Meerwaarde van muziektherapie

Muziektherapie gaat over voelen en ervaren

In juni 2024 viel hij in de prijzen in de categorie Praktijkgericht Onderzoek van de Brabant Academie Wetenschapsprijs. Ed de Tollenaer, muziektherapeut bij Reinier van Arkel, voerde een praktijkonderzoek uit naar het inzetten van elek- tronische muziek in de muziektherapie. “Met elektronische muziek kunnen cliënten niet alleen muziek maken, maar er ook naar luisteren. Dat geeft een extra laag in de ervaring.” Een mooie aanleiding om nader kennis te maken met Ed, zijn onderzoek en het vak muziektherapie.

Sinds 2021 werkt Ed als muziektherapeut op de acute afdelingen bij Reinier van Arkel. Daarvoor was hij bijna 30 jaar werkzaam in de IT, waarvan de laatste jaren in een coachende functie. Na een zwaar motorongeluk in 2019 kwam hij zelf in aanraking met de zorg. Na zijn herstel wilde hij iets voor de zorg betekenen en begon aan de studie muziektherapie. Deze studierichting kwam niet uit de lucht vallen. Hij is vanaf zijn zesde jaar met muziek bezig, heeft in diverse bands gespeeld en produceert muziek in zijn eigen muziekstudio.

Muziektherapie

Muziek kan diep raken en heeft invloed op iemands emoties en stemming. Het kan aanzetten tot beweging en je kunt het gebruiken als middel om te communiceren. “Muziektherapie is een unieke vorm van therapie waarbij ik samen met de cliënt op zoek ga naar hoe muziek bij hem of haar het beste gedachten en gevoelens oproept. We kijken naar wat de cliënt wil, kan en wat bij deze persoon past. Denk aan luisteren naar muziek, improviseren, componeren, spelen, zingen of bewegen op muziek. Tijdens dit proces zijn het denken, voelen, handelen en willen steeds aanwezig. Cliënten worden zich bewust van de problematiek, trainen vaardigheden en oefenen met handelingen die ze in het dagelijks leven kunnen gebruiken. Muziektherapie gaat niet over praten, maar over voelen en ervaren.”

Muziektherapie is letterlijk ‘spelen met elkaar’ wat een veilige en positieve ervaring oplevert. “Muziek is verbindend en ik krijg regelmatig te horen dat cliënten muziektherapie een leuke therapievorm vinden. Dan staan ze er meer voor open. Op IHT* en HIC** werk ik veel met groepen en zet ik het vooral in voor spanningsregulatie en stabilisatie. Bij individuele cliënten kijk ik naar de hulpvraag en gaan we samen werken aan bijvoorbeeld stemmingsverbetering, verdriet, angst, zelfvertrouwen, perfectionisme, depressie, eenzaamheid, gedragsproblemen of problemen met zingeving.”

Elektronische muziek

Toen Ed aan muziektherapie begon, viel het hem op dat de studie vooral gericht was op het gebruik van traditionele instrumenten. Ed had al vele jaren, naast traditionele instrumenten, ervaring met het maken van elektronische muziek. Dus was het voor hem een logische keuze om deze muziekvorm ook te gebruiken in zijn sessies. “In eerste instantie dacht ik dat het interessant kon zijn voor de jongere generatie, maar elektronische muziek bestaat al zo lang. In de jaren 80 werd er al veel gebruikgemaakt van synthesizers en drumcomputers. Ook cliënten van boven de vijftig jaar zijn geïnteresseerd. Zij hebben de jaren 80 bewust meegemaakt.” Het was voor Ed vanaf het begin van zijn studie duidelijk dat dit het onderwerp zou worden voor zijn afstudeeronderzoek. Hij had het geluk hiervoor Dr. Michael Viega te mogen interviewen, die wereldberoemd is om zijn werk met elektronische muziek in de muziektherapie.

De resultaten van Eds onderzoek tonen aan dat elektronische muziek en muziekproductie effectief kunnen worden ingezet binnen muziektherapie. Cliënten ervaren sneller succes doordat ze minder vaardigheid nodig hebben dan bij het bespelen van instrumenten. Ze kunnen geluiden maken waarmee ze op bijzondere wijze hun identiteit kunnen uiten, iets wat met traditionele instrumenten niet mogelijk is. “Observaties tijdens mijn onderzoek hebben laten zien dat elektronische muziek en muziekproductie de spanning bij cliënten kunnen verminderen.”

Uitwerking in de praktijk

Ed heeft een aantal werkvormen bedacht waardoor cliënten op een laagdrempelige manier met elektronische muziek kunnen spelen. “Ik maak gebruik van verschillende werkvormen en heb daarvoor mijn eigen boekje samengesteld.” Eén werkvorm heet ‘Mix & Match’, waarbij de cliënt als dj geluiden kan samenvoegen om zo een nummer samen te stellen dat past bij hoe hij of zij zich op dat moment voelt. “Wat daaruit komt zegt veel over hoe een cliënt erin zit. En van daaruit gaan we dan zelf geluiden maken met behulp van de synthesizer om het nog meer eigen te maken.” Een tweede werkvorm is ‘Identiteit’ waarbij de cliënt zelf een soort klanklandschap maakt met diverse synthesizers om zo de emoties weer te geven. “Cliënten kunnen hier helemaal in opgaan. Je hoort als het ware een weergave van de staat van zijn van een cliënt, dat is heel krachtig.” Cliënten kunnen ook even uit de muziek stappen en luisteren naar wat ze gemaakt hebben. “Op deze manier combineer je actieve met receptieve muziektherapie, iets wat niet of nauwelijks mogelijk is met traditionele instrumenten.” De elektronische muziek wordt nu bij Reinier van Arkel ingezet tijdens de individuele behandelingen. “Binnenkort willen we dat ook gaan inzetten voor groepen.”

“Mijn hoofddoel bij IHT is ervoor te zorgen dat cliënten even niet met hun gedachten bezig zijn en dat hun stemming verbetert. Cliënten bij IHT en HIC hebben spanningen en zitten veel in hun hoofd. Tijdens de sessie kunnen cliënten bijna altijd uit hun gedachten komen. Het is dus heel waardevol voor een cliënt om te beseffen dat er momenten kunnen zijn waarop gedachten hem of haar niet in beslag nemen.”

Muziektherapeuten werken afdelingsoverstijgend

Als je binnen Reinier van Arkel een cliënt behandelt voor wie muziektherapie een mogelijke behandelvorm kan zijn, dan kun je je cliënt aanmelden via muziektherapie@reiniervanarkel.nl.

Daarna volgt een intake met een van de muziektherapeuten om te kijken of muziektherapie geschikt is. Deze neemt dan contact op met de behandelcoördinator zodat muziektherapie aan het behandelplan van de cliënt wordt toegevoegd.

Het onderzoek is te bekijken via de HBO Kennisbank

*Intensive Home Treatment **High Intensive Care