PLUS06 Sneeuwsafari in Zweden Een goede voorbereiding is het halve werk De ertslijn van Lule책 naar Narvik
Hugo van Vondelen
91
SJ 1332 vertrekt uit station Katterj책kk met IC 90 vanuit Kiruna naar Narvik, 28 februari 2012.
Sneeuwsafari in Zweden Rail Magazine 296 / juli - augustus 2012
Sneeuwsafari in Zweden Een goede voorbereiding is het halve werk
Hugo van Vondelen
De Storebælt brug verbindt de Deense eilanden Fyn en Sjælland met elkaar voor zowel het trein- als het wegverkeer. Voor het spoor is dit de belangrijkste as van het land voor de verbinding van Kopenhagen richting het westen en Duitsland.
92
Ter voorbereiding aan de verre reis naar Noord Zweden met reisgenoot Wessel van Eck moest er een hoop gebeuren, omdat het voor ons beide een vreemd gebied was. Voorafgaand aan de reis wilden we vooral ervaren hoe het er allemaal uit zou zien in het hoge noorden van Europa. Het was wel belangrijk dat er nog wat leuks te fotograferen viel. Al snel kozen we voor de regio tussen Kiruna en Narvik in respectievelijk Zweden en Noorwegen. Aangezien hier de hele winter door veel sneeuw ligt en het er zeer koud kan zijn moest dat wel mooie plaatjes opleveren. Iets wat we allebei al een keer wilde doen, was het fotograferen van de ertstreinen, vandaar de keuze om ons kamp op te slaan langs de ertslijn. R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
Allereerst was het zoeken naar een goede verbinding het belangrijkste, aangezien een reis met de auto geen optie was. Dat het echt in een uithoek ligt bleek wel uit het reisadvies van verschillende reisplanners als B-rail en DB.de. Met slechts twee keer overstappen vanaf Amsterdam Centraal in Kopenhagen en Stockholm duurt de reis maar liefst 41 uur en 30 minuten. Daarbij reis je tussen Amsterdam en Kopenhagen en tussen Stockholm en Noord Zweden met een nachttrein. Dat de reis zo lang duurt vonden we niet zo verrassend en ook geen probleem, omdat een reis toch altijd een beleving op zich is. Nu hoefden we alleen nog een slaapplek te zoeken rond Vassijaure aangezien we daar al aardig wat goede fotolocaties hadden gevonden. Dicht-
bij Vassijaure ligt een enorm skigebied in de bergen bij het dorp Riksgränsen op de grens van Zweden en Noorwegen, hier liggen genoeg hotels die zeker in de winter geopend zijn. Het skigebied is vooral in Zweden populair, zodat vroeg boeken het devies is. De prijzen zijn niet al te voordelig voor een gemiddelde student. Na wat zoekwerk vonden we een slaapgelegenheid in het dorpje Katterjåkk. Via een standaard booking site bleek het een hostel te zijn. Je kunt daar zelf koken en het is er vaak erg gezellig. In het dorp scheen ook een supermarkt te zitten. Het is vaak voordeliger om verder te kijken dan de overkoepelende booking sites, dus boekten we via de site van het Turiststation zelf. Hieruit bleek het gebouw bijna op het perron te
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Het dorp Katterjåkk is in de winter een drukte van belang met wintersporters en ligt aan de Europese weg E10 en de ertsspoorlijn naar Narvik. Er zijn een Coop-supermarkt, een restaurant en twee hotels. Desalniettemin ligt het zeer afgelegen.
staan van station Katterjåkk. De reis zelf hebben we geboekt bij mijn vaste reisagent van de DB, de Treinreiswinkel. In combinatie met een InterRail-ticket voor vijf reisdagen te gebruiken binnen tien dagen kwam het precies uit met het reisadvies wat we zelf thuis hadden uitgezocht. Met een InterRail-ticket hoef je alleen reserveringskosten te betalen voor nacht- en hogesnelheidstreinen en afhankelijk van het land ook Intercity’s. Voor deze reis moesten we dus vier keer een nachttrein betalen, plus nog twee keer een X2 (hogesnelheidstrein in Zweden). Omdat de heen- en terugreis in het weekeinde viel moesten we nog een extra
overstap maken in Malmö, de X2 rijdt alleen doordeweeks door naar Kopenhagen. De stoptreinen tussen Kopenhagen en Malmö zijn voor Interrailers gratis. Nu moesten er alleen nog wat meer fotopunten worden gezocht rond Vassijaure. Dit was niet heel erg moeilijk, omdat meer mensen ons al waren voor gegaan. De meeste fotostandpunten liggen tussen Katterjåkk en Vassijaure waar de spoorlijn over relatief vlak terrein loopt. Veel andere delen van het traject zijn verstopt in (lawine)tunnels. Rond het andere skidorp Abisko bevinden zich ook veel mooie locaties met uizicht over het meer Torneträsk en de ber-
gen er omheen. Ter voorbereiding hadden we naar de hand van de Dagliga grafer een doorkomststaat gemaakt van station Katterjåkk. Het klimaat boven de poolcirkel is in de winter wel dusdanig koud dat extra kleding geen kwaad kan. Dikke truien, broeken, warme schoenen en sokken gingen mee evenals thermo ondergoed. Een sjaal, handschoenen, een muts, en in het geval van mijn reisgenoot ook nog een skibril- en pak, waren absoluut geen overbodige luxe. Uiteraard werd ook het nodige materiaal voor de fotografie niet vergeten. Bijvoorbeeld een statief voor nachtopnamen, nodig voor het noorderlicht wat we hoopten te zien.
Linksboven: Het stationsgebouw van Katterjåkk is slechts een hokje van drie vierkante meter. Er staan aan weerszijden bankjes, er hangt een vertrekt staat en aan de buitenkant is een telefoon aanwezig die je direct in contact brengt met een medewerker van de Zweedse spoorwegen. Hij of zij kan je vertellen hoe laat de trein komt. Linksonder: Op 2 maart 2012 is een machine druk bezig met begaanbaar maken van het spoor bij Katterjåkk. Bij dit soort weer een dagelijkse klus. De machine is van het Finse VR Track en heeft het nummer SNS 04158B i. Rechts: Station Murjek op de vroege ochtend van 27 februari 2012. Dit station dient, zoals vele in deze regio, als locatie waar treinen kunnen kruisen.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
93
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Reisschema CNL 40447 Amsterdam Centraal Kobnhavn Hovedbanegard R 1040 Kobnhavn Hovedbanegard Malmö Central 536 (X2) Mammö Centra Stockholm Central NZ 94 Stockholm Central Katterjåkk NZ 93 Katterjåkk Sundsvall 567 (X2) Sundsvall Stockholm Central 533 (X2) Stockholm Central Malmö Central R 1081 Malmö Centra Kobnhavn Hovedbanegard CNL 40473 Kobnhavn Hovedbanegard Amsterdam Centraal
v. 19.01 a. 10.07 v. 10.52 a. 11.26 v. 12.13 a. 16.50 v. 17.50 a. 12.24 v. 16.14 a. 07.41 v. 08.03 a. 11.40 v. 12.14 a. 16.50 v. 16.53 a. 17.28 v. 18.10 a. 09.59
Boven: Een volle ertstrein passeert Katterjåkk in de richting van Narvik op de vroege avond van 29 februari 2012. Het enige licht in de omgeving is een lantaarnpaal bij het sneeuwscooterpad. Midden: Een bijzonder verschijnsel is het poollicht. Rond de Noordpool wordt het Noorderlicht genoemd (Aurora Borealis). Tijdens een redelijk onbewolkte periode boven Katterjåkk liet het licht zich even zien, 1 maart 2012. Onder: Nachttrein NZ 94 is zojuist aangekomen in het Noorse Narvik, na negentien en een half uur. Hier wordt de trein gereinigd en een paar uur later weer teruggestuurd naar Stockholm.
94
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Iets typisch voor Noorwegen zijn de fjorden, die tientallen kilometers landinwaarts kunnen liggen. Bij Narvik ligt de Ofotfjorden, waar in de verte de E6 het fjord oversteekt middels een grote brug. Deze Europese route loopt van Kirkenes in Noord Noorwegen bij de Russische grens naar Trelleborg in het uiterste zuiden van Zweden.
Linksboven: De Torneträsk biedt voor vele spoorfotografen een hoop prachtige fotolocaties met uitzicht over het enorme meer. De grote hoeveelheden smeltwater uit de bergen in de nabije omgeving stromen tijdens de zomer de Torneträsk in en verder via de rivier de Torneälven naar de Botnische Golf, 29 februari 2012. Rechtsboven: Het Turiststation in Katterjåkk waar zowel de spoorfotograaf als wintersporter prima kan verblijven. Het gebouw ligt op zo’n twintig meter lopen van het station en de prijzen zijn voor Nederlandse begrippen zeer voordelig. Het pension is niet het gehele jaar open, voor informatie is de website (http://www.katterjokk.se/) goed te raadplegen. Linksonder: Een van de kamers van het Turiststation biedt een prachtig uitzicht richting het noorden met onder andere het meer Katterjaure. Aan de andere kant van het gebouw ligt het spoor, 29 februari 2012. Rechtsonder: De Europese weg E10 die loopt van Tind (een dorpje op een landtong aan de westkust van Noorwegen) naar Luleå aan de Botnische Golf, ligt vlak langs Katterjåkk. De “snelweg” ligt in de winter al snel onder een dikke laag ijs, toch wordt er niet getreuzeld. Vooral niet door truckers die dagelijks op deze wegen rijden, 2 maart 2012.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
95
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N Station Gällivare tijdens de strenge winter rond het middaguur. Het station ligt boven de Poolcirkel en wordt zes keer per dag aangedaan door reizigerstreinen. Zo ook de nachttreinen NZ 94 en NZ 95 tussen Stockholm en Narvik. De plaats is groot geworden door de nabije winning van ijzererts uit de mijn Malmgerget, 27 februari 2012.
De ertslijn van Luleå naar Narvik
96
Helemaal in het Noorden van Zweden ligt de noordelijkst gelegen spoorlijn van Europa. In 1888 werd de ertslijn van Luleå naar het Noorse Narvik geopend. De spoorlijn ligt in Narvik op zo’n 1660 kilometer van de Zweedse hoofdstad Stockholm en bevindt zich voor een groot gedeelte boven de poolcirkel waardoor de treinen vaak onder extreme omstandigheden moeten rijden. In eerste instantie eindigde de lijn in Malmberget, bij Gällivare, in 1902 vond verlenging naar de Noorse havenstad plaats. In 1915 kon de Malmbanan als eerste traject in Zweden met elektrische tractie (spanning 15 kV) bereden worden. Vanaf de ertsmijnen bij Kiruna en Gällivare rijden de treinen over een enkelsporig baanvak naar de haven van Luleå aan de Botnische golf en de haven van Loc 1317 van Green Cargo passeert Katterjåkk met gemengde goederentrein 45900 van Boden naar Narvik. Deze bestond op 1 maart 2012 uitsluitend uit gesloten wagens.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
Narvik aan de Ofotfjorden. Het traject van Luleå naar Kiruna loopt door vlak moerasland waarin na ongeveer 130 kilometer de poolcirkel wordt gepasseerd wat met het bordje “polcirkeln” langs het spoor wordt aangegeven. Bij kilometer 204 wordt het stadje Gällivare bereikt, waar de aftakking naar de ertsmijn bij Malmberget ligt. Na ongeveer driehonderd kilometer wordt de stad Kiruna bereikt, die wordt omringd door twee grote ertsmijnen. Vlak voor Kiruna splitst de spoorlijn zich in een deel naar de mijn bij Svappavaara en de hoofdlijn naar het station van Kiruna. De mijn Malmbangård ligt vlak buiten de stad, en is in de wijde omtrek te zien vanwege de relatief hoge berg waaruit het gesteente wordt gehaald. Na Kiruna loopt de spoorlijn al snel door onherbergzamer gebied en na een kilometer of vijftig slingert het spoor boven het enorme
meer de Tornetråsk door talloze bogen. Dit deel van het traject is bekend terrein voor veel spoorfotografen vanwege de prachtige fotolocaties en het mooie uitzicht over de bergen en het meer. Na de Tornetråsk wordt het landschap nog grilliger en duikt het spoor de ene na de andere lawinetunnel in. Gezien de enorme hoeveelheid sneeuw die hier elke winter valt tussen de maanden oktober en mei is dit allesbehalve een overbodige luxe, meestal ligt er rond april zo’n anderhalve meter sneeuw. Tussen twee lawinnetunnels in ligt Vassijaure, het noordelijkste station van Europa nabij het gelijknamige meer. Het is een gehucht waar slechts zo’n tien mensen wonen! Nabij het enorme skioord Riksgränsen wordt Noorwegen bereikt waarna de spoorlijn al snel hoog boven de dieper landinwaarts liggende Ofotfjorden slingert. Na 477 kilometer bereikt de spoorlijn de Noorse havenstad Narvik, waar alle ertstreinen vanuit Svappavaara en Malmbangård eindigen. Ook de nachttrein uit Stockholm komt hier na een reis van 19 uur en 29 minuten op zijn eindstation aan. Het aantal reizigerstreinen is mede door de zeer frequent rijdende ertstreinen niet erg hoog. Er rijden welgeteld twee treinparen per dag tussen Luleå Central of Kiruna en Narvik. In de ochtend rijdt de R 90 van Kiruna naar Narvik en keert daar op IC 95 naar Luleå. Nachttrein NZ 94 uit Stockholm die met twee uur keertijd nog bijzonder punctueel is, komt
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Green Cargo-loc 1317 passeert Vassijaure met gemengde goederentrein 45901 van Narvik naar Boden. De trein bestaat uit gesloten wagens en lege wagens voor het vervoer van hout, 1 maart 2012.
om 13.19 uur aan in Narvik. Als nachttrein NZ 93 gaat hij terug naar de Zweedse hoofdstad. In de middag rijdt nog een Intercity vanuit Luleå die in de avond als stoptrein naar Kiruna gaat. Tussen Kiruna en Boden Central rijden eveneens drie reizigerstreinen per dag per richting. De SJ, die sinds 2008 weer de nachttreinen in handen heeft op deze spoorlijn (de concessie werd destijds gewonnen van het
eveneens Zweedse Hector Rail) gebruikt voor alle treindiensten drie klassieke rood-witte locs van de serie Rc6 tussen Luleå of Boden en Narvik. Deze vierassige locs met een vermogen van 3600 kW en een topsnelheid van 160 km/h werden tussen 1985 en 1988 gebouwd voor de reizigersdienst. De dagtreinen zijn met drie tot vier rijtuigen over het algemeen niet bijzonder lang te noemen voor een regio die toch
het beste is te bereiken per spoor. De strenge winters zorgen ervoor dat de autowegen er in de winter niet al te goed bij liggen, hierdoor zijn de reizigerstreinen wel goed bezet in het erg dun bevolkte Norrbottens. De nachttreinen van en naar Stockholm tellen vanaf Boden Central naar Narvik meestal zeven of acht rijtuigen, het andere deel vanaf Stockholm rijdt na Boden door naar Luleå.
Rechts: Een treinreis vanuit Nederland naar het noorden van Zweden duurt meer dan veertig uur, waarin de laatste trein vanuit Stockholm er ruim 19 uur over doet om Narvik te bereiken. De nachttrein is zojuist uit het plaatsje Murjek vertrokken, 27 februari 2012. Linksonder: De wagens die voor de ertstreinen in Noord Zweden worden gebruikt zijn van het type Uanoos. Ze hebben een maximum aslast van 31 ton en kunnen in totaal 120 ton ijzererts vervoeren. Bij een trein van 8160 ton komt dat uit op een gebruikelijke lengte van 68 wagens. Katterjåkk, 27 februari 2012. Rechtsonder: Het station van Kiruna, de grootste plaats in de regio. Veel mensen vanuit het “verre zuiden” nemen de trein naar deze plaats om familie te bezoeken of om te wintersporten. Het station wordt zes keer per dag aangedaan door reizigerstreinen naar Narvik, Luleå en Stockholm, 27 februari 2012.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
97
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
IORE MTAB 103 + 106 arriveren met ertstrein 9910 in Vassijaure rijdend in de richting van Narvik, 28 februari 2012.
98
Er rijden niet uitsluitend ertstreinen in deze regio. Zo rijdt op maandag en donderdag een gemengde goederentrein heen en weer voor wagenladingvervoer tussen Boden en Narvik met een loc type Rc4 van Green Cargo als tractie. In Boden worden de wagens weer gesorteerd voor treinen richting het Zuiden of naar de haven van Lule책, dit zijn veelal (lege)
houtwagens en gesloten wagens. In samenwerking met DB Schenker rijdt Green Cargo vanaf 2011 vijf keer per week een intermodale trein van Oslo naar Narvik als North Rail Express. De rijtijden van deze trein maken hem alleen fotografeerbaar tijdens de zomermaanden en voor een gedeelte slechts tijdens de langste dagen van het jaar. Rond middernacht
wordt in Narvik de trein uit Oslo uitgewisseld voor de trein naar de Noorse hoofdstad. Hoewel de trein haar begin- en eindpunt in Noorwegen heeft gaat de reis voor het grootste gedeelte via Zweden omdat dit de enige route is. De trein rijdt naast de al langer rijdende intermodale treinen tussen Oslo of Padborg en Narvik, bekend als de Arctic Rail Express (ARE)
IORE MTAB 104 + 125 passeren op 28 februari 2012 met ertstrein 9919 station Vassijaure naar Narvik. Dit noordelijkste station van Europa heeft zijn naam te danken aan het nabijgelegen meertje Vassijaure. In het gehucht rond het station wonen in de winter minder dan tien mensen.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
van CargoNet, met Green Cargo-tractie die zeven dagen per week eveneens laat op de avond, al dan niet in de nacht over de ertslijn rijdt. De Arctic Rail Express reed in 1992 voor het eerst om de Noorse snelwegen richting het Noorden van het land te ontlasten. Deze trein bestaat voor het grootste deel uit containers, maar er is ook plek voor een aantal andere wagens, veelal autowagens met auto’s van vakantiegangers. Met de North Rail Express van DB Schenker gaan gemiddeld vijftien autowagens per week mee ten behoeve van de autoindustrie in Noord Noorwegen en Zweden. Het intensieve goederenvervoer in deze uithoek heeft alles te maken met de grote voorraaden ijzererts die er in de grond te vinden zijn waaruit drie ertsmijnen zijn ontstaan. Per jaar wordt er 15,9 miljoen ton aan goederen over de spoorlijn vervoerd, dit is 25 procent van al het goederenvervoer in heel Zweden. Vanuit deze mijnen bij Gällivare en Kiruna rijden treinen beladen met ijzererts af en aan naar de havens van Kiruna en Luleå waar het met de boot naar klanten wereldwijd wordt getransporteerd. Vanwege de gunstige ligging van Narvik aan de warme golfstroom vriest de zogehete warme haven in de winter niet dicht, en blijft dus goed bereikbaar voor schepen. Dit in tegenstelling tot de haven van Luleå aan Boven: IORE MTAB 105 + 124 rijden met lege ertstrein 9913 naar Narvik door het station van Vassijaure. Midden: IORE MTAB 110 + 116 met een lege ertstrein 9915 in de richting van Kiruna, 28 februari 2012. Onder: IORE MTAB 111 + 101 passeren op 29 februari 2012 met ertstrein 9908 station Katterjåkk in de richting van Narvik. In de wintermaanden is het op het station, wat slechts uit een enkel perron en een klein wachthuisje bestaat, een drukte van belang met wintersporters. Het Turiststation, wat op steenworp afstand ligt van het perron is een perfecte gelegenheid om hier een paar dagen te verblijven. Voor wintersporters ligt de skilift aan de andere kant van het spoor. 29 februari 2012.
99
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
de Oostzee die elke winter voor een deel dicht vriest en voor veel schepen niet bereikbaar is. Omdat de haven van Narvik altijd vrij toegankelijk is voor de scheepvaart ontvangt deze meer ertstreinen in vergelijking met de haven van Lule책. Afgezien van extra vervoer rijden er per etmaal ongeveer twaalf volle ertstreinen naar Narvik, en uiteraard ook twaalf lege. Deze worden allemaal beladen bij de mijnen van Svappavaara en Kiruna, terwijl haven van Lule책 ongeveer 7 volle treinen per etmaal ontvangt die van Svappavaara en Malmberget komen. Het gewicht van deze ertstreinen bedraagt momenteel maximaal 8160 ton, verdeeld over 68 wagens. Elke wagen heeft een maximum gewicht van 120 ton. Voor het trekken van zulke zware treinen zijn zeer sterke locomotieven nodig, en al helemaal in een onherbergzaam landschap als tussen Kiruna en Narvik. Lange tijd reden hier de driedelige locs van het type Dm3, die een gezamelijk vermogen hadden van 7200 kW. Deze hebben een maximumsnelheid van 75 km/h en het vermogen om 5400 ton zware treinen te trekken. Dat de tijden zijn veranderd, blijkt wel uit het verleden van de in 1953 als Dm2 aan de toenmalige vervoerder, de Zweedse spoorwegen (SJ) afgeleverde locs. Oorspronkelijk waren de machines geleverd als vijftien tweedelige eenheden om maximaal 3400 ton te kunnen trekken. In 1960 zag de vervoerder in dat dit niet genoeg was om aan de vraag te kunnen voldoen en werden tussenlocs besteld. In 1996 nam MTAB (Malmtrafikk), de spoortak van het
100
Boven: IORE MTAB 115 + MTAB 110 doen op 29 februari 2012 met ertstrein 9908 veel sneeuw opwaaien in het station van Vassijaure. Midden: In een ruime boog zijn de IORE MTAB 121 + 122 met ertstrein 9914 bij Katterj책kk naar Narvik onderweg, 27 februari 2012. Onder: De IORE-locs zijn weinig minder imposant dan hun voorgangers, de stangenlocs Dm3. IORE 123 + 113 rijden op 1 maart 2012 met ertstrein 9914 door station Vassijaure.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Boven: De IORE 124 + 104 vinden op 29 februari 2012 hun weg met lege trein 9909 naar Kiruna over de ondergesneeuwde sporen van station Vassijaure. Midden: Van de andere kant komt op 28 februari 2012 IORE 124 + 105 met trein 9914. Onder: IORE MTAB 125 + 126 komen met ertstrein 9912 door station Katterjåkk en vervolgen hun reis naar Narvik. 2 maart 2012.
101
mijnbouwbedrijf LKAB (Luossavaara-Kirunavaara Aktiebolag) over van SJ, en daarbij ook de Dm3’en. Voor meer informatie over de inzet van deze machines op de ertslijn zie de artikelen in Rail Magazine 267, 268 en 271. Tussen 1967 en 2004 hebben eveneens locomotieven van het type EL15 dienst gedaan op de ertslijn. Zes stuks van dit zesassige type reden onder de vlag van de Norges Statsbaner (NSB) in dubbeltractie voor de ertstreinen. Met een vermogen van 5400 kW waren ze bij dubbeltractie in staat zwaardere treinen te rijden dan de Dm3-locs. In 1995 werden de locs verkocht aan MTAB, die ze op zijn beurt in 2004 verkocht aan Hector Rail, waar ze tot op heden dienst doen als serie 161. Aan het eind van de twintigste eeuw plaatste MTAB een order bij Bombardier in Kassel voor in eerste instantie 26 locomotieven van het type TRAXX H 80 AC (IORE), verdeeld over twee series. Om het toegenomen ertsvervoer het hoofd te kunnen bieden komen daar in 2013 en 2014 nog vier dubbellocs bij, ofwel acht locomotieven. De locs zijn dan wel los geleverd, ze rijden uitsluitend als dubbellocs en hebben ook maar één cabine omdat ze aan de achterkant gekoppeld zijn met de andere machine. Samen hebben de machines een vermogen van 10.800 kW om de 8160 ton zware treinen te kunnen trekken door het extreme Noord Zweedse landschap. Daarmee zijn het de sterkste E-locs ter wereld. De afgelopen jaren zijn de meeste Dm3-locs vervangen voor de IORE-locs, er staan nog vijf Dm3’en en 250 wagens (type Uad) reserve en rijdt er dagelijks één tussen Malmberget en Luleå. De oude locs zullen tot het jaar 2014 in R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
102 Deutz-loc T44-5 van de MTAS, de Noorse tak van de MTAB -het dochterbedrijf van het mijnbouwbedrijf LKAB- rangeert in het station van Narvik met 24 Uanoos-ertswagens. De stad heeft haar rijke historie te danken aan de warme golfstroom in de Noorse Zee, hierdoor kunnen boten het hele jaar door in open water aanmeren. Ertstreinen brengen ijzererts vanuit de mijnen rond Kiruna en G채llivare naar Narvik, vanwaar het per boot verder gaat naar wereldwijde klanten, 29 februari 2012.
IORE MTAB 126 + 125 trekken op 29 februari 2012 stapvoets een ertstrein uit de losinstallatie in Narvik. Deze nieuwe installatie zorgt voor een snellere afhandeling, hierdoor kunnen er per dag ook meer treinen worden gereden. Vanaf de Noorse havenstad zal deze trein als 9913 naar de mijn bij Kiruna rijden.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Linksboven: In de vroege ochtend van 27 februari 2012 rijdt NZ 94 vanuit Stockholm naar Narvik het zeer afgelegen station van Nuortikon binnen. Het aantal inhaalsporen dient voor de geregeld kruisende ertstreinen. Ook de nachttrein kruist hier met een ertstrein naar Luleå. Rechtsboven: In Kiruna valt doorgaans zoveel sneeuw dat dit moet worden geruimd door een shofel, die altijd paraat staat voor dit klusje. Zo ook op de ochtend van 27 februari 2012. Rechts: SJ 1332 arriveert in station Katterjåkk, waarvan je niet zou zeggen dat het een perron was. Het wordt bij sneeuwval wel elke dag schoongeveegd door een shofel die de stations in de regio weer toegankelijk maakt. De loc heeft een zestal Intercity-rijtuigen bij zich, en is de nachttrein NZ 93 naar Stockholm. Reizigers naar de Zweedse hoofdstad mochten in Boden Central overstappen op hun eigenlijke doorgaande rijtuig dat deze morgen vermoedelijk was achtergebleven in Boden Central, 2 maart 2012.
onderhoud blijven. Op het Noordelijke deel van de ertslijn, tussen Kiruna en Narvik worden in theorie alleen nog IORE-locs ingezet, in de praktijk kan het nog een enkele keer voorkomen dat er een Dm3 te zien is. Met het veranderen van het locomotievenpark bij de MTAB zijn ook de oude wagens van het type Uad vervangen door 1300 nieuwe van het type Uanoos, deze kennen een maximum aslast van 31 ton. Hiervan rijden er inmiddels achthonderd rond in sets van 68 wagens. Vanaf 2014 zullen alleen nog IORE-locs te vinden zijn
voor de ertstreinen op de Malmbanan. Door het extra materieel kan MTAB het aantal treinen nog verder verhogen met enkele slagen per dag om aan de vraag van (nieuwe) klanten te voldoen. Er zijn dan nog wel een aantal investeringen noodzakelijk (verlengen van en aanleggen van nieuwe wachtsporen) tussen Kiruna en Narvik. De Zweedse spoorwegen hebben alle tijdtafels van het hele land op internet staan, zo is het mogelijk om goed voorbereid naar het land af te reizen. Ook de ertslijn staat als lijn 1
online, waar te zien is dat ertstreinen genummerd zijn als 99xx. Deze kom je dan ook het meeste tegen in de tabel van dit traject. Het precieze webadres is http://www.trafikverket. se/Foretag/Trafikera-och-transportera/Trafikera-jarnvag/Tagplan/Tagplan-2012/. Er kan een keuze gemaakt worden tussen Fastställd Tågplan en Dagliga grafer. Dit zijn de algemene paden die vastgesteld zijn voor het hele jaar, en de actuele dienstregeling per dag. Foto’s Hugo van Vondelen
SJ 1332 passeert op 28 februari 2012 station Vassijaure met nachttrein NZ 94 vanuit Stockholm naar Narvik. Deze trein bestaat doorgaans uit acht rijtuigen vanaf Boden Central, waar wordt gesplitst voor een deel naar Luleå en een deel wat in Boden eindigt. De nachttreinen zijn de enige die niet in Vassijaure stoppen, de Intercity’s doen dit wel.
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
103
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
104
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Linker bladzijde boven: SJ 1332 arriveert op 29 februari 2012 in station Katterjåkk met NZ 94 vanuit Stockholm naar Narvik die bestond uit acht Zweedse rijtuigen. De trein is inmiddels precies achttien uur en 34 minuten onderweg. In Boden wordt van locomotief gewisseld. Linkerbladzijde onder: SJ 1335 vertrekt uit station Vassijaure met IC 95 van Narvik naar Luleå, de Intercity’s hebben doorgaans een lengte van drie tot vier rijtuigen, 28 februari 2012.
Boven: SJ 1335 arriveert op 28 februari 2012 in station Katterjåkk met IC 90 na een nacht van zware sneeuwval. Hier komen de sneeuwruimers onder de voorkant van de loc goed van pas. De trein is op weg van Kiruna naar Narvik. Midden: SJ 1335 arriveert in station Katterjåkk met IC 95 van Narvik naar Luleå, 1 maart 2012. Onder: SJ 1336 passeert Vassijaure met nachttrein NZ 94 vanuit de Zweedse hoofdstad naar Narvik als één van de langst onderweg zijnde nachttreinen van Europa alsmede met 1660 kilometer de langste binnenlandse verbinding van Europa, 1 maart 2012.
105
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6
S N E E U W S A F A R I
I N
Z W E D E N
Linksboven: Zo gauw het sneeuwt in deze regio, zijn speciale machines in touw om de grote hoeveelheden van het spoor te vegen. De SNS 04158B van het Finse VR Track aan het werk in Vassijaure, 28 februari 2012. Rechtsboven: Op de voorgrond is een borstelmachine met het nummer TKA 7 175 aan het werk die vooral de wissels schoonveegt. De machines van het Finse VR Track zijn op de gehele ertslijn te vinden. Op de achtergrond draait de SNS 04158B een halve slag op de rails, zonder van plek te veranderen. Zo kan de machine precies in omgekeerde richting weer verder. 28 februari 2012. Links: Station Riksgränsen, het op één na noordelijkste station van Europa. Hier is het in de winter een drukte van belang met wintersporters, die het grootste wintersportgebied van Zweden bezoeken. Het station is half in een van de vele lawinetunnels gebouwd en biedt tevens beschutting voor de reizigers. Zes keer per dag wordt het staion aangedaan door reizigerstreinen naar Narvik, Kiruna, Luleå en Stockholm, 29 februari 2012. Onder: IORE MTAB 115 + 110 naderen met ertstrein 9908 het station Katterjåkk in de richting van Narvik op 29 februari 2012. De brug overspant het riviertje eveneens met de naam Katterjåkk.
106
R A I L
M A G A Z I N E
2 9 6