Moreel beraad: seksualiteit en intimiteit

Seksualiteit en intimiteit, vanzelfsprekend?

Dilemma's uit de praktijk

Binnen de psychiatrie is de behoefte aan intiem contact en seksualiteit een beladen onderwerp. We zien seksualiteit vaak als een belangrijk aspect van ons eigen leven, maar vergeten soms dat dit ook voor onze cliënten geldt. Voor cliënten kan seksualiteit een belangrijk thema zijn, ook in levensfases waarin we het misschien minder verwachten. Zo deelde een oudere vrouw onlangs met mij dat ze voor het eerst had gemasturbeerd. Deze ervaring riep bij haar zowel schaamte als een prettig gevoel op, maar vooral confronteerde het haar met iets dat ze haar hele leven had moeten missen, namelijk een plezierige relatie met haar eigen lichaam. Voor haar was dit een wezenlijke ervaring die haar bezighield.

Deze persoonlijke getuigenis riep bij mij vragen op over de plek van seksualiteit en intimiteit in het bieden van ‘goede zorg’. Hoeveel ruimte geef ik eigenlijk aan dit onderwerp? Hoe kan ik cliënten uitnodigen hierover te praten zonder over hun grenzen heen te gaan? En waar liggen mijn eigen grenzen in het gesprek over seksualiteit?

Cliënten zijn in zorgcontext erg afhankelijk van de visies op seksualiteit van hulpverleners. Voor cliënten zijn (intieme) relaties, soms door de aard van de aandoening of door het proces van herstel niet altijd vanzelfsprekend. Bovendien kan intimiteit of seksualiteit ook doorwerken in iemands psychische problemen. Dit kan zorgverleners in de positie brengen dat zij beslissingen moeten nemen over kwesties rondom intimiteit en seksualiteit. Zo kunnen er vragen spelen als: 'Mogen we binnenkomen als er bezoek is?', 'Wie mogen seks met elkaar hebben?’, ‘Wie bepaalt de grens?’ In dit soort situaties is 'het goede’ vaak niet eenduidig, je staat voor een dilemma, waarbij je met beide opties iets wint en iets verliest. Het zijn dilemma's die niet alleen vragen om professionele kennis, maar ook om afwegen, reflecteren, in dialoog gaan en gezamenlijk onderzoek.

Hoe er in een zorgcontext omgegaan wordt met (morele) vragen rondom seksualiteit en intimiteit wordt allereerst beïnvloed door de waarden en ervaringen van de zorgverlener. Praten over seks doet namelijk een beroep op onze eigen houding naar seksualiteit. Daarnaast spelen de visie op het beroep van de zorgverlener en de cultuur binnen de instelling een grote rol. Lang niet altijd zijn we ons bewust van de waarden en visies die een rol spelen als we een beslissing nemen. Daarom kan het helpen om met een reflectieve en ethische blik te kijken naar de vragen rondom intimiteit en seksualiteit die zich in de werkpraktijk voordoen.

Wat voor morele vragen kom jij tegen rond seksualiteit en intimiteit in de ggz?

Wil jij ook met je team in gesprek over dilemma’s die je tegenkomt in je werk? Of wil je met je collega’s dit onderwerp uitdiepen?

Stuur een mail naar moreelberaad@reiniervanarkel.nl

Tekst Veerle den Boer, geestelijk verzorger i.o.