Folder Nadleśnictwa Sieraków

Nadleśnictwo Sieraków

Leśny Kompleks Promocyjny „Puszcza Notecka”

Krajobraz Nadleล nictwa

Sierakรณw

2

R zeźba terenu

Nadleśnictwa Sieraków, w jego centralnej i południowej części, w głównej mierze została ukształtowana pod wpływem zlodowacenia bałtyckiego. Efektem przesuwania się lodowca jest teren o przebiegu równinnym, falistym bądź pagórkowatym, a także różnego typu zbiorniki wodne o zmiennej powierzchni i kształcie, w tym charakterystyczne wydłużone jeziora rynnowe. Obszary te cechuje duże bogactwo przyrodnicze, z widocznym udziałem lasów liściastych.

W północnej części nadleśnictwa, na północ od rzeki Warty, krajobraz staje się uboższy pod względem hydrologicznym oraz bardziej monotonny przyrodniczo – jest to porośnięty borem sosnowym fragment Puszczy Noteckiej.

3

Leśny Kompleks Promocyjny

Puszcza Notecka Dzięki LKP

nie tylko poznasz ciekawostki przyrodnicze,

lecz także lepiej zrozumiesz codzienną pracę leśnika.

Nadleśnictwo Sieraków, wspólnie z siedmioma innymi nadleśnictwami, wchodzi w skład LKP Puszcza Notecka – jednego spośród 25 LKP całej Polski, a jednocześnie największym powierzchniowo, obejmującym ponad 137 tys. ha.

4

Leśne kompleksy

promocyjne to duże, zwarte obszary lasu, wchodzące w skład jednego lub kilku nadleśnictw. W ramach LKP leśnicy promują zrównoważoną gospodarkę leśną, wspierają badania naukowe i prowadzą edukację leśną społeczeństwa. Dzięki LKP widać, że można osią-

Puszcza Notecka to głównie zwarte 80-letnie bory sosnowe, niezwykle zasobne w zwierzynę leśną i będące niewyczerpanym źródłem jagód i grzybów.

gnąć kompromis między najważniejszymi zadaniami leśnictwa: ochroną przyrody i produkcją drewna. W LKP testuje się innowacyjne technologie prac leśnych oraz prowadzi doświadczenia i prace badawcze, których wyniki są następnie wdrażane w całych Lasach Państwowych. LKP stanowią także forum współpracy leśników ze społeczeństwem. W radach naukowo-społecznych każdego LKP zasiadają przedstawiciele lokalnych władz samorządowych, autorytety świata nauki, reprezentanci organizacji pozarządowych i przemysłu drzewnego.

5

Czaple Wyspy – rezerwat utworzony w celu ochrony miejsc lęgowych rzadkich ptaków, między innymi kani czarnej i kormorana.

Buki nad Jeziorem Lutomskim – rezerwat z fragmentem najlepiej zachowanego w tej części kraju naturalnego lasu bukowego.

Skarby przyrody

pod ochroną Na terenie Nadleśnictwa Sieraków znajduje się 5 rezerwatów i 38 pomników przyrody.

6

Cegliniec – rezerwat utworzony w celu ochrony lasu sosnowego, który ocalał z klęski gradacji strzygoni choinówki mającej miejsce w Puszczy Noteckiej w latach 1922–1924.

240-letni dąb Józef rosnący we wsi Marianowo jest najgrubszym drzewem Puszczy Noteckiej. Jego obwód wynosi ponad 840 cm.

Mszar nad Jeziorem Mnich – rezerwat chroniący zbiorowiska roślin bagiennych oraz torfowisko przejściowe powstałe na jeziorze.

O bogactwie pr zyrodniczym okolic Sierakowa świadczy mnogość form ochrony przyrody.

Znaczna część nadleśnictwa znajduje się w obrębie Sierakowskiego Parku Krajobrazowego, chroniącego tutejszy leśno-wodny, urokliwy krajobraz polodowcowy. Bardziej cenne obszary, w których przyroda pozostaje w stanie naturalnym lub mało zmienionym, obejmuje się szczególną ochroną w rezerwatach przyrody – na naszym terenie mamy ich pięć. Dodatkowo, w ramach realizowanego w krajach Unii Europejskiej programu, utworzono na terenie nadleśnictwa cztery obszary Natura 2000.

7

Kania ruda (1) jest ptakiem rzadkim, lecz łatwym do rozpoznania w locie z uwagi na charakterystyczne głębokie wcięcie na końcu ogona.

Puchacz (2) to największa europejska sowa, a zarazem ptak skrajnie nieliczny.

Można go bez trudu rozpoznać po nibyuszach – wzniesionych kępkach piór nad oczami.

Bocian czarny (3) to bardziej skryty i znacznie rzadszy kuzyn znanego nam wszystkim bociana białego.

Skarby przyrody

pod ochroną Niemal cał y teren Nadleśnictwa Sieraków wchodzi w skład obszaru specjalnej ochrony ptaków „Puszcza Notecka”.

8

Bielik to największy z ptaków drapieżnych występujących w Polsce.

W sierakowskich lasach gniazduje obecnie około dziesięciu par lęgowych tych królewskich ptaków.

Ostoje bielika są objęte ochroną strefową.

1

2

3

Ochrona gatunkowa dotyczy najcenniejszych, unikatowych i rzadkich przedstawicieli flory i fauny.

Często ochrona bierna nie wystarcza i konieczne są dodatkowe działania, jak np. tworzenie stref ochronnych wokół gniazd rzadkich gatunków ptaków. W obrębie takich stref, których większość znajduje się na gruntach Lasów Państwowych, nie prowadzi się zabiegów gospodarczych przez cały rok – mówimy wtedy o strefie ochrony całorocznej – albo niezbędne prace wykonuje się poza sezonem lęgowym ptaków (strefa ochrony okresowej). W lasach Nadleśnictwa Sieraków ustanowiono ponad 40 stref ochronnych dla kani czarnej i rudej, bielika, puchacza oraz bociana czarnego.

9

Ochrona

lasu

Upraw y i młodniki są często nękane

przez ssaki z rodziny jeleniowatych. Na zdjęciu widoczne ślady spałowania, czyli zdzierania zębami kory i łyka.

Utrzymanie trwałości lasów bywa dla leśników trudnym zadaniem, a to za sprawą bardzo wielu czynników

szkodotwórczych. Zdarza się, że duże jednolite połacie lasu są nękane gradacjami, czyli masowymi wystąpieniami szkodników owadzich, przede wszystkim gąsienic motyli obgryzających liście i igły. Uprawy są zgryzane i spałowane przez jelenie i sarny, wielkie kompleksy leśne ulegają zniszczeniu wskutek huraganów lub pożarów. W ramach profilaktyki stale monitorujemy liczebność owadów, urozmaicamy składy gatunkowe, grodzimy cenne uprawy, a odporność drzew na silne wiatry uzyskujemy poprzez wczesne przerzedzanie zwartych partii lasu, dzięki czemu pozostające drzewa szybciej przyrastają na grubość.

10

W ramach prognozowania zagrożenia ze strony szkodników sosny, np. barczatki sosnówki, prowadzi się ścinkę drzew kontrolnych na specjalną płachtę w celu policzenia gąsienic.

Utrzymanie dobrze zorganizowanej sieci przeciwpożarowej pozwala na szybką lokalizację zarzewi ognia i bezzwłoczne podjęcie akcji gaśniczej.

11

Hodowla lasu

cykl życia Systematyczne

wycinanie i odnawianie

drzewostanów sosnowych w odstępach kilkuletnich powoduje powstanie wyraźnego „schodkowego” obrazu lasu.

12

W miejsce

usuniętego fragmentu lasu leśnicy wprowadzają jego kolejne pokolenie – tzn. zakładają uprawy leśne. Mogą one powstawać na drodze samosiewu – czyli opadu nasion z sąsiednich, dojrzałych drzew – jest to wówczas naturalne odnowienie lasu.

Odnowienie sztuczne to wysiew nasion przez człowieka bądź wprowadzanie sadzonek wyhodowanych w tzw. szkółkach leśnych, gdzie mają one optymalne warunki do rozwoju w pierwszych latach życia. Nasiona używane na szkółkach do produkcji sadzonek są zbierane w drzewostanach najlepszej jakości, zapewniających im dziedziczenie pożądanych cech.

Kolejnym sposobem podniesienia wartości nowych upraw jest dopasowanie gatunków drzew do żyzności i wilgotności siedliska, a także wprowadzanie urozmaiconych składów gatunkowych. W kolejnych latach istnienia uprawy, a potem młodnika stosuje się różne zabiegi pielęgnacyjne – najpierw tzw. czyszczenia, a następnie trzebieże, poprawiające ich jakość i zdrowotność. Cały cykl kończy się po 80–100 latach, kiedy dojrzały drzewostan zostaje wycięty. Lecz wkrótce cykl zaczyna się od nowa…

13

Nowoczesne, proekologiczne

pozyskanie drewna 3×E

– ekologia, ekonomia, ergonomia. Wszystko

to sprawia, że nowoczesne „kombajny leśne” cieszą się rosnącą popularnością.

Nabita na drewno czerwona płytka zawiera unikalny numer, któremu przypisuje się wynikające z pomiaru cechy ilościowe i klasę jakości.

14

Drewno

jest materiałem, które we współczesnym świecie znajduje tysiące zastosowań – najważniejsze z nich to konstrukcyjne, w przemyśle papierniczym i na cele energetyczne. Za jego dostarczanie na polski rynek odpowiadają w ogromnej większości Lasy Państwowe. Warto wiedzieć, że ilość drewna, jaką można pozyskać w ciągu dziesięciolecia

Zrywka drewna ze zrębu forwarderem – ciągnikiem leśnym, który transportuje ładunek na przyczepie, bez uszkadzania gleby.

Nadleśnictwo Sieraków pozyskuje rocznie ok.

81 tys. m 3 drewna, z czego ponad 50% to pozyskanie z użyciem harwesterów.

w każdym nadleśnictwie (tzw. etat użytkowania lasu), jest zatwierdzana przez Ministra Środowiska. Ścinka drzew odbywa się zwykle za pomocą łańcuchowych pilarek spalinowych, jednak coraz częściej w naszych lasach spotkać można specjalistyczne maszyny wielooperacyjne, zwane harwesterami. Dokonują one kolejno ścinki, okrzesania z bocznych gałęzi i przerzynki drewna na krótsze odcinki – kłody. Oprócz tego, że są niezwykle wydajne, harwestery zapewniają także bezpieczeństwo osobie pracującej w kabinie i są przyjazne dla środowiska – nie niszczą sąsiednich drzew, gdyż poruszają się po specjalnych szlakach operacyjnych.

15

Tu uczymy

o lasach

Edukacja leśna

społeczeństwa w Lasach Państwowych ma kilka celów. Program skierowany do dzieci i młodzieży uczy, jak zachować się w lesie, pobudza przyrodniczą ciekawość i wrażliwość na piękno natury, z kolei starsza młodzież i osoby dorosłe mogą zapoznać się z codzienną pracą leśnika oraz zrozumieć ideę leśnictwa wielofunkcyj-

16

Nadleśnictwo Sieraków, jako pierwsze w Polsce, dostosowało swą salę edukacyjną do potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym niewidomych – rekwizyty posiadają podpisy w alfabecie Braille’a.

Nasz ogród edukacyjny jest niezwykle bogato wyposażony w eksponaty, tablice informacyjne, punkty umożliwiające gry i zabawy czy też możliwość odtworzenia odgłosów zwierząt i ptaków. Dla osób niewidomych przygotowano „ścieżkę zmysłów” – gdzie za pomocą dotyku można poznawać „leśne skarby” – szyszki, żołędzie itp.

nego. Pracownicy nadleśnictw zdają sobie sprawę, że trud włożony w krzewienie świadomości ekologicznej w społeczeństwie przyniesie w przyszłości niedające się przecenić korzyści, stąd też ich pełne zaangażowanie w działalność edukacyjną.

Przejawem tego zaangażowania w naszej jednostce są zajęcia w izbie edukacyjnej „Leszczynowa Kraina”, w ogrodzie edukacyjnym „Leśna Przygoda” oraz na ścieżce edukacyjnej „Marianówka”. Z zasobem leśnej wiedzy wychodzimy do społeczeństwa także na zewnątrz – w lokalnych szkołach prowadzimy lekcje o lesie, a w czasie festynów i innych miejskich imprez na naszym edukacyjnym stoisku czeka wiele atrakcji, zarówno dla najmłodszych, jak i dla dorosłych.

17

Turysto

pamiętaj że skarby pr zyrody

– las, jeziora,

mokradła – są także Twoje. Wypoczywaj w nich, poznawaj je i chroń. Żyj z przyrodą w zgodzie.

18

• •

W lesie nie używaj ognia.

Ogniska wolno palić w miejscach wyznaczonych, jeśli takiego miejsca nie ma, to zachowaj odległość 100 m od granicy lasu.

• •

Jeżeli widzisz pożar, alarmuj – tel. 112 lub 998.

•

Biwakuj tylko w miejscach do tego przeznaczonych; jeżeli nie wiesz, gdzie, zapytaj leśniczego lub zajrzyj na portal www.czaswlas.pl

•

Nie wjeżdżaj do lasu samochodem, quadem, motorem ani skuterem. Samochód zostawiaj na specjalnie przygotowanych parkingach leśnych i miejscach postoju pojazdów.

Czytaj leśne tablice – informują o zagrożeniach, czasem pokazują, że dany fragment lasu jest niedostępny.

•

Śmieci zabierz ze sobą – ślady ludzkiej obecności szpecą las, przeszkadzają zwierzętom.

• •

Obserwuj las, zachowując ostrożność.

•

Pies w lesie powinien być prowadzony na smyczy i w kagańcu.

•

Nie łam gałęzi drzew i krzewów, nie zrywaj roślin będących pod ochroną.

•

Zbieraj tylko gatunki grzybów, które znasz i wiesz, że na pewno są jadalne; nie niszcz grzybów trujących – stanowią cenny pokarm dla leśnych zwierząt; grzyby wykręcaj z podłoża, nie rozkopuj ściółki.

Będąc w lesie, nie hałasuj, nie dotykaj zwierząt, nie łap ich, a ich domy – mrowiska, gniazda, nory – pozostaw nienaruszone.

19

Miejsca pamięci

w lasach

Ochrona miejsc o szczególnym znaczeniu dla tożsamości kulturowej lokalnych społeczności jest jednym z wymogów uzyskania certyfikatu FSC, który potwierdza wysokie standardy prowadzenia gospodarki leśnej.

20

W lasach

Nadleśnictwa Sieraków kryje się kilkanaście miejsc pamięci – są to zarówno krzyże postawione ku czci tragicznie zmarłych i zamordowanych, żołnierskie mogiły położone wśród lasów, jak i stare cmentarze. Ciekawym, wartym odwiedzenia i zarazem łatwo dostępnym obiektem jest nie-

Kamienna płyta nagrobna na starym cmentarzu w Śródce z jeszcze dobrze widocznym epitafium.

Rodzinny cmentarz ewangelicki w Białokoszu został niedawno odrestaurowany, ustawiono tu także tablicę pamiątkową.

Obelisk upamiętniający miejsce rozstrzelania przez hitlerowską policję w 1944 r. leśniczego Antoniego Jarochowskiego.

Został stracony pod zarzutem udzielenia pomocy zwiadowcom radzieckim.

wielka nekropolia ewangelickiej rodziny von Massenbachów w Białokoszu. Niepowtarzalną atmosferą emanuje też miejsce po starym cmentarzu w Śródce. Wiekowe dęby z pnącymi się po ich pniach bluszczami kryją tu pod swymi koronami resztki ogrodzenia i płyt nagrobnych.

21

Zabytkowy

Sieraków Miasto Sieraków

jak na małą, sześciotysięczną

miejscowość, może poszczycić się nieproporcjonalnie dużą liczbą zabytków.

Barokowy ołtarz w pobernardyńskim kościele parafialnym. W centralnej części niezwykle cenny obraz „Zdjęcie z krzyża” autorstwa malarza flamandzkiego Artusa Wollforta.

22

Zwiedzanie zabytków

Sierakowa to podróż w czasie zaczynająca się z początkiem XIV w., kiedy powstawał zamek rodziny Opalińskich. Dziś jest odnowiony tylko w części, aczkolwiek pozwala odczuć klimat dawnej epoki – zwłaszcza podczas organizowanych tu koncertów mu-

W Sierakowie znajduje się najstarsze stado ogierów na terenie Polski – zostało założone w 1829 r. Hoduje się tu przede wszystkim konie ras gorącokrwistych.

Zamek rodu Opalińskich, obecnie siedziba muzeum.

Wewnątrz można obejrzeć zdobione sarkofagi z doczesnymi szczątkami dawnych właścicieli.

zyki klasycznej. Około roku 1619 z inicjatywy Piotra Opalińskiego rozpoczęto budowę siedziby oo. bernardynów – dziś jest to kościół parafialny pw. NMP Niepokalanie Poczętej, zwany Perłą Sierakowa. Jego wnętrze urzeka pięknem ołtarza i zdobionych techniką intarsji ław dla duchowieństwa – tzw. stalli. W mieście napotkamy również zabytkowe budowle innych grup wyznaniowych – kościół ewangelicki z końca XVIII w. oraz synagogę z przełomu XIX i XX w. Nieco młodszy jest zespół zabytków dworca kolejowego, ze stacją, parowozownią i wieżą ciśnień.

23

Nadleśnictwo Sieraków z siedzibą w Bucharzewie

Bucharzewo 153 64-410 Sieraków Wlkp. tel./faks: 61 29 52 065 sierakow@poznan.lasy.gov.pl www.sierakow.poznan.lasy.gov.pl

LEGENDA: N

LEŚNICTWA: 1

Gospódka

2

Lichwin

5

Tuchola

3

Kukułka

6

Ławica

4

Gospódka 1, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 61 29 52 836, 785 998 600 ul. Św. Huberta 1, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 61 29 52 740, 785 998 504 Kukułka 1, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 95 74 81 279, 785 998 606

Czapliniec

Czapliniec 1, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 95 74 81 221, 785 998 608

7

Tuchola 22, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 61 29 52 996, 785 998 610 8

Ławica 16, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 61 29 52 088, 785 998 612

Stary Młyn

Leśnik 2, 64-420 Kwilcz tel. 61 29 15 013, 785 998 614

Kontakt: Tomasz Dębiec +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl

REZERWATY PRZYRODY:

Prusim

Prusim 4, 64-420 Kwilcz tel. 61 29 15 311, 785 998 616

Szkółka leśna

1 2 3

Marianowo 11, 64-410 Sieraków Wlkp. tel. 61 29 52 256, 785 199 004

Tekst: Tomasz Findysz, Bernadeta Mikołajczak, Tomasz Dębiec, Paweł Mizera Redakcja i korekta: Małgorzata Haze Projekt graficzny i DTP: Joanna Kozek

4 5

Cegliniec Czaple Wyspy Mszar nad Jeziorem Mnich Buki nad Jeziorem Lutomskim Bukowy Ostrów

Autorzy zdjęć: Tomasz Dębiec, Fotolia: natureimmortal (8), Erni, Swadzba, andyastbury (9), Sergey Kohl (11), Phototom, valdusdus (13), archiwum nadleśnictwa (7, 11, 17, 23)