4 minute read

ngwerdiang bayu manados bayu pramana, boya bayu manados bayu pralina (I Ketut Sandiyasa

Artikel

ngwerdiang bayu manados bayu pramana, boya bayu manados bayu pralina

Advertisement

I Ketut Sandiyasa

Indayang piragi jangih suaran sunari katiup angin ritatkala upacara kagelar. Tan pasuaran sunari punika upacara sané kagelar tan paripurna. Indayang cingakin ring ambarané sang raré anggon ngumbang ring langité sangkaning prabawa sang bayu. Indyang katonanang lemuh sasolah wali igel Baliné sané kadasarin taksuning bayu. Ménten makudang igel-igelan sané kadasarin antuk prabawa lan taksu sang bayu punika. Indayang piragi suaran suling Gus Téja sané ngumambang ka manca negara. Suaran sulingé lemuh ngayutang hati. Punika taler suaran piling ring bukit muah cariké kasolahang sang bayu. Suaran pilingé kadirasa nundunin rasa. Samian punika pinaka seni budaya sané luih ring Bali. Sané ngawinang embas punika wantah kattwaning kautaman pinaka dasar tan sios saking Sang Hyang Bayu.

Sang Bayu pinaka wit kauripan seni lan budaya. Manut sang adi kawi bayu punika pinaka atman saking karyan ipuné. Tuah bayu pramana dasar seni lan budaya punika. Boya ja ring seni lan budaya kautaman sang bayu punika. Ring prahyangan taler kangkenin kautaman kattwaning bayu punika. Indayang katonang kobér-kobér ritatkala upacara kagambarin rupan Sang Hanoman putran Déwa Bayu. Tan pakobér sané madaging rupan Sang Hanuman upacara punika durung paripurna. Ring palemahan wantah mautama pisan kautaman bayu punika.

Sangkaning Sang Bayu kauripan ring jagaté mapaileh utpeti, stiti, lan pralina. Sangkaning bayu embas kauripan sekancan isin gumi, raris kapiara

ngantos mapamit sang bayu saking anggga mapuara pralina. Sangkaning bayu rta ring marcapada kamarginin. Samian unduké sané kabahbahang ring ajeng wantah kautaman bayu ring bhuana alit lan bhuana agung. Kautaman bayu sané ngembasang nguripin adat, seni lan budaya sané luwih ring jagat Baliné.

Santukan sapunika kawéntenan kautaman punika metu raris sasambatan bayu pramana. Bayu pramana punika patut kawerdiang. Patut pisan taksuning bayu pramana ring bhuana alit patut kauripin. Yéning unduké punika tan kamargiang sinah bayu punika tan dados bayu pramana nanging bayu punika dados bayu pralina. Sapunapi pamargin ngwerdiang nguripin taksun bayu pramana punika? Ring dija indiké punika patut kamargiang?

Bayu, taru lan kayu

Pamargin Ngwerdiang bayu pramana wénten tetiga tan dados lémpasang. Ring dija pamargin punika kamargiang? Tan sios pamargin punika kamargiang ring bhuana agung lan bhuana alit. Sujati bayu punika saking pakardin Sang Hyang Parama Wisésa. Ring marcapada bayu punika embas saking sakancan taru. Sangkaning taru-taru punika sang bayu medal nguripin sakancan urip ring jagaté. Wong sato, mina, taru, manuk, samian mangkihan saking bayu sané kembasang i taru. Yén akéh taruné sinah bayu sané becik ngancan akéh.

Ring uluning tengahing désa pastika taru ageng sekadi bingin punika kapiara. Pastika punyan bingine ngarad soroh kedismiwah manusa pinaka genah mesayuban. Punika ngawinang iraga kapriutangan tekén sang taru pinaka mémén bayuné. Punika mawinan saking dumun para tetua iraga sampun nyalanin ngwerdiang bayu malarapan nglestariang taru. Sané nguni indiké puniki sampun kamargiang. Ring dresta awig-awig tan kadasong ngaonang taru ngawag-ngawag. Désa Tenganan Pegringsingan pinaka contoh désa purwa sané ngmargiang indiké punika. Siosan punika ring palemahan ménten ageman Tri Danu sakadi Danu Tamblingan, Buyan, Tamblingan ngwéntenang ageman taru larangan. Ageman punika ngwéntenang

parilaksana tan kadadosang ngawag-ngawag ngaonang sekancan taru. Tetujon ageman para panglingsir punika mangda saking taru punika embas bayu pinaka pramana kauripan ring jagaté.

Siosan punika ageman agama tirta sarat teken ageman sané nglestariang taru. Pamargin upacara Tumpek Wariga wantah maduwé tatujon nglestariang taru punika. Wantah patut pisan pamargin para panglingsir majalaran dresta adat lan budaya ngwerdiang bayu manados bayu pramana antuk taru ring palemahan. Yéning ngiwasin aab jagaté sakadi mangkin patut kalanturang pamargin para panglingsir sane nguni. Napi awinan sapunika sangkaning pakibeh globalisasi lan pariwisata makéh palemahan sané dumun madaging taru sampun maubah dados paumahan, miwah sané siosan. Makéh alas sampun tan maduwé taru sané ageng ageng. Yén taru-taru tan malih maurip sinah sané pacang medal wantah yéh mata lan tutur luwih simalu. Tuah bayu pacang manados bayu pralina nénten bayu pramana.

Ring bhuana alité sapunapi pamargin ngwerdiang bayu punika mangda dados bayu pramana boya bayu pralina. Ring bhuana alit ring angga sarira ngwerdiang bayu wantah prasida kamargiang olih i manusa. Wantah i manusa sané maduwé idep. Wantah manusa sané maduwé wiwéka jnana. Antuk idep punika bayu ring bhuana alit kauripin antuk ngmargiang pranayama. Pamargin pranayama sakadi puraka, kumbaka miwah recaka. Ngunjal, mekek angkihan nemuang nunggalang sabda, bayu, lan idep. Malarapan pranayama punika prasida nguripin déwa nawa sangga ring angga. Nguripin api, yéh, angin, bayu lan pertiwi ring angga sarira. Nemuang nguripin nunggalang dasa aksara suci ring angga. Yén sampun prasida indiké punika kamargiang pastika pacang embas parilaksana sane sujana. Parilaksana déwata ring marcapada. Pastika pacang embas manusa sakti, pradnyan. Pastika prabawa putran Sang Bayu pacang nyelantara dados parilaksana bakti, lascarya makarma ring jagaté. Pateh sakadi Sang Hanuman tekéning Sang Rama.

Para sang adi kawi sané sampun nguripin taksuning bayu ring angga sinah pacah ngembasang makudang sasolahan seni lan budaya sané luwih mautama. Seni lan budaya sané tan pisarat arta brana. Saking bayu medal seni lan budaya pinaka bakti ring Sang Hyang Parama Kawi. Seni lan budaya nénten dados papayasan gumi muah wali. Saking bayu wetu karahayuan sekala niska. Bayu pinakan pramana seni lan budaya.

Ngwerdiang bayu pramana wantah patut ring bhuana agung, lan bhuana alit. Ngwerdiang bayu pramana ring bhuana agung antuk nglestariang taru, alas, muah palemahan. Ngwerdiang Bayu pramana ring bhuana alit antuk pranayama nemuang sabda, bayu, idep, nemuang api, yéh, angin, akasa lan pertiwi. Nguripin dasa aksara suci ring angga. Punika wantah pamargin nadosang bayu punika manados bayu pramana boya ja bayu manados bayu pralina.

Panguntat ménten pitakén, sampunké iraga sareng sami ngmargiang pamargin ngwerdiang bayu manados bayu pramana? Ngiring saurin pitakén titiangé antuk parilaksana boya wacana. Rahajeng ngmargiang PKB (Pesta Kesenian Bali) dumogi sayuakti PKB sané kaping petang dasa siki puniki dados bayu pramana seni lan budaya Bali pateh sakadi pangaptin dané Prof Doktor Ida Bagus Mantra.

I Ketut Sandiyasa

embas ring Désa Ngis, Kecamatan Manggis, Karangasem, 29 Méi 1983. Ngamedalang cakepan pupulan satua cutet mamurda Kupu-kupu Kuning Ngindang di Candidasa (Pustaka Éksprési, 2018) tur ngamolihang Hadiah Sastera Rancage 2019.

This article is from: