Kraina puszcz
ISBN 978-83-64084-03-4
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku
4
Kraina puszcz
6
Puszcza Białowieska
10
Puszcza Knyszyńska
12
Puszcza Augustowska
14
Puszcza Kurpiowska
16
Puszcza Piska
18
Puszcza Borecka
20
Puszcza Romincka
22
Gospodarka leśna
26
Huragan
28
Lasów przybywa
30
Ważny element
32
Drewno
34
Na styku kultur
Piękne lasy północno-wschodniej Polski są bez wątpienia jednym z najcenniejszych skarbów ojczystej przyrody. Jako leśnicy opiekujący się tym ogólnonarodowym dobrem mamy świadomość odpowiedzialności, jaka na nas ciąży. Lasy leżące w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku stanowią olbrzymie bogactwo przyrodnicze. Są domem dla takich gatunków zwierząt jak żubr, ryś, wilk czy głuszec, które na przeważającym obszarze Europy już nie występują. Stanowią też miejsce rekreacji i wypoczynku oraz dostarczają cennego i w pełni odnawialnego surowca – drewna. Staramy się, aby lasy w możliwie pełny sposób spełniały swoje rozmaite funkcje i zaspokajały potrzeby społeczne. Gorąco zachęcam Państwa do zapoznania się z treścią niniejszej publikacji, która stara się przybliżyć piękno tutejszych lasów oraz pracę opiekujących się nimi leśników. Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku Ryszard Ziemblicki
Kraina puszcz Ogólna charakterystyka RDLP w Białymstoku
Tereny leżące w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku należą do najbogatszych i najbardziej różnorodnych pod względem przyrodniczym w Polsce. To właśnie w tym zakątku naszego kraju zachowały się duże kompleksy leśne nazywane puszczami. Puszcza Białowieska jest uznawana za najlepiej zachowany w Europie las nizinny o charakterze naturalnym. Puszcza Borecka jest tworzona przez wielogatunkowe lasy liściaste, Puszcza Romincka urzeka atmosferą mszystych borów świerkowych przywodzących na myśl tajgę, w Puszczy Augustowskiej przebiega kanał łączący zlewnie
Regionalna Dyrekcja Lasów
Bałtyku i Morza Czarnego, a w puszczach Piskiej i Knyszyńskiej
Państwowych w Białymstoku
zachwycimy się strzelistymi pniami najpiękniejszych w naszym
jest jedną z siedemnastu tego
kraju sosen.
typu jednostek w Polsce. Regionalne dyrekcje dzielą się
Watro wiedzieć, że puszcze, którymi opiekują się białostoccy
na nadleśnictwa; w RDLP
leśnicy, będące istnymi skarbnicami przyrody, pełnią
w Białymstoku jest ich
jednocześnie ważne funkcje społeczne i gospodarcze. Model
trzydzieści jeden.
leśnictwa wypracowany przez pokolenia tutejszych leśników bez cienia wątpliwości możemy nazwać wielofunkcyjnym.
Na terenie RDLP w Białymstoku zostały powołane trzy leśne kompleksy promocyjne: Lasy Mazurskie, Puszcza Białowieska i Puszcza Knyszyńska. W nadleśnictwach, które je tworzą, szczególny nacisk kładzie się na 4
edukację przyrodniczą, turystykę oraz badania naukowe.
Żurawie
Powierzchnia gruntów zarządzanych przez RDLP w Białymstoku wynosi ok. 620 tys. ha (w tym blisko 580 tys. ha stanowią lasy).
5
Jedyny taki las w Europie
Puszcza Białowieska 6
Puszcza Białowieska to miejsce wyjątkowe w skali całej Europy. Ze względu na stopień naturalności ekosystemów leśnych oraz ich rozległość występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Ten cenny kompleks leśny leży na terenie Polski i Białorusi, łącznie zajmuje powierzchnię ok. 150 tys. ha. Puszcza słynie ze starych i różnorodnych lasów z potężnymi dębami, lipami, jesionami i świerkami.
8
Żubr to symbol Puszczy
zagładą. Obecnie w skali globalnej nadal jest
Białowieskiej i jedno
skrajnie rzadki – białowieskie stado liczy ok. 540
z najbardziej spektakularnych
osobników i stanowi ponad jedną trzecią polskiej
zwierząt zamieszkujących lasy
populacji. Na terenie RDLP w Białymstoku żubry
Polski i Europy. Właśnie tutaj
występują także w puszczach Knyszyńskiej
kilkadziesiąt lat temu gatunek
i Boreckiej (po ok. 100 osobników). Łącznie
ten został uratowany przed
na świecie żyje ok. 4,5 tys. tych zwierząt.
Po polskiej stronie granicy z Białorusią znajduje się ponad
Charakterystyczne dla Puszczy
62 tys.ha Puszczy Białowieskiej. Nieco ponad 10 tys. ha obejmuje
Białowieskiej jest występowanie
Białowieski Park Narodowy, większa część – ok. 82 proc. –
dębów o strzelistych pniach
wchodzi w skład trzech nadleśnictw – Białowieża, Hajnówka
i wysoko zawieszonej koronie.
i Browsk. Zarówno w parku narodowym, jak i na obszarach zarządzanych przez Lasy Państwowe priorytetem dla gospodarzy jest zachowanie unikalnej przyrody Puszczy Białowieskiej. W puszczańskich nadleśnictwach obszary chronione zajmują aż 15 tys. ha. Należą do nich: rezerwaty przyrody (21), użytki ekologiczne, strefy ochronny ptaków, strefy ochrony roślin i grzybów; wyznaczono także ponad 1100 pomników przyrody. Cała puszcza jest chroniona w ramach europejskiej sieci Natura 2000, ma też status obszaru chronionego oraz krajobrazu rezerwatu biosfery UNESCO. Warto pamiętać, że nie wszystkie lasy Puszczy Białowieskiej mają charakter naturalny – część została przekształcona przez człowieka.
Żubr to największe zwierzę polskich lasów – samice ważą około pół tony, samce nawet 800–900 kg.
9
Puszcza Knyszyńska 10
Puszcza Knyszyńska to jeden z najciekawszych kompleksów leśnych nie tylko regionu, lecz także Polski. Na jej terenie powołano ponad 20 rezerwatów przyrody, znajdziemy tu również ślady bitew powstańców i ze wszech miar godne odwiedzenia obiekty edukacyjne – arboretum w Kopnej Górze oraz Silvarium, czyli leśny ogród w Poczopku.
Rysie
Ten duży kompleks leśny (ponad 100 tys. ha) cechuje duża
Staraniem leśników z nadleśnictw:
różnorodność siedlisk. Dominują bory świerkowo-sosnowe, ale
Czarna Białostocka, Supraśl,
znajdziemy tu sporo ekosystemów związanych z wodą – także
Żednia i Waliły powstał Szlak
bagien i torfowisk. Uważa się, że część Puszczy Knyszyńskiej
Powstania Styczniowego. Na
nosi cechy tajgi. Z gatunków drzew tworzących tutejsze lasy
liczącej ok. 70 km trasie
bezsprzecznie największe znaczenie ma sosna, nazywana
usytuowane są miejsca
supraską. Jest przystosowana do lokalnych, niełatwych warunków
związane wydarzeniami
klimatycznych, a jej drewno ma doskonałe właściwości techniczne
sprzed 150 lat, takie
– kiedyś wykorzystywano je nawet do budowy masztów
jak cmentarz,
okrętowych. Dorodne sosny od wieków były otaczane czcią przez
powstańcze
lokalną ludność. Do dziś przetrwała tradycja zawieszania na nich
obozowisko czy
niewielkich kapliczek. Ten sam zwyczaj zakazuje ścinania w ten
galeria rzeźby.
sposób wyróżnionych sosen. Fauna tych regionów bez wątpienia może być określana jako puszczańska. Wystarczy wspomnieć, że żyją tu żubry, wilki i rysie, a z ptaków orlik krzykliwy oraz wiele innych ciekawych gatunków.
Jedna z wielu tradycyjnych kapliczek w puszczy.
11
Puszcza Augustowska 12
Puszcza Augustowska to jeden z największych kompleksów leśnych na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku. Rozciąga się także na Litwie i Białorusi. Całkowita powierzchnia puszczy wynosi ok. 160 tys. ha, z czego 114 tys. ha leży w Polsce.
Głuszec
Jedną z największych atrakcji turystycznych regionu jest Kanał Augustowski, wybudowany w latach 1824–1839, by połączyć zlewnie Wisły i Niemna. Liczy 101 km i ma 18 śluz.
Cechą charakterystyczną rozległych kompleksów leśnych
Kiedy mowa o Puszczy
położonych na wschód od Augustowa jest znaczny udział
Augustowskiej, nie sposób nie
drzewostanów sosnowych, wynoszący tu ponad 80 proc. Inne
wspomnieć o walorach turystycznych
ważne gatunki dla tych terenów to świerk, brzoza i olsza.
tych terenów, które słyną z obfitości
Większą część puszczy stanowią lasy gospodarcze, ale powołano
grzybów oraz owoców runa leśnego.
tu również wiele rezerwatów przyrody chroniących najbardziej
Nie brakuje tu także doskonałych
wartościowe jej fragmenty, a w północnej części – Wigierski Park
miejsc do odpoczynku i rekreacji
Narodowy. Na uwagę zasługuje tutejszy bogaty świat zwierząt
nad jeziorami, takimi jak Wigry,
– ze ssaków występują wilki, łosie, jelenie, bobry czy borsuki.
Sajno, Białe, Serwy i Necko.
Jednak szczególnie cenne są tutejsze stanowiska głuszca – naszego skrajnie rzadkiego, dużego kuraka.
Bór sosnowy ze świerkowym podszytem – typowy widok w Puszczy Augustowskiej.
13
Puszcza Kurpiowska Puszcza Kurpiowska, nazywana także Zieloną, a dawniej Zagajnicą, przetrwała do dziś w postaci oderwanych od siebie kompleksów leśnych. Tereny te, z najcenniejszymi fragmentami „starej” puszczy chronionymi w rezerwatach i wciąż żywą kulturą kurpiowską, są ze wszech miar godne odwiedzenia. 14
Tereny dzisiejszej Puszczy Kurpiowskiej bardzo długo
Największy, dobrze zachowany
pozostawały niemal zupełnie dzikie. Osadnictwo na większą skalę
fragment bagiennych
zaczęło się tu dopiero w XVII w. Dla pierwszych mieszkańców
lasów olszowych Puszczy
tych ziem rozległe niegdyś lasy stanowiły źródło utrzymania –
Kurpiowskiej jest chroniony
tu polowali, trudnili się też bartnictwem. Kurpie od dziecka
w rezerwacie Kaniston, który
obcowali z bronią myśliwską, dlatego na wielu polach bitew byli
ma powierzchnię bez mała
cenionymi strzelcami.
140 ha i jest położony w pobliżu
Lasy wielkiej ongiś puszczy zostały mocno przetrzebione na
miejscowości Zbójna.
początku XIX w. oraz w czasie obu wojen światowych, jednak ocalałe fragmenty tutejszych drzewostanów zachwycają do dziś. Na piaszczystych glebach rosną malownicze bory sosnowe z domieszką świerka, często z jałowcami w podszycie, w runie licznie występują sasanki, a prawdziwe bogactwo stanowią dorodne grzyby. Najcenniejsze fragmenty puszczy – stare bory sosnowe, podmokłe lasy łęgowe oraz torfowiska – są chronione w kilkunastu rezerwatach przyrody.
Las gospodarczy w Puszczy Kurpiowskiej.
15
Puszcza Piska Puszcza Piska, największy kompleks leśny na Pojezierzu Mazurskim, ma powierzchnię niemal 120 tys. ha. Rozległe obszary leśne sąsiadują tu z jeziorami, w tym największym na terenie Polski jeziorem Śniardwy.
16
Obszar Puszczy Piskiej ukształtowany w okresie ostatniego
Unikatową atrakcją
zlodowacenia jest bardzo zróżnicowany. W północnej części tego
Puszczy Piskiej jest zabytkowa
dużego kompleksu leśnego występują wzgórza moreny czołowej
wyłuszczarnia nasion
i jeziora rynnowe, w południowej zaś przeważa rozległa równina
w Rucianem-Nidzie,
piasków sandrowych. Różnice geomorfologiczne przekładają się
wybudowana w latach
na skład gatunkowy drzew tworzących lasy w poszczególnych
1890–1892 i pozostająca
częściach puszczy
w ciągłym użytku. Informacji
Na północy żyźniejsze gleby pozwoliły na rozwój lasów
na temat zwiedzania udziela
liściastych i mieszanych, na południu dominuje mało wymagająca
Nadleśnictwo Maskulińskie.
sosna, która w Puszczy Piskiej znajduje optymalne warunki wzrostu, osiągając imponujący wygląd i spore rozmiary. Wyróżniono nawet ekotyp sosny mazurskiej, która jest bardzo wysoka (sięga nawet 40 m) oraz ma strzelisty, oczyszczony z gałęzi do dużej wysokości pień. Lasy Puszczy Piskiej charakteryzuje bogata fauna i flora; na wzmiankę zasługuje obecność rysi, często występują jelenie, a na półwyspie Popielno biegają koniki polskie.
Dorodne sosny mazurskie.
17
Puszcza Borecka 18
Puszczę Borecką tworzą wielogatunkowe lasy liściaste rosnące na mocno pofalowanym terenie. Jeziora, strumienie i liczne tereny podmokłe dopełniają obrazu tej części Pojezierza Mazurskiego.
Wilki
W Puszczy Boreckiej ciekawie przedstawia się świat zwierząt; z dużych ssaków występują tu żubry, jelenie, bobry, wydry czy wilki. Z ptaków warto wymienić bociana czarnego, bielika, rybołowa oraz rzadkie gatunki dzięciołów – trójpalczastego i białogrzbietego.
Jeziora otoczone szczelnie lasami to jeden Ukształtowany przez lodowiec, mocno pofałdowany teren Puszczy Boreckiej mimo stosunkowo żyznych gleb nie został zajęty przez rolnictwo. Dlatego dziś na przeważającym obszarze
z charakterystycznych elementów krajobrazu Puszczy Boreckiej.
puszczy możemy podziwiać grądy, czyli wielogatunkowe lasy liściaste tworzone przez drzewa o dużych wymaganiach siedliskowych, takie jak dęby, graby, lipy, jesiony czy klony. Puszcza Borecka pod względem bogactwa przyrodniczego przypomina Puszczę Białowieską. Cenne fragmenty tutejszej przyrody są chronione w kilku rezerwatach. Największy z nich to Mazury o powierzchni bez mała 300 ha, obejmujący zarówno tereny leśne, jak i wodne. Nie tak rozległy, bo o powierzchni niespełna 50 ha, rezerwat Lipowy Jar chroni typowe dla puszczy drzewostany liściaste rosnące na stromych zboczach wąwozu.
W Puszczy Boreckiej dominują żyzne lasy liściaste.
19
Puszcza Romincka 20
Wkraczając do mszystych borów świerkowych Puszczy Rominckiej, możemy poczuć się niemal jak w lasach na północy Europy. Każdy, kto miał okazję doświadczyć atmosfery tego zakątka Polski, przyzna, że określenie „polska tajga”, jak czasami nazywa się Puszczę Romincką, jest jak najbardziej celne.
Dwa mosty w miejscowości Stańczyki leżącej na obrzeżach puszczy to część, nieczynnej obecnie, infrastruktury kolejowej. Powstały w 1917 i 1918 r., mają po pięć przęseł i 180 m długości. Ich wygląd przywodzi na myśl słynne rzymskie akwedukty.
Puszcza Romincka była ulubionym miejscem polowań niemieckiego cesarza Wilhelma II. Do dziś po jego łowach pozostało czternaście kamieni pamiątkowych rozsianych w całym kompleksie leśnym; osiem z nich znajduje się na terenie Polski.
Puszcza Romincka zajmuje powierzchnię ok. 38 tys. ha, w tym ok. 15,5 tys. leży na terenie Polski, a większa jej część w obwodzie kaliningradzkim. Jej unikalny charakter wynika z warunków, w jakich kształtowały się tutejsze zbiorowiska roślinne. Położenie na północnych krańcach Polski oraz wysokość nad poziomem morza sięgająca niemal 300 m powodują, że klimat, jak na polskie warunki, jest tu wyjątkowo surowy. Dlatego najlepiej spośród naszych gatunków drzew czuje się tu świerk, tworząc unikalne w skali kraju lasy borealne. Liczne tereny podmokłe w dolinach rzek to królestwo olszy, sosnowe lasy bagienne rosną w miejscach, gdzie kiedyś były jeziora, a żyzne zbocza niewielkich wzniesień zajmują gatunki liściaste – lipy, dęby, graby, wiązy i klony.
Poranne mgły w lasach Puszczy Rominckiej.
21
Gospodarka leśna 22
Gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa wymaga od leśników odpowiedzialności, troski, zaangażowania, a także fachowej wiedzy – zarówno książkowej, jak i pochodzącej z obserwacji procesów zachodzących w przyrodzie.
Gospodarkę leśną w Lasach Państwowych regulują zapisy ustawy
Wiedza o wysokości drzewa
o lasach, które mówią m.in. o zwiększaniu lesistości kraju,
(na zdjęciu pomiar przyrządem
potrzebie ochrony lasów i pełnieniu przez nie wielu funkcji
optycznym) i jego grubości
jednocześnie. Jedną z tych funkcji jest dostarczanie na rynek
pozwala obliczyć objętość
drewna – materiału ekologicznego, odnawialnego, cieszącego się
wyrażoną w metrach
niesłabnącym zainteresowaniem mimo postępu cywilizacyjnego.
sześciennych. Ilość drewna,
Sprzedaż tego surowca jest przy tym zasadniczym źródłem
jaką nadleśnictwo może
dochodu Lasów Państwowych, aczkolwiek traktowanie lasu
pozyskać w ciągu dziesięciu
jako „fabryki drewna” odeszło już do lamusa. Współcześnie
lat, jest ograniczona decyzją
na pierwszy plan wysuwają się funkcje pozaprodukcyjne – las
ministra środowiska.
zapewnia czystość powietrza i wody, jest miejscem bytowania dla zwierząt, a dla człowieka – źródłem rekreacji i doznań estetycznych. Te wszystkie aspekty białostoccy leśnicy uwzględniają w planowaniu wszelkich zabiegów gospodarczych. Jednorodny przyrodniczo i wydzielony fragment lasu leśnicy
Pomiar pierśnicy, czyli grubości drzewa na wysokości 1,3 m.
23
Praca leśnika jest trudna, lecz nie monotonna. Zbieranie i przechowywanie nasion, wykładanie pułapek na owady, doglądanie założonych upraw – to tylko niektóre z wielu różnorodnych obowiązków.
nazywają drzewostanem. Jego życie rozpoczyna się od sadzenia lub
Międzynarodowe certyfikaty
siewu nasion – czyli od założenia uprawy – a kończy po stu lub więcej
PEFC i FSC potwierdzają
latach, kiedy dojrzałe drzewa zostają wycięte. Przez cały ten okres
najwyższe standardy prowadzenia
drzewostan jest obiektem troski kilku pokoleń leśników, którzy muszą
gospodarki leśnej w RDLP
przeciwdziałać wielu zagrożeniom. Młode drzewka często cierpią od
w Białymstoku.
przymrozków, bywają zgryzane przez sarny i jelenie, te dojrzałe zaś mogą ulec silnym wiatrom lub paść łupem owadów. Listę zagrożeń zamyka najgorszy wróg lasu – pożar. Niemniej białostockie i mazurskie lasy rosną w siłę i stają się powodem do dumy Polaków.
24
Leśnicy zajmują się ewidencjonowaniem drzew uznanych za pomniki przyrody.
70 lat średni wiek lasów w regionie
4 parki narodowe współpracują z RDLP w Białymstoku
30 000 000 drzew rocznie sadzi się w RDLP w Białymstoku
25
Huragan Klęska i odrodzenie Nawałnica z 4 lipca 2002 r., choć trwała jedynie 20 minut, okazała
Huragan, jaki dotknął
się największą klęską żywiołową, jaka dotknęła polskie lasy
Puszczę Piską w 2002 r.,
w powojennej historii naszego kraju. Huragan pustoszył niemal
nie był zjawiskiem zupełnie
wszystko na pasie o szerokości 10 do 12 km i długości ok. 130 km.
wyjątkowym na tym
Ucierpiały lasy w puszczach Boreckiej, Kurpiowskiej i Augustow-
terenie. Prawdopodobnie
skiej, ale żywioł uderzył najbardziej dotkliwie w Puszczę Piską,
położenie na styku klimatu
na obszarze, gdzie gospodaruje Nadleśnictwo Pisz.
kontynentalnego i morskiego
Usuwanie skutków huraganu było gigantycznym wyzwaniem
sprawia, że co kilkadziesiąt
organizacyjnym dla leśników RDLP w Białymstoku. Podczas
lat mogą się tu zdarzać
pierwszych dni prace koncentrowały się na zapewnieniu
bardzo gwałtowne zjawiska
komunikacji pomiędzy miejscowościami – połamane i wywrócone
atmosferyczne.
drzewa tarasowały przejazd także na drogach publicznych. Wprowadzono wiele rozwiązań mających umożliwić sprawne uprzątnięcie drewna z powierzchni klęskowych i zapewnienie jego
26
170 km/h prędkość wiatru
45 000 ha zniszczonych lasów
700 uszkodzonych budynków
465 ha zniszczonych lasów pozostawionych do naturalnej sukcesji
2000 pilarzy pracowało przy uprzątaniu szkód
3 000 000 m3 drewna pozyskano z powalonych drzew
zbytu – m.in. wstrzymano pozyskanie surowca w nadleśnictwach
która obejmuje ogromne obszary
nieobjętych huraganem, przesunięto pracowników z innych jednostek
i powoduje dotkliwe straty,
RDLP w Białymstoku na tereny klęskowe, a najcenniejsze drewno
ogromne znaczenie ma to,
zatopiono w wodach jezior, co zapobiegło jego zniszczeniu.
że Lasy Państwowe, jako duży
Ze względu na suche lato w 2002 r. oraz nagromadzenie
podmiot, mają możliwości
olbrzymich mas martwego drewna wystąpiło duże
organizacyjne, zaplecze
niebezpieczeństwo kolejnej katastrofy naturalnej – pożaru.
techniczne i naukowe, aby
Dlatego zostały zorganizowane dodatkowe leśne bazy lotnicze,
skutecznie stawić czoła
wprowadzono zakaz wstępu na tereny zagrożone pożarem,
wyzwaniu. Białostoccy leśnicy
opracowano zasady ewakuacji ludzi z terenów zagrożonych. Po
wraz z pracownikami firm
usunięciu powalonych drzew przystąpiono do wprowadzania
zajmującymi się pozyskaniem
nowego pokolenia lasu. W latach 2004–2009 posadzono 45 mln
i transportem drewna oraz
sadzonek. Dziś w tym miejscu szumią wysokie młodniki.
sadzeniem młodych drzew na
Katastrofa w Puszczy Piskiej pokazuje, że w sytuacji kryzysowej,
terenach klęskowych dali radę!
27
Posadzenie drzew na gruncie porolnym to dopiero początek tworzenia się specyficznego środowiska leśnego. Najistotniejsze zmiany zachodzą w glebie – z czasem zasiedlą ją charakterystyczne dla lasów gatunki grzybów i owadów,
Lasów przybywa
pojawią się też inne rośliny zielne.
28
29 proc. wynosi lesistość regionu
sosna, brzoza, świerk gatunki stosowane w zalesieniach
220 000 ha lasów przybyło w regionie po II wojnie światowej
Lasy pierwotnie stanowiły naturalny typ roślinności w naszej
W 1995 r. został opracowany
szerokości geograficznej, zajmujący zdecydowanie największą
„Krajowy program zwiększania
powierzchnię. Jednak w wyniku procesów gospodarczych
lesistości”; ten ogólnopolski
i społecznych, trwających na naszych ziemiach już setki
dokument został znowelizowany
lat, ich areał został uszczuplony kosztem gruntów rolnych,
w 2003 r. Jego podstawowe
przeznaczonych pod budownictwo, drogi, przemysł itd.
założenia to zwiększenie
Najmniejsze pokrycie lasami, zarówno w skali całego kraju,
lesistości kraju do 30 proc.
jak i terenów znajdujących się w granicach Regionalnej
w roku 2020 i do 33 proc. po
Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku, notowaliśmy
roku 2050.
tuż po zakończeniu II wojny światowej. Jedynie 20 proc. północno-wschodnich rejonów Polski pokrywały wówczas lasy. Zwiększanie lesistości stało się jednym z priorytetów gospodarki leśnej i – co ważne – jest nim do dziś. Sukces białostockich leśników związany z zalesieniami nieużytków najlepiej obrazują liczby. Od zakończenia II wojny światowej zalesiono ok. 220 tys. ha, co równa się czterokrotności powierzchni Warszawy. Dzięki temu lesistość regionu wzrosła do ok. 30 proc. 29
Ważny element Lasy prywatne w RDLP Białystok W granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów w Białymstoku
Drewno z własnego lasu dla
znajduje się dużo lasów prywatnych. Z trzydziestu jeden
wielu mieszkańców północno-
nadleśnictw RDLP w Białymstoku dziewiętnaście sprawuje
-wschodniej Polski ma duże
nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu
znaczenie w codziennym życiu.
Państwa o łącznej powierzchni ponad 164 tys. ha. Nadleśnictwa
Najczęściej jest używane jako
o szczególnie dużym udziale lasów prywatnych to m.in. Rudka,
opał,a także jako materiał
Bielsk, Łomża i Krynki. Znamienne jest to, że na Podlasiu aż
budowlany. Na zdjęciu powyżej
dwa na trzy gospodarstwa rolne posiadają również obszary leśne,
załadunek dłużycy na sanie do
a w ciągu ostatnich kilkunastu lat znaczna część nieużytków
zrywki konnej w Nadleśnictwie
pozostająca w rękach prywatnych została zalesiona.
Waliły.
Leśnicy przede wszystkim doradzają właścicielom w sprawach gospodarczych oraz legalizują pozyskane przez nich drewno.
30
Mapa Nadleśnictwa Rudka obrazująca udział powierzchniowy i rozdrobnienie lasów niepaństwowych.
Legenda: lasy prywatne lasy państwowe
31
Drewno Dar natury – surowiec niezwykły Właściwości drewna od tysiącleci są wysoko cenione przez ludzi.
W RDLP w Białymstoku
To materiał wyjątkowy, który otacza nas w życiu codziennym.
pozyskuje się rocznie prawie
Jako surowiec naturalny tworzony jest wyłącznie z zasobów
3 mln m³ drewna. W tym
Ziemi: światła, wody, powietrza i składników mineralnych.
samym czasie niemal dwa
Głównymi atutami drewna są wytrzymałość, odnawialność oraz
razy tyle przyrasta go „na
biodegradowalność. Jest wykorzystywane jako opał, materiał
pniu”. Dzięki prowadzeniu
budowlany, do produkcji mebli, zabawek czy instrumentów
racjonalnej gospodarki leśnej
muzycznych. Coraz częściej powracamy także do dawnych
zasoby drewna nigdy się nie
zastosowań tego surowca: budowy domów z bali i tworzenia
skończą.
rozmaitych drewnianych przedmiotów codziennego użytku. Lubimy otaczać się drewnem, bo pochodzi z natury.
32
W niektórych rejonach Podlasia drewna używa się do budowy domów, które są tradycyjnie zdobione za pomocą kontrastowo malowanych detali.
2 razy większe są zasoby drewna dzisiaj niż pół wieku temu
4 tony węgla wiąże w ciągu roku 1 ha lasu iglastego
60% przyrostu drewna pozyskuje się w Lasach Państwowych
4000 lat temu powstały pierwsze drewniane osady
33
Na styku kultur Narodowości i wyznania pogranicza Wielokulturowość terenów stanowiących obecnie północno-
Zabytkowa prawosławna
-wschodnią część Polski sięga średniowiecza. Spotykały się tu
cerkiew św. Aleksandra
wpływy polskie (mazowieckie), ruskie, jaćwieskie, krzyżackie,
Newskiego w Sokółce,
a później także litewskie. Obecnie Podlasie zamieszkują Polacy,
poświęcona w 1853 r., przyciąga
Białorusini, Litwini, Tatarzy, Rosjanie, Ukraińcy, Romowie,
turystów swoją malowniczością.
a przed II wojną światową w dużej mierze byli to także
We wnętrzu warto zwrócić
Żydzi. Oprócz różnorodności narodowej i etnicznej tereny te
uwagę na ikonostas z 1905 r.
charakteryzuje rozmaitość wyznań, co przekłada się na niezwykle bogatą kulturę materialną regionu i atrakcyjność turystyczną – możemy tu podziwiać zabytkowe kościoły, cerkwie, a także meczety i synagogę.
34
Synagoga w Tykocinie jest jedną
Kościół w Mikaszówce (Puszcza Augustowska)
z najstarszych i drugą co do wielkości synagog w Polsce. Została zbudowana w 1642 r. w miejscu drewnianej bożnicy. Od 1977 r. jest siedzibą Muzeum Kultury Żydowskiej. Meczet w Kruszynianach to jeden z pięciu czynnych meczetów w Polsce. Dokładny rok jego budowy nie jest znany, jednak datuje się go na przełom XVIII i XIX w.
Grabarka to góra położona obok miejscowości o tej samej nazwie. Jest to bardzo ważne miejsce kultu religijnego dla wyznawców prawosławia.
35
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku
ul. Lipowa 51, 15-424 Białystok tel. +48 85 748 18 00, faks +48 85 652 23 73 rdlp@bialystok.lasy.gov.pl www.bialystok.lasy.gov.pl
TELEFONY DO JEDNOSTEK RDLP W BIAŁYMSTOKU: Nadleśnictwo Augustów
87 643 99 00
Nadleśnictwo Białowieża
85 68 12 405
Nadleśnictwo Bielsk
85 730 26 52
Nadleśnictwo Borki
87 421 70 45
Nadleśnictwo Browsk
85 685 83 44
Nadleśnictwo Czarna Białostocka
85 710 33 80
Nadleśnictwo Czerwony Dwór
87 523 85 11
Nadleśnictwo Dojlidy
85 743 68 75
Nadleśnictwo Drygały
87 424 05 60
Nadleśnictwo Ełk
87 620 25 13
Nadleśnictwo Giżycko
87 429 98 65
Nadleśnictwo Głęboki Bród
87 516 52 03
Nadleśnictwo Gołdap
87 615 00 48
Nadleśnictwo Hajnówka
85 683 23 78
Nadleśnictwo Knyszyn
85 727 82 11
Nadleśnictwo Krynki
85 722 96 40
Nadleśnictwo Łomża
86 216 54 94
Nadleśnictwo Maskulińskie
87 424 16 00
Nadleśnictwo Nowogród
86 217 55 83
Nadleśnictwo Nurzec
85 656 51 10
Nadleśnictwo Olecko
87 523 42 61
Nadleśnictwo Pisz
87 424 15 00
Nadleśnictwo Płaska
87 641 87 23
Nadleśnictwo Pomorze
87 516 20 28
Nadleśnictwo Rajgród
86 273 33 10
Nadleśnictwo Rudka
85 730 58 00
Nadleśnictwo Supraśl
85 713 15 50
Nadleśnictwo Suwałki
87 566 42 95
Nadleśnictwo Szczebra
87 641 96 65
Nadleśnictwo Waliły
85 713 23 00
Nadleśnictwo Żednia
85 717 52 51
Zakład Transportu i Spedycji Lasów Państwowych
87 428 22 25
Strony internetowe nadleśnictw dostępne są pod adresem: www.bialystok.lasy.gov.pl
Konsultacja merytoryczna: RDLP w Białymstoku Mapy: archiwum RDLP w Białymstoku (str. 5), archiwum Nadleśnictwa Rudka (str. 31) Zdjęcia: Tomasz Dębiec, Marek Taradejna (str. 26, 27), Daniel Klawczyński (str. 30), Grzegorz Dworakowski (str. 32), Joanna
Kontakt: Tomasz Dębiec +48 667 869 976
Tekst: Tomasz Dębiec, Tomasz Findysz
Kozek (str. 35), 123RF/ Wiktor Bubniak (str. 31), Fotolia.com/
kontakt@wydawnictwoquercus.pl
Redakcja i korekta: Małgorzata Haze
Tomasz Kubis (str. 5), Photohunter (str. 11), Capercaillie (str. 13),
www.wydawnictwoquercus.pl
Projekt graficzny i DTP: Joanna Kozek
T. Tulik (str. 15), karlumbriaco (str. 17), Oksana Kuzmina (str. 33)
ISBN 978-83-64084-03-4