseł i 180 m długości. Ich wygląd przywodzi na myśl słynne rzymskie akwedukty.

Puszcza Romincka była ulubionym miejscem polowań niemieckiego cesarza Wilhelma II. Do dziś po jego łowach pozostało czternaście kamieni pamiątkowych rozsianych w całym kompleksie leśnym; osiem z nich znajduje się na terenie Polski.

Puszcza Romincka zajmuje powierzchnię ok. 38 tys. ha, w tym ok. 15,5 tys. leży na terenie Polski, a większa jej część w obwodzie kaliningradzkim.

Jej unikalny charakter wynika z warunków, w jakich kształtowały się tutejsze zbiorowiska roślinne. Położenie na północnych krańcach Polski oraz wysokość nad poziomem morza sięgająca niemal 300 m powodują, że klimat, jak na polskie warunki, jest tu wyjątkowo surowy. Dlatego najlepiej spośród naszych gatunków drzew czuje się tu świerk, tworząc unikalne w skali kraju lasy borealne. Liczne tereny podmokłe w dolinach rzek to królestwo olszy, sosnowe lasy bagienne rosną w miejscach, gdzie kiedyś były jeziora, a żyzne zbocza niewielkich wzniesień zajmują gatunki liściaste – lipy, dęby, graby, wiązy i klony.

Poranne mgły w lasach Puszczy Rominckiej.

21

Gospodarka leśna 22

Gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa wymaga od leśników odpowiedzialności, troski, zaangażowania, a także fachowej wiedzy – zarówno książkowej, jak i pochodzącej z obserwacji procesów zachodzących w przyrodzie.

Gospodarkę leśną w Lasach Państwowych regulują zapisy ustawy

Wiedza o wysokości drzewa

o lasach, które mówią m.in. o zwiększaniu lesistości kraju,

(na zdjęciu pomiar przyrządem

potrzebie ochrony lasów i pełnieniu przez nie wielu funkcji

optycznym) i jego grubości

jednocześnie. Jedną z tych funkcji jest dostarczanie na rynek

pozwala obliczyć objętość

drewna – materiału ekologicznego, odnawialnego, cieszącego się

wyrażoną w metrach

niesłabnącym zainteresowaniem mimo postępu cywilizacyjnego.

sześciennych. Ilość drewna,

Sprzedaż tego surowca jest przy tym zasadniczym źródłem

jaką nadleśnictwo może

dochodu Lasów Państwowych, aczkolwiek traktowanie lasu

pozyskać w ciągu dziesięciu

jako „fabryki drewna” odeszło już do lamusa. Współcześnie

lat, jest ograniczona decyzją

na pierwszy plan wysuwają się funkcje pozaprodukcyjne – las

ministra środowiska.

zapewnia czystość powietrza i wody, jest miejscem bytowania dla zwierząt, a dla człowieka – źródłem rekreacji i doznań estetycznych. Te wszystkie aspekty białostoccy leśnicy uwzględniają w planowaniu wszelkich zabiegów gospodarczych.

Jednorodny przyrodniczo i wydzielony fragment lasu leśnicy

Pomiar pierśnicy, czyli grubości drzewa na wysokości 1,3 m.

23

Praca leśnika jest trudna, lecz nie monotonna. Zbieranie i przechowywanie nasion, wykładanie pułapek na owady, doglądanie założonych upraw – to tylko niektóre z wielu różnorodnych obowiązków.

nazywają drzewostanem. Jego życie rozpoczyna się od sadzenia lub

Międzynarodowe certyfikaty

siewu nasion – czyli od założenia uprawy – a kończy po stu lub więcej

PEFC i FSC potwierdzają

latach, kiedy dojrzałe drzewa zostają wycięte. Przez cały ten okres

najwyższe standardy prowadzenia

drzewostan jest obiektem troski kilku pokoleń leśników, którzy muszą

gospodarki leśnej w RDLP

przeciwdziałać wielu zagrożeniom. Młode drzewka często cierpią od

w Białymstoku.

przymrozków, bywają zgryzane przez sarny i jelenie, te dojrzałe zaś mogą ulec silnym wiatrom lub paść łupem owadów. Listę zagrożeń zamyka najgorszy wróg lasu – pożar. Niemniej białostockie i mazurskie lasy rosną w siłę i stają się powodem do dumy Polaków.

24

Leśnicy zajmują się ewidencjonowaniem drzew uznanych za pomniki przyrody.

70 lat średni wiek lasów w regionie

4 parki narodowe współpracują z RDLP w Białymstoku

30 000 000 drzew rocznie sadzi się w RDLP w Białymstoku

25

Huragan Klęska i odrodzenie Nawałnica z 4 lipca 2002 r., choć trwała jedynie 20 minut, okazała

Huragan, jaki dotknął

się największą klęską żywiołową, jaka dotknęła polskie lasy

Puszczę Piską w 2002 r.,

w powojennej historii naszego kraju. Huragan pustoszył niemal

nie był zjawiskiem zupełnie

wszystko na pasie o szerokości 10 do 12 km i długości ok. 130 km.

wyjątkowym na tym

Ucierpiały lasy w puszczach Boreckiej, Kurpiowskiej i Augustow-

terenie. Prawdopodobnie

skiej, ale żywioł uderzył najbardziej dotkliwie w Puszczę Piską,

położenie na styku klimatu

na obszarze, gdzie gospodaruje Nadleśnictwo Pisz.

kontynentalnego i morskiego

Usuwanie skutków huraganu było gigantycznym wyzwaniem

sprawia, że co kilkadziesiąt

organizacyjnym dla leśników RDLP w Białymstoku. Podczas

lat mogą się tu zdarzać

pierwszych dni prace koncentrowały się na zapewnieniu

bardzo gwałtowne zjawiska

komunikacji pomiędzy miejscowościami – połamane i wywrócone

atmosferyczne.

drzewa tarasowały przejazd także na drogach publicznych.

Wprowadzono wiele rozwiązań mających umożliwić sprawne uprzątnięcie drewna z powierzchni klęskowych i zapewnienie jego

26

170 km/h prędkość wiatru

45 000 ha zniszczonych lasów

700 uszkodzonych budynków

465 ha zniszczonych lasów pozostawionych do naturalnej sukcesji

2000 pilarzy pracowało przy uprzątaniu szkód

3 000 000 m3 drewna pozyskano z powalonych drzew

zbytu – m.in. wstrzymano pozyskanie surowca w nadleśnictwach

która obejmuje ogromne obszary

nieobjętych huraganem, przesunięto pracowników z innych jednostek

i powoduje dotkliwe straty,

RDLP w Białymstoku na tereny klęskowe, a najcenniejsze drewno

ogromne znaczenie ma to,

zatopiono w wodach jezior, co zapobiegło jego zniszczeniu.

że Lasy Państwowe, jako duży

Ze względu na suche lato w 2002 r. oraz nagromadzenie

podmiot, mają możliwości

olbrzymich mas martwego drewna wystąpiło duże

organizacyjne, zaplecze

niebezpieczeństwo kolejnej katastrofy naturalnej – pożaru.

techniczne i naukowe, aby

Dlatego zostały zorganizowane dodatkowe leśne bazy lotnicze,

skutecznie stawić czoła

wprowadzono zakaz wstępu na tereny zagrożone pożarem,

wyzwaniu. Białostoccy leśnicy

opracowano zasady ewakuacji ludzi z terenów zagrożonych. Po

wraz z pracownikami firm

usunięciu powalonych drzew przystąpiono do wprowadzania

zajmującymi się pozyskaniem

nowego pokolenia lasu. W latach 2004–2009 posadzono 45 mln

i transportem drewna oraz

sadzonek. Dziś w tym miejscu szumią wysokie młodniki.

sadzeniem młodych drzew na

Katastrofa w Puszczy Piskiej pokazuje, że w sytuacji kryzysowej,

terenach klęskowych dali radę!

27

Posadzenie drzew na gruncie porolnym to dopiero początek tworzenia się specyficznego środowiska leśnego.

Najistotniejsze zmiany zachodzą w glebie – z czasem zasiedlą ją charakterystyczne dla lasów gatunki grzybów i owadów,

Lasów przybywa

pojawią się też inne rośliny zielne.

28

29 proc. wynosi lesistość regionu

sosna, brzoza, świerk gatunki stosowane w zalesieniach

220 000 ha lasów przybyło w regionie po II wojnie światowej

Lasy pierwotnie stanowiły naturalny typ roślinności w naszej

W 1995 r. został opracowany

szerokości geograficznej, zajmujący zdecydowanie największą

„Krajowy program zwiększania

powierzchnię. Jednak w wyniku procesów gospodarczych

lesistości”; ten ogólnopolski

i społecznych, trwających na naszych ziemiach już setki

dokument został znowelizowany

lat, ich areał został uszczuplony kosztem gruntów rolnych,

w 2003 r. Jego podstawowe

przeznaczonych pod budownictwo, drogi, przemysł itd.

założenia to zwiększenie

Najmniejsze pokrycie lasami, zarówno w skali całego kraju,

lesistości kraju do 30 proc.

jak i terenów znajdujących się w granicach Regionalnej

w roku 2020 i do 33 proc. po

Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku, notowaliśmy

roku 2050.

tuż po zakończeniu II wojny światowej. Jedynie 20 proc. północno-wschodnich rejonów Polski pokrywały wówczas lasy.

Zwiększanie lesistości stało się jednym z priorytetów gospodarki leśnej i – co ważne – jest nim do dziś. Sukces białostockich leśników związany z zalesieniami nieużytków najlepiej obrazują liczby. Od zakończenia II wojny światowej zalesiono ok. 220 tys. ha, co równa się czterokrotności powierzchni Warszawy. Dzięki temu lesistość regionu wzrosła do ok. 30 proc.

29

Ważny element Lasy prywatne w RDLP Białystok W granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów w Białymstoku

Drewno z własnego lasu dla

znajduje się dużo lasów prywatnych. Z trzydziestu jeden

wielu mieszkańców północno-

nadleśnictw RDLP w Białymstoku dziewiętnaście sprawuje

-wschodniej Polski ma duże

nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu

znaczenie w codziennym życiu.

Państwa o łącznej powierzchni ponad 164 tys. ha. Nadleśnictwa

Najczęściej jest używane jako

o szczególnie dużym udziale lasów prywatnych to m.in. Rudka,

opał,a także jako materiał

Bielsk, Łomża i Krynki. Znamienne jest to, że na Podlasiu aż

budowlany. Na zdjęciu powyżej

dwa na trzy gospodarstwa rolne posiadają również obszary leśne,

załadunek dłużycy na sanie do

a w ciągu ostatnich kilkunastu lat znaczna część nieużytków

zrywki konnej w Nadleśnictwie

pozostająca w rękach prywatnych została zalesiona.

Waliły.

Leśnicy przede wszystkim doradzają właścicielom w sprawach gospodarczych oraz legalizują pozyskane przez nich drewno.

30

Mapa Nadleśnictwa Rudka obrazująca udział powierzchniowy i rozdrobnienie lasów niepaństwowych.

Legenda: lasy prywatne lasy państwowe

31

Drewno Dar natury – surowiec niezwykły Właściwości drewna od tysiącleci są wysoko cenione przez ludzi.

W RDLP w Białymstoku

To materiał wyjątkowy, który otacza nas w życiu codziennym.

pozyskuje się rocznie prawie

Jako surowiec naturalny tworzony jest wyłącznie z zasobów

3 mln m³ drewna. W tym

Ziemi: światła, wody, powietrza i składników mineralnych.

samym czasie niemal dwa

Głównymi atutami drewna są wytrzymałość, odnawialność oraz

razy tyle przyrasta go „na

biodegradowalność. Jest wykorzystywane jako opał, materiał

pniu”. Dzięki prowadzeniu

budowlany, do produkcji mebli, zabawek czy instrumentów

racjonalnej gospodarki leśnej

muzycznych. Coraz częściej powracamy także do dawnych

zasoby drewna nigdy się nie

zastosowań tego surowca: budowy domów z bali i tworzenia

skończą.

rozmaitych drewnianych przedmiotów codziennego użytku.

Lubimy otaczać się drewnem, bo pochodzi z natury.

32

W niektórych rejonach Podlasia drewna używa się do budowy domów, które są tradycyjnie zdobione za pomocą kontrastowo malowanych detali.

2 razy większe są zasoby drewna dzisiaj niż pół wieku temu

4 tony węgla wiąże w ciągu roku 1 ha lasu iglastego

60% przyrostu drewna pozyskuje się w Lasach Państwowych

4000 lat temu powstały pierwsze drewniane osady

33

Na styku kultur Narodowości i wyznania pogranicza Wielokulturowość terenów stanowiących obecnie północno-

Zabytkowa prawosławna

-wschodnią część Polski sięga średniowiecza. Spotykały się tu

cerkiew św. Aleksandra

wpływy polskie (mazowieckie), ruskie, jaćwieskie, krzyżackie,

Newskiego w Sokółce,

a później także litewskie. Obecnie Podlasie zamieszkują Polacy,

poświęcona w 1853 r., przyciąga

Białorusini, Litwini, Tatarzy, Rosjanie, Ukraińcy, Romowie,

turystów swoją malowniczością.

a przed II wojną światową w dużej mierze byli to także

We wnętrzu warto zwrócić

Żydzi. Oprócz różnorodności narodowej i etnicznej tereny te

uwagę na ikonostas z 1905 r.

charakteryzuje rozmaitość wyznań, co przekłada się na niezwykle bogatą kulturę materialną regionu i atrakcyjność turystyczną – możemy tu podziwiać zabytkowe kościoły, cerkwie, a także meczety i synagogę.

34

Synagoga w Tykocinie jest jedną

Kościół w Mikaszówce (Puszcza Augustowska)

z najstarszych i drugą co do wielkości synagog w Polsce.

Została zbudowana w 1642 r. w miejscu drewnianej bożnicy.

Od 1977 r. jest siedzibą Muzeum Kultury Żydowskiej.

Meczet w Kruszynianach to jeden z pięciu czynnych meczetów w Polsce. Dokładny rok jego budowy nie jest znany, jednak datuje się go na przełom XVIII i XIX w.

Grabarka to góra położona obok miejscowości o tej samej nazwie. Jest to bardzo ważne miejsce kultu religijnego dla wyznawców prawosławia.

35

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku

ul. Lipowa 51, 15-424 Białystok tel. +48 85 748 18 00, faks +48 85 652 23 73 rdlp@bialystok.lasy.gov.pl www.bialystok.lasy.gov.pl

TELEFONY DO JEDNOSTEK RDLP W BIAŁYMSTOKU: Nadleśnictwo Augustów

87 643 99 00

Nadleśnictwo Białowieża

85 68 12 405

Nadleśnictwo Bielsk

85 730 26 52

Nadleśnictwo Borki

87 421 70 45

Nadleśnictwo Browsk

85 685 83 44

Nadleśnictwo Czarna Białostocka

85 710 33 80

Nadleśnictwo Czerwony Dwór

87 523 85 11

Nadleśnictwo Dojlidy

85 743 68 75

Nadleśnictwo Drygały

87 424 05 60

Nadleśnictwo Ełk

87 620 25 13

Nadleśnictwo Giżycko

87 429 98 65

Nadleśnictwo Głęboki Bród

87 516 52 03

Nadleśnictwo Gołdap

87 615 00 48

Nadleśnictwo Hajnówka

85 683 23 78

Nadleśnictwo Knyszyn

85 727 82 11

Nadleśnictwo Krynki

85 722 96 40

Nadleśnictwo Łomża

86 216 54 94

Nadleśnictwo Maskulińskie

87 424 16 00

Nadleśnictwo Nowogród

86 217 55 83

Nadleśnictwo Nurzec

85 656 51 10

Nadleśnictwo Olecko

87 523 42 61

Nadleśnictwo Pisz

87 424 15 00

Nadleśnictwo Płaska

87 641 87 23

Nadleśnictwo Pomorze

87 516 20 28

Nadleśnictwo Rajgród

86 273 33 10

Nadleśnictwo Rudka

85 730 58 00

Nadleśnictwo Supraśl

85 713 15 50

Nadleśnictwo Suwałki

87 566 42 95

Nadleśnictwo Szczebra

87 641 96 65

Nadleśnictwo Waliły

85 713 23 00

Nadleśnictwo Żednia

85 717 52 51

Zakład Transportu i Spedycji Lasów Państwowych

87 428 22 25

Strony internetowe nadleśnictw dostępne są pod adresem: www.bialystok.lasy.gov.pl

Konsultacja merytoryczna: RDLP w Białymstoku Mapy: archiwum RDLP w Białymstoku (str. 5), archiwum Nadleśnictwa Rudka (str. 31) Zdjęcia: Tomasz Dębiec, Marek Taradejna (str. 26, 27), Daniel Klawczyński (str. 30), Grzegorz Dworakowski (str. 32), Joanna

Kontakt: Tomasz Dębiec +48 667 869 976

Tekst: Tomasz Dębiec, Tomasz Findysz

Kozek (str. 35), 123RF/ Wiktor Bubniak (str. 31), Fotolia.com/

kontakt@wydawnictwoquercus.pl

Redakcja i korekta: Małgorzata Haze

Tomasz Kubis (str. 5), Photohunter (str. 11), Capercaillie (str. 13),

www.wydawnictwoquercus.pl

Projekt graficzny i DTP: Joanna Kozek

T. Tulik (str. 15), karlumbriaco (str. 17), Oksana Kuzmina (str. 33)

ISBN 978-83-64084-03-4