Nadleśnictwo Zielona Góra by Wydawnictwo Quercus

Nadleśnictwo

Zielona Góra

Warunki przyrodnicze Nadleśnictwo Zielona Góra

obejmuje obszar o powierzchni ponad 30 tys. ha, gdzie lasy zajmują około 56 proc. Tak znaczny ich udział idzie tu w parze z wysokim poziomem urbanizacji. Z rozległymi drzewostanami bezpośrednio sąsiaduje Zielona Góra – miasto zamieszkałe przez niemal 140 tys. ludzi. Na tym obszarze znajdziemy zarówno płaskie tereny charakterystyczne dla nizin, jak i zaskakujące bogatą rzeźbą terenu Wzniesienia Zielonogórskie. Kiedy mowa o tutejszych krajobrazach, nie sposób nie wspomnieć o Odrze – drugiej co do wielkości polskiej rzece, dzięki której w okolicach Zielonej Góry funkcjonuje wiele cennych pod względem przyrodniczym ekosystemów.

Lasy w naszym nadleśnictwie zajmują 56 proc. powierzchni. Ponieważ wycinamy mniej drewna, niż go przyrasta, zasoby tego surowca na terenie nadleśnictwa z roku na rok są coraz większe. 250

150 100 50 0

1976

1986

1990

2001

2011

2020 (prognoza)

zasoby drewna [m 3/ha]

200

Zielona G贸ra otoczona lasami

Okolice Lasek

B贸r sosnowy

Nasze lasy

4,5% DĄB

89%

2,2% OLSZA

SOSNA

1,4%

ROBINIA AKACJOWA

1,2%

BRZOZA

1,7%

pozostałe gatunki

Lasy Nadleśnictwa Zielona Góra

stanowią część Puszczy Lubuskiej. Dominującym gatunkiem na tym terenie jest sosna, która zajmuje około 90 proc. powierzchni leśnych. Spotkamy tu również wiele innych gatunków, jak buk, dąb, olcha, akacja i brzoza. Szczególnie malowniczo prezentują się stare buczyny porastające strome stoki polodowcowych wzgórz w okolicy miejscowości Laski. Drzewostany

Typowy dla okolic Zielonej Góry bór sosnowy

Olsza

Kwitnąca robinia akacjowa

Dąb

pozostające w zarządzie nadleśnictwa tworzą aż 130 kompleksów leśnych, niemniej 90 proc. wszystkich lasów skupionych jest w jednym, dużym kompleksie okalającym Zieloną Górę. Warto wspomnieć, że lasy Nadleśnictwa Zielona Góra w 80 proc. stanowią tzw. lasy ochronne. Zaliczamy do nich między innymi tereny leśne wokół dużych miast, stanowiące ochronę dla gleby i wód oraz cenne fragmenty przyrody.

Funkcje lasów Las jest miejscem rekreacji. Leśne ścieżki i szlaki turystyczne to doskonałe miejsce na relaksujący spacer i idealny teren do uprawiania sportów – biegania czy jazdy na rowerze. Dzięki wszechobecnej zieleni łatwo się odprężamy. Las daje pracę. Stąd pochodzi drewno, przy którego przetwórstwie pracuje około 300 tys. ludzi. Kolejne 50 tys. znajduje zajęcie przy pozyskaniu drewna, sadzeniu i pielęgnacji lasu. Około 25 tys. osób zatrudniają Lasy Państwowe. Las chroni glebę, wodę, zwierzęta, rośliny i ludzi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia powodzi, gdyż gleba leśna i ściółka magazynują bardzo duże ilości wody. Las chroni także przed wiatrem i hałasem. Las dostarcza surowców – przede wszystkim drewna, które ma około różnych 30 tys. zastosowań. Ponadto na własny użytek można w lasach zbierać grzyby, owoce i zioła. Las urozmaica krajobraz. Tereny leśne są bardziej różnorodne i miłe dla oka, zmieniają się wraz z porami roku.

Przepust drogowy na strumieniu Pustelnik

Od nasiona do drzewa UPR AWA

ŁY

S Z K Ó

Najpóźniej

L AS

5 LAT

po wyrębie odnawiamy każdą powierzchnię, na której wycięto fragment

LASU

BI Ó N

ION

D R

Jednym z podstawowych obowiązków

leśników jest dbałość o to, by najpóźniej pięć lat po wyrębie dojrzałego drzewostanu w jego miejsce pojawiło się nowe pokolenie lasu w postaci uprawy. Sadzonki, które wysadza się na zrębach, pochodzą ze szkółki leśnej. Nasiona do ich produkcji zbiera się tylko ze zdrowych i dorodnych – specjalnie wyselekcjonowanych – drzew. Następnie wy-

Nasiona dębu

Buczyna z odnowieniem naturalnym

Deszczownia w szkółce leśnej

Piętrowa budowa lasu

siewa się je w kwaterach i przez dwa, trzy lata pielęgnuje, nawożąc i deszczując. Po tym okresie młode drzewka są na tyle duże i żywotne, by móc poradzić sobie jako uprawa leśna. Zanim stworzą dojrzały drzewostan, minie około stu lat, a pielęgnować je będzie kilka pokoleń leśników.

Przebudowa drzewostanu W części litych sośnin na terenie nadleśnictwa prowadzi się przebudowę drzewostanów. W efekcie za kilkadziesiąt lat na ich miejscu będą rosły lasy mieszane, które zwiększą różnorodność biologiczną ekosystemów oraz ich odporność na zagrożenia chorobowe.

Drzewostan sosnowy Sąsiedni drzewostan będzie odnawiany w momencie uzyskania wieku dojrzałości do wyrębu. W następnym pokoleniu lasu zmniejszy się udział sosny na rzecz dębu, który będzie posadzony na tzw. gniazdach.

Gniazda z dębami Powierzchnia międzygniazdowa Na powierzchni między gniazdami z młodymi dębami zostaną posadzone sosny. Wiele wyrośnie także w wyniku obsiewu nasion z sąsiedniego drzewostanu.

Dęby zostały posadzone 10–15 lat temu na gniazdach i były otoczone jeszcze wtedy starym drzewostanem sosnowym, dającym im boczną osłonę.

Jak chronimy las przed pożarami?

Dostrzegalnia przeciwpożarowa

Pożary stanowią jedno z największych niebezpieczeństw dla lasów w okolicach Zielonej Góry. Rozległe połacie drzewostanów sosnowych rosnących na ubogich siedliskach, stosunkowo niewielkie opady oraz duża penetracja terenów leśnych przez ludzi są głównymi czynnikami wpływającymi na poziom zagrożenia od ognia. Podstawą systemu przeciwpożarowego w nadleśnictwie jest szybka lokalizacja zarzewi ognia dzięki prowadzonym obserwacjom ze specjalnych dostrzegalni, a także 12

Akcja gaśnicza z udziałem samolotu

błyskawiczna akcja gaśnicza prowadzona nierzadko z powietrza. Niezmiernie istotna jest odpowiednio rozwinięta sieć leśnych dróg przeciwpożarowych dających możliwość sprawnego dotarcia służbom gaśniczym do pożarów. Nadleśnictwo Zielona Góra posiada pierwszą – najwyższą – kategorię zagrożenia pożarowego lasu, co wiąże się także ze stosowaniem odpowiednich środków zmierzających do szybkiego wykrywania i gaszenia pożarów. 13

Co jeszcze zagraża naszym lasom?

Ścinka drzew na płachty pozwala na monitorowanie ilości owadów mogących zagrażać litym sośninom

Lasom zagrażają nie tylko pożary. Stabilność całych drzewostanów

może być zachwiana między innymi przez masowe żerowanie owadów, takich jak brudnica mniszka, barczatka sosnówka, strzygonia choinówka, poproch cetyniak czy boreczniki. Szczególnie narażone są lite drzewostany sosnowe, które dominują w Nadleśnictwie Zielona Góra. W skrajnych przypadkach, w celu uniknięcia ogromnych strat w borach sosnowych, stosuje się opryski z samo-

Grodzenie chroniące uprawę przed jeleniami i sarnami

Gąsienica barczatki sosnówki

Lepy w Nadleśnictwie Zielona Góra służące do wiosennych kontroli gąsienic wędrujących w korony drzew

lotów, a decyzja o takim zabiegu jest poprzedzona szeregiem badań i prognoz. Znaczne szkody w młodym pokoleniu lasu mogą wyrządzać jelenie i sarny, które lubią zgryzać pędy drzew i spałować (zdzierać) ich korę. Aby zminimalizować to zagrożenie, grodzi się najcenniejsze uprawy. Duże szkody, przed którymi jednak trudno się ustrzec, mogą powodować silne wiatry.

Drewno – surowiec niezwykły

Pozyskane drewno jest specjalnie oznakowane i podlega ścisłej ewidencji

Drewno jest jednym z najpopularniejszych surowców, jaki zna ludzkość. Wystarczy chwila zastanowienia, by wymienić szereg jego zastosowań – budynki, meble, elementy: wykończenia domów, więźby dachowe, okna, podłogi, a także zabawki, instrumenty muzyczne czy galanteria kuchenna – to wszystko może być wykonane z drewna.

Drewno jest także doskonałym opałem, zarówno w postaci łupanych szczap – coraz chętniej wykorzystywanych w kominkach, jak i brykietu wytwarzanego z odpadów: wiórów, zrębków i trocin. Trzeba też wiedzieć, że jest to surowiec odnawiający się w stosunkowo krótkim czasie. W dobrze zarządzanych lasach nigdy go nie zabraknie.

Chronimy przyrodę

Jeden z wielu pomnikowych dębów na terenie nadleśnictwa

Ochrona przyrody jest jedną z najważniejszych dziedzin nierozerwalnie związanych z polskim modelem leśnictwa; na terenie Nadleśnictwa Zielona Góra funkcjonuje wiele jej form. Mamy tu trzy obszary chronionego krajobrazu – Krośnieńska Dolina Odry, Wzniesienia Zielonogórskie oraz Dolinę Śląskiej Ochli, których łączna powierzchnia stanowi ponad 20 proc. terenów w zasięgu nadleśnictwa. 18

Drzewostan referencyjny, w którym nie prowadzi się żadnych zabiegów gospodarczych

Warto też wspomnieć o użytkach ekologicznych, które tworzy się w miejscach podnoszących różnorodność biologiczną danego obszaru. Często są to oczka wodne, tereny podmokłe czy kępy drzew. Na terenie Nadleśnictwa Zielona Góra łączna powierzchnia pięciu użytków ekologicznych wynosi około 150 ha. Wyznaczono tu także aż 46 pomników przyrody. Są nimi głównie drzewa o odpowiednio dużych rozmiarach, ale też głaz narzutowy czy stanowisko bluszczu pospolitego. 19

Chronimy przyrodę

Bielik

Obszary Natura 2000 to stosunkowo nowa forma ochrony przyrody w na-

szym kraju, związana z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Mają one stanowić zintegrowany system ochrony najcenniejszych siedlisk i gatunków w skali całego kontynentu. Ponad 633 ha w granicach nadleśnictwa stanowi część rozległego Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Środkowej Odry, którego całkowita powierzchnia wynosi prawie 34 tys. ha. To miejsce, gdzie występuje szereg rzadkich i ciekawych

Kania ruda – rzadki w skali kraju drapieżnik

Łabędź niemy i żurawie

gatunków. Z drapieżników warto wymienić bielika, dwa gatunki kań – czarną i rudą, czy sporadycznie spotykanego w skali całego kraju trzmielojada. Ponadto liczne są tu remizy, derkacze i cyranki. Do Komisji Europejskiej został zgłoszony jeszcze jeden obszar Natura 2000 z tego rejonu. Ma nosić nazwę Krośnieńska Dolina Odry. Stanowi ważny korytarz ekologiczny, a także miejsce występowania cennych siedlisk łąkowych oraz lasów łęgowych. 21

Lasy dla ludzi

Gęsta sieć szlaków ułatwia planowanie wycieczek

Położenie terenów zarządzanych przez Nadleśnictwo Zielona Góra w bezpośrednim sąsiedztwie ponadstutysięcznego miasta sprawia, że kwestie związane z udostępnianiem lasu i szeroko rozumianą edukacją przyrodniczoleśną nabierają szczególnego znaczenia. Lasy, które pokrywają na tym obszarze ponad połowę ogólnej powierzchni, poprzecinane są licznymi ścieżkami, szlakami do nordic walkingu oraz drogami leśnymi, które mogą być także wykorzystywane przez spa22

Akcja sadzenia lasu

Zajęcia z edukacji przyrodniczoleśnej

cerowiczów czy rowerzystów. Przy siedzibie nadleśnictwa znajduje się niewielkie arboretum, gdzie często odbywają się zajęcia z dziećmi. Leśnicy przybliżają najmłodszym świat przyrody także w specjalnie przygotowanej wiacie edukacyjnej, w szkołach lub podczas leśnych wycieczek. Warto odwiedzić także ścieżkę dydaktyczną „Do Wieży”, prowadzącą na Kosową Górę, na szczycie której wznosi się zabytkowa wieża przeciwpożarowa. 23

Tomasz Dębiec tel. +48 667 869 976 kontakt@wydawnictwoquercus.pl www.wydawnictwoquercus.pl

Tekst: Tomasz Dębiec Korekta: Małgorzata Haze Projekt, DTP: Joanna Kozek

Zdjęcia: Tomasz Dębiec; Katarzyna Szkopińska (s. 12, 14, 15); Carbomedia (s. 12); Jędrzej Wiler (s. 13); Augustyn Rogos (s. 20, 21); archiwum Nadleśnictwa Zielona Góra (s. 23); Fotolia: Arpad (s. 5), nic_ol (s. 9), iuliiia (s. 17), kaprikfoto (s. 17), magdal3na (s. 17)

Nadleśnictwo Zielona Góra

Nadleśnictwo Zielona Góra Wilkanowo Przysiółek Rybno 31 65-950 Zielona Góra

tel. +48 68 326 53 52, faks +48 68 326 70 96 zielonagora@zielonagora.lasy.gov.pl www.zielonagora.zielonagora.lasy.gov.pl