De Geus maart 2015 by gerbrich reynaert

MAGAZINE VRIJZINNIGE ACTUALITEIT OOST-VLAANDEREN

Brahim Laytouss, imam ‘OOK WIJ WILLEN HET RADICALE GEDACHTEGOED AANVALLEN’

Freedom of Thought Report RECHT OP NIET-GELOVEN ONDER DRUK

ISSN0780-2989 › P608277 › VERSCHIJNT MAANDELIJKS › NIET IN JULI EN AUGUSTUS › JAARGANG 47 › NR.3 › MAART 2015

INHOUD

2 > maart2015

VAN DE REDACTIE It’s a sad planet

OPEN BRIEF Open brief aan de Oost-Vlaamse provincieraad

PLAKKAAT De veilige kindertijd: what’s app?

ACTUA Charlie Hebdo De oogkleppen van ‘Auschwitz’ Immigratie: de economische kosten en baten Freedom of Thought Report

6 10 12 15

MILLENNIUM 2015 Bevordering van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen

BAANBREKER Een pilletje tegen angst

FILOSOOF OVER FILOSOOF Jean-Luc Nancy

VRAAGSTUK Brahim Laytouss

POËSTILLE Heimwee naar de barricaden. Prosper De Smet vocht tegen het kapitaal

COLUMN Gegijzeld maar niet onthoofd

FILM Mr. Turner The Imitation Game

32 33

BOEKENREVUE Soumission. Michel Houellebecq 22.04. Ben Lerner

34 35

CULTUUR 'VERF!'

CODA Schoonheid is zichtbaar geworden liefde

NIEUWSBRIEF

COLOFON

DEGEUS

VAN DE REDACTIE

It’s a sad planet Dit is de eerste Geus die gemaakt werd in 2015. Er zijn weinig januarimaanden zo somber en omineus geweest dan die van dit jaar. 2015 heeft zich zeer slecht ingezet door de verschrikkelijke aanslagen in Parijs en de nasleep ervan. Vooral de aanslag op Charlie Hebdo heeft ons sterk aangegrepen; het waren tenslotte ook ‘collega’s’ van De Geus. De uitvoerders van deze laffe en barbaarse daad hebben niet alleen een aanslag gepleegd op de grondbeginselen van de democratie, ze hebben ook meer specifiek de persvrijheid en de absolute vrijheid van meningsuiting aangevallen. De mensen van Charlie Hebdo zijn gestorven omdat het vrije geesten waren, omdat ze geloofden in de grootsheid van het menselijke geweten, omdat ze geen schrik hadden om hun ideeën te verdedigen. Wij moeten hen bewijzen dat de strijd voor de waarden die wij delen – ook De Geus is een blad voor en door vrije geesten – met dezelfde vastberadenheid zal worden voortgezet. Ook De Geus zal zich blijven verzetten tegen elke vorm van extremisme, fundamentalisme en andere bedreigingen voor onze vrije samenleving. Als eerbetoon aan de gevallen cartoonisten en redactieleden van Charlie Hebdo, vroegen we onze huiscartoonist Norbert Van Yperzeele om de cover van deze editie te tekenen. De aanslagen, de terreurdreiging en de ontwikkelingen in Syrië en Irak zijn al tot in den treure geanalyseerd en besproken in talloze opiniestukken en columns. Vaak zinvolle analyses, maar helaas ook veel uitgesproken stupiditeit. Toch konden we, als vrijzinnig-humanistisch blad, niet aan deze feiten voorbijgaan. Freddy Evers, gewezen vrederechter, besteedt aandacht aan de aanslagen in Parijs in zijn Actuabijdrage aan deze Geus. Om de kritiek te anticiperen dat er in dergelijke discussies vooral over moslims wordt gepraat en zelden mét hen, interviewden we Brahim Laytouss, hoofdimam van de Gentse Al-Markaz moskee. We spraken over zijn visie op radicalisering en de aanpak ervan, en over de wenselijkheid van een Belgische islam, zoals voorgesteld door het hoofd van de Belgische staatsveiligheid, Jaak Raes. We vroegen hem ook hoe je eigenlijk imam wordt, door wie imams gecontroleerd worden en hoe het zit met de inspectie op de lessen islam in het Gemeenschapsonderwijs. Door mensen als hem aan

DEGEUS

het woord te laten kunnen er angsten die bij een bepaald deel van de bevolking leven misschien wat verzacht worden. Van een heel andere orde, maar daarom niet minder belangrijk, waren de onheilstijdingen die ons begin januari bereikten over een besluit van de Oost-Vlaamse provincieraad om het mes te zetten in de werkingsmiddelen van de Oost-Vlaamse vrijzinnige verenigingen. We kregen te horen dat we onze begroting met maar liefst 30% moeten inkrimpen. De gevolgen hiervan zijn simpel: de vrijzinnigheid wordt gekortwiekt en vleugellam gemaakt. Belangrijke activiteiten en initiatieven zullen ofwel geschrapt, ofwel ingekrompen moeten worden. Ook uw blad, De Geus, wordt hierdoor bedreigd en zal niet meer hetzelfde zijn als we deze besparingsoperatie moeten doorvoeren. Op zich is het natuurlijk zo dat er overal bespaard wordt, kijk maar naar de cultuursector, maar wat niet kan is dat deze logica blijkbaar enkel voor de vrijzinnige gemeenschap geldt. Voor de confessionele erediensten wordt deze maatregel helemaal anders ingevuld, op een manier die géén mes zet in de werkingsmiddelen, en bovendien kregen twee erediensten een uitzondering op deze maatregel. Dan komt natuurlijk de gelijkberechtiging in het gedrang, en kunnen we spreken van een onwettige, en zelfs ongrondwettelijke, demarche. Drie keer raden van welke strekking de verantwoordelijke gedeputeerde voor erediensten en vrijzinnigheid is: Jozef Dauwe (CD&V). ‘Nuff said, zegt men dan in contemporain Engels. In ieder geval gaan we het hier als georganiseerde vrijzinnigheid niet bij laten. In deze Geus vindt u dan ook een open brief aan de provincieraad, ondertekend door de vrijzinnige verenigingen die verbonden zijn aan het Geuzenhuis, om onze ontzetting en ons protest hierover te kanaliseren en aan te geven welke stappen wij zullen ondernemen. Het slechte nieuws hield maar niet op in dit prille jaar. Halverwege januari raakte Gerbrich Reynaert, onze grafisch vormgeefster die al jaren de lay-out van dit mooie blad verzorgt, zwaargewond in een vreselijk verkeersongeval. Na enkele bange dagen bereikten ons gelukkig genoeg de eerste positieve berichten, en nu lijkt ze definitief op de goede weg te zijn. We wensen Gerbrich zelf, maar ook haar familie, kinderen en vrienden heel veel sterkte toe tijdens haar revalidatie. De redactie

maart 2015 > 3

OPEN BRIEF

Open brief aan de Oost-Vlaamse provincieraad In de nasleep van de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo waren Vlaamse politici er als de kippen bij om zich te profileren en op te werpen als beschermers van de vrije en open samenleving, de vrije meningsuiting en de idealen van de Verlichting. Daar is op zich natuurlijk niets mis mee, maar laat ons eens bekijken hoe zich de lippendienst aan die waarden en idealen vertaalt in de praktijk, op het niveau van de Oost-Vlaamse provincie. Het eerste woord dat in ons opkomt is dan: hypocriet. Want welk besluit nam de provincieraad onlangs ten aanzien van de vrijzinnig-humanistische gemeenschap, een levensbeschouwing die altijd net deze waarden – die nu zogezegd zo zwaar onder druk staan – verdedigd en uitgedragen heeft? De provincieraad besliste op 3 september 2014 om de subsidies aan de vrijzinnige gemeenschap in Oost-Vlaanderen met een derde te verminderen, dit op voordracht van de deputatie. Door de vrijzinnige verenigingen zonder pardon in hun portemonnee te knijpen wordt de vrijzinnigheid ernstig in haar werking beknot. We verliezen immers een derde van onze werkingsmiddelen, waarmee we lokale projecten uitbouwen en in de samenleving een verschil proberen te maken. Belangrijke projecten moeten we nu inkrimpen – waardoor zowel hun uitstraling als hun bereik zal worden gedecimeerd – en andere initiatieven zullen we noodgedwongen moeten schrappen. Hierdoor wordt de Vrijzinnige Morele Dienstverlening, zoals de wet het voorziet, in haar dienstbetoon aan de bevolking gehinderd en beperkt. Men mag hierbij niet vergeten dat de vrijzinnigheid, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Kerkfabrieken, niet kan rekenen op een belangrijke financiële ondersteuning vanwege de Steden en Gemeenten om hun tekorten aan te vullen.

4 > maart2015

Om deze maatregel te verdedigen schrok de deputatie er bovendien niet voor terug om een inhoudelijk oordeel te vellen over sommige projecten en structurele aspecten van de vrijzinnige werking. Er komt dus nog een tweede woord in ons op: onwettig. Zo’n oordeel komt namelijk enkel toe aan de Centrale Vrijzinnige Raad. Andere inmenging is wettelijk niet geoorloofd. De provincieraad of een gedeputeerde heeft zich niet uit te spreken over het inhoudelijke aspect van de vrijzinnige gedachte, om via een inhoudelijk oordeel een financiële maatregel te vorderen die de hele vrijzinnige gemeenschap treft. Het is dus niet overdreven te stellen dat wat voor de vrijzinnig humanisten de kern en essentie van hun levensbeschouwing vormt – het kritisch denken, het respect voor de medemens en de mensenrechten, vrijheid van godsdienst en meningsuiting, vrijheid van pers en van onderzoek – nu onbeschaamd wordt aangetast door een duidelijke politiek-ideologische stellingname, onder het mom van een besparingsmaatregel. Want het resultaat van deze beslissing mag duidelijk zijn: de vrijzinnigheid kortwieken en vleugellam maken.

schrijven van minister Bourgeois dat twee erediensten een afwijking van deze maatregel hebben gekregen. Pure discriminatie dus! Deze maatregel is niet alleen onwettig, maar schendt hierdoor het principe van de scheiding tussen Kerk en Staat en tast de gelijkberechtiging van de levensbeschouwingen in ernstige mate aan. Wij verwijzen hierbij graag naar de grondwet die de vrijheid van erediensten regelt én naar de Wet van 21 juni 2002 over de erkenning van de Vrijzinnigheid en de verplichting van de provincie inzake subsidiëring van de Instelling voor Morele Dienstverlening. Aangezien wij het besluit van de provincieraad van 3 september 2014 beschouwen als een aantasting van de vrijheid van levensbeschouwing en een aanval op de vrijzinnige gemeenschap, werd er een procedure voor de Raad van State ingezet om deze maatregel nietig te verklaren. Met vrijzinnige groeten,

Sven Jacobs, voorzitter VC Geuzenhuis; Fred Braeckman, hoofdredacteur De Geus; Freia DeBuck, directeur deMens.nu Oost-Vlaanderen;

Een derde woord dat ons voor de geest staat in deze zaak, is discriminatie. Uit goede bron hebben we namelijk moeten vernemen dat de besparing van 30% op onze werkingsmiddelen anders wordt geïnterpreteerd als het over de erediensten gaat. In een interne nota van de deputatie werd bepaald dat de confessionele gemeenschap voor 30% eigen inkomsten moet bewijzen, wat natuurlijk een heel andere benadering is en geen mes zet in de werkingsmiddelen. Deze eigen inkomsten worden al lang door onze organisaties gerealiseerd door de budgetten als een goede huisvader te beheren. Bovendien vernamen we in een

prof. dr. Koen Goethals, algemeen voorzitter Vermeylenfonds; Ellen Buntinx, directeur Willemsfonds; prof. dr. Johan Braeckman, voorzitter Fonds Lucien De Coninck; Christine Moulaert, voorzitter Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging OostVlaanderen; Charlotte Delaruelle, voorzitter Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging Gent; Raoul Van Mol, voorzitter Gentse Grijze Geuzen; Nico Burssens, voorzitter Comité Feest Vrijzinnige Jeugd Gent; Ginette Cretel, voorzitter Feniks; Geert Boxstael, voorzitter Uitstraling Permanente Vorming afdeling Gent-Eeklo; Wim Taels, directeur De Cocon vzw.

DEGEUS

PLAKKAAT

De veilige kindertijd: what’s app? Zorg en aandacht voor de veiligheid van kinderen zijn onlosmakelijk met opvoeding verbonden. We streven naar veilige websites, veilige speelterreinen en veilig verkeer. Kinderen hebben tijdens hun opgroeien het recht op deze bescherming. Tegelijkertijd is de leefwereld van kinderen vandaag een stuk complexer geworden; het is een druk bezette wereld, niet gespeend van gevaren en risico’s. We zijn ons bewust van die risico's en we proberen ze zo goed mogelijk te weren. Maar wanneer slaat de slinger te ver door? Er zijn allerlei toestellen om ons te helpen onze kinderen een veilige omgeving te bieden. Dat is op zich niet nieuw. Denken we maar aan de intussen volop ingeburgerde babyfoon. Maar er is vandaag meer aan de hand. We lijken ons steeds meer aan onze kinderen vast te klampen en we zijn het bijna als een plicht gaan zien altijd te weten waar ze zijn. De industrie

lige zone verlaat, krijg je als ouder een red alert. ‘Als je kind buiten de hotspot komt, kun je het meteen bellen. En je kunt elkaar ongelimiteerd gratis berichten sturen’, aldus de uitvinder van het Nederlandse Wheresapp. Soms is er ook nog een paniekknop voor de kinderen zelf. Wanneer kinderen zich angstig voelen, volstaat één knop om vader of moeder meteen te mobiliseren.

Van ouders verwachten we een permanente waakzaamheid en kinderen ontnemen we hun persoonlijke ruimte en plekken

Hoeveel verlangen naar veiligheid verdraagt de opvoeding van onze kinderen vandaag? Veiligheid is belangrijk, maar welke prijs willen we hiervoor betalen? Een zeer hoge, lijkt het wel. Die van de privacy van kinderen bijvoorbeeld, ook een recht dat in het Kinderrechtenverdrag een duidelijke plek heeft gekregen. In Groot-Brittannië is het al enige jaren voor ouders mogelijk om tegen betaling voortdurend na te kunnen gaan waar de gsm van hun kinderen zich bevindt. Onderzoek toont aan dat waar ouders zich veilig voelen bij dit soort situaties, de kinderen en jongeren zelf dit eerder als storend en vervelend ervaren. Met dit soort apps verdwijnt alle vertrouwen, en daarop zou een ouderkindrelatie toch gebaseerd moeten zijn. Opvoeding zelf komt hierdoor in het gedrang. Want door een veelheid aan deze instrumenten dreig je een opvoe-

speelt hier handig op in. Zo duiken er steeds meer apparaten en apps op die ouders toelaten op elk ogenblik van de dag ‘de status’ van hun kind te checken. Er is het Amerikaanse Mamabear en het Nederlandse Wheresapp. Hun mogelijkheden zijn legio: zo kun je de Facebookpagina van zoon- of dochterlief checken of nagaan of ze zich wel op school bevinden. Het gaat klassiek om gps-tracking tools die op een plattegrond laten zien waar jouw kind uithangt. Ouders kunnen ook een veilige zone instellen. Wanneer het kind deze vei-

DEGEUS

dingscultuur uit te bouwen die volledig rond het indijken van risico’s en gevaren draait. Van ouders verwachten we een permanente waakzaamheid en kinderen ontnemen we hun persoonlijke ruimte en plekken. Terwijl Nederlands onderzoek net aantoont hoe belangrijk het voor kinderen is om geheimen en geheime plekken te kennen tijdens het opgroeien. Ook het recht op spel komt hiermee in het geding. Want wat leert ons onderzoek naar het speelgedrag van kinderen? Kinderen spelen steeds meer binnen, hun buitenspeelterritorium is veel kleiner geworden en het ouderlijk toezicht op alle vormen van spel is omgekeerd evenredig toegenomen. Hoe verleidelijk het verlangen naar een voortdurend op de hoogte zijn ook is, we leggen het beter naast ons neer. Je kan als ouder nooit alle problemen en risico’s uitsluiten. In opvoeding gaat het niet om het verdrijven of oplossen van existentiële vragen, maar om angst te nemen voor wat ze is. Uiteraard voelen we ons soms angstig en onzeker, maar de vraag is maar of zo een app deze echt wegneemt. En bovendien is er niet alleen onze bekommernis en ons perspectief, maar spelen ook het perspectief en de rechten van kinderen hier een minstens even belangrijke rol. Helaas raken die in onze zoektocht naar steeds meer veiligheid bijna volledig ondergesneeuwd. We moeten leren leven met de oncontroleerbaarheid van het leven op zich. Maar evenzeer met onze voortdurende pogingen om alles te beheersen, met onze voortdurende pogingen om de wereld en anderen erin vast te leggen. Zo beschouwd, lijkt het vooral met onszelf te zijn waarmee we moeten leren leven. Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris

maart 2015 > 5

ACTUA

Charlie Hebdo LAÏCITEIT, EXPRESSIEVRIJHEID EN GEWELD De pen van erevrederechter Freddy Evers spuit niet alleen inkt maar vooral ook ongenoegen over de recente aanslagen en de impact ervan op de samenleving. Hij waarschuwt voor de kwalijke evolutie om toe te geven aan censuur en neemt het op voor de vrije meningsuiting. Laten we het hier niet hebben over de aanslag: onze afschuw daarover is nagenoeg unaniem. We zijn het er ook wel over eens dat we niet alle moslims voor terroristen mogen verslijten. Al was het maar omdat we, vanuit onze eigen vrijzinnige achtergrond, wel beseffen dat er goede, verdraagzame en kwaadaardige, onverdraagzame en ook eerder onverschillige christenen zijn. Laten we dus maar aannemen dat hetzelfde geldt voor de islam en het judaïsme: ze hebben alle drie dezelfde monotheïstische achtergrond en dezelfde interpreteerbare wreedheid in hun heilige geschriften. Maar het wordt allemaal veel genuanceerder, en dus ingewikkelder, als we de vraag stellen of de teksten van Rushdie, de spotprenten van Westergaard of Charlie Hebdo en anderen wel door de beugel kunnen. Of, en hier ligt een gevaarlijke bocht, ze de hatelijke en gewelddadige reacties niet hebben uitgelokt. Zoals het korte rokje oorzaak is van verkrachting? Is er immers niet de bemerking dat kwetsen en beledigen de goede verstandhouding binnen de samenleving aantast? Anders uitgedrukt: kúnnen de in vitriool gedoopte pen en het scherpe potlood wel, en hoe lang zijn de tenen?

IEDEREEN ZIJN TIJD VAN WAANZIN Mogen we de tijd in herinnering brengen dat we ons heftig afzetten tegen de dominantie, de onderdrukking, ook van het denken, door de Rooms-

6 > maart2015

Katholieke Kerk die haar macht via de toenmalige CVP liet gelden? Met onder meer de index en een informele gedachtepolitie werd gepoogd de kritische geesten rein te houden en de zedenverwildering tegen te gaan door te dreigen met excommunicatie! Onder de voorbeelden: Erasmus met zijn Lof der zotheid. Dichterbij in tijd en plaats viel de eer te beurt aan Roothaers’ Dokter Vlimmen, waarin echtscheiding een thema was. Later volgden onder anderen Claus, Boon (die de kerk verweet de seksualiteit te onderdrukken), Walschap, Ghysen, Hermans, Vestdijk. Tal van films werden verboden: Turks Fruit werd enkel in achterzaaltjes geprojecteerd.

In een gelaïciseerde staat zijn godsoordelen uit den boze en het zijn niet de zelfverklaarde vertegenwoordigers van beweerd goddelijk gezag die te beslissen hebben wat nuttig of schadelijk is voor een samenleving Zelfs de echte politie werd ingezet voor geestelijke terreur: boeken en tijdschriften werden aan de grens tegengehouden of na verspreiding in beslag genomen, de handelaar vervolgd. Herinner u bijvoorbeeld Sextant, Variaties, de veel geplaagde anarchistische boekhandelaar Corman. Ook Arrabals

Bloemen werden geboeid, de schaamteloze acteurs gestraft en twee breeddenkende substituten van de procureur des Konings die de voorstelling in theater Arena bijwoonden en er geen graten in zagen werden gesanctioneerd. Claus kreeg voor de opvoering van zijn Marieke Van Nimegen een gevangenisstraf (door het hof van beroep omgezet in voorwaardelijk) en een geldboete. Nog in 1985 werd Schamper, het Gentse universiteitskrantje dat intussen 40 jaar bestaat (opgericht door Koen Raes), door de katholieke rector Cottenie verboden vanwege een spotprent over het pausbezoek aan ons land. Zo tolerant was het hier echt niet! En daar was geen communistische repressie voor nodig. Het is ooit erger geweest: heilige oorlogen, heksenverbrandingen, slachtoffers van de inquisitie met zijn folterpraktijken, de uitmoording van de Catharen of de Hugenoten, enzovoorts. Allemaal in naam van een

DEGEUS

ACTUA

in de inleiding van zijn Dei delitti e delle pene. Valt het tegen te spreken dat onze westerse democratieën het verst in de goede richting evolueerden? Dat mogen we nooit prijsgeven! Charlie Hebdo voerde het laïciseringbeginsel heel hoog in het vaandel. Dit houdt in dat er veranderlijke wetten zijn, opgesteld door mensen, in tegenstelling tot de goddelijke wet. De eerste evolueert mee met de gemeenschap, de tweede is onveranderlijk, totalitair. In een gelaïciseerde staat zijn godsoordelen uit den boze en zijn het niet de

We moeten wel beseffen dat de scheiding tussen Kerk en Staat, het terugdringen van het geloof tot de persoonlijke sfeer, een louter WestEuropees fenomeen is

Zijn er grenzen aan de vrije meningsuiting? De rechtspraak neemt aan dat spot en satire over de schreef mogen gaan, zeker wanneer het gaat over publieke figuren. De materie is ook contextgevoelig. Jaren geleden had het Dufour-spandoek nauwelijks aandacht gekregen.

christendom dat dus niet al te hoog van de toren moet blazen. Iedereen zijn tijd van waanzin, zo blijkt. Vandaag is er bovendien het megafooneffect van de media: alles gaat in real time de wereld rond (en verdringt tegelijk het weerzinwekkende nieuws van gisteren) en daardoor wordt het angstgevoel exponentieel aangewakkerd, ook al blijkt uit studies dat het vroeger veel minder veilig en vreedzaam was. De onverdraagzame samenleving, met een opgelegd eenheidsdenken, werd pas de laatste decennia teruggedrongen door een laïcisering die met horten en stoten gerealiseerd werd en uiteindelijk ook de recentere ethische discussies op gang bracht.

LANG LEVE DE LAÏCITEIT Ten behoeve van de jonge generatie: de vrije, open, tolerante samenleving

DEGEUS

is allesbehalve een natuurlijk gegeven! Waakzaamheid blijft geboden. Op de meeste plaatsen in de wereld moet de strijd nog aangevat worden en moet er nog een soort Verlichting

We wijzen de islamterreur met de vinger en sommigen merken vergoelijkend op dat het katholicisme zijn gewelddadigheid toch al lang heeft afgezworen plaatsvinden zoals wij die kenden met Locke, Bentham, Mill, Montesquieu, Condorcet, Diderot, Voltaire, Kant en alle anderen die de weg baanden voor een leven zonder god, voor de mensenrechtenverdragen, tegen de barbarij en voor de rechtsstaat. Met hoop op maximaal geluk voor een maximaal aantal mensen, zoals Beccaria schreef

zelfverklaarde vertegenwoordigers van beweerd goddelijk gezag die te beslissen hebben wat nuttig of schadelijk is voor een samenleving. Geen fatwa, geen sharia. Ook de islam zal zich ooit moeten schikken naar de seculiere maatschappelijke orde: de democratische rechtsstaat (wat christenen en joden, schoorvoetend, deden). Zijdelings vraagje: is de terreuractie in Parijs, bijna om de hoek, op de keper beschouwd erger dan de steniging van overspeligen, het executeren van homoseksuelen, het ophangen van druggebruikers, het zonder vorm van openbaar proces ter dood veroordelen van tegenstanders (we laten wreedheden als vrouwenbesnijdenis en het afhakken van ledematen als straf even buiten beschouwing)? Of nog: zijn deze terroristen erger dan de dictatoriale leiders die de mensen en hun rechten vertrappelen? Is het tolereerbaar dat zij door het Westen met dichtgeknepen ogen aangehaald worden, zoals het olie spuitende Saoudi-Arabië waar een blogger onlangs veroordeeld werd tot 50 stokslagen? Per week, 20 weken lang, omdat hij opkwam voor een seculiere samenleving in een land waar rijke

maart 2015 > 7

ACTUA

salafisten niet alleen IS en Al Qaida, maar ook het (extreme) islamisme in Europa financieel en moreel steunen..

HYPOCRISIE Een andere, zijdelingse opmerking: we wijzen de islamterreur met de vinger en sommigen merken vergoelijkend op dat het katholicisme zijn gewelddadigheid toch al lang heeft afgezworen. Maar gebiedt de heel nabije geschiedenis ons niet om te verwijzen naar de terreur en de ongehoorde folterpraktijken in naam van een god in Ierland? En wat te zeggen over de ronduit misdadige acties van de staat Israël die het unieke voorrecht heeft UN-resoluties te mogen negeren? In naam van een god die land beloofd zou hebben! Veel handlangers van Hitler ontkwamen met de hulp van het Vaticaan: zo onschuldig was het Gott mit uns op de koppelriemen dus niet. Eigenlijk deugt geen een van de drie monotheïstische godsdiensten als het gaat om vrijheid, emancipatie, inclusiviteit. We moeten wel beseffen dat de scheiding tussen Kerk en Staat, het terugdringen van het geloof tot de persoonlijke sfeer, een louter WestEuropees fenomeen is (maar zeker nog geen absolute verworvenheid als we de EU-landen bekijken). Door de terugval van het geloof vatten wij wellicht niet meer zo goed wat het woord ‘heilig’ voor anderen betekent. Bovendien spelen wereldwijd socioeconomische motieven, zijn generaties getraumatiseerd door de kolonisatie, is er ongetwijfeld de woede die wortelt in het Palestijns-Israëlisch conflict en de zin op wraak voor de talrijke slachtoffers in Irak, Afghanistan en Pakistan omwille van de war on terror. In al die chaotische, corrupte, met wapens volgestouwde regio’s is godsdienst wellicht het enige houvast, de enige organisatievorm die hulp en soelaas beweert te bieden en zijn moskeeën de plaats waar men zich één voelt, waar een identiteit wordt aangekaart door niet altijd vreedzame predikers, die daar een forum hebben om fundamen-

8 > maart2015

talistisch en extreem radicaal gedachtegoed te verspreiden. Zodra groepswaarden heilig verklaard worden leidt dat tot totalitair denken en rest er geen plaats voor discussie, laat staan voor dialoog, en verkoopt men leugens voor waarheid zonder tegenspraak te dulden.

toch wel erg weinig aan bod of worden monddood gemaakt. De islam moet ongetwijfeld nog een stuk geschiedenis inhalen. Ze stond nochtans ooit hoog in de beschaving, was tolerant, kende figuren als Avarroes en had een rijke literatuur. Maar vandaag?

In de Koran, net als in de Bijbel, staan voldoende passages die moord, doodslag en vernedering van anderen verheerlijken. Terreur in naam van een god. Die van de wraak. Is er niet ook één van de liefde, en gaat het dan om diezelfde, want ene, god?

Hoe ver staat de islam van ons ideaal van wederzijds respect voor verscheidenheid en de wil om samen te leven, dat kwetsbare ideaal met zijn rechten en plichten met zijn fragiele evenwicht? Met weliswaar de moeilijke keuze tussen multiculturisme of neutraliteit van de staat (zie het hoofddoekendebat).

Radicalisme is legitiem zolang er geen geweld bij te pas komt en de democratie niet in gevaar gebracht wordt of grondrechten geschonden worden Het kan niet verbazen dat die sfeer, die brainwash doorsijpelt bij de have-nots in onze achtergestelde wijken. Maar vreemd genoeg zijn er evengoed hoger opgeleiden die radicaliseren, zo blijkt uit recente studies. Al wie anders is, zelfs genuanceerder is in zijn geloof, is voor hen een ongelovige en valt onder de categorie ‘vijand’. En een vijand wordt ontmenselijkt en mag dus brutaal afgeslacht worden. Al zeker in naam van een god! Onder de slachtoffers van dat extremisme zijn er, o ironie, meer moslims dan ‘anderen’. Overigens: wat is het wezenlijke verschil met het fundamentalisme dat het Vaticaan, achterop hinkend bij de gelovigen met een open geest, van oudsher propageert? Maar daar waren kritische geesten, bevrijdingstheologen en de Daensen die een betere wereld voor ogen hadden en niet meeheulden met machthebbers allerhande. Of priesters die pleiten voor het afzwakken van dogma’s die niet van deze tijd zijn, voor meer mededogen met homo’s, uit de echt gescheidenen, enzoverder. Bestaan dit soort contestatie en dergelijke emanciperende bewegingen in de islam? Ze komen

HET VRIJE WOORD Laïciteit, met openbaar debat en luidop denken, is een fundamentele voorwaarde voor redelijkheid, vooruitgang en vrede. Argumentering en vrij onderzoek: daar gaat het om. Pamfletten en spotprenten brengen wat kritisch leven in de brouwerij en dat geldt evenzeer voor de kunst (denk maar aan Bosch, Rops). Kon het beter uitgebeeld worden dan met het beeld van de redacteur van Charlie Hebdo die zoent met een moslim en daaronder de tekst: ‘l’amour est plus fort que la haine’? Kalasjnikovs en zwaarden dreigen die verworvenheden overhoop te schieten en weg te maaien. Voor ons, vrijzinnigen die de laïcisering gedurende decennia bevochten hebben, is het vrije woord fundamenteel. Kritiek is de zuurstof van een democratie. Maar ook het beledigen, bespotten en in het belachelijke trekken van gezagsdragers en profeten in woorden en tekeningen horen erbij. Dit behoeft in beginsel geen bestraffing, laat staan een kapitale, zoals gebruikelijk is in de moslimlanden. In de rechtspraak zijn er voldoende voorbeelden van klachten die eindigden op vrijspraak: het mag al eens kwetsen, schofferen, onrust wekken, zelfs provoceren. De vraag of er grenzen zijn aan de vrije meningsuiting is evenwel een moeilijke materie. Aanzetten of oproepen tot haat, discriminatie of geweld wordt in de meeste westerse landen gesanc-

DEGEUS

ACTUA

sievrijheid en de bescherming van de privacy, namelijk over de beweerde lasterlijke aantasting van de eer en de goede naam.

Mogen we de tijd in herinnering brengen dat we ons heftig afzetten tegen de dominantie, de onderdrukking, ook van het denken, door de rooms-katholieke kerk die haar macht via de toenmalige CVP liet gelden? Tal van films werden verboden: Turks Fruit werd enkel in achterzaaltjes geprojecteerd.

tioneerd, evenals het aanzetten tot of verheerlijken van terrorisme: zoals dat hoort in een democratische rechtsstaat oordelen onafhankelijke rechters daarover en bewaken zij de grenzen van democratisch tot stand gekomen wetgeving. De rechtspraak neemt aan dat spot en satire over de schreef mogen gaan, zeker wanneer het gaat over publieke figuren. Wansmaak is geen criterium, want dat is louter subjectief. De materie is ook contextgevoelig. Jaren geleden had het Dufour-spandoek nauwelijks aandacht gekregen. De reacties zijn een beetje te vergelijken met het post-Dutroux-tijdperk toen geen man nog een kind over de wang durfde te strelen. Vanuit filosofische hoek wordt al eens gepleit voor een absolute expressievrijheid omdat elke beperking arbitrair wordt. Want wat is beledigend en voor wie? Moeten we radicalisme verbieden? Welk radicalisme? Radicalisme is legitiem zolang er geen geweld aan te pas komt, en de democratie niet in gevaar gebracht wordt of grondrechten geschonden worden. Je moet er maar (radicale!) overtuigingskracht tegenover stellen. Dat geldt dan ook ondermeer voor het negationisme of de ontkenning van

DEGEUS

de holocaust: dat wordt beter niet vervolgd. Want wat met genociden zoals die door de Amerikanen tegenover de Indianen en die van de Turken tegenover de Armeniërs of de Koerden? De historische waarheid moet aan het licht gebracht worden, de geschiedenisvervalsers moeten ontmaskerd

Ten behoeve van de jonge generatie: de vrije, open, tolerante samenleving is allesbehalve een natuurlijk gegeven! Waakzaamheid blijft geboden worden door de blote feiten die we aan kritiek en maatschappelijk debat moeten kunnen onderwerpen. Het ter discussie stellen van de beweerde ‘historische waarheid’ strafbaar maken, is een krampachtige reactie. Vrije meningsuiting is de vrijheid om zonder dwang en zonder vrees te kunnen schrijven en spreken. Censuur vooraf is uitgesloten: enkel wanneer een rechter achteraf benadeling vaststelt kan hij maatregelen treffen en schadevergoeding toekennen. Veelal oordeelt hij dan over het spanningsveld tussen het recht op expres-

Maar tegenover de formeel-wettelijke vrijheid staat natuurlijk de sociale druk, die helaas leidt tot zelfcensuur. Terreur beoogt dat in de overtreffende trap en raakt daarmee de kern van de democratie. Zoals de Patriot Act dat overigens ook doet. In westerse landen is er de kwalijke evolutie dat sommigen godslastering en groepsbeledigingen een halt willen toe roepen. Om ‘ons’ te beschermen tegen de terreur. De terreurzaaiers naderen dus hun doel: onze grondwetten en internationale mensenrechtenverdragen onderuit halen. De vrijwaring van de expressievrijheid beoogt de boodschapper te beschermen: de neiging om de lezer, de toehoorder te pamperen door de rebelse vrije geest te muilkorven is verontrustend. Zo verschuift de eigen morele verantwoordelijkheid naar een opgelegde, juridische verantwoordelijkheid met afremmende sancties. Hate speech heeft ongetwijfeld een grens: maar die moet door onafhankelijke rechters beoordeeld worden na een openbaar proces. Satire, parodie en karikatuur behoren tot het domein van de fictie en genieten de bescherming die geldt voor de vrije meningsuiting door de grondwet en internationale verdragen. Over dit alles bestaat uitgebreide, genuanceerde rechtspraak: vooral die van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is richtinggevend. Moslims voelen zich beledigd door cartoons? Zou de zwijgende, naar men zegt gematigde, meerderheid zich niet veeleer luidkeels beledigd moeten voelen door de onthoofdingen en andere barbarij waaronder verkrachtingen op grote schaal onder aanroeping van Allah? De draak steken met al wie zijn kop boven het maaiveld uit steekt, is toch wel van een andere orde dan die kop er afhakken? Freddy Evers

maart 2015 > 9

ACTUA

Indrukwekkende fotomuur in de Dossinkazerne. Van den Berghe: ‘Vrijwel iedereen leeft zich onmiddellijk en exclusief (uit-sluitend) in de slachtoffers in. Einde lering, want niet de slachtoffers maar de daders hebben alle ellende veroorzaakt.’

De oogkleppen van ‘Auschwitz’ Op 27 januari herdacht de wereld de 70e verjaardag van de bevrijding van Auschwitz. Dat ging gepaard met allerhande opinies in de Vlaamse pers over de lessen die er uit Auschwitz en bij uitbreiding ‘de Holocaust’ getrokken kunnen worden. Gie van den Berghe, naast ethicus ook historicus en gastdocent aan de UGent en een van de meest vooraanstaande kenners van de nazigenocide, reageert. Als herdenken gepaard gaat met wegkijken, en als de ‘lessen’ die we uit de geschiedenis willen trekken verstoord worden door een wel heel selectief geheugen, kan er van échte lering geen sprake zijn en verworden ‘lessen’ snel tot oogkleppen. Valt er iets te leren uit de Holocaust? Het woord betekent ‘totaal brandoffer’ gebracht aan God, een slachtofferterm. De historische daderterm is Endlösung: eindoplossing van het Joodse probleem. De ‘oplossing’ – genocide – was eigen aan nazi-Duitsland, het ‘probleem’ helaas niet. Joden werden voor, tijdens en direct na het nazitijd-

10 > maart2015

perk in veel landen en door veel mensen als een probleem gezien. Toen de nazi’s ‘hun’ Joden met alle mogelijke en onmogelijke middelen tot emigratie wilden dwingen, besloten een tachtigtal beschaafde naties in juni 1938 hun grenzen potdicht te houden (conferentie van Evian).

In november van dat jaar volgde in Duitsland een eerste pogrom, de Reichskristallnacht. Naar schatting dertigduizend Joden werden in concentratiekampen opgesloten om de druk op het buitenland te vergroten. Toen ook dat niets uithaalde werden zo goed als alle gevangen gezette Joden vrijgelaten (en later naar getto’s overgebracht, wachtplaatsen richting uitroeiingskampen).

KWAAD WAAR JE BETER VAN WORDT Pas sinds ongeveer twintig jaar (vooral sinds de vijftigste verjaardag van de bevrijding in 1995) geloven en verkondigen velen dat de herinnering aan deze genocide, aan dit Kwaad – een absoluut dieptepunt in de westerse beschaving, hoewel Duitsland toen op tal van vlakken werkelijk aan de top van haar moderniteit stond – van ons en dan vooral van jongeren betere mensen kan, ja moet maken. Holocaustmusea rijzen her en der uit de grond, zelfs in landen

DEGEUS

ACTUA

en continenten waaruit niet één Jood werd gedeporteerd. Kun je, zoals begin dit jaar ter gelegenheid van de 70ste verjaardag van de bevrijding van Auschwitz (dat toen al grotendeels door de nazi’s was ontruimd) nogmaals werd benadrukt, iets leren uit ‘Auschwitz’? De uitroeiing van – in chronologische volgorde – gehandicapten, Poolse intelligentsia, communistische commissarissen, Joden, Roma en Sinti, is zo onmenselijk, zo onvoorstelbaar, dat inleving in de daderrol a priori uitgesloten is. Vrijwel iedereen leeft zich onmiddellijk en exclusief (uit-sluitend) in de slachtoffers in. Einde lering, want niet de slachtoffers maar de daders hebben alle ellende veroorzaakt. Gebruik geen schrikbeelden die inzicht verhinderen in het helaas onmiskenbare feit dat u en ik, gegeven bepaalde omstandigheden, tot dingen in staat zijn waarvan we hier en nu absoluut gruwelen. Tal van experimenten tonen aan dat mensen in niet bepaald ongewone situaties bereid zijn medemensen ernstig pijn te doen en schade te berokkenen (Stanley Milgram, Philip Zimbardo). Overigens zijn wij als overmatig consumerende westerlingen sowieso mededader aan de ellende in de derde en vierde wereld.

LEREN EN VERDRINGEN Wat leerde men uit de Endlösung? Zionistische Joden beschouwden tijdens en na de oorlog de Hurban (ramp) die het Europese Jodendom overkwam als hét bewijs van hun zionistisch gelijk: Joden moeten een thuisland hebben. En wat de Joodse Natie zeventig jaar na het einde van de Jodenuitroeiing heeft geleerd en hoe dat tot uiting komt in haar concentratiekamppolitiek in Gaza, is niet bepaald hoopgevend. ‘Auschwitz’ en ‘Holocaust’ leiden ook de aandacht af van misdaden die wij westerlingen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog hebben gepleegd. Te beginnen met het wegkijken van de discriminatie, het leed van en de moord op de Joden.

DEGEUS

Verdrongen is het feit dat de politieke tegenstanders van de nazi’s (communisten, socialisten …) als eersten de concentratiekampen bevolkten. Door hun uitschakeling konden discriminatie en uitsluiting volop doorgaan. De Duitsers, ook de zeer velen die niet geïndoctrineerd waren, keken weg en profiteerden van vrijgekomen functies en postjes. Bitter weinigen protesteerden, ook niet toen Joden en anderen richting Poolse getto’s, werken concentratiekampen verdwenen. Bij de uiteindelijke uitroeiing (vanaf de tweede helft van 1941) werd gebruik gemaakt van kennis en technieken die men had opgedaan bij het vergassen van gehandicapten, een programma waaraan artsen massaal en enthousiast hadden meegewerkt.

ven, onder meer uit Tsjecho-Slowakije, Silezië en Oost-Pruisen waar ze eeuwenlang vredig geleefd hadden.

Wil je uit al deze gruwel lessen trekken dan moet je veel verder en breder in de tijd terug, te beginnen bij de Verlichting

En hoe blind blijven we voor het feit dat Fort Europa ook nu zijn grenzen sluit voor wanhopige asielzoekers en bootvluchtelingen? Dat het de ogen sluit voor de onnoemelijke ellende in landen waar geen olie te boren valt? Dat wij consumenten weg blijven kijken van de almaar breder gapende kloof tussen hen en ons? Dan nog volhouden dat de bij vergelijking geringe terreur waar westerlingen nu aan blootstaan alleen aan indoctrinatie te wijten zou zijn, is een zoveelste vorm van wegkijken en ontkenning.

Ook verdwenen in de schaduw van de ‘Holocaust’, is dat de Britten vanaf 1942 tot het einde van de oorlog Duitse steden platbombardeerden met de uitgesproken bedoeling zoveel mogelijk Duitse burgers te treffen en te demoraliseren. De tapijtbombardementen legden zo’n 80 grote steden plat, terwijl niet één toevoerlijn richting getto of uitroeiingskamp werd geviseerd. Verder is de deal die de geallieerden in februari 1945 met de Sovjets sloten (Jaltaconferentie, Krim) uit het zicht verdwenen. Al wie voor de oorlog Rus was, moest teruggestuurd worden naar de Sovjet-Unie, of hij/zij dat nu wilde of niet, desnoods met geweld. Met inbegrip van de Russische soldaten die met de Wehrmacht tegen het communisme hadden gestreden en zo goed als zeker in de Goelag zouden belanden. 2,3 tot 3 miljoen Russen werden teruggestuurd. Uit de collectieve herinnering zijn ook de zowat 13 miljoen Volksduitsers verdwenen die na de oorlog brutaal uit hun vestigingsgebieden werden verdre-

HOE DAN WEL? Wil je uit al deze gruwel lessen trekken dan moet je veel verder en breder in de tijd terug. Te beginnen bij de Verlichting, want die heeft behalve de mensenrechten ook de onstuitbare maakbaarheids- en vooruitgangsideologie op de agenda geplaatst. Bevrijd van de godsidee, droomde en droomt de mens ervan zelf schepper te worden. Wereldén mensverbetering. Lichamelijk of geestelijk afwijkende mensen mochten zich niet voortplanten, moesten geïsoleerd worden en, zodra mogelijk, gesteriliseerd.

Maak jongeren maatschappijkritischer, toon en bestudeer ongelijkheid, mensonwaardigheid en onrechtvaardigheid hier en nu en hoe die in stand gehouden worden. Indoctrineer jongeren niet tot producent en consument, maar onderwijs ze met het oog op een (iets) betere wereld, dit keer voor iedereen. Gie van den Berghe

Dit is een op 30 januari 2015 herschreven versie van het opiniestuk met dezelfde titel in De Standaard van 29 januari. Een opiniestuk dat volgens van den Berghe ondanks voorafgaandelijk overleg met de redactie niet zomaar, ongecensureerd in de krant mocht. We stonden erop de onverkorte versie in De Geus te publiceren.

maart 2015 > 11

ACTUA

Immigratie DE ECONOMISCHE KOSTEN EN BATEN Kijkers van de sublieme animatieserie South Park kennen ongetwijfeld de hilarische quote ‘They took our jobs!’, het enige argument van de plaatselijke Rednecks tegen buitenlanders of immigranten. Gelukkig gebeurt er ook wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van immigratie. Wat zijn de gevolgen ervan voor onze welvaart en de arbeidsmarkt? Prof. dr. Glenn Rayp, verbonden aan de vakgroep algemene economie aan de UGent en gespecialiseerd in onderzoek naar onder andere globalisering, lonen en tewerkstelling, geeft voor De Geus een overzicht van de wetenschappelijke bevindingen ter zake. De globalisering van de economie is niet echt een nieuw fenomeen – eigenlijk is ze al zo oud als de industriële revolutie zelf – maar opvallend is haar intensiteit in de laatste decennia. ‘Alles’ lijkt tegelijk in beweging, zowel de handel in goederen en diensten als de internationale mobiliteit van kapitaal én de internationale migratie van per-

Tegenover hogere uitgaven staat de stijging van de fiscale en sociale ontvangsten als gevolg van de bijdragen en belastingen die de immigranten betalen sonen. Dit is allesbehalve evident: er zijn even goede redenen om te veronderstellen dat een stijging van het ene (bijvoorbeeld internationale handel) een daling van het andere (bijvoorbeeld internationale investeringen of migratie) met zich meebrengt. Meestal staat men positief tegenover internationale handel en investeringen. Buitenlandse bedrijven die in een land willen investeren worden doorgaans met open armen ontvangen. Door internationale handel zijn

12 > maart2015

buitenlandse producten, die in vorige generaties als exotisch golden, dagdagelijks geworden. Van immigratie zijn de voor- en nadelen echter veel minder duidelijk en heerst er meer onzekerheid over het netto-effect. Dat migratie van hooggeschoolden een positief welvaartseffect heeft voor de migranten zelf en voor het bestemmingsland, daarover is iedereen het eens. Maar verder? Wat weten we over het effect van immigratie op de economische welvaart in België? Verwachten we dat dit positief of negatief is? Een antwoord proberen geven op deze vraag stuit op een dubbele moeilijkheid, waarvan we ons steeds bewust moeten blijven. Ten eerste is er, voor zover we weten, geen recent onderzoek beschikbaar dat dit specifiek voor België probeert te becijferen (waardoor we verplicht zijn ons op buitenlandse studies te baseren). Ten tweede is de methodologie van de bestaande studies zéér divers, wat niet bevorderlijk is voor de vergelijkbaarheid van de bevindingen.

WELKE ECONOMISCHE EFFECTEN VAN IMMIGRATIE VERWACHTEN WE? Conceptueel onderscheiden we drie potentiële effecten van immigratie in het land van bestemming. Ten eerste het zogenaamde immigratiesurplus:

de toegevoegde waarde gecreëerd bij arbeid van immigranten, die toekomt aan de binnenlandse productiekrachten die daarbij worden ingezet (bijvoorbeeld de eigenaars van de onderneming waar de immigrant werkt). Het is een positief welvaartseffect, maar waarvan de omvang redelijk beperkt lijkt. Voor de VS schatte men in de jaren 1990 dat 10% meer immigranten zou leiden tot een immigratiesurplus van 0,1% tot 0,5% van het totale inkomen van de autochtone bevolking. Een ruwe extrapolatie voor België (in 2012) leert dat een gelijkaardige toename (met zo’n honderdduizend immigranten) zou leiden tot een stijging van het jaarlijkse inkomen van de autochtone bevolking met € 28 tot € 240. Uit een meer nauwkeurige schatting voor Nederland met cijfers van 1998, bleek dat een allochtone

DEGEUS

ACTUA

tutionele omgeving (zoals wettelijke minimumlonen). Studies voor specifieke landen geven eenzelfde beeld, net als overzichtsartikels die concluderen tot zéér beperkte loon- en tewerkstellingseffecten voor de autochtone werknemers – ten hoogste een beperkt neerwaarts looneffect. Op basis van de tewerkstellingscijfers van het Datawarehouse arbeidsmarkt en sociale zekerheid stelden we vast dat de (bruto-) correlatie van de sectorale tewerkstelling van Belgische en buitenlandse werknemers positief is, wat suggereert dat de tewerkstelling van buitenlandse werknemers niet ten koste van de Belgische gaat. Dezelfde bron leert dat de impact (op basis van de bruto-correlatie) van de buitenlandse tewerkstelling op de loonevolutie per sector verwaarloosbaar (insignificant) is. Wat kan deze zeer zwakke loon- en tewerkstellingseffecten verklaren? Twee hypothesen komen onmiddellijk in aanmerking. Ten eerste: de oriëntering van het immigratiebeleid, gericht op moeilijk invulbare arbeidsplaatsen. Omwille van allerlei imperfecties blijven in de realiteit steeds een aantal vacatures open staan die niet door autochtone werknemers worden in-

Glenn Rayp: 'Cijfers suggereren dat de tewerkstelling van buitenlandse werknemers niet ten koste van de Belgische gaat.'

bevolking van 9,8% van de totale beroepsbevolking garant stond voor een welvaartswinst van € 826 per immigrant, hetgeen qua groote-orde vergelijkbaar is. Dit immigratiesurplus is echter gekoppeld aan het tweede effect van immigratie: het arbeidsmarkteffect. Enerzijds moet de arbeidsmarkt flexibel genoeg zijn om de instroom van immigranten te kunnen opvangen, want zonder tewerkstelling van immigranten kan er vanzelfsprekend geen sprake zijn van een surplus. Maar anderzijds is het surplus niet noodzakelijk gelijk verdeeld over de bevolking. Het surplus van immigratie gaat in de eerste plaats naar de productiekrachten die complementair zijn en niet in rechtstreekse concurrentie staan met de immigranten op de arbeidsmarkt.

DEGEUS

Zo verwacht men dat de winnaars van immigratie de eigenaars van kapitaal en de hooggeschoolden zijn; lagergeschoolde arbeid, waarvan de markt voor immigranten het meest toegankelijk is, daarentegen niet. Er zijn evenwel indicaties om het effect van immigratie op lonen en tewerkstelling met de nodige nuchterheid te beschouwen. Zo vond onderzoek naar het effect van immigratie uit Oost- en Centraal Europa in de EU15landen geen systematisch verschil in de tewerkstellingsevolutie van de landen die hun arbeidsmarkt het eerst openstelden (het Verenigd Koninkrijk en Zweden) en deze die de toegang tot hun arbeidsmarkt het langst beperkten (Duitsland en Oostenrijk). Over het looneffect is men wat genuanceerder: dit lijkt afhankelijk van de insti-

Kan immigratie een manier zijn om de gevolgen en de kosten van de vergrijzing te milderen? Hiervoor is een instroom van immigranten vereist, niet alleen ver boven het huidige peil maar ook ver boven een maatschappelijk en economisch realistisch peil gevuld. Als buitenlandse werknemers vacante arbeidsplaatsen innemen die moeilijk ingevuld geraken, stijgen de tewerkstelling en de welvaart zonder autochtone bevolkingsgroepen te benadelen. Ten tweede zorgen buitenlandse werknemers die zich in België vestigen voor een stijging van de vraag naar goederen en diensten, hetgeen additionele tewerkstellingsmogelijk-

maart 2015 > 13

ACTUA

heden voor de autochtone bevolking creëert. Het derde mogelijke effect van immigratie in het bestemmingsland is het fiscale effect: het effect op de fiscale en sociale uitgaven en ontvangsten. Immigranten hebben nood aan publieke goederen en diensten, zoals onderwijs

De winnaars van immigratie zijn de eigenaars van kapitaal en de hooggeschoolden, lagergeschoolde arbeid daarentegen niet en gezondheidszorg, hetgeen additionele overheidsuitgaven met zich meebrengt. Maar tegenover deze hogere uitgaven staat de stijging van de fiscale en sociale ontvangsten als gevolg van de bijdragen en belastingen die de immigranten betalen. Het saldo van additionele uitgaven en inkomsten is in essentie een empirische vraag en kan van land tot land verschillen. Maar uit het onderzoek naar de fiscale effecten

14 > maart2015

van immigratie blijkt globaal dat een substantieel negatief effect uitblijft en dat er meestal sprake is van een positief, zij het zeer gematigd effect. Het International Migration Outlook rapport van 2013, dat de fiscale impact van de immigratie van de laatste decennia in verschillende OESO-landen berekent, concludeert dat de netto fiscale bijdrage van allochtonen in de OESO gemiddeld € 3000 per hoofd bedraagt. Voor België loopt dit op tot meer dan € 5000.

IMMIGRATIE EN VERGRIJZING De laatste vaststelling leidt tot de meer specifieke vraag wat de bijdrage van immigratie kan zijn tot één van de mondiale economische uitdagingen in de huidige eeuw, namelijk de financiering van de vergrijzingskosten ten gevolge van de veroudering van de bevolking. Vermits jongeren een grotere stimulans tot migratie hebben dan ouderen (omdat er bij de migratiebeslissing rekening wordt gehouden met de huidige én de toekomstige voordelen), is immigratie een bron voor de ‘verjonging’ van de bevolking. Kan immigratie dan geen

manier zijn om de gevolgen en de kosten van de vergrijzing te milderen? De analyse die hiervan is gemaakt voor de VS en een aantal Europese landen, is zeer divers qua methode en fragmentarisch. Maar desondanks lijken de conclusies verrassend gelijklopend: hoewel men meestal concludeert tot een netto positief fiscaal effect van immigratie, gelooft men niet dat het voor een substantiële verlichting van de vergrijzingskosten kan zorgen. Hiervoor is er instroom van immigranten vereist, niet alleen ver boven het huidige peil maar ook ver boven een maatschappelijk en economisch realistisch peil. Veeleer dan nieuwe immigratie verder te stimuleren, verwacht men positieve welvaartseffecten in functie van onder meer vergrijzingslast, van het verhogen van het ‘immigratiesurplus’ van de historische instroom, door een beleid dat economische en sociale participatie en integratie bevordert en waarvan, indien oordeelkundig opgevat, autochtonen zowel als immigranten kunnen winnen. Glenn Rayp

DEGEUS

ACTUA

Freedom of Thought Report Ook seculiere humanisten organiseren zich op internationaal niveau, met name in de International Humanist and Ethical Union (IHEU). Jaarlijks monitoren zij hoe het wereldwijd gesteld is met de vrijheid van denken en spreken. In hun meest recente rapport vinden we naast een zeldzaam lichtpunt – zo groeit de groep ongelovigen wereldwijd gestaag en zijn ongelovigen op veel plaatsen in Europa zelfs in de meerderheid – vooral onrustwekkende vaststellingen. Die maken van het goed gedocumenteerde rapport een belangrijk instrument om onze overheden te wijzen op hun verantwoordelijkheden. Niet alleen in eigen land, maar vooral in internationale organen zoals de VN-mensenrechtenraad waarin landen als Rusland en andere islamitische en Afrikaanse staten proberen hun dubieuze agenda door te drukken. in Genève samen met andere NGO’s (niet-gouvernementele organisaties) om flagrante schendingen aan te klagen en hopelijk te laten veroordelen. Maar als internationale organisatie van humanisten, vrijdenkers en atheïsten zijn we heel goed geplaatst om juist de vrijheid van denken en spreken te onderzoeken.

Ieder jaar wordt op 10 december de aandacht gevestigd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Rechten die helaas nog elke dag worden geschonden, wereldwijd. Het is dus belangrijk en nodig om daar minstens één keer per jaar extra aandacht aan te besteden. Juist op 10 december 2012 publiceerde de IHEU haar eerste Report on the Freedom of Thought. Dat was ook zo in 2014.

UITGANGSPUNT EN WERKWIJZE

Uiteraard is IHEU niet blind voor allerhande andere mensenrechtenschendingen zoals gebrek aan degelijke voeding of onderwijs. We zijn ook niet de enige om misbruiken aan te klagen – IHEU werkt in de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties

De conclusie van het rapport van 2012 was ‘verhelderend’. Het wees ons op de realiteit: er zijn tal van staten waarvan het geweten is dat er een te volgen staatsgodsdienst bestaat, waar discriminatie zelfs wettelijk vastgelegd is en waar het onveilig is om te zeggen dat

DEGEUS

men er een andere mening op nahoudt dan die van de meerderheid. Strafbaar, zelfs tot de doodstraf toe.

In maar liefst dertien landen is het simpele feit atheïst te zijn voldoende om de doodstraf te krijgen Intussen verschenen er twee nieuwere rapporten die veel verfijnder en uitgebreider zijn. Het is de bedoeling om ze elk jaar aan te passen. Nu wordt er vooral onderzocht hoe de behandeling van humanisten, atheïsten, maar ook van andersgelovige minderheden in een land evolueert. Is er enige vorm

maart 2015 > 15

ACTUA

van vrijheid van levensbeschouwing? Hoe groot is die? En zijn er gelijke rechten? In 2014 werden meer vrijwilligers ingeschakeld. We kunnen zeggen dat deze editie écht het resultaat is van gemeenschappelijke inspanningen. Communicatiemedewerker Bob Churchill coördineerde een twintigtal vrijwillige onderzoekers van over de hele wereld, die de gegevens van de meeste landen helemaal herwerkten en in een nieuwe vorm voorstelden. Meer IHEU-lidorganisaties verzamelden gegevens over hun eigen landen.

BEVINDINGEN Het volledige rapport is te vinden op www.iheu.org en het is niet de bedoeling dat hier volledig over te nemen. Toch een paar bedenkingen. België komt er uit als een voorbeeldig land voor wat gelijkberechtiging van levensbeschouwingen betreft. Dat er even-

De strijd voor wereldse waarden is geen strijd tussen religie en atheïsme, maar tussen dwang en individuele vrijheid wel nog altijd verschillen zijn, weten wij maar al te goed. Het is zoals gezegd de bedoeling om het rapport elk jaar verder te verfijnen, zodat ook subtielere ongelijkheden zoals die bij ons opgenomen kunnen worden. Ook in 2015 zal een aangepast rapport verschijnen. Hulp welkom uiteraard! Toch is de vrijheid waarover wij hier beschikken groot genoeg om aandacht te vragen voor bijvoorbeeld het feit dat in maar liefst dertien (13!) landen het simpele feit atheïst te zijn, voldoende is om de doodstraf te krijgen. Dat is zo in de Noord-Afrikaanse landen Mauritanië, Nigeria, Somalië en Soedan, maar ook in Saudi-Arabië, Jemen, de Verenigde Arabische Emiraten, Iran, Qatar, Afghanistan, Pakistan, de Malediven en Maleisië wacht geloofsafvalligen hetzelfde lot. Wie zich schuldig maakt aan blasfemie of

16 > maart2015

godslastering riskeert in deze landen opsluiting of, opnieuw, de doodstraf. Turkije, Kazachstan en Egypte vervolgden vorig jaar schrijvers voor blasfemie en in de Verenigde Staten van Amerika kan wie zich openlijk atheïst noemt carrièrekansen mislopen. We vonden ook minder levensbedreigende ongelijkheden. Zelfs in Frankrijk, waar door de wet van 1905 een absolute scheiding van kerk en staat zou zijn. Laïcité staat er hoog in het vaandel geschreven. Toch zijn er ook hier uitzonderingen. Zo zijn gemeenten bijvoorbeeld vrij om tóch subsidies toe te kennen en is er nog steeds een concordaat met het Vaticaan voor Elzas Lotharingen (Alsace Lorraine). Bovendien zijn er – bezoldigde – aalmoezeniers in het leger.

ALLE HENS AAN DEK Uit het rapport blijkt ten slotte dat het recht op niet-geloven onder druk staat binnen de Verenigde Naties. Jarenlang hebben Rusland en Afrikaanse staten ervoor gestreden om blasfemie aan banden te leggen. Dankzij stevige tegendruk van westerse landen en (humanistische) NGO’s zijn deze pogingen tot hiertoe een halt toegeroepen. Als je weet dat Pakistan en Saudi-Arabië leden zijn van de VN-mensenrechtenraad en dat

ook Bangladesh, Nigeria en Qatar er volgend jaar deel van zullen uitmaken, dan is het duidelijk dat waakzaamheid meer dan geboden is. Het is de plicht van humanisten hier om dit aan te kaarten bij onze overheden en hen te vragen om de regeringen van die landen op de mensenrechten te wijzen. Ook ons land kan dit pro-

Uit het rapport blijkt tenslotte dat het recht op nietgeloven onder druk staat binnen de Verenigde Naties bleem in de internationale organen ter sprake brengen. Er is stof genoeg te vinden in het rapport. Het is aan ons om dit telkens weer onder de aandacht te brengen van de overheid en het grote publiek. Het persbericht bij de voorstelling van het rapport eindigde met de volgende woorden: ‘Wij verdedigen het recht om niet te geloven en houden een sterk pleidooi voor religieuze diversiteit. De strijd voor wereldse waarden is geen strijd tussen religie en atheïsme, maar tussen dwang en individuele vrijheid.’ Sonja Eggerickx, voorzitter IHEU

Sonja Eggerickx (midden), voorzitter van de International Humanist and Ethical Union.

DEGEUS

MILLENNIUM 2015 ACTUA

Bevordering van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen MILLENNIUMDOELSTELLING 3 In september 2000 ondertekenden alle leiders van de VNstaten in New York de United Nations Millennium Declaration, met het oog op het uitbannen van armoede in de wereld. Dit verdrag werd vertaald in acht doelstellingen, die stoelen op humanistische principes zoals basiseducatie voor iedereen. Maar hoe ver staan we nu? Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen onderzoekt voor De Geus de derde doelstelling: bevorderen van gendergelijkheid en versterken van de positie van vrouwen. De voorbije vijftien jaar waren de millenniumdoelstellingen belangrijk om te bepalen waar de prioriteiten liggen in de ontwikkelingssamenwerking. Door indicatoren in de gaten te houden, via het jaarlijks rapport van de VN sinds 2005, werd de evolutie zichtbaar in de domeinen die in de doelstellingen zijn opgenomen: armoede, milieu, gezondheid ... Ook de beschikbare middelen werden rond de acht doelstellingen geconcentreerd, om die te kunnen realiseren tegen 2015. Het belang van een specifieke millenniumdoelstelling rond gendergelijkheid mag dus zeker niet worden onderschat. De vraag is nu of de invulling van de doelstelling verregaand genoeg was en of de uiteindelijke situatie van vrouwen en meisjes op het terrein is verbeterd.

DOELSTELLING 3 De derde millenniumdoelstelling kan worden vertaald als ‘bevorderen van gendergelijkheid en versterken van de positie van vrouwen (empoweren)’. De opname van een specifieke doelstelling rond gender was een duidelijk signaal dat vrouwen evenveel als mannen het recht zouden moeten hebben om deel te nemen aan ontwikkeling en om er de vruchten van te plukken. Het gaf aan dat er niet van ontwikkeling

DEGEUS

kan worden gesproken zolang de helft van de bevolking wordt uitgesloten. Daarnaast erkende deze doelstelling dat de inclusie van vrouwen ook een stimulerende factor is voor ontwikkeling: vrouwen kunnen een bijdrage leveren, zowel als individu als vanuit hun specifieke situatie en ervaring. Door vrouwen niet dezelfde kansen te geven als mannen, gaat er enorm veel potentieel verloren en dat moet worden vermeden.

Vrouwen mogen dan wel steeds meer hun intrede doen op de arbeidsmarkt, ze doen dit meer dan mannen in deeltijdse jobs, met tijdelijke contracten en onder slechte omstandigheden Aan deze doelstelling werd één concreet target gekoppeld dat duidelijk inspeelt op de nood om het potentieel van vrouwen te erkennen en te ontwikkelen: ‘Genderongelijkheid in basis- en secundair onderwijs wegwerken, bij voorkeur tegen 2005, en in alle niveaus van onderwijs tegen ten laatste 2015’. Om de doelstelling en het target op te volgen, werden er indicato-

ren uitgewerkt: ‘De ratio van meisjes tot jongens in basis-, secundair en hoger onderwijs’, ‘de ratio van geletterde vrouwen tot mannen in de categorie 15- tot 24-jarigen’, ‘het aandeel van vrouwen in loondienst buiten de landbouwsector’ en ‘het aandeel van zetels dat in de nationale parlementen door vrouwen wordt bezet’. Ook hier zien we een duidelijke concentratie op het potentieel van vrouwen en meisjes, in eerste instantie door het onderwijsniveau in de gaten te houden en vervolgens door te kijken naar de deelname van vrouwen aan de economie en de politieke beslissingsmacht.

STAND VAN ZAKEN Het Millennium Development Goals Report - 2014 van de Verenigde Naties (terug te vinden op www.undp.org) geeft aan dat, wat het basisonderwijs betreft, gendergelijkheid zo goed als bereikt is. De indicator hierover drukt het percentage uit van het aantal meisjes dat naar de basisschool gaat ten opzichte van het aantal jongens. De vooropgestelde doelstelling was om tegen 2015 tussen de 97% en de 103% uit te komen. Voor alle ontwikkelingslanden samen is dit cijfer opgeklommen van 86% in 1990 tot 97% in 2012. Ook apart halen zo goed als alle ontwikkelingsregio’s de doelstelling: gaande van 92% voor ‘Sub-Sahara Afrika’ tot 100% in ‘Oost- en ZuidAzië’. Voor het secundair en het hoger onderwijs is de genderkloof groter. De doelstelling over alle regio’s heen wordt weliswaar voor het secundair onderwijs bijna (96%) en voor het hoger onderwijs volledig (99%) gehaald, maar er bestaan grote verschillen tussen de verschillende regio’s. Zo haalt ‘Sub-Sahara Afrika’

maart 2015 > 17

MILLENNIUMACTUA 2015

als slechtst scorende regio 84% voor het secundair en 64% voor het hoger onderwijs. De regio ‘Latijns-Amerika en de Caraïben’ scoort daarentegen respectievelijk 107% en 128%. Hoewel bepaalde regio’s het dus goed doen en er vooruitgang is geboekt in alle regio’s, blijft het resultaat voor andere regio’s ondermaats. Bovendien kunnen scores per regio slechte scores van bepaalde landen verbergen. De 100% van ‘Zuid-Azië’ inzake basisonderwijs betekent spijtig genoeg niet dat overal in deze regio evenveel meisjes naar school gaan als jongens. Doordat er in Bangladesh en Nepal meer meisjes dan jongens basisonderwijs volgen, wordt de slechtere score van landen als Pakistan en Afghanistan onzichtbaar gemaakt.

Ook geweld tegen vrouwen en meisjes, beperkingen van hun toegang tot bestaansmiddelen en deelname aan besluitvorming binnen alle domeinen zou hier deel van moeten uitmaken De positie van de vrouwen op de arbeidsmarkt wordt gemeten door te kijken naar het aandeel dat vrouwen uitmaken van de werknemers in loondienst (buiten de landbouwsector). De doelstelling hierbij zou natuurlijk moeten zijn om rond de 50% te zitten. De enige regio’s die in de buurt komen zijn ‘Latijns-Amerika en de Caraïben’ en ‘de Kaukasus en Centraal-Azië’ met 44% en ‘Oost-Azië’ met 42%. De andere regio’s scoren slechts tussen de 19% (‘Noord-Afrika’) en de 39% (‘Zuid-Oost-Azië’). Ook wordt er binnen de regio’s afzonderlijk maar langzaam vooruitgang geboekt in dit domein: sinds 1990 is het aandeel van vrouwen gestegen tussen de 0% en de 10%. Inzake de deelname aan politieke besluitvorming wordt er gekeken naar

18 > maart2015

het percentage zetels in nationale parlementen dat door vrouwen wordt ingenomen. Ook hier zou er moeten worden gestreefd naar de 50%. Met 21% in 2014 zijn de ontwikkelingsregio’s hier nog duidelijk van verwijderd, maar doen ze het eigenlijk maar iets slechter dan de zogenaamde ontwikkelde regio’s. Die zitten hier aan 25%. Bovendien behaalden zowel ontwikkelde als ontwikkelingsregio’s een gelijke stijging van 9% sinds 2000. Net als voor de andere indicatoren bestaat er binnen de ontwikkelingsregio’s een groot verschil. Terwijl ‘Latijns-Amerika en Caraïben’ met 26% zelfs het gemiddelde van de ontwikkelde regio’s overstijgt, behaalde ‘Oceanië’ slechts 3%. Gelukkig werd er in de meeste regio’s wel enige vooruitgang geboekt sinds 2000. In de regio ‘Noord-Afrika’ gaat het zelfs over een stijging van 21%. Ook hier is het belangrijk om zich niet te verliezen in regionale gemiddelden: terwijl sommige landen, zoals Rwanda met 60% vrouwen in het Lagerhuis, het gemiddelde optrekken, zijn er andere landen die het gemiddelde omlaag trekken. Zo zijn er 5 landen waar eind 2013 geen enkele vrouw in het parlement zetelde. Al deze resultaten tonen aan dat er vooruitgang is geboekt voor de domeinen die werden opgevolgd, maar dat verbetering nog steeds nodig is.

TEKORTKOMINGEN Ondanks de positieve effecten van Millenniumdoelstelling 3, zijn er ook heel wat tekortkomingen vast te stellen. Het begint al bij de formulering, en bijgevolg de ambitie van de doelstelling op zich. Er wordt gesproken over het bevorderen van de gendergelijkheid, niet over het bereiken hiervan. Hierdoor verbindt men zich niet tot het bereiken van resultaten, maar enkel tot het voeren van acties. Gelukkig werd dit gedeeltelijk goedgemaakt door de formulering van het target en de indicatoren die wel concrete doelen vooropstelden. Maar als je genderge-

lijkheid en empowerment van vrouwen substantieel wil bevorderen, zijn deze doelen te weinig ambitieus. In eerste instantie toont een grondige analyse van de gebruikte indicatoren aan dat ze tekortschieten om de effectieve gelijkheid binnen de gekozen domeinen (onderwijs en economische en politiek participatie) op te volgen. Zo zegt het feit dat evenveel meisjes als jongens onderwijs volgen niets over de kwaliteit en resultaten van dit onderwijs. Zeer simpel voorgesteld: evenredige deelname zal weinig impact hebben op de gelijkheid wanneer de jongens leren lezen en rekenen en de meisjes leren koken en wassen. Hetzelfde geldt voor de indicator inzake deelname aan de loondienst: vrouwen mogen dan wel steeds meer hun intrede doen op de arbeidsmarkt, ze doen dit meer dan mannen in deeltijdse jobs, met tijdelijke contracten en onder slechte omstandigheden. Ten slotte zien we dat een verhoogde aanwezigheid van vrouwen in Parlementen zich niet altijd vertaalt in een betere vertegenwoordiging van vrouwen binnen de regeringen.

Als je gendergelijkheid en empowerment van vrouwen substantieel wil bevorderen, zijn deze doelen te weinig ambitieus Het feit dat evenveel meisjes als jongens onderwijs volgen zegt niets over de kwaliteit en resultaten van dit onderwijs Daarnaast moeten we opmerken dat men gelijkheid wel wil bevorderen, maar alleen op een beperkt aantal domeinen. En hoewel de deelname aan onderwijs, loondienst en politieke beslissingsmacht van enorm belang zijn, zijn er andere domeinen die in acht moeten worden genomen als je reële vooruitgang wil bereiken. Zo zou geen enkele doelstelling die de bevordering van gendergelijkheid

DEGEUS

MILLENNIUM 2015 ACTUA

beoogt, het thema van geweld tegen vrouwen en meisjes over het hoofd mogen zien. Dit psychisch en fysiek geweld is een schending van de basisrechten van vrouwen en meisjes. Daarnaast belemmert het ook hun deelname aan andere activiteiten van het dagelijks leven.

Er wordt gesproken over het bevorderen van de gendergelijkheid, niet over het bereiken hiervan. Hierdoor verbindt men zich niet tot het bereiken van resultaten, maar enkel tot het voeren van acties Wat ook ontbreekt, is een allesomvattende visie op de toegang tot bestaansmiddelen. Naast de mogelijkheid om naar school te kunnen gaan en een eigen loon te verdienen, moeten vrouwen evenveel recht hebben als mannen op de toegang tot bijvoorbeeld grondstoffen, erfenissen en gezondheid. Ten slotte wordt deelname aan besluitvorming gelimiteerd tot het politieke niveau. De stem van vrouwen zou ook in andere domeinen, zoals de academische wereld en het maatschappelijke middenveld, meer moeten worden gehoord.

POST-2015 KADER De millenniumdoelstellingen lopen eind 2015 af. Aangezien het besef is doorgedrongen dat niet alle doelstellingen zullen worden bereikt en veel kwesties niet werden behandeld, wordt er reeds volop nagedacht over een vervolg: het post-2015 kader. Dit kader zou duurzame ontwikkelingsdoelstellingen moeten omvatten die verder gaan dan de millenniumdoelstellingen en universeel toepasbaar zijn (ook voor de zogenaamde ontwikkelde landen). Dit biedt dus een uitgelezen kans om verder te bouwen op de verworven-

DEGEUS

heden van de derde millenniumdoelstelling en om de hierboven vermelde tekortkomingen weg te werken. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen sluit zich aan bij de oproep van UN Women voor een op zich staande en ambitieuze doelstelling rond de verwezenlijking van gendergelijkheid, aangevuld met gender mainstreaming binnen de andere doelstellingen (zie ook www.unwomen.org). De genderdoelstelling zou concrete targets en indicatoren moeten bevatten die het hele spectrum van specifieke belemmeringen ten aanzien van de gelijke kansen van vrouwen en mannen bestrijkt. Zoals hierboven aangehaald, zouden geweld tegen vrouwen en meisjes, beperkingen van hun toegang tot bestaansmiddelen en deelname aan besluitvorming binnen alle domeinen hier deel van moeten uitmaken. Via gender mainstreaming zou er dan moeten worden gewaakt over de belangen van vrouwen binnen de andere doelstellingen. Armoede, gezondheid en onderwijs zijn enkele van de thema’s die binnen het nieuwe kader waarschijnlijk een eigen doelstelling zullen krijgen. Binnen deze domeinen zijn de situaties waarin vrouwen en mannen zich bevinden vaak heel verschillend. Alleen door die verschillen in acht te nemen en rekening te houden met de specifieke situatie van vrouwen bij het uitwerken van acties, kan worden verzekerd dat deze niet enkel zijn afgesteld op de situatie van mannen. Dit verhoogt bovendien ook de efficiëntie van de acties, aangezien er een groter doelpubliek wordt bereikt. Een eerste belangrijke stap voor de invoering van gender mainstreaming zou zijn dat alle indicatoren die op individueel niveau worden verzameld, zouden worden uitgesplitst naar geslacht. Zo kan binnen alle doelstellingen de evolutie per geslacht worden opgevolgd. Dit moet verhinderen dat goede resultaten in een bepaald domein eigenlijk neerkomen op een zeer grote verbetering van de situatie van mannen en jongens en een stagnatie of verslechtering van de situatie van vrouwen en meisjes.

CONCLUSIE Millenniumdoelstelling 3 was ontegensprekelijk een stap vooruit voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. De opname van een specifieke doelstelling rond gendergelijkheid toonde aan dat het belang ervan voor ontwikkeling werd erkend. Concreet leidde dit vooral tot vooruitgang in het aantal meisjes dat onderwijs volgde. De doelstelling, het target en de indicatoren waren echter te beperkt om de structurele veranderingen teweeg te brengen die nodig zijn om tot gendergelijkheid te komen. De ongelijkheid tussen vrouwen en mannen die nog steeds heerst in de ontwikkelingslanden (en wereldwijd trouwens), is hier het duidelijkste bewijs van. Omdat het om een van de eerste pogingen ging om op internati-

We moeten streven naar een aparte genderdoelstelling die de grondoorzaken van ongelijkheid aanpakt en we moeten in de andere doelstellingen steeds rekening houden met de verschillende situatie van vrouwen en mannen onaal niveau concrete engagementen met indicatoren en een deadline vast te leggen, was dit beperkte resultaat misschien wel het beste dat men toen kon verwachten. Nu zal het er echter op aankomen om de geleerde lessen toe te passen op het post-2015 kader en te streven naar een aparte genderdoelstelling die de grondoorzaken van ongelijkheid aanpakt. Daarnaast moet er ook in de andere doelstellingen rekening worden gehouden met de verschillende situatie van vrouwen en mannen (gender mainstreaming). Op deze manier kan er worden gewerkt aan een wereld waarin gendergelijkheid een realiteit is. Jeroen Decuyper, Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen

maart 2015 > 19

BAANBREKER

Een pilletje tegen angst In Baanbreker gaat De Geus in op vragen van nu. Toenemende wetenschappelijke en technologische mogelijkheden werpen immers steeds complexere vraagstukken op. Zo opent voortschrijdend inzicht in de werking van ons brein een speelveld van onvoorziene mogelijkheden. Een anti-angstpil zou bijvoorbeeld erg nuttig zijn. Denk maar aan het behandelen van het posttraumatisch stress-syndroom bij veteranen of getraumatiseerde slachtoffers van een misdrijf. Maar is zo’n pil al voor morgen? En moet je iets als angst wel chemisch behandelen, met het gevaar dat je erg ongewenste neveneffecten creëert, of volstaat psychotherapeutische behandeling? Luc Leybaert, professor aan de vakgroep Medische Wetenschappen van de UGent, werkt rond het onderdrukken van ons angstgeheugen. Hij vertelt over zijn onderzoek en exploreert de vragen die daarbij komen kijken. © Alle rechten voorbehouden.

BINNENKORT ANTI-ANGSTPIL OP DE MARKT? Komt er binnenkort een anti-angstpil op de markt? Met deze vraag kwam enige tijd geleden ons onderzoekswerk in de media. De aanleiding was een publicatie van onze onderzoeksgroep (UGent) in samenwerking met twee andere groepen (KULeuven en Universidad Andres Bello, Santiago, Chili), met daarin onze bevindingen over het onderdrukken van het angstgeheugen. Die waren wetenschappelijk interessant omdat we konden aantonen dat onze werkzame substantie niet op de zenuwcellen zélf inwerkte, maar wel op de cellen die rond die zenuwcellen gelegen zijn, de gliacellen. Dat zijn cellen die energie leveren aan de zenuwcellen, maar ook de communicatie tussen zenuwcellen onderling beïnvloeden via neurotransmitters. De substantie waarmee we werkten was een heel kort stukje eiwit (een

20 > maart2015

peptide) dat zogenaamde connexinekanalen kon remmen. Lokale injectie ervan in de amygdala van proefdieren was in staat om een nare herinnering en de daaraan verbonden reflexmatige responsen heel efficiënt te onderdruk-

Is het wel goed om het angstgeheugen te onderdrukken? De essentie van het zijn is net de blootstelling aan een gamma van prikkels die goed en slecht kunnen zijn; ze zijn de essentie van het zelfbesef ken. De amygdala is een kleine structuur in de hersenen die deel uitmaakt van het limbisch systeem, dat te maken heeft met emotionele responsen. De zenuwcellen in de amygdala zijn

Luc Leybaert: ‘Je kan ervan op aan dat als je deze (nog te ontwikkelen) middelen als pil zou innemen, de effecten op ons brein minder interessante aspecten naar voor zou brengen.’

bijzonder actief bij angst, bijvoorbeeld wanneer we naar een thriller kijken, en je kunt ze met scanners relatief eenvoudig in beeld brengen bij de mens.

PROBLEMEN Onze bevindingen waren interessant, maar riepen ook veel nieuwe vragen op. Eerst en vooral moesten we de substantie in de hersenen injecteren. Kalmeermiddelen zoals benzodiazepines hebben hetzelfde angstonderdrukkende effect wanneer ze geïnjecteerd worden in de amygdala. Maar als je deze medicatie oraal inneemt in de vorm van een pilletje, onderdrukt het niet alleen angstgevoelens maar ook veel andere hersenprocessen (onder andere de zintuiglijke waarneming) waardoor onze alertheid en ons rationeel denken

DEGEUS

BAANBREKER

naptische contacten tussen zenuwcellen door een proces dat lange-termijn potentiatie (LTP) wordt genoemd. Onderdrukken van het angstgeheugen zal dus met redelijke zekerheid ook andere vormen van geheugen aantasten, wat het onthouden van nieuw inkomende informatie en het aanleren van nieuwe zaken zal belemmeren. Wat zo specifiek is aan het posttraumatisch stress syndroom is dat de herinnering aan wat gebeurd is werkelijk in je hersenen is gebeiteld. Dit komt omdat de stresshormonen die op dat moment

ervaringen soms noodzakelijk om ons gedrag bij te sturen. De essentie van het zijn is net de blootstelling aan een gamma van prikkels die goed en slecht kunnen zijn; ze zijn de essentie van het zelfbesef en van wat het ik tot ‘ik’ maakt. Op dat vlak werkt een psychotherapeutische benadering van angst waarschijnlijk veel fijnmaziger, discreter en effi-ciënter dan een pil die tal van andere processen in onze hersenen kan beïnvloeden, ten goede of ten kwade.

BREIN EN GEEST

Chemisch ingrijpen op onze hersenen is voor sommige ziekten absoluut noodzakelijk, maar is zeker geen goed idee voor het chronisch behandelen van de kwalen van onze geest verzwakt, we loskomen van onze omgevingsindrukken en slaperig worden. De inname van kalmeermiddelen in België is groter dan eender waar in Europa en er is dus niet onmiddellijk nood aan nog een bijkomende klasse van geneesmiddelen. De zoektocht naar middelen om het posttraumatisch stress-syndroom te kunnen behandelen is nochtans interessant en het gebruik van dergelijke middelen kan onder bepaalde, tijdelijke omstandigheden nuttig blijken. Maar je kan ervan op aan dat als je deze (nog te ontwikkelen) middelen als pil zou innemen, de effecten op ons brein minder interessante aspecten naar voor zou brengen, bijvoorbeeld op gebied van ons geheugen.

ANGST EN GEHEUGEN De mechanismen die aan de basis liggen van ons geheugen zijn universeel en gebaseerd op de versterking van sy-

DEGEUS

zeer actief zijn, het vastleggen in het geheugen versterken. Om dit proces tegen te werken zou je dus wel heel erg drastisch moeten inwerken op het vermogen iets in het geheugen vast te leggen. Dit zou nefaste gevolgen hebben voor de noodzakelijke en aangename dingen die we voortdurend in ons brein willen vastleggen. Het geheugen is ontstaan in de evolutie om onze overlevingskansen te verhogen door een aanpassing van ons gedrag aan de omstandigheden. Men zegt soms dat onze hersenen zorgen voor aanpassing op korte termijn (de duur van een mensenleven) terwijl onze genen dat doen op de zeer lange termijn (meerdere generaties). Hierbij komt de vraag op of het wel goed is om het angstgeheugen te onderdrukken. Net zoals het geheugen van de aangename dingen des levens belangrijk zijn om ons te bestendigen, zijn ook de minder aangename

Onze hersenen zijn bijzonder complex en onze concepten omtrent hun werking zijn op dit ogenblik nog aan de beperkte, elementaire kant. Chemisch ingrijpen op onze hersenen is voor sommige ziekten absoluut noodzakelijk, maar is zeker geen goed idee voor het chronisch behandelen van de kwalen van onze geest. Zo zit de wetenschapper gevangen tussen enerzijds de uitdaging om die enorme schat aan nog te ontdekken zaken in

De inname van kalmeermiddelen in België is groter dan eender waar in Europa dat orgaan van anderhalve kilogram te ontginnen, en anderzijds het besef dat de bevindingen slechts kleine stapjes vooruit zijn in de richting van meer inzicht in ons zijn. Bijna vier eeuwen na de publicatie van De passie van de ziel van René Descartes, is de kloof tussen de materiële en mechanistische inzichten in het brein en de fenomenale, soepele en steeds verbazende geest die daaruit voortspruit nog steeds, en bij uitstek, een enigma dat boeit, motiveert en drijft. Luc Leybaert

maart 2015 > 21

FILOSOOF OVER FILOSOOF

Jean-Luc Nancy De Franse filosoof Jean-Luc Nancy (1940) is wereldwijd bekend, maar zijn werk blijft in ons taalgebied wat onderbelicht. Nancy werd geboren op 26 juli 1940 te Caudéran in Frankrijk. Kort nadat hij in 1962 te Parijs zijn licentiediploma wijsbegeerte behaalt, publiceert hij over auteurs als Karl Marx, Immanuel Kant, Martin Heidegger en André Breton. Die veelzijdigheid zet meteen de toon voor de uitbouw van zijn latere oeuvre dat nauw verweven is met de plaats waar hij nog steeds woont: Straatsburg. In 1968 belandt Nancy als assistent in het Institut de Philosophie te Straatsburg. Hij promoveert in 1973 bij Paul Ricoeur en wordt later maître de conférences aan de universiteit van Straatsburg. Nancy's carrière kent eind jaren tachtig een opmerkelijke demarche: hij ondergaat een harttransplantatie en krijgt af te rekenen met kanker. Deze ziekte tekent zijn carrière fundamenteel. Hij zet begin jaren negentig alle lessen stop, neemt ontslag uit zowat alle werkgroepen waarvan hij deel uitmaakt om pas in het nieuwe millennium een aantal verantwoordelijkheden terug op te nemen. Merkwaardig genoeg heeft de ziekte hem niet weerhouden om te blijven publiceren. In de jaren negentig verschijnen Nancy's hoofdwerken (die voornamelijk politieke filosofie betreffen) en eind jaren negentig schrijft hij zelfs een tekst over zijn ziekte: L'intrus.

OEUVRE EN INVLOEDEN Nancy’s eerste boek verschijnt in 1973: Le titre de la lettre, een tot op vandaag veel geciteerde kritische studie over de Franse psychoanalyticus Jacques Lacan. Lacan is nochtans niet de auteur waarnaar Nancy en co-auteur Philippe Lacoue-Labarthe het meest opkijken. Vooral Jacques Derrida maakt een grote indruk op hen. Zijn werk inspireert hen zelfs in die mate dat zij in 1980 het ophefmakende congres Les

22 > maart2015

fins de l’homme over ‘Derrida en politiek’ organiseren. Dat congres is voor Nancy en Lacoue-Labarthe de aanzet om in hetzelfde jaar een filosofisch forum op te richten voor een onderzoek naar het politieke, waarbij ze vertrekken van de noodzaak om het politieke opnieuw te denken en niet te berusten in een aantal verblindende ‘evidenties’ van onze democratie. Gedurende een aantal jaren zijn er regelmatig bijeenkomsten waarop ondermeer Claude

De nostalgische gedachte dat het vroeger beter was, dat wij iets verloren hebben wat vroeger wel aanwezig was, is een herkenbaar paradigma binnen onze cultuur Lefort en Jean-François Lyotard spreken. In 1984 wordt het centrum moedwillig opgeheven, maar de wil om het politieke en de gemeenschap aan een grondig filosofisch onderzoek te onderwerpen is nooit meer verdwenen en heeft sindsdien een centrale plaats verworven in Nancy’s oeuvre. Het artikel waarmee Nancy grote bekendheid heeft verworven is La communauté désoeuvrée (1982). Nancy’s stelling luidt dat in de kern van het westerse politieke denken een streven

terug te vinden is naar een ‘oorspronkelijke gemeenschap’. Dat is een streven dat vertrekt vanuit de gedachte dat wij ooit in een harmonieuze en intieme gemeenschap leefden, maar dat deze harmonie naderhand in verval is geraakt. Daardoor zouden wij nu leven in een onherbergzame en onpersoonlijke maatschappij die ons van onszelf heeft vervreemd. Dit politieke denkschema, aldus Nancy, is niet alleen aanwezig bij een groot aantal filosofen of politieke denkers, het is een centraal thema van onze samenleving in het algemeen. De nostalgische gedachte dat het vroeger beter was, dat wij iets verloren hebben wat vroeger wel aanwezig was, is een herkenbaar paradigma binnen onze cultuur. Op zich is die nostalgie vrij onschuldig, maar als zij het uitgangspunt wordt van een bepaalde gemeenschapspolitiek zijn er wel degelijk gevaren aan verbonden. Nancy vat het gemeenschappelijke streven naar een afgebakende en gesloten sociale identiteit of eigenheid samen onder de noemer immanentisme. Het Franse woordje immanence betekent volledig bij zichzelf aanwezig zijn, het in zichzelf gesloten zijn. In Être singulier pluriel behandelt hij de vraag hoe wij nog kunnen spreken van een ‘wij’, zonder van dit ‘wij’ meteen een substantiële en exclusieve identiteit te moeten maken. Welke zijn de condities waarbinnen vandaag nog van ‘wij’ sprake kan zijn? Van Heidegger heeft Nancy geleerd dat ons in de wereld zijn met anderen ons bepaalt nog vóór wij van individu of gemeenschap kunnen spreken. Wij zijn steeds op een bepaalde manier in de wereld geplaatst, maar deze gesitueerdheid kan nooit de basis zijn om te spreken van een natuurlijke of een oorspronkelijke gemeenschap. In tegenstelling tot Aristoteles of Plato kunnen wij ons niet langer beroepen op een vastliggende metafysische of natuurlijke

DEGEUS

FILOSOOF OVER FILOSOOF

OVER DE RUBRIEK In deze reeks belichten filosofen het gedachtegoed van hun filosofische helden. De focus ligt op de betekenis en relevantie die hun denkbeelden vandaag de dag nog hebben, en de praktische waarde ervan voor het dagelijks leven van onze lezers. orde. Evenmin is de werkelijkheid een door God geschapen geheel waarbinnen wij een vaste plaats bekleden. De moderne orde heeft sinds Nietzsche met deze zekerheden afgerekend.

Wij leven in een wereld waaraan we radicaal zijn blootgesteld aan een ‘naakte’ existentie. Waar voorheen een ‘groot verhaal’ ons leven een zin of een doel gaf, staan wij vandaag in een wereld die geen fundament heeft Zodra de gemeenschap geen ‘natuurlijk’ gegeven meer is waarin ik ‘oorspronkelijk’ vertoef wordt zij een kapitale grondvraag van de moderne politieke filosofie. Ook in onze tijd wordt de gemeenschapsproblematiek met deze vraag geconfronteerd: wat kunnen wij onder gemeenschap verstaan wanneer het niet langer gegeven is als een goddelijke gift, als een harmonieus bijeen zijn of als een identificatie met het eigen volk?

GEMEENSCHAP EN VERANTWOORDELIJKHEID De thematiek van de gemeenschap is de rode draad doorheen Nancy’s werk. Maar hij houdt zich evenzeer bezig met een hele resem andere thema’s en problemen zoals kunst, film, christendom en secularisatie. Hij gaat ook na wat klassieke politieke thema’s zoals vrijheid, rechtvaardigheid of soevereiniteit

DEGEUS

Jean-Luc Nancy (°1940)

nog kunnen betekenen in een radicaal gemondialiseerde wereld waarin de zin van die wereld niet langer boven de wereld maar in de wereld zelf is gelegen. De wereld, de existentie, is onze radicale verantwoordelijkheid. Nancy bedoelt daarmee niet dat wij altijd en voor alles op een grenzeloze manier verantwoordelijkheid kunnen en moeten dragen of dat bijvoorbeeld politieke of morele, juridische verantwoordelijkheid niet moet worden afgewogen in concrete situaties. Ook het afwegen van verantwoordelijkheid doet reeds een beroep op een voorafgaandelijke verantwoordelijkheid. Het betekent wel dat voor Nancy de concrete dagelijkse afweging van onze persoonlijke verantwoordelijkheid vertrekt vanuit wat hij noemt onze ‘archi-verantwoordelijkheid’ en dit zodra de maat voor de concrete verantwoordelijkheid niet langer a priori gegeven is in een natuurlijke orde of een door God geschapen wereld. Wij leven in een wereld waaraan we radicaal zijn blootgesteld aan een ‘naakte’ existentie, zonder nog een beroep te

kunnen doen op een vooraf gegeven fundament van die wereld. Waar voorheen een ‘groot verhaal’ ons leven wezenlijk oriënteerde en het ook een zin of een doel gaf, staan wij vandaag in een wereld die geen fundament heeft en in een existentie die niet langer beschikt over een algemene doelstelling of een zin. Juist dat is volgens Nancy de uitdaging van een mondiaal bestaan. Het is inderdaad zo dat wij vandaag overal onzekerheden tegenkomen en vaak in complexe situaties worden geworpen, maar het is helemaal niet zeker dat dit een zaak is waarover wij te klagen hebben. Ignaas Devisch

Over de auteur: Prof. dr. Ignaas Devisch is professor in ethiek, filosofie en medische filosofie. Hij is verbonden aan de Universiteit Gent en de Arteveldehogeschool. Hij publiceert zowel op het terrein van sociale en politieke filosofie als dat van de medische filosofie, sportfilosofie en ethiek.

maart 2015 > 23

VRAAGSTUK

-- BRAHIM LAYTOUSS -- °1971, Temsamane -- Studeerde islamitische studies aan het Europees Islamitisch Centrum verbonden aan de Grote Moskee te Brussel -- Is de hoofdimam van de Al-Markaz moskee in Gent (Elyzeese Velden) -- Is sinds 2009 algemeen directeur van IDARA -- Is verbonden aan het Instituut voor Marokkaanse en Mediterrane Studies (UA) -- Werkt momenteel aan een doctoraat over radicalisering bij moslims

24 > maart2015

DEGEUS

VRAAGSTUK

Brahim Laytouss Het jaar 2015 heeft geen vlotte start gekend. De aanslagen, ook de verijdelde, hebben een gevoel van angst teweeg gebracht. We zijn wakker geworden in een andere wereld waarin alles plots dichterbij komt. Gelukkig laat de moslimgemeenschap steeds meer van zich horen. Meer nog, sommigen pleiten openlijk voor een vernieuwing binnen de islam. Brahim Laytouss, door Knack gekroond tot ‘een van de invloedrijkste allochtonen in België’, vertegenwoordigt deze strekking. Hij veroordeelde homohaat en vrouwenbesnijdenis en wil ook andere taboes binnen de moslimgemeenschap bespreekbaar maken. We kennen u in de eerste plaats als een progressieve imam, u pleit voor vernieuwing en openheid binnen de islam. Tegelijkertijd neemt u het directeurschap van IDARA, het Islamic Development And Research Academy waar. Waarvoor staat dit? Idara is gegroeid uit een lokale, socioculturele vereniging die activiteiten aanbood als vrijetijdsbesteding, zoals zovele vzw’s. Daarna is het geëvolueerd naar een centrum waar men terecht kon voor lessen en lezingen. Dit was

Foto: Ria Gheldof

Een cartoonist of eender welke tekenaar moet volledige vrijheid krijgen. Het blijft wel een moeilijke kwestie. Om vreedzaam samen te leven, moet respect centraal blijven noodzakelijk om de uitdagingen van een steeds evoluerende maatschappij te kunnen aangaan. Tot vijftien jaar geleden was het bijvoorbeeld taboe om in het Nederlands te bidden. Maar als je iedereen wil aanspreken, ook jongeren, dan is dit een minimumvereiste. Vertalingen zijn echter niet voldoende. We moeten ook durven dingen in

DEGEUS

vraag stellen, open-minded zijn en iets doen met het gedachtegoed. We moeten meegaan in de evolutie. Een vernieuwing binnen de islam dringt zich op. Vernieuwing betekent: erkennen dat er zaken veranderd zijn en dat er zich complexe vragen aandienen waarop je niet altijd met een ja of nee kunt antwoorden. Dit vereist een dynamiek die van binnenuit ontwikkeld moet worden. Dat moeten we onder ogen durven zien als moslimgemeenschap. Let op, het is niet altijd gemakkelijk. Ik krijg veel kritiek. Sommigen durven verschillende onderwerpen niet ter discussie stellen. Meestal ontbreekt hen de kennis waardoor ze zich vasthouden aan verstarde meningen die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. En dat is spijtig. Met Idara richten we ons daarom meer en meer op onderzoek: durven denken en kritisch zijn is het motto. We benaderen maatschappelijke kwesties vanuit een islamitisch perspectief: vrouwenbesnijdenis, abortus, homoseksualiteit, euthanasie, afvalligheid ... Kijk, je bent als gelovige ook mens. Je moet als mens een positief element zijn in de maatschappij. We moeten de samenleving levendig houden door aangenaam samen te leven mét elkaar

in plaats van naast elkaar. We mogen zeker niet polariseren. Essentieel zijn waarden en normen en die zijn belangrijk, of je nu moslim, katholiek, vrijzinnig of wat dan ook bent. Hoe word je eigenlijk imam? Hoe zit het met de opleiding? Allereerst moet je een onderscheid maken tussen een hoofdimam en een imam. De hoofdimam wordt officieel aangesteld door de Moslimexecutieve. Er zijn 28 hoofdimams in Vlaanderen, wat niet veel is als je weet dat er 165 moskeeën zijn. Daarnaast heb je de imams die door de lokale moslimgemeenschap aangeduid worden.

Ook wij willen het radicale gedachtegoed frontaal aanvallen. Geweld mag nooit getolereerd worden Een eerste must om imam te worden, is voldoende kennis hebben over de Koran. Er is een verschil in de Turkse en de Marokkaanse traditie. Ikzelf heb een Marokkaanse achtergrond en vanuit deze traditie wordt verwacht dat je de Koran helemaal van buiten kent, dus ik heb die volledig uit het hoofd geleerd. Om te preken gelden nog strengere eisen: je moet heilige schriften kunnen interpreteren en daar zijn theologische studies voor nodig. Je moet in staat zijn om te spreken voor grote groepen (soms meer dan 1.500 mensen), een discours brengen dat iedereen kan boeien, het moet relevant en actueel zijn ... De 28 hoofdimams in Vlaanderen zijn allemaal gescreend, ze zijn gematigd en van goede wil. Maar bijscholing, bijvoorbeeld in de Nederlandse les, is bij sommigen noodzakelijk. Veel ontbreekt er nog, de vernieuwing dringt zich ook hier aan. Imams mogen geen ja-knikkers zijn, ze moeten goed kunnen argumenteren, zij moeten bij-

maart 2015 > 25

VRAAGSTUK

voorbeeld extremisten van antwoord kunnen dienen. Ideaal is een bachelor of masteropleiding aan een erkende hogeschool of universiteit. Momenteel werken we bijvoorbeeld aan een imamopleiding aan de Hogeschool Gent. Is er veel onderling contact tussen de imams? Ikzelf ben hoofdimam, maar ook voorzitter van de Unie van Moskeeën, waardoor ik de meeste imams regelmatig zie en dus ook ken. Er zijn onderlinge overlegmomenten, maar dat mag zeker meer zijn. Hoe gaat de Moslimexecutieve te werk? Worden hierin alle strekkingen vertegenwoordigd, zoals bijvoorbeeld ook de wahabitische (salafisten)? Er gaan geruchten dat er verdeeldheid heerst. De Moslimexecutieve is het officieel orgaan dat de belangen van de islamitische gemeenschap in België vertegenwoordigt. Dit is echter een louter administratieve vereniging op federaal niveau. Het is De Raad van Theologen die zich buigt over de verschillende strekkingen die vertegenwoordigd zijn. Deze Raad gaat vooral op zoek naar een evenwicht tussen de gemeenschappen. Iedereen krijgt er een stem, ook minderheden, maar ik vind het toch belangrijk om hieraan competenties te koppelen. Je moet bijvoorbeeld niet zomaar een Marokkaan aanstellen als imam louter en alleen omdat er nog geen Marokkaanse imam in Gent is.

RADICALISME U doceert ook islamitische wetenschappen en werkt aan een doctoraat over de radicalisering bij moslims (UA). Volgens VRTjournalist Rudi Vranckx heeft het Westen hier deels schuld aan. Hij verwijst naar een slecht internationaal beleid: we sturen gevechtsvliegtuigen naar Libië en Irak, we doen niets aan de bezettingen in Gaza, we laten dictators in verschillende landen zomaar doen. Deelt u deze mening? Absoluut, dit zijn zaken die we niet over het hoofd kunnen zien. Het Westen

26 > maart2015

weegt met twee maten en twee gewichten. Waarom werd in Syrië zo laat ingegrepen? Hiermee zou er op politiek vlak rekening gehouden moeten worden. Extremisten halen net die dingen aan om jongeren aan te trekken, in de zin van ‘zie je wel wat ze ons aandoen’.

tische weg iets kunnen veranderen. Maak gebruik van je rechten om je te verdedigen tegen beledigingen, participeer aan het politieke leven. Dit komt te weinig aan bod binnen de educatie, we moeten hen hier meer bewust van maken.

Terwijl de context misschien helemaal anders is. Ook het generaliseren van wat het Westen is, valt te betreuren. Want, wat is dat, ‘het Westen’? Is dat mijn buur, mijn collega? We mogen niet veralgemenen en dat is net wat er gebeurt vanuit bepaalde moslimkringen. Ook worden niet altijd de juiste nuances gelegd. Er sterven twaalf mensen tijdens een aanslag in Frankrijk en de hele wereld staat in rep en roer. De

Wat zijn volgens u de oorzaken van het radicalisme in België? Het zijn er meerdere. Het socio-economische aspect kan niet ontkend worden. Als je opgroeit in armtierige wijken, geen job vindt en geen perspectieven ziet, ben je al snel een vogel voor de kat. Uiteraard is er ook een religieus aspect aan verbonden. Veel moslims hebben een oppervlakkige kennis van de islam en hanteren een interpretatie die niet strookt met de kern van deze religie. Ook de internationale gebeurtenissen, die we net vernoemd hebben, werken het extremisme in de hand.

Hier en daar hoor je de vrees dat de installatie van een Belgische islam zou leiden tot meer godsdienstigheid en religiositeit binnen de maatschappij, maar dat is het net niet dag erna worden duizend mensen in Nigeria uitgemoord door Boko Haram, er wordt amper aandacht aan besteed. De context is uiteraard anders: dit is geen oorlogsgebied, de aanslag deed zich voor op een redactie waar iedereen gewoon aan het werk was. Het gevaar schuilt in de veralgemeningen en in de vergelijkingen die men maakt. Zeker nu iedereen toegang heeft tot het internet. Maar dat neemt niet weg dat er ongenoegen heerst op het gevoerde internationale beleid en dat de grote internationale instellingen zoals de Verenigde Naties en de NAVO nog een lange weg af te leggen hebben. Niet alles verloopt volgens het boekje. Dat ga ik niet ontkennen. Wij, als mensen, doen uiteraard niet mee aan het spel tussen de grote wereldmachten. Maar het is wel onze taak om jongeren die over de schreef gaan op het matje te roepen. We moeten hen aantonen dat ze via democra-

Wat zijn de risicogroepen? Het meest kwetsbaar zijn jongeren, die sowieso al ontvankelijker zijn voor extremen en makkelijk meelopen. Maar ook kinderen vormen een risico. Ik ben net terug van een conferentie in Istanboel, waar het probleem van straatkinderen aangekaart werd. In Istanboel leven 40.000 kinderen op straat, zonder toegang tot onderwijs. Wereldwijd leven miljoenen kinderen in dezelfde

Het Westen weegt met twee maten en twee gewichten. Waarom werd in Syrië zo laat ingegrepen situatie, soms nog erger. Ze worden geconfronteerd met gruwelijke oorlogsmisdaden en kunnen zich niet ontwikkelen zoals een normaal kind. Dat is een tragische situatie. Als we hieraan niets doen, zijn dat allemaal tikkende tijdbommen. We moeten dringend op zoek gaan naar oplossingen.

EEN BELGISCHE ISLAM Jaak Raes, hoofd van de staatsveiligheid, pleit nu voor een Belgische islam, met in ons land gevormde

DEGEUS

VRAAGSTUK

imams en moskeeën die autonoom werken. Schaart u zich achter dit idee van een Belgische islam? Natuurlijk is dat een goed idee. We hebben ook geen andere keuze als moslim. Net daarom pleit ik voor een wetenschappelijk gefundeerde opleiding voor elke imam, in de vorm van een bachelor of master. Er moet gesleuteld worden aan een methodologie die past binnen de islamwetenschappen, uitgewerkt door academici. Er zijn hierover al heel wat boeken verschenen. De discussie binnen de moslimgemeenschap is ondertussen volop aan de gang en dat is positief. Hopelijk kan er echt werk van worden gemaakt, want alleen een collectief gedragen vernieuwing zal gezag en autoriteit verkrijgen. Uiteindelijk zal dit proces

alleen maar vruchten afwerpen. Gelukkig worden we hierin gesteund door verschillende instanties. We organiseren onder meer congressen, samen met verschillende organisaties en onderzoekscentra. Dit is echt nodig, want een islam in Europa is niet hetzelfde als een islam in Azië of in Afrika, alleen al omwille van de geografische en de culturele verschillen. Waarom zouden we in de leerboeken op school pakweg Senegal als voorbeeld moeten nemen en niet Brussel? Maar elke evolutie vraagt natuurlijk tijd en de nodige personen. Hier en daar hoor je de vrees dat de installatie van een Belgische islam zou leiden tot meer godsdienstigheid en religiositeit binnen de maatschappij,

Brahim Laytouss: ‘Je moet als mens een positief element zijn in de maatschappij. We moeten de samenleving levendig houden door aangenaam samen te leven mét elkaar in plaats van naast elkaar. We mogen zeker niet polariseren’.

maar dat is het net niet. Kijk, als gelovige en als mens moet je de regels van je overtuiging respecteren. Diversiteit mag, maar het mag geen aanzet zijn om te ‘shoppen’ binnen de koran of andere religieuze teksten, het zogenaamde knip- en plakwerk. Dat is wat jongeren in onze steden vandaag doen, ze pikken

Wereldwijd leven miljoenen kinderen op straat. Ze worden geconfronteerd met gruwelijke oorlogsmisdaden en kunnen zich niet ontwikkelen zoals een normaal kind. Als we hieraan niets doen, zijn dat allemaal tikkende tijdbommen er à la carte uit wat hen past en houden zich vast aan slogans. Er is net meer nood aan een degelijke kennis van hun levensbeschouwing, want laat ons niet vergeten dat de terroristische aanslagen zeker ook niet ten goede komen aan de islamitische gemeenschap.

Foto: Ria Gheldof

LEVENSBESCHOUWELIJKE VAKKEN OP SCHOOL

DEGEUS

De staatsveiligheid gaat op korte termijn nauwer samenwerken met het lokale niveau. In de media werd al gespeculeerd over de belangrijke rol van islamleerkrachten en islamconsulenten in gevangenissen. Zij kunnen tijdig signalen opvangen en de betrokken instanties verwittigen. Vallen zij onder de bevoegdheid van de Moslimexecutieve, staat deze organisatie bijvoorbeeld in voor de inspectie van de lessen islam in scholen? De Moslimexecutieve is er voor bevoegd, maar heeft geen middelen om dat te doen. Dit is een administratieve organisatie. De aanstelling van de imam is wel een federale bevoegdheid, maar de werking van de moskee is lokale materie. Regionaal hebben we een aantal Unies van Moskeeën. De Moslimexecutieve kan daarom niets verwezenlijken zonder de hulp van de lokale gemeenschap. Er is

maart 2015 > 27

dus meer nodig, ook hier dient een herstructurering zich aan. De Raad van Theologen bijvoorbeeld situeert zich op nationaal niveau en heeft geen verdere onderverdeling. Het zou goed zijn om alle raden en commissies zowel federaal, regionaal als lokaal te implementeren. Hierdoor kunnen jongeren lokaal meer oor krijgen. Maar ik maak nu uiteraard een eenvoudige schets.

Foto: Ria Gheldof

VRAAGSTUK

Maar wie staat dan in voor de inspectie op school? Momenteel staat het Centrum Islam Onderwijs (CIO) hiervoor in. Daarnaast zijn zij ook verantwoordelijk voor het vastleggen van de leerplan-

Ik ben geen voorstander van islamitische scholen. Dit zou een gevolg kunnen zijn van het afschaffen van de levensbeschouwelijke vakken ten voordele van LEF. Willen we dat? nen, voorstellen van didactisch materiaal, enzovoorts. We hebben al een paar keer met hen samen gezeten om de leerboeken aan te passen aan de Belgische context en aan vandaag, we kunnen niet meer blijven werken vanuit alleen maar een Turkse of Marokkaanse achtergrond. Kinderen moeten in de basisschool een keuze maken tussen de verschillende levensbeschouwingen. Naar aanleiding van de recente aanslagen klinkt de oproep om de lessen te vervangen door één gemeenschappelijk vak zoals voorgesteld door professor Patrick Loobuyck (LEF), steeds luider. Bent u hier ook voorstander van? Ik ken Patrick Loobuyck natuurlijk en ik heb veel respect voor hem. Hij heeft veel humanistische visies die passen binnen de islam. Ik ben echter geen voorstander van dit idee. Er is meer debat nodig vooraleer we zo’n vak installeren. Ik vind ook niet dat men dit moet politiseren.

28 > maart2015

Brahim Laytouss: ‘Er sterven twaalf mensen tijdens een aanslag in Frankrijk en de hele wereld staat in rep en roer. De dag erna worden duizend mensen in Nigeria uitgemoord door Boko Haram, er wordt amper aandacht aan besteed.’

Hebben we nood aan een pluralistische benadering binnen onze vorming? Jazeker. We kunnen bijvoorbeeld pluralistische activiteiten organiseren op school. Hieraan kan zelfs een vastgelegd percentage gekoppeld worden binnen de leerplannen. Als islamleerkracht ging ik met mijn leerlingen sowieso ook langs bij de leerkrachten godsdienst en moraal. Maar een analyse van wat we willen bereiken en van wat vandaag reilt en zeilt in alle levensbeschouwingen, is wel noodzakelijk. Ook moeten we goed nadenken over het alternatief dat we bieden. Zomaar alles afschaffen is nogal bruusk. Stel dat LEF er komt, houdt dit een verbetering van het gedachtegoed in? LEF kan volgens mij wel bestaan naast de levensbeschouwelijke vakken, zonder de afschaffing ervan. Binnen de vrijzinnige gemeenschap heerst ook onenigheid, niet iedereen is blij met dit voorstel. Het voordeel van LEF is dan wel dat leerlingen niet meer worden opgedeeld in hokjes en dat ze elkaars overtuiging beter leren kennen. Thuis kan het eigen geloof meegegeven worden.

Als het geloof zich enkel situeert in de privésfeer en niet meer op school, neem je het wetenschappelijk aspect weg. Ook het kritisch beleven van een geloofssituatie is iets dat voornamelijk in de klas aan bod moet kunnen komen. Een leerling moet durven vra-

We moeten ook durven dingen in vraag stellen, open-minded zijn en iets doen met het gedachtegoed. We moeten meegaan in de evolutie gen stellen aan zijn islamleerkracht, hij moet er mee in discussie kunnen gaan. Ter vergelijking: een moskee is geen school. Een moskee geeft adviezen, maar je kan er geen vragen stellen naar onderbouwing toe. Radicaliserende jongeren moet je net hun oppervlakkigheid wegnemen, door diepgaande gesprekken aan te gaan, door hen te confronteren met teksten. Ik ben echter geen voorstander van islamitische scholen. Dit zou bijvoorbeeld een gevolg kunnen zijn van het

DEGEUS

VRAAGSTUK

afschaffen van de levensbeschouwelijke vakken ten voordele van LEF. Maar hiermee verschuif je enkel het probleem. Willen we ook islamitische politieke partijen? Ik denk het niet.

INTERLEVENSBESCHOUWELIJKE DIALOOG In Gent bestaan enkele initiatieven om het begrip en de dialoog tussen verschillende levensbeschouwingen te stimuleren. De Gentse scholen bijvoorbeeld bezoeken op hun Interlevensbeschouwelijke Dag een moskee, een kerk, een synagoge en een vrijzinnig centrum, zoals het Geuzenhuis. Maar is er geen gevaar dat de stereotypen net bevestigd worden? Aan welke voorwaarden zou een interlevensbeschouwelijke dialoog moeten voldoen om volgens u zinvol te zijn?

De 28 hoofdimams in Vlaanderen zijn allemaal gescreend, ze zijn gematigd en van goede wil. Maar bijscholing is bij sommigen noodzakelijk. De vernieuwing dringt zich ook hier aan We gaan niet echt tot de diepte, maar ik ervaar schoolbezoeken wel als zinvol. Maar het is inderdaad niet voldoende. We moeten nadenken over hoe we als samenleving naar elkaar kunnen toegroeien. Dit kan door frequenter samen te komen en ook andere soorten activiteiten aan te bieden. Maar moet dit opgelegd worden door de staat? Volgens mij niet. Het moet juist uit de mensen zelf komen, door bijvoorbeeld buurtfeesten te houden, maar ook simpelweg door op te groeien met kinderen uit een andere achtergrond. Om zoveel mogelijk mensen mee te krijgen in dit project, moeten we aan de basis werken, samen bottom-up, zo groeit het vertrouwen. Veel kan dus voortvloeien uit de vrijetijdsbesteding, hoewel de verzuiling ook in veel vrijetijdsorganisaties merkbaar is.

DEGEUS

VRIJE MENING EN RESPECT De meeste moslims hebben de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo veroordeeld, sommigen voelen zich op hun ziel getrapt. Ook bij niet-gelovigen leeft deze discussie: de ene vindt dat de vrijheid van meningsuiting altijd primeert, de ander stelt zich de vraag of het nu echt nodig was om nog meer olie op het vuur te gooien door opnieuw een Mohammedcartoon te publiceren. In Guinee bijvoorbeeld werden kerken in brand gestoken en kwamen verschillende mensen om. Wat is uw mening? Een cartoonist of eender welke tekenaar moet volledige vrijheid krijgen. Ik ben ervan overtuigd dat een cartoonist niet doelbewust mensen wil kwetsen of groepen wil viseren. Moeten wij ons altijd aangesproken voelen? Is dat wel op ons gericht? Het blijft wel een moeilijke kwestie. Om vreedzaam samen te leven, moet respect centraal blijven. Maar niets verantwoordt deze afschuwelijke aanslagen. Hoe komen jongeren tot zo’n gedrag? Meestal hebben ze al een crimineel verleden. Ze zijn geïmmigreerd of in België geboren, ze missen sociale controle, hun ouders hebben weinig gezag. Radicale jongeren zien deze aanslagen als een precedent en dat is nog gevaarlijker. Ze merken op dat de strijders – die ze als helden zien – veel aandacht krijgen. De media spelen hierin ook een grote rol. Het is jammer dat een paar individuen zoveel angst kunnen creëren in een maatschappij. Volgens islamexpert Sophie Makariou verbiedt de Koran het afbeelden van Mohammed helemaal niet. (DM, 20/01/2015). Eén van de eerste beeltenissen van Mohammed stamt uit 1307 en wordt bewaard in de bibliotheek van Edinburgh. Vanwaar dit verbod ineens? Het gaat niet over de afbeelding, wel om de bespotting. Soennieten verbieden het uit respect. Bij de Sjiieten wordt deze discussie al langer gevoerd en is het soms wel toegestaan, kijk maar naar de filmindustrie. Bepaalde oriëntalisten hebben de profeet ook in

boeken afgebeeld. De vergoddelijking van islamitische figuren is altijd een verbod geweest. Je kan God niet omvatten, het ligt buiten de zintuigen. Men gelooft echt in de profeet, daarom ligt het zo gevoelig. Mohammed was een mens die het goed meende met de ander, hij kwam met een boodschap. Hij heeft een belangrijke functie binnen de islam. Hij wordt gezien als een leraar, die ons richting geeft. Daarom verdient hij alle respect. Door hem te reduceren tot een foto, een beeld of om het even wat, wordt hij gedesacraliseerd, je doet hem te kort. In een moskee vind je dan ook geen afbeeldingen van mensen, je ziet geen beelden. Bij ons staat het woord centraal, de muren worden met kalligrafie en motieven versierd.

HET VOORDEEL VAN DE TWIJFEL Hoe ziet u de toekomst? Bent u hoopvol of deelt u de huidige angst voor terreur? Ik blijf optimistisch, maar hoop tegelijkertijd dat de politieke wereld zich bewust is van de ernst van de zaak. Enkel focussen op veiligheid en repressie is niet voldoende. Positief is dat de moslimgemeenschap meer gehoord wordt en ik hoop dan ook dat onze vernieuwingsoperatie tot een geruststelling leidt bij de publieke opinie. Maar we moeten uiteraard nu, vandaag, er echt werk van maken om deze progressie te bereiken. We hebben al heel wat ideeën klaar, allemaal uitgewerkt met professionele experten. We hopen op voldoende steun van de verschillende overheden. Geef ons het voordeel van de twijfel. Ook wij willen het radicale gedachtegoed frontaal aanvallen. Geweld mag nooit getolereerd worden. Ook rekenen we erop dat iedereen de dingen in het juiste perspectief ziet. De aanslagen, ook de vermoedelijke, werden niet gepleegd of voorbereid door moslims, maar door criminelen met een moslimachtergrond. Zij vertegenwoordigen niet de mainstream moslim in Europa. Bedankt voor dit gesprek. Griet Engelrelst

maart 2015 > 29

RUBRIEKTITEL POËSTILLE PODIUM

Heimwee naar de barricaden PROSPER DE SMET VOCHT TEGEN HET KAPITAAL Prosper De Smet (1919-2005) was vertrouwd met alle aspecten van het letterwerk. Opgeleid als letterzetter, promoveerde hij in de schrijverij. Dertig jaar was hij verbonden aan de socialistische partijkrant Vooruit; toen die in 1978 ter ziele ging, werkte hij voor De Morgen. Voor beide kranten schreef hij cursiefjes onder de schuilnaam P(olke) Pluim (ook: Pluym). Hij was als auteur even vruchtbaar als veelzijdig: hij publiceerde recensies, toneel, verhalen, realistische en deels autobiografisch geïnspireerde romans. En vier bundels poëzie.

de reeds genoemde bundel Verzen met voeten blijkt dat hij (we mogen het lyrisch subject hier probleemloos met de dichter vereenzelvigen) ‘het licht had willen zien bij een volk / dat de vreugde uitbundig beoefent, / dat een lach als een daverende hemel heeft / en zelfs droefheid in zangen en dansen beleeft.’ Met name ‘bij de altijd vriendelijke Polynesiërs’.

Gecharmeerd door zijn stille, zeer ‘menselijke’ en vaak geestige gedichten, vooral door zijn poëtisch klapstuk Aan de voet van ‘t Gravensteen (1958), het relaas van de tragikomische confrontatie van de dichter Prosper De Smet met de Dood, belde ik hem op, ergens in de jaren 1970, met het verzoek voor een afspraak: ik wilde hem interviewen over zijn poëzie. Hij reageerde niet onvriendelijk, maar terughoudend: ‘Ik heb niet de pretentie mij dichter te noemen.’ Ik was verrast, want in zijn werk voert hij zichzelf herhaaldelijk als dichter op. Er werd geen afspraak gemaakt, ik heb hem nooit ontmoet.

Maar ik kwam ter wereld als Gentenaar, in een land waar de hemel, laag en zwaar grijze stenen kweekt en een stug volk. Ik vond hier niemand mij verwant. Ik was zolang een dissonant. Nu wordt mijn lach voorbarig grijs.

Hij moet een bescheiden, pretentieloos mens zijn geweest. In Verzen met voeten (1963) zegt hij: ‘Ik ben een dichter van bescheiden zang’ en in Nawoord, het laatste gedicht uit zijn laatste bundel Gekke gedachten, stille gepeinzen (2000): ‘Zo goed kan ’k niet schrijven / dat ik onverstaanbaar ben, / de woorden zij spreken / als ze vloeien uit mijn pen. ( ) Ik faalde in ’t streven / naar de grote poëzij.’ Ondanks zijn sociaal engagement was hij kennelijk ook een eenzaam man, of een einzelgänger. Uit de Klacht uit

30 > maart2015

En het blijkt ook dat hij, hoewel hij in Gent werd geboren, er leefde, werkte en stierf (door een ongeval), er niet gelukkig was.

regels geformuleerd: ‘Voor u loont iedere strijd, / rechtvaardigheid.’ Modern, postmodern en experiment, het is allemaal aan hem voorbij gegaan. Hij schreef, zoals hij zelf zegt, inderdaad ‘… gedichtjes / op grootvaders wijze, / met voetjes en rijmpjes / als poëtische spijze.’ Rijmen kon hij schijnbaar moeiteloos, zonder dwang. Misschien had hij, als hij een eeuw eerder was geboren, met zijn aanleg en herkomst – zijn vader was dokwerker – de Vlaamse evenknie van Georg Weerth (1822-1856) kunnen worden, de man die Friedrich Engels registreerde als ‘de eerste en belangrijkste dichter van het Duitse proletariaat’. Prosper De Smet was een illusieloze man van goede wil. En een pacifist. We moeten hem niet vergeten.

Niet zonder bitterheid eindigt hij met een vraag: ‘Misschien mag ik mijn schade inhalen / in het Paradijs?’ Het is, om een uitdrukking van Paul Rodenko te gebruiken, poëzie van het echec, mentaal verwant aan het traditionele, van melancholie doordrongen werk van J.C. Bloem en H.W.J.M. Keuls, zoals deze strofe duidelijk maakt: Wat leefde gevaarlijk en groot, heeft méér genoten en geleden. Ik koos de kleine zekerheden, blijf lijdzaam toezien hoe mijn boot de richting inslaat van de dood. Steeds onvoldaan – maar toch tevreden. Het gedicht uit dezelfde bundel dat hier onder de aandacht wordt gebracht is de berustende biecht van een nostalgische, ontgoochelde idealist. Zo zijn er velen. Maar wat overeind bleef is het credo, opvallend in twee geïsoleerde

Renaat Ramon

IDEALEN Nog kan mijn hart soms – door wapperende vlaggen gewekt, of door flarden van vergeelde zangen – plots zingend opstijgen van verlangen naar de revolutie, de goede, rode revolutie uit mijn jeugd: door golven broederschap waden naar ouderwetse barricaden, waarop het volk met pet en ideaal wanhopig vecht tegen het kapitaal. Voor u loont iedere strijd, rechtvaardigheid. Aan oude dromen is geen ontkomen, maar het hart wordt snel weer wijs. Ontnuchterd zie ik de wereld in dagelijks grijs, en dooreengemengeld goeden en kwaden, langs beide kanten van de barricaden.

DEGEUS

COLUMN RUBRIEKTITEL PODIUM

Gegijzeld maar niet onthoofd En plots stond ze daar, het verre nichtje waarop ik ooit hevig verliefd was toen ze nog een flower powermeisje was. Onaangekondigd, goed en wel voor mijn deur, ondertussen vijfenveertig jaar later en rijkelijk in volume toegenomen. Er volgde een overrompeling van excuses: sorry dat ik hier zomaar sta, ik ken je e-mailadres niet, je antwoordt nooit op je GSM (dat zal wel, ondertussen ben ik aan mijn zevende exemplaar toe), ik vind nergens je telefoonnumer (vast toestel al lang overboord gegooid), maar ik was toevallig in de buurt, enzovoort.

Naarmate de dag vorderde kreeg het bezoek meer en meer de vorm van een beleg. Bellen en kloppen waren verstomd, maar ik hoorde hoe ze van alles uit de auto laadden en zich installeerden op mijn gazon. Rond twee uur sloop ik naar het toilet om door het raampje een blik op te vangen van de belegering. De schurken zaten op klapstoeltjes te picknicken. Ik zat op de plee diep na te denken over de te volgen strategie om het onheil te bezweren toen plots het rood aangelopen gezicht van Xavier aan het raampje verscheen. ‘Heb je me nou, daar zit ie, zie je wel, daar zit ie!’

In onze tijd (de hoofdredacteur heeft me nog zo gewaarschuwd: Willem, let op dat je column niet altijd maar over de sixties en seventies gaat, maar ik ben een soixante-huitard en daar moet de lezer leren mee leven, ja toch, lezer?) verliep het bezoek van vrienden altijd onaangekondigd. Ze stonden daar plots, op een doordeweekse dag, liefst op het moment dat je net in bad of op de plee zat. Ontwapenend, met een fles wijn of een krat bier. Binnenvallen. En zuipen, roken en blijven hangen tot een stuk in de morgen, zodat je onfris en wankelend de werkvloer betrad. En omgekeerd: als we zin hadden in een leuk avondje gezwets en een beetje drinkgelag, sprongen we in de auto en we deden de adressen van de vrienden. Gewoon aanbellen. Niets getelefoneer of overleg vooraf. Echte bezoeken, geen virtuele zoals vandaag. Niet een beetje chatten op facebook of twitteren, neen, gewoon fysiek binnenvallen en overrompelen.

Ik kreeg nauwelijks de tijd om de deur te openen. Ze vielen tegelijk binnen, liepen richting keuken en trokken de koelkast open. ‘Mogen we dat gebraden kippetje, we zijn uitgehongerd, man!’ Ondertussen daalde zijn vriendin – een opgepepte blondine met vervaarlijk lange karmijnrood gelakte nagels – de keldertrap af, op zoek naar wijn. Xavier legde vriendelijk uit dat ze op terugreis van het zuiden waren en plots het lumineuze idee opvatten om, vermits ze nu toch op doorreis waren in België, mij te verrassen met een bezoek. ‘Maak je geen zorgen, je hoeft niets te doen, we blijven maar enkele dagen.’

Het vreselijkste onaangekondigd bezoek ooit was dat van de Hollander Xavier Sasmans. Ik had de brave man leren kennen tijdens een bezinningsweek in de Benedictijnenabdij van Oosterhout. Ik zat daar om te filosoferen, hij omwille van een depressie. Later nodigde hij me uit in zijn piepklein flatje in Amsterdam. Wat maakte het toen allemaal uit? We waren best tevreden met een veldbed en bleven er dagen bivakkeren om het toen nog zeer opwindende Amsterdam te verkennen. Vele jaren later kwam ik op een stralende zomermorgen om zeven uur thuis, ladderzat en ziek van de Gentse Feesten. Ik was amper in een licht comateuze slaap gesukkeld toen een auto knarsend het grind opreed. Open- en dichtslaande portieren. Doordringend geschel van de huisbel. Voetstappen rond de fermette. Ik hield me angstig gedeisd onder de dekens. Gebons op de deur. Geklop op de luiken. Een mannenstem, een Hollander: ‘Nou, ie moet thuis zijn, zijn auto staat toch voor de deur?’ Een vrouwenstem, over en weer geloop, morrelen aan de achterdeur. ‘Nou, kijk eens aan, er staat een pan met kip op het fornuis. Moet ie toch thuis zijn?’ Xavier Sasmans, nu herkende ik zijn stem. Dit kon niet waar zijn. Zomaar, onaangekondigd! Dus bleef ik stijf onder de dekens liggen, hopend dat ze spoedig zouden vertrekken.

DEGEUS

Saartje, zo heette de seksbom, nam ondertussen bezit van mijn telefoontoestel en belde de halve wereld rond. Xavier van zijn kant inspecteerde mijn bibliotheek, legde de Zevende van Beethoven op (keihard) en zoop mijn laatste pilsjes op. Saartje zat zingend en kettingrokend in bad. Ze had ongewoon grote tieten, zoals de Hollanders dat zo plastisch uitdrukken. Tegen de avond was mijn wijnkelder geplunderd, de diepvriezer geledigd en zat het stel voor de TV te zappen. ‘Doe maar alsof je thuis bent, Willem’ grapte Sasmans. Tegen bedtijd, nog steeds in de ban van een hevige kater, werd ik verbannen naar het logeerkamertje. De hele nacht denderde rock and roll door de huiskamer, Saartjes sardonische lach weerklonk eindeloos en Xavier blies de sigarettenrook tot in de kleinste spleten van de houten zoldering. Ik had de hele nacht om na te denken hoe ik aan deze nachtmerrie een einde kon maken. Goed, ik zou ze gewoon bij het ontbijt zeggen dat ik moest vertrekken, gaan werken, en zo zouden ze wel opkrassen. Xavier was lustig koffie aan het zetten en ik hoorde hoe Saartje de douche liet spetteren. ‘Nou, geen probleem man. Ga jij rustig werken, ondertussen houden we de boel hier wel in de gaten.’ Ik bleef drie dagen en nachten weg, overtuigd dat ze al lang zouden zijn opgekrast. Xavier kwam me bij de oprit vriendelijk lachend tegemoet. Wijzend op zijn aftandse Renault: ‘Ie doet het niet meer. Mogen we jouw autosleutels, Willem? Gewoon om wat boodschappen te doen.’ Willem de Zwijger

maart 2015 > 31

FILM

Het ultieme genie Een genie is iemand met een bijzondere begaafdheid die ver uitsteekt boven het gemiddelde of normale. In het algemeen is deze begaafdheid op meer dan één gebied aanwezig. Een exacte grens aangeven tussen normaal, begaafd, hoogbegaafd en geniaal is natuurlijk een kwestie van persoonlijk oordeel. Er zijn genieën op allerhande gebieden en mensen die een extreme, enkelvoudige hoogbegaafdheid vertonen. Deze genieën, zo leert ons het verleden, waren en zijn niet altijd de meest aangename mensen om mee samen te leven. Zowel Mr. Turner als The Imitation Game plaatsen hoogbegaafde mensen in de kijker die op hun vakterrein grootse dingen bereikten, maar in het dagdagelijkse leven nu niet direct het zonnetje in huis waren.

Mr. Turner

De schilder had een radicaal democratisch idee over kunst. In een tijd dat schilderijen bekijken voorbehouden was aan de rijken, behalve in een handjevol public galleries zoals de Londense National Gallery en het Louvre, weigerde Turner aan die rage mee te doen. Hij vond dat z’n schilderijen niet moesten verstoffen in privécollecties maar dat ze voor iedereen, rijk en arm, toegankelijk moesten zijn, waardoor hij (ook al was hij nog zo gierig) heel wat fortuin aan zich heeft laten voorbijgaan.

omdat hij toen nog realistisch schilderde. Later wilde hij zich wel eens verliezen in een hysterisch aquarelleren, en van die vage abstracties moest het grote publiek minder hebben.

Mr. Turner zweeft heel kunstzinnig tussen het benauwde Victoriaanse decor met gekostumeerde personages, tegenover de lyrische ruimte die Turner in z’n kunst schiep Mike Leigh heeft heel bewonderenswaardig de mystiek rond William Turner kunnen behouden door duidelijk te tonen dat hij hem niet alleen als kunstenaar fascineert, maar ook als

mens, en vooral het contrast daartussen. Mr. Turner zweeft kunstzinnig tussen het benauwde Victoriaanse decor met gekostumeerde personages, tegenover de lyrische ruimte die Turner in z’n kunst schiep. Leigh heeft opnieuw een meesterwerk afgeleverd waarin scenario, soundtrack, fotografie en cast de perfectie benaderen. Voor zijn vertolking van de met zichzelf worstelende, kwetsbare figuur van William Turner kreeg Timothy Spall op het filmfestival van Cannes in 2014 de prijs voor de beste mannelijke vertolking.

‘Mr. Turner’, regie: Mike Leigh. Met: Timothy Spall, Paul Jesson, Dorothy Atkinson, Marion Bailey, Karl Johnson, Ruth Sheen, Sandy Foster, e.a. Verenigde Staten/Groot-Brittannië, 2014, 150 min.

William Turner, ook de ‘schilder van het licht’ genoemd, was wellicht één van de grootste Britse schilders uit de geschiedenis. Toch werd zijn levensverhaal tot nu toe niet verfilmd. De bekende Britse regisseur Mike Leigh (Lies and Secrets, Vera Drake) wou dit hiaat opvullen en hem een plaats geven in het pantheon van grote schilders. Turner was een genie, maar de regisseur borduurt niet alleen daarop voort. Hij toont Turner als fenomenaal schilder, maar ook als de complexe man die hij nu eenmaal was: iemand die heel opvliegend, arrogant, gierig, nors en onvriendelijk kon zijn en weinig respectvol met vrouwen omging. Hij leidde een dubbelleven met een vrouw waarbij hij twee dochters verwekte.

Vooral Turners vroege werk viel bij de gewone man en vrouw in de smaak,

32 > maart2015

DEGEUS

FILM

The Imitation Game De Britse wiskundige Alan Turing (Benedict Cumberbatch) heeft tijdens zijn leven veel belangrijk werk verricht. Het belangrijkst zijn zonder twijfel zijn theoretische vorderingen op het gebied van de berekenbaarheid geweest, en de Turingmachine, een mechanisch model voor een computer. Turing werkte in de Tweede Wereldoorlog voor de Britse crypto-analytische dienst, de Government Code and Cipher School in Bletchley Park, die de gecodeerde berichten van de Duitsers moest zien te ontcijferen. De Duitsers gebruikten voor zowel het coderen als decoderen hun Enigma-apparaat, waarvan de instellingen dagelijks om middernacht werden gewijzigd zodat het achterhalen ervan alleen zin had op de dag zelf. Door met pen en papier te puzzelen was dat niet haalbaar. Turing kwam op het idee om hiervoor een machine te bouwen, de bombe, maar ook daarmee

De Noorse regisseur Morten Tyldum, maakte met zijn oerdegelijke film The Imitation Game zowel een spannend historisch document als een intrigerende karakterstudie van Turings leven en werk ging het niet snel genoeg. Zijn superieuren werden ongeduldig en wilden Turing ontslaan, maar door handig gebruik te maken van de systematiek in de berichten, met veel voorkomende termen zoals ‘Hitler’, lukte het uiteindelijk wel. Om te vermijden dat de Duitsers erachter zouden komen dat hun systeem gekraakt was, moest met die ontcijferde informatie (Ultra genoemd, van ultra-geheim) zo behoedzaam mogelijk worden omgesprongen. Het hele project, en dus ook Turings formidabele prestatie, moest ook na de oorlog geheim blijven. Turing kreeg nooit de roem en erkenning die hij verdiende. Bovendien werd Turing in

DEGEUS

1952 veroordeeld voor homoseksuele handelingen (die dan nog strafbaar waren in Engeland). Hij moest kiezen tussen gevangenisstraf en chemische castratie. Hij koos voor het laatste, en pleegde twee jaar later op 41-jarige leeftijd zelfmoord. Hij werd bewust uit de geschiedenisboeken geschrapt, ook al was zijn werk met Enigma cruciaal om de oorlog te winnen. Pas in 2009, na een internetcampagne, sprak de Britse premier Gordon Brown een publieke verontschuldiging uit voor ‘de afschuwelijke manier’ waarop Alan Turing destijds door de regering was behandeld. Op 24 december 2013 verleende koningin Elizabeth II Alan Turing gratie en werd zijn veroordeling wegens homoseksualiteit uit de boeken geschrapt. De Noorse regisseur Morten Tyldum maakte met zijn oerdegelijke film The Imitation Game zowel een spannend historisch document als een intrige-

rende karakterstudie van Turings leven en werk. Je kan deze film dan ook beschouwen als een manier om de reputatie en zijn verdienste voor de mensheid definitief in ere te herstellen. The Imitation Game werd uiterst positief ontvangen door pers en publiek op diverse prestigieuze filmfestivals, en won ook meerdere publieksprijzen. De film kreeg acht Oscarnominaties, waaronder die voor beste film en ook een voor de uitmuntende vertolking van Benedict Cumberbatch als Alan Turing.

‘The Imitation Game’, regie: Morten Tyldum-Engeland. Met Benedict Cumberbatch, Keira Knightley, Matthew Goode, Mark Strong, Charles Dance e.a. Verenigd Koninkrijk/ Verenigde Staten, 2014, 114 min. André Oyen

maart 2015 > 33

BOEKENREVUE

Soumission MICHEL HOUELLEBECQ De nieuwe roman van de controversiële schrijver Michel Houellebecq, Soumission (‘onderwerping’), verscheen op zeven januari. De verhaallijn was al eerder bekend: een moslimpartij wint in 2022 de Franse presidentsverkiezingen, waarna de nieuwe charismatische president, Mohammed Ben Abbes, het land verandert in een moslimstaat. En dan wordt, op exact dezelfde dag waarop de roman verschijnt, de redactie van Charlie Hebdo uitgemoord door moslimterroristen. Dat maakt van Soumission meteen een visionaire klassieker. François is een 44-jarige docent aan de Sorbonne. Hij is gespecialiseerd in het werk van de decadente schrijver JorisKarl Huysmans. De man heeft wisselende relaties met zijn studentes, maar is fundamenteel eenzaam, triest, melancholisch. Hij is nergens echt in geïnteresseerd, ook niet in politiek of godsdienst. Hij vindt niets leuk en is compleet apathisch. Hij verneemt het overlijden van zijn moeder via de post en toont geen enkel inlevingsvermogen. Als ook zijn vader sterft, is hij enkel geïnteresseerd in diens nalatenschap. Wanneer de politieke situatie te heet wordt, vertrekt zijn laatste vriendin naar Tel Aviv. Er rest hem

In Soumission wordt gesteld dat noch het atheïsme noch het christendom de morele leegte van het Avondland kan vullen niks anders dan diepvriesmaaltijden op te warmen, zich af te trekken voor YouPorn of, als het eens wat geld mag kosten, zich te amuseren met enkele prostituees. Een personage dus zoals er wel meer rondlopen in het werk van de Franse auteur. Dit monotone en intrieste leven speelt zich af tegen de achtergrond van een

34 > maart2015

immense politieke aardverschuiving. François Hollande is aan het einde van zijn tweede ambtstermijn en dus zijn er nieuwe presidentsverkiezingen. De nieuwe moslimpartij wint en probeert van Frankrijk een land te maken dat voldoet aan hun religieuze eisen. Hun ultieme doel is de wereldheerschappij. Professoren die aan de universiteit verbonden willen blijven, moeten zich bekeren tot de islam. Dankzij geld uit Saoedi-Arabië verdient iedereen plots het drievoudige. Net zoals Joris-Karl Huysmans zich aan het einde van zijn leven bekeert tot het christendom, bekeert François zich tot de islam. Hij heeft op zich niet veel keuze, maar het is ook mooi meegenomen dat Frankrijk polygaam is geworden en hij dus plots recht heeft op drie vrouwen. De Fraternité Musulmane is enkel aan de macht kunnen komen door de onverschilligheid van de burgers en het opportunisme van de politici. De liberalen en de socialisten moeten kiezen tussen de pest en de cholera, tussen de moslimpartij en het Front National. Ze kiezen voor de moslims omdat zij pro-Europees zijn (aan het einde van het boek zal die Europese identiteit worden uitgebreid: Mohamed Ben Abbes voert gesprekken met Egypte, Libanon en Syrië om het nieuwe eengemaakte Europa van de moslims te vormen). De linkse partijen, de media

en de intellectuelen worden echter genoemd als de grote schuldigen omdat ze blind zijn gebleven voor de problemen van de multiculturele samenleving. Tijdens de periode voorafgaand aan de verkiezingen zijn er overal relletjes, maar de media berichten er niet over. Zoals steeds in het oeuvre van Houellebecq draait alles fundamenteel rond de zogenaamde teloorgang van de Westerse moraal, zoals steeds meer wordt gepredikt door doemdenkers. De generatie van mei ’68 krijgt een veeg uit de pan – niet ongebruikelijk bij Houellebecq. In Soumission wordt gesteld dat noch het atheïsme noch het christendom de morele leegte van het Avondland kan vullen,

Soumission schittert door het gebruik van ironie, overdrijving en karikatuur maar dat enkel de islam dat kan. Het humanisme, het atheïsme en de Verlichting zijn hoogmoedig en arrogant. Ze zijn al lang ongeloofwaardig geworden omdat ze de atomisering van het individu hebben bevorderd. In die zin is Soumission een logische voortzetting van Houellebecqs ideeën over onze samenleving, zoals die al in zijn vorige romans werden ontwikkeld. Het mag ook duidelijk zijn dat er geen enkele nuance zit in de karikaturale weergave van de islam in Soumission Bovendien is het boek totaal ongeloofwaardig – dit geeft Houellebecq ook zelf toe in interviews. Zo zou, na Frankrijk, België het tweede land zijn dat een moslimregering krijgt. De Vlaams-nationalisten zijn niet in staat overeenstemming te vinden met de Waalse nationalisten, maar de Vlaamse moslims en de Waalse moslims hebben geen enkel probleem om

DEGEUS

BOEKENREVUE

22.04 BEN LERNER een gezamenlijk regeringsproject te vormen rond de islam. Is deze roman islamofoob? Sommige Franse commentatoren vinden van wel. Houellebecq zou ook het Front National een duwtje in de rug geven. De auteur zelf is duidelijk: Soumission is geen islamofobe roman, maar als iemand wél een islamofobe roman zou willen schrijven, dan zou dat ook gewoon moeten kunnen. Vrijheid van meningsuiting. Bovendien heeft, nog steeds volgens de auteur, nooit iemand zijn politieke overtuiging veranderd door het lezen van een boek. Het is ook bekend dat Houellebecq zich in het verleden negatief heeft uitgelaten ten opzichte van de islam. Ongetwijfeld zullen er

De auteur zelf is duidelijk: Soumission is geen islamofobe roman, maar indien iemand wél een islamofobe roman zou willen schrijven, dan zou dat ook gewoon moeten kunnen

moet worden beoordeeld – al zal niemand het boek nog kunnen lezen zonder aan de aanslagen op de journalisten van Charlie Hebdo te denken. Op de dag van de aanslag stond nota bene een karikatuur van Houellebecq op de cover van het tijdschrift. Maar zou niet het belangrijkste moeten zijn dat Houellebecq een mooie roman heeft toegevoegd aan zijn oeuvre? De vele beschouwende delen zijn soms een beetje vermoeiend. En zowel Elementaire deeltjes als Platform zijn beter uitgewerkt. Maar ook Soumission schittert door het gebruik van ironie, overdrijving en karikatuur. Het is een roman waarvan de taal eenvoudig is en de humor droog, waardoor het opnieuw simpelweg leuk is om Houellebecq te lezen. Kris Velter

Het hoofdpersonage van 22.04 – de titel verwijst naar de film Back to the Future – lijkt op Ben Lerner zelf, maar is uiteraard ook gewoon een romanpersonage. Het spel met werkelijkheid en fictie, dat eerder ook al werd verkend in Vertrek van station Atocha, wordt verdergezet.

mensen zijn die zich opnieuw aangevallen voelen wanneer Houellebecq, om maar een voorbeeld te geven, een van zijn personages een vergelijking laat maken tussen de onderwerping aan God in de islam en de sadomasochistische onderwerping van de vrouw aan de man in een roman als Histoire d’O. Maar evengoed zullen er mensen zijn die zich storen aan de vele vrouwonvriendelijke opmerkingen die, zoals steeds in de romans van Houellebecq, pertinent aanwezig zijn. Dit alles doet ons vergeten dat Houellebecq een roman heeft geschreven en dat die ook als roman

DEGEUS

De jonge auteur Ben Lerner (°1979) schreef in 2011 zijn spraakmakende debuutroman Vertrek van station Atocha. Het boek werd door The Wall Street Journal, The Guardian en The New Yorker uitgeroepen tot een van de beste van dat jaar. Ook de gezaghebbende auteurs Paul Auster en Jonathan Franzen hebben het boek de hemel in geprezen. Opnieuw is voor zijn tweede roman de promotiemachine in volle werking gezet. Zo wordt Lerner door The New York Times vergeleken met niemand minder dan Karl Ove Knausgård.

22.04 is een metaliterair boek, een boek dat doet nadenken over fictie op zich

Michel Houellebecq, Soumission. Flammarion: 2015, 300p. De Nederlandse vertaling verschijnt in mei bij De Arbeiderspers.

Navertellen is moeilijk, maar er zitten wel enkele verhaallijnen in het boek. De auteur leeft in New York, terwijl de stad wordt bedreigd door een orkaan. Hij heeft een riant voorschot gekregen op zijn tweede roman, waarmee hij de medische behandelingen wil betalen

maart 2015 > 35

BOEKENREVUE

die nodig zijn om zijn beste vriendin te insemineren met zijn zaad. Hij wordt gevraagd om literair executeur te worden van een bekend schrijverspaar en er wordt een hartafwijking bij hem vastgesteld. Althans, in het eerste deel van het boek. Voor het tweede deel van het boek – en daaruit blijkt al dat het boek een metaliterair boek is, een boek dat doet nadenken over fictie op zich – beslist de ik-persoon om ‘meer fictie te schrijven’ en meteen ook een aantal zaken

Er wordt op een overtuigende, maar niet altijd even originele manier gefilosofeerd over tijd, waarheid, werkelijkheid, sterfelijkheid, kunst, herhaling en herinneringen uit het eerste deel structureel te veranderen: zijn medisch probleem wordt naar een ander deel van zijn lichaam verplaatst, hoofdpersonages krijgen een andere naam en er is geen sprake meer van een literair executeur. Op die manier komt Lerner steeds terug op de afsluitzin van zijn motto: ‘Alles zal zijn zoals het nu is, alleen een beetje anders.’ Dit geldt des te meer voor ‘de’ waarheid. `

Kunst’ – gebaseerd op het Salvage Art Institute van Elka Krajewska (dit bestaat echt). Het gaat over mensen die kunst verzamelen van beroemde

‘Alles zal zijn zoals het nu is, alleen een beetje anders.’ Dit geldt des te meer voor ‘de’ waarheid kunstenaars die, nadat ze een of andere vorm van schade hebben opgelopen, formeel van de markt worden gehaald omdat ze volgens de verzekeringsmaatschappij geen enkele financiële waarde meer hebben en voor de kunstliefhebber ook geen ‘kunst’ meer zijn. ‘Dit was een omkering van het soort recontextualisatie dat wordt geassocieerd met Marcel Duchamp, nog steeds, helaas, naar mijn mening, de beschermgeest van de kunstwereld; dit was het tegenovergestelde van de readymade, waarbij een gebruiksvoorwerp – een urinoir, een schep – door het fiat van de kunstenaar, door zijn signatuur, in een kunstvoorwerp en een handelsproduct werd getransformeerd.’

22.04 is fictie noch non-fictie en doet daarom soms denken aan het werk van die andere jonge belofte, de eveneens in New York wonende Valeria Luiselli. Beide auteurs lijken dezelfde fascinatie te hebben voor tijd, plaats en werkelijkheid. Met zijn nieuwe roman, die thematisch sterk verwant is aan zijn eerste, lijkt Lerner op weg om een coherent oeuvreschrijver te worden. De vele loftuitingen zijn geenszins misplaatst. Kris Velter

Lerner verwijst hier zowel naar zijn eigen roem die hem werd toegemeten na publicatie van zijn eerste roman als naar de commerciële functie van kunst.

De protagonist wordt gastschrijver in Marfa, Texas. In het dankwoord lezen we dat de auteur dank verschuldigd is aan de Lannan Foundation voor een gastschrijverschap in Marfa, Texas. Waar of niet waar? En doet dat er iets toe?

De adjectieven die gelden voor Lerners debuutroman, kunnen ook hier terug van stal worden gehaald: opmerkelijk, intelligent, geestig. Essayistische passages worden afgewisseld met vertellende episodes en zelfs met poëzie en foto’s. Dit laatste doet denken aan W.G. Sebald.

Exemplarisch voor de roman is een mooi en fascinerend verhaal over het ‘Instituut voor Totaal Verloren

Er wordt op een overtuigende, maar niet altijd even originele manier gefilosofeerd over tijd, waarheid,

36 > maart2015

werkelijkheid, sterfelijkheid, kunst, herhaling en herinneringen. Meteen ook past de auteur zijn theorieën toe: hij herhaalt passages met andere accenten en in andere contexten, hij speculeert over een boek dat de lezer aan het lezen is en hij relativeert zijn eigen opmerkingen.

Ben Lerner, 22.04 (vertaling: Arthur Wevers). Uitgeverij Atlas Contact, 2014, p. 304, ISBN 9789025442750.

DEGEUS

CULTUUR

‘VERF!’

Nieuwe theatervoorstelling met Jean Paul Van Bendegem, Kurt Defrancq en Ann Verhelst TEKST & REGIE: HERWIG DEWEERDT

Net als in het lachontlokkende theaterstuk Au Coeur Volant (Ensor & Einstein, weet u nog) vliegen Kurt Defrancq en Jean Paul Van Bendegem elkaar opnieuw in de haren. Zij brengen humoristisch verbaal vuurwerk over de Kunst van het Leven & het Leven van de Kunst. Na de vorige tournee wilden de vier figuren ‘het collectief’ absoluut samenhouden en zeker weer samenwerken op de planken. Theatermaker Herwig Deweerdt tekent opnieuw verantwoordelijk voor de tekst en regisseert ook het nieuwe toneelstuk VERF! En kijk, dit keer is kunst het onderwerp van verbale twist. Is het werk van Mondriaan het hoogste goed? Of kiezen we voor de oerkracht van de Bruegel-clan? Of is die tweespalt totaal absurd? En ja, ook het publiek moet meewerken in de clash of art … Jean Paul Van Bendegem heeft een schitterend universitair parcours afgelegd, is professor wetenschapsfilosofie en een veelgevraagd spreker op congressen en colloquia. Uitstapjes naar de populaire media (bijvoorbeeld in De slimste mens) maken hem bekend bij een breed publiek. Kurt Defrancq is een drukbezette acteur in theater, film en televisie. Meestal weet hij de harten van de toeschouwers te stelen door zijn komisch

DEGEUS

talent, maar door verrassende prestaties in het ernstige genre wist hij ook de beau monde van de podiumkunsten te overtuigen.

‘Ik zit al jaren in de showen entertainmentsector die het doceren aan de universiteit eigenlijk is ...’ (Jean Paul Van Bendegem) Met het publiek bijna op de schoot bekvechten de professor en de acteur over wat kunst is, wat goeie kunst is en wat zij als opperste kunstgoed beschouwen. In hun verbaal gehakketak, waarbij het publiek actief wordt betrokken, worden ze bijgestaan door actrice Ann Verhelst. Deze laatste kennen we nog als bevallige dienster uit de vorige productie Au Coeur Volant. Maar net als in dat stuk mag je in VERF! vooral proeven van de bekentenissen van twee heren ‘qui ont le talent

d’être vieux sans être adulte’. Het is geen toeval dat de Knack-lezer enkele maanden geleden op deze uitspraak van filosoof Van Bendegem botste: ‘Recent werd ik zestig en ik zie dat als de start van mijn tweede puberteit. Ik merk het nu al: mijn lichaam reageert soms anders dan verwacht. Ik ontdek opnieuw de klungeligheid en slungeligheid van de puber bij mezelf.’ Alleszins wordt VERF! alweer een uitgebalanceerde mix van ernst en humor, waar het spelplezier van afdruipt. Een voorstelling met de actieve steun van het Vermeylenfonds. Bo Decramer

PREMIÈRE op 11 en 12 maart in CC Meulestede Gent op 20 maart in café Noorderlicht, Zelzate MEER INFO & TICKETS: 09 223 02 88 - info@vermeylenfonds.be www.vermeylenfonds.be. De voorstelling gaat daarna op reis in Vlaanderen en Brussel.

maart 2015 > 37

CODA

‘Schoonheid is zichtbaar geworden liefde’, zei Plato. En daarin kan ik deze oude wijsgeer eigenlijk helemaal volgen. Schoonheid is – in de gesprekken die ik vanuit mijn functie als moreel consulente met mensen voer na verlieservaringen of bij zinloosheidsbeleving – vaak één van de sterkste zingevende waarden in mensenlevens. Wanneer andere doelen, idealen, wegwijzers, ‘zin’-nen (zoals verbondenheid, arbeid, gezondheid, nut) wegvallen, is wat de betrokkenen als Schoonheid ervaren soms hét levensreddende baken.

Foto: Winnie Belpaeme.

Schoonheid is zichtbaar geworden liefde

Want Schoonheid vinden mensen – gelukkig – in de meest verschillende kunstvormen en uitingen van de menselijke Verbeelding of de ons omringende natuur. In de beelden van Berlinde De Bruyckere, een lied van Ed Sheeran, een wiskundige formule, het strand van Cadzand, de blik van een labrador, een film met Maggie Smith of Colin Firth, het Te Deum van Arvo Pärt, de sterrenhemel, de rivierdelta in Toubakouta. Gelukkig zijn mensen, zowel individueel als collectief, in staat om Schoonheid te creëren, te verzorgen en te smaken. Tijdens de Kerstvakantie bezochten we het Kröller-Müller museum te Otterlo, Nederland. In dit ‘museumhuis’, zoals de stichtster Hélène Kröller-Müller het noemde en droomde, staan bijna 11.500 door haar verzamelde kunstobjecten. Ik dankte haar daarvoor in gedachten en genoot intens van enkele schilderijen van Van Gogh die daar te bezichtigen zijn. Met de intensiteit van de kleuren en de eenvoud en herkenbaarheid van wat hij schilderde, slaagt hij er – naar mijn aanvoelen – in een perfecte sfeerschepping weer te geven. Kijkend naar zijn Caféterras bij nacht waan ik me zó in het Zuid-Franse Arles, genietend van een pastis 51 en lief gezelschap, genietend van het leven. De liefde van Van Gogh voor deze plek is zichtbaar, voelbaar. Net dat, maakt dit allicht zo mooi … Helaas kreeg Vincent tijdens zijn leven geen erkenning voor de treffende schoonheid die hij creëerde met zijn oeuvre. Waarschijnlijk verkocht hij tijdens zijn bestaan slechts één schilderij (De rode wijngaard) en een tweetal tekeningen. Zijn uitzonderlijke oog voor schoonheid én bijzonder talent om deze in vorm en kleur te vatten op canvas, konden hem helaas niet redden van de waanzin die hem uiteindelijk Het Leven ontnam. Want soms is schoonheid (en zelfs de liefde zelf) niet genoeg. Denken we maar aan de diepbetreurde Yasmine die zong:

‘ik doe het voor de schoonheid want zij is koningin ik dien haar alle dagen maar ik ben haar te min’

38 > maart2015

Caféterras bij nacht, Vincent Van Gogh, 1888, olieverf op doek.

Schoonheid als uitingsvorm van liefde. En als zinervaring die soms wel, soms niet volstaat om de zinloosheid van het eindige menselijke bestaan te ‘counteren’. Prachtig. Maar tegelijk zijn we als mensen – denk ik – vooral op elkaar aangewezen als uitzonderlijke diersoort om in en door verbondenheid met elkaar een Goed Leven te leven. Niet in één eindeloze zee van geluk en voorspoed zoals men ons graag als ideaalbeeld voorschotelt. Maar als een geheel van ups en downs, waar wellicht enkel oprechte verbondenheid met Anderen een afdoend medicijn is tegen de pijn eigen aan onze ‘condition humaine’ van existentiële eenzaamheid. Liefde, in welke vorm dan ook, als ultieme drijfveer voor degenen die bewust het unieke en vergankelijke menselijke bestaan overdenken en tot de slotsom komen dat het zin-loos, maar tegelijk Verschrikkelijk Mooi is! En dus, Lieve Lezeres en Lezer, wens ik u op deze en uw volgende dagen, precies dat: een streepje Ware Schoonheid en een blijk van Oprechte genegenheid van Mens of Dier. Om dit Verschrikkelijk Mooie en éénmalige Leven ten volle te genieten. Winnie Belpaeme

DEGEUS

MAGAZINE VRIJZINNIGE ACTUALITEIT OOST-VLAANDEREN

De volgende nieuwsbrief verschijnt op 1 april 2015. Bijdragen hiertoe worden ten laatste op 5 maart 2015 verwacht op onze redactie.

NOTEER ALVAST IN UW AGENDA 02/04 Intergenerationeel gesprek - HVV O-VL 02/04 Het boek der kampen (Sis Van Eeckhout) - VF Aalst 02/04 Michel de Montaigne en Renaissance in Frankrijk - UPV Geraardsbergen 03/04 Het fiasco (Imre Kertész) - UPV GentEeklo 03/04 Lezing over Kenia (Karlien Coppens) VF Oudenaarde

NIEUWSBRIEF

Deelname: € 18 (incl. receptie). Info en inschrijving: Cindy Van den Abbeele - 0476 20 00 42 - cindy.vdab@gmail.com. Locatie: Pater Taeymanszaal, Sint-Jozefscollege, Pontstraat 11, 9300 Aalst.

DEINZE DONDERDAG 12 MAART 2015, 20:00 Poëzie en fantasie bij kinderen Karin Jacobs WILLEMSFONDS DEINZE

AALST ZATERDAG 21 MAART 2015, 20:00 Lenteconcert

Een planeet waar steeds meer bewoners op leven … Het spook van overbevolking dwaalt rond. Hoe kan ruimtelijke planning hier zijn steentje bijdragen? Een kijk hoe ruimtelijke planning, milieu en bevolkingsevolutie kunnen evolueren en een antwoord kunnen bieden op het leefbaar houden van onze wereld. Eric Rombaut komt de uitgangspunten toelichten. Deelname: € 3. Info en inschrijving: info.hvvdenderleeuw@gmail.com 053 66 99 66. Locatie: ‘t Kasteeltje, Stationsstraat 7, 9470 Denderleeuw.

Tineke Van Ingelgem (zang) en Tom Deneckere (piano) WILLEMSFONDS AALST

DONDERDAG 26 MAART 2015, 14:00 In het kader van de jeugdboekenweek is actrice en auteur Karin Jacobs te gast. Ze vertelt hoe ze met schrijven begon. Na de pauze wordt iedereen betrokken bij haar stoomcursus Spelen met woorden. Karin is de moeder van acteurs Jelle & Clara Cleymans.

Onder pianobegeleiding van Tom Deneckere zal sopraan Tineke Van Ingelgem een klassiek, weliswaar licht, repertoire brengen. Operazangeres Tineke Van Ingelgem is regelmatig te gast in onze drie Belgische operahuizen maar ook in het buitenland is zij geen onbekende. Naast opera is zij ook actief als liedzangeres en in de oratoriumwereld. Tom Deneckere is een getalenteerd pianist en zanger, maar ook dirigent van een aantal succesvolle hedendaagse opera’s en van het kamerorkest Arc-en-ciel.

DEGEUS

Voordracht ‘Nieuwe behandelingen en geneesmiddelen bij kanker’ Jacques Grèves HVV DENDERLEEUW

Deelname: € 2 VVK / € 3 ADD. Info en inschrijving: Bart Provijn - 0474 07 83 79 - bart. provijn@telenet.be of Annie Mervillie - 0476 46 67 26 willemsfondsdeinze@telenet.be. Locatie: kelder bib Deinze, Gentpoortstraat 1 / Markt, 9800 Deinze.

DENDERLEEUW WOENSDAG 4 MAART 2015, 20:00 Avondlezing over ruimtelijke planning en overbevolking Eric Rombaut HVV DENDERLEEUW I.S.M. UPV

Deelname: € 3. Info en inschrijving: info.hvvdenderleeuw@gmail.com 053 66 99 66. Locatie: ‘t Kasteeltje, Stationsstraat 7, 9470 Denderleeuw.

maart 2015 > 39

AGENDA

EEKLO ZONDAG 8 MAART 2015, 15:00 Vive la Sociale! Honderd jaar sociale strijd in woord en muziek

Deelname: € 5 VVK / € 10 ADD. Info en inschrijving (noodzakelijk): eeklo@deMens.nu 09 218 73 50. Overschrijven kan op: BE43 0016 0018 9701. Locatie: Koninklijk Atheneum, Eikelstraat 41, 9900 Eeklo.

James Ensor, Constant Permeke, Panamarenko, Roger Raveel, Georges Vantongerloo en Raoul De Keyser is er altijd te zien!

DINSDAG 10 MAART 2015, 10:30-12:30

Brussels Brecht Eislerkoor en het Hasselts Omroerkoor

Jong en oud in gesprek met elkaar over voeding

HUISVANDEMENS EEKLO EN GRIJZE GEUZEN EEKLO

HVV OOST-VLAANDEREN I.S.M. HOGESCHOOL GENT

Vrijzinnig-humanisten streven naar een warme en solidaire samenleving waarin elk individu zich ten volle kan ontplooien. Met deze voorstelling willen wij dat benadrukken en aandacht vragen voor waarden als rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en verdraagzaamheid. Vive la Sociale! is een krachtige voorstelling met 50 zangers en 10 muzikanten en ‘oude’ liederen die nog altijd actueel zijn. In tijden van dreigende sociale afbraak herinnert deze voorstelling ons aan de strijd om de sociale verworvenheden die wij vandaag zo vanzelfsprekend vinden. Vive la Sociale! gaat over klassenbewustzijn, strijdbaarheid, emancipatie. Maar ook over communicatie in een tijd dat er geen internet bestond en het arbeiderslied het bindmiddel en propaganda-instrument bij uitstek was. Het is geen hommage aan een of andere politieke partij van vandaag, maar wel een artistieke reflectie op zoveel jaren strijd van de arbeiders, binnen en buiten de politieke partijen, en op de muzikale verklankingen die deze strijd gedurende 100 jaren gegenereerd heeft.

40 > maart2015

Vorig academiejaar bogen studenten zich over een aantal ethische kwesties. Ze maakten vijf korte filmpjes over abortus, euthanasie, kinderwens, genetische manipulatie en ethische vragen rond voeding. Deze filmpjes werden nog aangevuld met interviews met deskundigen zodat ze op korte tijd (ongeveer 20 minuten) veel informatie geven. Ze vormen de inleiding tot een goed gesprek. Want betekent veel informatie ook dat de vragen opgelost zijn? Of komen er juist nog meer vragen bij? De maatschappij is de laatste decennia erg veel veranderd. Wat vroeger niet kon, kan nu wel. Maar is het daardoor ook makkelijker geworden? Jongeren en iets ouderen gaan daarover met elkaar de dialoog aan. Deelname is gratis. We voorzien een drankje en een kleine versnapering. Info en inschrijvingen (gewenst): Tine Dekempe - hvv.ovl@geuzenhuis.be - 09 222 29 48. Locatie: Dienstencentrum Zonneheem, Schietspoelstraat 9, Eeklo.

GENT

We brengen een geleid bezoek aan De Zee, salut d’honneur Jan Hoet. Jan Hoet zette de krijtlijnen uit voor dit evenement. Voor hem zou dit zijn laatste grote tentoonstelling worden. Zo is de tentoonstelling uitgegroeid van een eerbetoon aan de zee tot een hommage aan Jan Hoet; een met grootse gebaren en kleine verhalen, een salut d’honneur.

Programma 09:00 verzamelen in de inkomhal van het station Gent-Sint-Pieters (iedereen regelt op voorhand eigen ticket) 09:10 vertrek trein spoor 1 10:00 aankomst Oostende, we gaan te voet naar het museum 10:15 aankomst Mu.ZEE in de Romestraat 10:30 start rondleiding met gids 12:30 vrije lunch en mogelijkheid stadsbezoek 14:45 verzamelen aan de kiosk op het Wapenplein 15:00 geleid bezoek Ensorhuis in de Vlaanderenstraat 16:00 einde bezoek, wandeling naar station 16:40 vertrek trein spoor 3 17:20 aankomst Gent-Sint-Pieters Deelname: € 16 p.p. (treinticket en lunch op eigen kosten). Info en inschrijving: griet@geuzenhuis.be - 09 220 80 20. Locatie: Oostende.

ZONDAG 1 MAART 2015, 11:00 ZONDAG 1 MAART 2015, 9:00 Bezoek aan Mu.ZEE KUNST IN HET GEUZENHUIS

Literair aperitief: postume voorstelling dichtbundel Bertien Buyl WILLEMSFONDS GENT

Mu.ZEE beschikt over een unieke collectie Belgische kunst van 1850 tot nu. Werk van onder andere Luc Tuymans, Léon Spilliaert,

Tijdens deze literaire zondagochtend wordt de dichtbundel Over het onzegbare van Ber-

DEGEUS

AGENDA

tien Buyl postuum voorgesteld. Bertien overleed op 23 september 2014 en was een gekende Gentse schrijfster, dichteres en beeldend kunstenares. De inleiding wordt verzorgd door Marc Van Nieuwenhuize. Josiane Rimbaut draagt gedichten voor. Alles wordt opgeluisterd met een streepje muziek van Guido Desimpelaere & co. De dichtbundel Over het onzegbare (beperkte oplage) zal na de voorstelling te koop zijn. Deelname: gratis voor WF-leden / € 2 niet-leden. Info en inschrijving: Adrien De Vos - adrien. devos@vrt.be - 09 220 55 15. Locatie: Lakenmetershuis, Vrijdagmarkt 24-25, 9000 Gent.

Gubaidulina staat bekend om haar voorliefde voor Bach en andere grote componisten (Haydn) uit het verleden. Haar keuzes voor ongewone orkestraties en het gebruik van instrumenten maakt haar muziek sterk idiosyncratisch. Ze behoort tot de top vijf van de hedendaagse componisten. Deelname: € 10. Info en inschrijving (gewenst): Geert Boxstael 0496 53 99 76 - upvgenteeklo@gmail.com. Betaling via overschrijving op rek. BE 28 671 121 826 920 van UPVGent-Eeklo met vermelding ‘UPVGent-Eeklo + datum + onderwerp’. Locatie: Hofstraat 353/0001, 9000 Gent.

Een portret - Sofia Gubaidulina Muziekclub ‘Capriccio’

Els Witte

UPV GENT-EEKLO

De stad Gent herdenkt in 2015 het ontstaan van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) onder het motto Gent kleurt oranje. Het is immers 200 jaar geleden dat dit koninkrijk werd gesticht. De lezing kadert in de herdenking van dit ‘verloren koninkrijk’. Gratis toegang. Info en inschrijving: 09 224 10 75 - info@willemsfonds.be. Locatie: Liberaal Archief, Kramersplein 23, 9000 Gent.

DONDERDAG 5 MAART 2015, 20:00 WOENSDAG 4 MAART 2015, 18:00 Boekvoorstelling ‘Het verloren koninkrijk. Het harde verzet van de Belgische orangisten tegen de revolutie’

DINSDAG 3 MAART 2015, 13:30-17:00

op de druk beoefende Oranjecultus, die nog lang niet is doodgebloed.

WILLEMSFONDS, VERMEYLENFONDS, LIBERAAL ARCHIEF E.A.

De oude man en de Zee - Ernest Hemingway Leesclub ‘De Avonduren’ UPV GENT-EEKLO De oude man en de zee (oorspronkelijke titel The Old Man and the Sea) is een novelle van de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway. Het was het laatste grote werk dat Hemingway tijdens zijn leven gepubliceerd zou zien. The Old Man and the Sea werd in 1953 bekroond met de Pulitzerprijs voor Fictie en droeg bij tot de toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur aan Hemingway in 1954.

Na een korte Belgische revolutie kwam in oktober 1830 een einde aan het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Een onvermijdelijke wending in de geschiedenis, zo lijkt het nu, maar dan wordt geen rekening gehouden met de felle oppositie van de orangisten. Die beweging van Oranjegezinden uit de elite in Vlaanderen, Brussel en Wallonië stelde alles in het werk om weer aansluiting te vinden bij het Nederlandse koninkrijk. Bij de dood past geen Requiem maar een Alleluja, want het leven gaat voort in een andere vorm. Tot dat inzicht kwam Sofia Gubaidulina (°1931) toen ze een compositie schreef bij de dood van haar schoonbroer. Tijdens de perestrojka, in de jaren tachtig onder Gorbatschov, brak Gubaidulina internationaal door. Haar composities, die oosterse en westerse invloeden integreren, worden nu wereldwijd uitgevoerd.

DEGEUS

In het boek gaat de auteur op ontdekkingstocht naar de wortels van het orangisme. Uit nauwelijks onderzochte archieven haalde zij veelzeggende correspondentie, die vaak in geheimschrift was opgesteld. Aan de hand van die bronnen weet Els Witte een uniek en rijkgeschakeerd beeld te schetsen van de orangistische organisaties, gedragscodes en strategieën. Ook werpt zij een licht

Dit bekende verhaal van Hemingway gaat over een bejaarde Cubaanse visser die, na een onsuccesvolle periode, in gevecht raakt met een enorme marlijn die hij koste wat kost binnen wil halen. Aangenomen wordt dat het karakter van de hoofdpersoon, Santiago, gedeeltelijk is gemodelleerd naar de Cubaanse visser Gregorio Fuentes. Fuentes werd in 1897 geboren op Lanzarote op de Canarische Eilanden, en verhuisde op

maart 2015 > 41

AGENDA

6-jarige leeftijd naar Cuba, waar hij Hemingway in 1928 ontmoette. In de jaren 1930 huurde Hemingway hem in om voor zijn boot te zorgen. Vanaf 1940 woonde Hemingway op Cuba en er ontstond een vriendschap tussen de mannen. Bijna 30 jaar lang deed Fuentes dienst als kapitein op de boot en zorgde er ook voor als Hemingway er niet was. Fuentes overleed in 2002 op 104-jarige leeftijd. Het schip, de ‘Pilar’, liet hij na aan de Cubaanse regering. Het boek heeft hij nooit gelezen.

Gratis toegang. Info en inschrijving (gewenst): 09 223 02 88 info@vermeylenfonds.be. Locatie: Geuzenhuis, Kantienberg 9, 9000 Gent.

ZATERDAG 7 MAART 2015, 10:30 Gegidst bezoek aan tentoonstelling ‘Lascaux’ WILLEMSFONDS GENTBRUGGE

Algemene vergadering met Karim Zahidi over ‘De paradox van Hayek’ VERMEYLENFONDS

Prof. dr. Karim Zahidi werpt een kritische blik op Nobelprijswinnaar en uiterst liberale denker Friedrich von Hayek. Hij schreef samen met Jan Blommaert het boek De paradox van Hayek. Met een glas op de vriendschap sluiten we deze editie af.

42 > maart2015

‘GGO’s in ons voedsel: de hetze en de feiten’

FONDS LUCIEN DE CONINCK

ZATERDAG 7 MAART 2015, 10:00

Het verslag en de plannen voor 2016-2020 worden gepresenteerd.

ZATERDAG 7 MAART 2015, 13:00

Studienamiddag over plantenbiotechnologie

Deelname: € 10. Info en inschrijving (gewenst): Geert Boxstael 0496 53 99 76 - upvgenteeklo@gmail.com. Betaling via overschrijving op rek. BE 28 671 121 826 920 van UPVGent-Eeklo met vermelding ‘UPVGent-Eeklo + datum + onderwerp’. Locatie: Hofstraat 353/0001, 9000 Gent.

Het Vermeylenfonds nodigt u van harte uit op een nieuwe Van Nu & Straks-dag.

0486 22 77 02 - jande_groof@hotmail.com. Om ’s middags mee te lunchen is het voldoende dit te melden bij inschrijving. De voorzitter voorziet dan in de nodige reservaties. Locatie: Jubelparkmuseum, Brussel (vertrek aan Sint-Pietersstation Gent om 8:15).

September 1940 in de Dordogne, Frankrijk. Vier jongens dringen door tot de grot waarvan ze de toegang hebben opgemerkt. Tot hun grote verbazing ontdekken ze een opeenvolging van ruimtes waarvan de wanden versierd zijn. Snel blijkt dat zij een van de meest fascinerende archeologische ontdekkingen van de 20ste eeuw hebben gedaan. De schilderingen en gravures in de grot werden ongeveer 20.000 jaar geleden gerealiseerd. Om de grot en de rotskunst in het bijzonder te beschermen voor de toekomstige generaties werd de site in 1963 gesloten. Het publiek kan gelukkig nog steeds genieten van de pracht van Lascaux dankzij kopieën van de kunstwerken. Door de wetenschappelijke reproducties op ware grootte en de modernste visuele technologieën kunt u de grot ontdekken alsof u er zelf was. Deelname: € 14 WF-leden / € 16 niet-leden. Opgelet: ieder voorziet in eigen treinticket. Info en inschrijving: Jan De Groof (voorzitter)

Genetisch gewijzigde organismen beroeren al decennialang de gemoederen, voornamelijk in Europa. Ook in België wordt soms heftig gedebatteerd, zij het niet steeds met wetenschappelijke argumenten. Zeer recent werd in Europa beslist dat de lidstaten zelf mogen beslissen of ze de teelt van GGO’s al dan niet toelaten op hun grondgebied. Politieke overwegingen kunnen bijgevolg sterker doorwegen dan wetenschappelijke. Volgens sommigen is dit de juiste manier van handelen in een democratie, volgens anderen lopen we hierdoor het risico dat de Europese voedselproductie in de nabije toekomst wordt bedreigd. Het is evident dat het verspreiden van correcte informatie en het voeren van een geïnformeerd debat hier van bijzonder groot belang zijn. Het Fonds Lucien De Coninck wil met deze studienamiddag hiertoe een bijdrage leveren. De spre-

kers zijn experts in plantenbiotechnologie, verbonden aan het Vlaams Instituut voor Biotechnologie en uitgesproken voorstanders van het wetenschappelijk onderzoek omtrent GGO’s. Ze delen hun kennis en visies en gaan het debat en de discussie aan met het publiek. Moderator dr. Geerdt Magiels, wetenschapsfilosoof en –journalist, leidt alles in goede banen.

DEGEUS

AGENDA

Programma 13:00 Ontvangst met koffie 14:00 Opening door Johan Braeckman, voorzitter van het FLDC 14:10 ‘GGO-technologie gesitueerd en uitgelegd’ - lezing door prof. dr. Geert De Jaeger 14:40 Vragen en antwoorden 15:00 ‘De status en toekomst van GGO toepassingen in het veld’ - lezing door prof. dr. Wim Grünewald 15:30 Vragen en antwoorden 15:50 ‘Het BintjePLUS project’- lezing door prof. dr. Lieve Gheysen 16:20 Vragen en antwoorden 16:40 Rondetafelgesprek met de sprekers en andere experts 17:15 Einde. Aansluitend wordt een receptie aangeboden door het FLDC en het Liberaal Archief Deelname: gratis voor FLDC-leden en studenten / € 5 niet-leden. Info en inschrijving (gewenst): pgdeconinck@gmail.com. Locatie: Het Liberaal Archief, Kramersplein 23, 9000 Gent.

DINSDAG 10 MAART 2015, 13:30-17:00 Meandernamiddag Muziekclub ‘Capriccio’ UPV GENT-EEKLO In de ‘meandernamiddagen’ neemt Geert Boxstael een muziekstuk onder de loep. Het vervolg vloeit verder uit de bespreking van dit werk. Deelname: € 10. Info en inschrijving (gewenst): Geert Boxstael 0496 53 99 76 - upvgenteeklo@gmail.com. Betaling via overschrijving op rek. BE 28 671 121 826 920 van UPVGent-Eeklo met vermelding ‘UPVGent-Eeklo + datum + onderwerp’. Locatie: Hofstraat 353/0001, 9000 Gent.

Deelname: € 12 VF-leden en VVK / € 15 niet-leden en ADD. Info en inschrijving: Maria Little - 09 223 02 88 maria@vermeylenfonds.be. Betalen kan via storting met vermelding ‘verf + datum’ op rek. nr. BE50 001 1274522 18 van Vermeylenfonds vzw. Locatie: foyer van CC Meulestede, Meulesteedsesteenweg 515, 9000 Gent. Gelieve er een kwartiertje voor aanvang te zijn.

DONDERDAG 12 MAART 2015, 20:00 (DEUREN OPEN 19:00) World Café ‘Klimaat en grond: reality check?’ GEUZENHUIS EN SOLIDARGO IN HET KADER VAN BELMUNDO GENT

WOENSDAG 11 MAART EN DONDERDAG 12 MAART 2015, 20:00 Theatervoorstelling VERF! Kurt Defrancq, Jean Paul Van Bendegem, Ann Verhelst Tekst en regie: Herwig Deweerdt VERMEYLENFONDS GENT

DINSDAG 10 MAART 2015, 10:30-12:30 Jong en oud in gesprek met elkaar over genetische manipulatie HVV OOST-VLAANDEREN I.S.M. HOGESCHOOL GENT

Na het succes van Au Coeur Volant duikt hetzelfde kwartet onder in de wereld van de Schone Kunsten. Ze gaan op zoek naar vervalsingen en plagiaat. Of was het een parodie? Ze slaan mekaar om de oren met argumenten om de figuratieve meesters te verdedigen of om de abstracten en conceptuelen te torpederen. Wie bepaalt wat nog waardevol is en wat niet? Spreekt het hart van de kunstliefhebber of zijn het de harde dollars van Sotheby en Christie’s ? En hoe sprakeloos word je als kunstenaars worden neergeknald voor een tekening?

Vorig academiejaar bogen studenten zich over een aantal ethische kwesties. Ze maakten vijf korte filmpjes over verschillende thema’s die aangevuld werden met interviews met deskundigen. Ze vormen de inleiding tot een goed gesprek. Jongeren en ouderen gaan daarover met elkaar de dialoog aan. We voorzien een drankje en een kleine versnapering. Deelname is gratis. Info en inschrijvingen (gewenst): Tine Dekempe - hvv.ovl@geuzenhuis.be - 09 222 29 48. Locatie: Geuzenhuis, Kantienberg 9, Gent.

DEGEUS

VERF! Al uw vragen spatten van het doek. VERF! Een vaccin van schoonheid en troost. VERF! Tegen het bederf!

De oppervlakte aan vruchtbare grond staat overal ter wereld onder druk. Boeren in het Zuiden zien de kwaliteit van hun gronden achteruit gaan en hun opbrengsten dalen. Meer dan 1 miljard mensen worden hierdoor getroffen. Via hun campagne Boeren troef! wil Solidagro mensen in België van deze problematiek bewust maken en hen aansporen om boeren in het Zuiden te steunen. Boeren troef!, omdat boeren zelf de troefkaarten in handen hebben om de vruchtbaarheid van de bodems te verbeteren. Ook het Geuzenhuis plaatst zaken die ons allen aanbelangen in de kijker. Het veranderde klimaat bijvoorbeeld, dat ook veroorzaakt wordt door ons gedrag in het Noorden en een grote impact heeft op de hele wereld, zeker op het Zuiden. Met het World Café slaan Solidagro en het Geuzenhuis de handen in elkaar. Tijdens dit World Café wordt u uitgenodigd om actief

maart 2015 > 43

AGENDA

mee te denken over bepaalde thema’s en uw stem te laten horen. Wouter Vanhove, onderzoeker in het Labo Tropische en Subtropische Landbouw aan de universiteit van Gent, en Shenna Sanchez, de huidige voorzitter van de Federation of Young European Greens, scherpen het debat aan. Moderator Steven Vromman leidt het gesprek in goede banen en brengt als afsluiter enkele fragmenten uit zijn nieuwe eco-comedy show Stop met klagen!. Ondertussen geniet u van een drankje en kunt u proeven van de overheerlijke fairtrade chocolade van eerlijkzoet.be ten voordele van de projecten van Solidagro. Gratis toegang, graag een seintje op voorhand. Info en inschrijving: Solidagro - 03 777 20 15 - inge.pauwels@solidagro.be of Geuzenhuis - 09 220 80 20 - griet@geuzenhuis.be. Locatie: Geuzenhuis (Zuilenzaal), Kantienberg 9, 9000 Gent.

ZONDAG 15 MAART 2015, 10:45 Gegidste stadswandeling ‘Arm Gent’

overschrijving van het verschuldigde bedrag op rek. BE75-2900-2850-1651 t.a.v. Robin Suykerman, Schooldreef 124, 9050 Gentbrugge. Locatie: Trappen Stadhuis Gent, Botermarkt, 9000 Gent.

DINSDAG 17 MAART 2015, 13:30-17:00 Strijkkwartet nr. 6 – Ludwig van Beethoven Muziekclub ‘Capriccio’ UPV GENT-EEKLO

Het Strijkkwartet Nr. 6 in Bes groot, opus 18/6 is een vierdelige compositie voor strijkkwartet van Ludwig van Beethoven, die in 1800 voltooid werd. Dit kwartet is vooral bekend om het vernieuwende, naar de toekomstige Beethoven verwijzende slotdeel: La Malinconia (De melancholie).

WILLEMSFONDS GENT Dit is een inleidend Adagio van een harmonisch onontwarbare complexiteit wat qua duister broeiende sfeer volledig contrasteert met een opgewekt en lichtvoetig Allegretto wat zonder enige overgang er naast geplaatst lijkt. Dit contrast tussen Allegro en Adagio lijkt het belangrijkste effect wat het geheel draagt.

Gent mag terugkijken op een roemrijk verleden, maar hoe gaat de stad om met armoede? We wijden een themawandeling aan de verschoppelingen en landlopers van vroeger, tot de doppers en leefloontrekkers van vandaag. Bedel dus wat geld bij elkaar voor schoenen, of kom gewoon blootsvoets … en treedt even in de voetsporen van de ‘kleine man’. Deelname: € 5 WF-leden / € 7 niet-leden. Info en inschrijving (vóór 7 maart): Robin Suykerman 0476 82 72 31 (voorkeur sms) rsuykerman@hotmail.com. Max 20 deelnemers. Betaling gebeurt door voorafgaande

44 > maart2015

de huidige opsplitsing niet voor onbegrip en angst, terwijl een open en breed, wederzijds inzicht en debat mogelijk voor een betere verstandhouding kan zorgen?

DINSDAG 17 MAART 2015, 19:30 Filosofisch gesprek ‘Eén gemeenschappelijk vak levensbeschouwing?’ HVV ZAHIR GENT Kunnen we er niet beter aan doen om de diverse waaier aan levensbeschouwingen (religieus/vrijzinnig) toe te lichten? Zorgt

Hoort het onderwijzen van godsdienst/zedenleer tot de onderwijstaken of hoort dit thuis in de privésfeer? Of zou dit onderscheid tussen particulier en collectief het onbegrip en de onverdraagzaamheid eerder in de hand werken? ‘Niet weten’ kan immers nog bedreigender zijn als ‘wel weten’. Of bestaat er geen zekerheid hieromtrent? Is het niet meer opportuun te werken aan de sociale vaardigheden van onderlinge communicatie en respect? Kunnen die attitudes leiden naar meer onderling begrip en tolerantie? U merkt het, voldoende stof voor een filosofische babbel, waarin wederzijds respect voor elkaars mening en visie primeert. Gratis toegang. Info en inschrijving: gustaaf de meersman videokontakt.gdm@telenet.be - 09 330 35 77. Locatie: Geuzenhuis, Kantienberg 9, 9000 Gent.

VRIJDAG 20 MAART 2015, 20:00 ‘Islam, jihad, terrorisme, immigratie, sociale uitsluiting, radicalisering, scheiding moskee en staat’ Dyab Abou Jahjah en Bilal Benyaich HUMANISTISCH VERBOND GENT Al maanden zijn we in de ban van terreur. De recente executie van de Jordaanse piloot is misschien wel de meest barbaarse video die IS al heeft verspreid. Vlaamse jongeren met een migratie-achtergrond, vaak derde generatie, gaan naar Syrië om er mee te strijden tegen het Westen, de wereld waar ze zijn in opgegroeid. Met de aanslag op Charlie Hebdo brengen ze de terreur ook dichter bij

DEGEUS

AGENDA

huis. Waarom radicaliseren zoveel Vlaamse jongeren, in vergelijking met jongeren uit andere Europese landen, en hoe gaan we daar op verschillende niveaus mee om?

Claudio Monteverdi’s laatste opera L’Incoronazione di Poppea is een ambigue en perverse verheerlijking van lust en ambitie. Met dit meesterwerk leverde Monteverdi kritiek op het decadente pauselijke Rome dat Venetië een interdict had opgelegd vanwege de zedenverloedering van de stad.

bij de dienst moordzaken werkte, krijgt van zijn voormalige commissaris de opdracht aangeboden om Eduardo Almeida, het brein achter de brutale 8mm-moorden, uit de weg te ruimen.

Dit politieke theater gebracht door de zangklassen van Conservatorium Gent wordt in een nieuw jasje gestoken door Caroline Petrick (regie) in samenwerking met Florian Heyerick (muzikale leiding), Stijn Van den Bulck (kostuums), Jens Burez (decor) en Marcos Pujol (algemene coördinatie). Deelname: €5 WF-leden /€10 niet-leden. Info en inschrijving: Uitbureau - Veldstraat 82, 9000 Gent 09 233.77.88 - sara.smalbrugge@hogent.be. Locatie: Lakenmetershuis, Vrijdagmarkt 24-25, 9000 Gent.

Dyab Abou Jahjah, Belgisch-Libanees schrijver, oprichter van de AEL en kopman van de burgerrechtenbeweging Movement X, schuwt geen uitgesproken standpunten. Abou Jahjah wijst op het gevaar van ‘een marginale geradicaliseerde groep’ binnen een gefrustreerde generatie moslimjongeren. Bilal Benyaich, politicoloog en auteur van Islam en radicalisering bij Marokkanen in Brussel, legt hem op de rooster. Deelname: € 5 HV-leden en studenten /€ 7 niet-leden. Info en inschrijving: Brigitte Walraeve hvv.gent@geuzenhuis.be - 09 220 80 20. Locatie: Geuzenhuis, Kantienberg 9, 9000 Gent.

ZATERDAG 21 MAART 2015, 20:00 EN ZONDAG 22 MAART 2015, 15:00 EN 20:00 Opera ‘L’Incoronazione di Poppea’ WILLEMSFONDS I.S.M. CONSERVATORIUM GENT/SCHOOL OF ARTS

DINSDAG 24 MAART 2015, 13:30-17:00 Meandernamiddag Muziekclub ‘Capriccio’ UPV GENT-EEKLO In de ‘meandernamiddagen’ neemt Geert Boxstael een muziekstuk onder de loep. Het vervolg vloeit verder uit de bespreking van dit werk. Deelname: € 10. Info en inschrijving (gewenst): Geert Boxstael 0496 53 99 76 - upvgenteeklo@gmail.com. Betaling via overschrijving op rek. BE 28 671 121 826 920 van UPVGent-Eeklo met vermelding ‘UPVGent-Eeklo + datum + onderwerp’. Locatie: ligt nog niet vast bij het ter perse gaan van dit nummer. Neem contact op met Geert Boxstael.

WOENSDAG 25, VRIJDAG 27 EN ZATERDAG 28 MAART 2015, 20:00 Theater ‘De man van glas die immer barst’ WILLEMSFONDS GENT I.S.M. ARTO BRUTO

DEGEUS

In zijn nieuwste toneelstuk De man van glas die immer barst brengt Arto Bruto de grimmige wereld van de film noir naar het theater. Gekwelde ordebewakers, wulpse prostituees en verwaande diva’s bewegen zich in een onderwereld van rokerige nachtclubs, louche filmsets en grauwe verhoorkamers, een wereld waar de corruptie en het wantrouwen overal van de muren spat. Een speciaal voor dit stuk gecomponeerde soundtrack van Floris Borghgraef ondersteunt het strakke, dichterlijke scenario en de broeierige beeldvoering van schrijver-regisseur Yannick Van Puymbroeck. Deelname: € 5 WF-leden / € 10 niet-leden. € 10 VVK / € 8 VVK WF-leden, studenten en leden van Opendoek € 12 ADD / € 10 ADD WF-leden, studenten en leden van Opendoek Info en inschrijving: boekhandel Limerick Koningin Elizabethlaan 142, 9000 Gent of online te bestellen via www.artobruto.be. Wie een ticket koopt in boekhandel Limerick, krijgt er van Arto Bruto een drankbon ter waarde van € 2 bovenop. Locatie: Lakenmetershuis, Vrijdagmarkt 24-25, 9000 Gent.

DONDERDAG 26 MAART 2015, 19:00 Vreemde tafels: Yuli Machuca

‘Er zijn twee soorten mensen. Zij die geloven in het lot en zij die geloven in het toeval. En dan hebt ge mij. Ik geloof in niets meer. En mocht ik dat wel nog doen, dan zou ik het toch niet geloven.’

Talking Dinner wordt voor één keer Vreemde tafels in het kader van Belmundo.

Jacques Decaey, een aan lager wal geraakte privédetective die vroeger als rechercheur

Tijdens deze Vreemde tafel koken we actief mee met de gastvrouw. De kok doet meer

VERMEYLENFONDS GENT I.S.M. MET 11.11.11 EN INBURGERING OOST-VLAANDEREN

maart 2015 > 45

AGENDA

uit de doeken dan een recept alleen. Hier ga je aan de slag met smaken en ingrediënten uit Peru, met een pakkende getuigenis en interessante weetjes rond de grondstoffen van Peru.

grenzen van de statuten en de faculteiten samen te brengen. Met de feestelijke opening van de afdeling Vermeylenfonds UGent wordt het startschot gegeven voor een reeks activiteiten in 2015 met als thema ‘Licht’.

Tijdens het bezoek aan het Peristilium en de Belvedère heffen we het glas op de vriendschap. Gratis toegang. Info: vermeylenfonds@ugent.be. Locatie: Rozier 9, 9000 Gent.

VRIJDAG 27 MAART 2015, 20:00 Vernissage ‘Human Locomotion’ (oliepastels) Dirk Van Opdenbosch KUNST IN HET GEUZENHUIS

Yuli Machuca vertelt over haar geboorteland. Ze laat ons kennismaken met de eetcultuur en gewoontes. Samen met de aanwezigen wordt er gekookt en gegeten. Deelname: € 20 voor kookles, getuigenis en eten. Info en inschrijving: Sarah Mistiaen - 09 223 02 88 sarah@vermeylenfonds.be. Uw inschrijving is pas geldig na telefonische bevestiging en overschrijving op rek.nr. BE 50 0011-2745-2218 met vermelding ‘Vreemde tafel’ en aantal personen. Locatie: De Buurtloods, Patrijsstraat 10, 9000 Gent.

VRIJDAG 27 MAART 2015, 19:00 ‘De boekentoren als lichtbaken’ VERMEYLENFONDS@UGENT August Vermeylen was de eerste rector van de vernederlandste universiteit Gent in 1930. Hij werd geroemd voor zijn bijzondere visie op taal en kunst. Talrijke elementen aan de UGent verwijzen naar Vermeylen. Naast het rijke immateriële erfgoed denken we bijvoorbeeld aan de studentenhome Vermeylen, de buste in het Rectoraat, zijn portret in de Aula en de Vermeylenzaal in het Pand. Bovendien was hij een vurige verdediger van de sociale en intellectuele ontvoogding, gekaderd binnen de humanisering van de samenleving. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een aantal mensen aan de universiteit het initiatief hebben genomen om sociaal-culturele activiteiten te ontplooien die deze waarden centraal stellen. Het hoofddoel is om progressieve mensen met vrije geest en van goede wil, over de

46 > maart2015

In de startactiviteit van Vermeylenfonds@ UGent staat de boekentoren centraal: ‘De boekentoren als lichtbaken’. De boekentoren laat niemand onberoerd. Zowel de architect, de filosoof, de bibliofiel, de kunstenaar, de wetenschapper, de student als alle gebruikers van dit wijze werelderfgoed bewonderen de schoonheid van zijn krachtige architectuur. Zij erkennen zijn grote waarde, niet alleen als een symbool voor ‘kennis en cultuur’, maar ook als baken in de stad en als voorwerp voor debat. Vanuit een eigen invalshoek belichten diverse sprekers verrassende aspecten van onze boekentoren.

Programma: Verwelkoming door prof. dr. Koen Goethals, Algemeen Voorzitter Vermeylenfonds. Panelgesprek met architect André Bauwens (Bouwmeester), Sylvia Van Peteghem (Afdelingshoofd Universiteitsbibliotheek) en prof. dr. Freddy Mortier (Vice-Rector, voorzitter bouwcommissie). Prof. dr. Johan Braeckman modereert. Doorlopende vertoning van het werk van fotograaf Michiel Hendryckx.

Sinds jaren is het werk van de graficus Dirk Van Opdenbosch een zoeken naar de essentie van het menselijk lichaam. Niet het lichaam van modellen of imaginaire naakten, maar vrouwen en mannen gegrepen uit een wereld vol primitieve levenskracht en geladen seksualiteit. Materiaal: oliepastel, grafietpotlood, olieverf.

Gratis toegang. De tentoonstelling loopt van zaterdag 28 maart t.e.m. zondag 5 april 2015. Openingsuren: van 9:00 tot 12:00 en van 13:00 tot 16:30 op weekdagen (enkel op afspraak via 09 220 80 20). Op zaterdag en zondag van 14:00 tot 17:00. Info en inschrijving: griet@geuzenhuis.be - 09 220 80 20. Locatie: Geuzenhuis (Zolderzaal), Kantienberg 9 9000 Gent.

DEGEUS

AGENDA

ZONDAG 29 MAART 2015, 10:30 Matinee rond abortus Nausikaa Martens HVV VRIJZINNIGE VROUWEN OOST-VLAANDEREN Nausikaa Martens, medewerkster van het Medisch Kollektief Anticonceptie, geeft een voordracht over abortus naar aanleiding van 25 jaar Belgische abortuswetgeving.

en na afloop kan er nagekaart worden tijdens een gezellige toogbabbel.

Deelname: gratis voor HVV Vrouwen-leden / € 3 niet-leden. Info en inschrijving: vandenbroucke.katrien@gmail.com. Locatie: huisvandeMens, Sint-Antoniuskaai 2, 9000 Gent.

DONDERDAG 12 MAART 2015, 20:00 Erasmus en de Renaissance in de Nederlanden Cyclus ‘Het ontwaken van het denken in de Renaissance – deel 2’ Prof.dr. Jurgen Pieters, UGent UPV GERAARDSBERGEN In deze lezing probeert professor Jurgen Pieters een beeld te schetsen van de plaats van Desiderius Erasmus in het denken over de Renaissance. De voordracht zal onder meer gaan over Erasmus’ humanisme en over het grote debat met Luther over het belang van de vrije wil in het denken over de menselijke identiteit. Ook het debat over het definiëren van wat een traditie uitmaakt en de plaats van ‘heidense’ (klassieke) auteurs daarin komt aan bod.

RONSE ZONDAG 22 MAART 2015, 14:15 Bezoek ‘Donkere Kamers’ (Museum Dr. Guislain)

HERZELE VRIJDAG 6 MAART 2015, 19:30

GERAARDSBERGEN

DEGEUS

Gratis toegang. Info en inschrijving: Dominique Brems (voorzitter) contact.upv_brems.dominique@telenet.be - 054 58 76 84 Jean-Louis Rens - jean.louis.rens@telenet.be 054 41 83 92 - 0477 91 55 51. Locatie: Liberaal Gebouw Geraardsbergen, Markt 47, zaal Manneke Pis Museum.

Deelname: € 5 (incl.1 consumptie). Info en inschrijving (vóór 26 maart): JohanVanommeslaeghe - 055 31 55 46 johan.vanommeslaeghe@telenet.be. Locatie: VC Liedts, Parkstaat 4, 9700 Oudenaarde.

Algemene ledenvergadering WILLEMSFONDS HERZELE Gratis toegang. Info en inschrijving: Christine Glorieux 0478 23 56 05 - christine.glorieux@telenet.be. Locatie: vergaderzaal Abbett, Provincieweg 405, 9550 Herzele.

OUDENAARDE ZONDAG 29 MAART 2015, 10:30 Muzikaal aperitief WILLEMSFONDS OUDENAARDE Muzikaal aperitief met harpiste Anne Zeuwts, docente aan de muziekacademie van Oudenaarde. Het eerste deel van het concert begint om 10:30 stipt, tussenin is er een kleine pauze,

VC DE BRANDERIJ, VC LIEDTS EN HUISVANDEMENS RONSE ‘Donkere kamers’ brengt de verschillende gedaantes van de eeuwenoude melancholie in beeld, maar belicht ook haar hedendaagse, ziekelijke evenknie, de depressie. Het laat zien dat de zwaarmoedigheid niet alleen veel kunstenaars en onderzoekers heeft getroffen, maar ze ook sterk heeft geïnspireerd.

Programma 14:15 ontvangst aan de kassa’s van het museum 14:30 start gegidste rondleiding ‘Donkere Kamers’ 15:45 vrij bezoek (o.a. permanente collectie) 16:15 koffie en pannenkoek in de cafetaria van het museum Zowel het VC Ronse als het VC Oudenaarde doen een oproep om te carpoolen. Er is voldoende parking aan het museum. Laat bij je inschrijving graag weten of je nog een vrije

maart 2015 > 47

AGENDA

plaats hebt en iemand wil meenemen. Als je met de trein komt, neem dan tram 1 aan het station Gent-Sint Pieters, tot aan de halte Guislainstraat.

Aangegrepen door de pijnlijke situatie van vrouwen en kinderen tijdens haar verblijf in Joegoslavië, richt ze in 1991 de Belgische tak van Moeders voor Vrede (MvV) op te Ieper. Sinds 2002 is ze actief in Afghanistan. Het vrouwencentrum groeit uit tot een heel belangrijk project in een schijnbaar onmogelijk land. De mannelijke tegenstand is aanvankelijk enorm, maar de grote verandering komt in 2006 wanneer ook de mannen en families bij het project worden betrokken. De mannen krijgen toegang tot onderwijs en werk op voorwaarde dat ze hun vrouwen, moeders en dochters niet verhinderen om naar het vrouwencentrum te komen.

goed gevoel aan deze ontmoetingen over. Op die manier worden wederzijdse stereotype beelden ontkracht. Deelname is gratis. Info en inschrijvingen (gewenst): Tine Dekempe - hvv.ovl@geuzenhuis.be -09 222 29 48. Locatie: huisvandeMens, Ankerstraat 96, Sint-Niklaas.

VRIJDAG 20 MAART 2015, 10:00-16:00 Studiedag Kernkwadranten Daniel Ofman HUISVANDEMENS SINT-NIKLAAS

Hoe ze dit voor mekaar kreeg en hoe het nu staat, komt zij ons met veel warmte en enthousiasme vertellen! Info en inschrijving: de.branderij@skynet.be 055 20 93 20. Locatie: Jozef Guislainstraat 43, 9000 Gent.

ZONDAG 22 MAART 2015, 10:30 Lezing door Jennie Van Lerberghe, journalist en auteur WILLEMSFONDS RONSE

Deelname: € 5 (de opbrengst gaat naar het huis in Istalif- Afghanistan). Info en inschrijving (noodzakelijk): Isabelle Raevens 0476 35 64 56 - willemsfondsronse@gmail.com. Locatie: VC De Branderij, Zuidstraat 13, 9600 Ronse.

SINT-NIKLAAS DONDERDAG 5 MAART 2015, 14:00-16:00 Jong en oud in gesprek met elkaar over abortus HVV OOST-VLAANDEREN I.S.M. HUISVANDEMENS SINT-NIKLAAS EN HOGESCHOOL GENT Het is goed af en toe kritisch naar jezelf te kijken. Niet afkeurend, maar met het doel een goed oordeel te vellen over jezelf en de ander. We hebben vaak de gewoonte anderen te beoordelen en in hokjes te steken. Natuurlijk zijn we meer dan een etiket, maar het etiket benoemt wel heel mooi uit welke ingrediënten we bestaan.

Jennie Vanlerberghe werd geboren in Oostnieuwkerke in 1945. Na haar studies kunstwetenschappen ging ze aan de slag als journalist. Ze is o.m. auteur van verschillende geëngageerde publicaties, maar ze is vooral voorzitter van Moeders voor Vrede. Voor haar inzet werd Jennie vele malen gelauwerd, met als kers op de taart in 2014 de adellijke titel van barones voor haar jarenlange inzet voor een beter leven voor vrouwen in Afghanistan.

48 > maart2015

We stellen vast dat senioren en jongeren vooral in familieverband contact met elkaar hebben. Door het ontbreken van het (meer dan oppervlakkige) contact daarbuiten, ontstaan wederzijdse vooroordelen. Dit willen we doorbreken door jongeren en senioren met elkaar in dialoog te laten gaan over een thema dat een diepgaand gesprek mogelijk maakt. Zowel jongeren als senioren vinden het zinvol om elkaar op deze manier beter te leren kennen en houden een

Het kernkwadrantenmodel biedt een manier tot kritische zelfreflectie. Het is een persoonlijkheidsmodel om je eigen sterke en zwakke punten helder te krijgen: wat zijn je talenten en valkuilen? Hoe zit je persoonlijkheid in elkaar? Het helpt je op een andere wijze te kijken naar je eigen gedrag en dat van anderen. Daniel Ofman introduceerde kernkwadranten om je kwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen op het spoor te komen. Sinds het verschijnen van zijn eerste

DEGEUS

AGENDA

boek Bezieling & kwaliteit in organisaties zijn de kernkwadranten meer en meer een begrip geworden in de moderne psychologie. Het model van Ofman is inspirerend voor iedereen. Deelname: € 25 (incl. broodjeslunch en infomap). Info en inschrijving: 03 777 2087 sintniklaas@demens.nu. Locatie: Foyer De Spiegel, Stadsschouwburg, R. Van Britsomstraat 21, 9100 Sint-Niklaas.

Vrijdag 24 maart 2015, 19:30 Kennismaking iPad Keynote: presentatie

Gratis toegang. Info en inschrijving: 03 777 2087 sintniklaas@demens.nu. Locatie: huisvandeMens, Ankerstraat 96, 9100 Sint-Niklaas.

Hoe kan ik de App Keynote downloaden / Nieuwe presentatie maken / Basisbegrippen / Opmaak en lay-out / Sjablonen / Foto’s invoegen / Weergeven van de presentatie …

ZOMERGEM ELKE DINSDAG IN MAART 2015, 19:30 Cursus iPad en iPhone VC ZOMERLICHT

ZONDAG 29 MAART 2015, 10:00-12:00 Infomoment vrijzinnig humanistische plechtigheden HUISVANDEMENS SINT-NIKLAAS I.S.M. OVM SINT-NIKLAAS

Dinsdag 31 maart 2015, 19:30 Kennismaking iPad numbers: rekenblad Hoe kan ik de App Numbers downloaden / Nieuwe rekenblad maken / Basisbegrippen / Inbrengen van getallen, tekst en formules / Opmaak en lay-out / Sjablonen / Numbers dagelijks gebruiken … Deelname (per les): € 7. Info en inschrijving: Freddy Verleye (voorzitter) 0475 31 79 67 - f.verleye@telenet.be. Adres: vrijzinnig centrum Zomerlicht, Weldadigheidstraat 30, 9930 Zomergem.

‘Volgend jaar stappen we in het huwelijksbootje! Wij zijn niet gelovig maar zouden toch iets meer willen dan enkel een burgerlijke plechtigheid op het stadhuis. Kunnen jullie ons hierbij verder helpen? Hoe gebeurt zo’n vrijzinnige plechtigheid?’

Dinsdag 3 maart 2015, 19:30 Kennismaking met de iPad en de iPhone: multimedia Foto’s: nemen van foto’s, wissen van foto, bewerken van een foto, enz... Muziek: iTunes, Spotivy, MusiXmatch, enz...

ZOTTEGEM DONDERDAG 5 MAART 2015, 19:30 Toogbabbel PLUS HVV-ZZH

BelgiumFM,

Film: iTunes, Youtube, enz...

Mensen hebben de behoefte om stil te staan bij belangrijke overgangen in het leven met een plechtigheid of een viering: bij een nieuwe relatie, een geboorte, een afscheid … Dit is eigen aan alle culturen en levensbeschouwingen. Ook niet-gelovigen hebben de nood om betekenis te geven aan droevige of mooie ervaringen. Wat ook logisch is, want het leven hier-en-nu, is datgene wat ons bestaan zin geeft. De mens staat dan ook centraal in een vrijzinnig humanistische plechtigheid. Maar hoe gaat dat in zijn werk? Hoe ‘maak’ je zo’n plechtigheid? Wat kan je verwachten? Hebben we bepaalde rituelen en is er een symboliek? Onze medewerkers van het huisvandeMens informeren u graag verder over de diverse plechtigheden, hun aanpak en eigen ervaringen.

DEGEUS

Apple TV: de verschillende multimedia mogelijkheden.

Dinsdag 10 maart 2015, 19:30 Kennismaking met de iPad en de iPhone: sociale media Veiligheid, betrouwbaarheid / Fraude en criminaliteit / Verslaving en privé / Wikipedia / Netlog / facebook / Twitter / Youtube / Linkedln / Skype …

Vrijdag 17 maart 2015, 19:30 Kennismaking iPad pages: tekstverwerking Hoe kan ik de App Pages downloaden / Nieuwe document maken / Basisbegrippen / Opmaak en lay-out / Sjablonen / Foto’s invoegen / Allerhande documenten opmaken …

We proberen op onze toogbabbels hete hangijzers of maatschappelijk actuele thema’s aan te snijden. En wat is er momenteel actueler dan de islam, helaas in negatieve zin? De Islamitische Staat is de laatste maanden niet weg te slaan uit het nieuws met steeds weer gruweldaden die je voor onwerkelijk houdt. Gruweldaden zogezegd in naam van een religie. Maar laat het duidelijk zijn, terrorisme heeft geen religie.

maart 2015 > 49

AGENDA

Helaas heeft dit ook als gevolg dat de perceptie van desbetreffende religie en de aanhangers ervan er sterk op achteruit gaat. Plots wordt elke moslim versleten als extremist, terrorist en nog meer van dat. Omdat wij, als vrijzinnigen, ondermeer voor vrijheid van doen en laten staan en hierdoor tolerantie en verdraagzaamheid hoog in het vaandel dragen, wensen wij hen ook een platform te bieden om het verhaal van hun religie te verduidelijken. De toogbabbel wordt voorafgegaan door een voordracht in samenwerking met de vereniging Salaam-Vrede.

VASTE ACTIVITEIT VC DE BRANDERIJ

Elke eerste en derde woensdag van 19:30 tot 21:00 Bijeenkomst van SOS Nuchterheid, zelfzorg bij verslaving.

De lotgenoten uit uw buurt verwelkomen u van harte. Uw contactpersonen: Eddy - 0494 65 19 84 (woensdag) Cynthia - 0477 65 72 11 (vrijdag) Locatie: Geuzenhuis, Kantienberg 9, 9000 Gent.

SOS Nuchterheid is een vrijzinnig en humanistisch zelfzorg initiatief en is een lidvereniging van deMens.nu Info SOS Nuchterheid: 0486 25 66 71 info@sosnuchterheid.org - www.sosnuchterheid.org Info en locatie: De Branderij - Zuidstraat 13, 9600 Ronse - 055 20 93 20 - de.branderij@skynet.be.

Info en inschrijving: Jurgen Goesaert (voorzitter) - jgoesaert@gmail.com of bij het huisvandeMens 09 326 85 70 - zottegem@demens.nu. Locatie: huisvandeMens, Hoogstraat 42, 9620 Zottegem.

VASTE ACTIVITEITEN VC LIEDTS

Elke maandag om 20:00 DINSDAG 10 MAART 2015, 20:00 Boekvoorstelling ‘De rekening van de verzuiling’ Mieke Vogels GRIJZE GEUZEN ZOTTEGEM

Workshop hatha yoga, ingericht door het Willemsfonds (geen yoga tijdens de schoolvakanties).

Elke maandag om 14:00 en woensdag om 19:30 Bridgewedstrijd. Organisatie: Liedts Bridge Club, Oudenaardse Grijze Geuzen en Liedtskring (uitgezonderd op wettelijke feestdagen).

Elke dinsdag om 20:00 Bijeenkomst SOS Nuchterheid (ook tijdens de schoolvakanties). De vrijzinnig humanistische bibliotheek is te bezoeken na afspraak via 055 30 10 30 of info@vcliedts.be (uitgezonderd op wettelijke feestdagen en tijdens de vakantieperiodes). Openingsuren VC Liedts: van maandag tot donderdag van 9:00 tot 12:00 en van 13:30 tot 15:30, vrijdag op afspraak. Info en locatie: VC Liedts - Parkstraat 4, 9700 Oudenaarde 055 30 10 30 - info@vcliedts.be - www.vcliedts.be.

DeeIname: € 2 GGZ-leden / € 3 niet-leden / studenten gratis. Info en inschrijving: william_lampens@skynet.be - 09 355 89 49. Locatie: Ridderzaal Egmontkasteel, Heldenlaan 92, 9620 Zottegem.

50 > maart2015

VASTE ACTIVITEITEN VC GEUZENHUIS

Elke woensdag en vrijdag om 20:00 Bijeenkomst van SOS Nuchterheid, zelfzorg bij verslaving (alcohol en andere verslavingen). Aarzel niet om een afspraak te maken.

DEGEUS

COLOFON

LIDVERENIGINGEN VC-G

Hoofdredactie: Fred Braeckman Eindredactie: Griet Engelrelst, Thomas Lemmens Redactie: Kurt Beckers, Freia DeBuck, Annette De Vos, Frederik Dezutter, Karim Zahidi Vormgeving: Magelaan Druk: New Goff

Fred Braeckman

Griet Engelrelst

Thomas Lemmens

Kurt Beckers

Gerbrich Reynaert

Annette De Vos

Frederik Dezutter

Freia DeBuck

Karim Zahidi

Verantwoordelijke uitgever: Sven Jacobs p/a Kantienberg 9, 9000 Gent Werkten aan dit nummer mee: Winnie Belpaeme, Bo Decramer, Jeroen Decuyper, Ignaas Devisch, Sonja Eggerickx, Freddy Evers, Luc Leybaert, Pierre Martin Neirinckx, André Oyen, Renaat Ramon, Glenn Rayp, Gie van den Berghe, Bruno Vanobbergen, Kris Velter. Cover: Norbert Van Yperzeele De Geus is het tijdschrift van het Vrijzinnig Centrum-Geuzenhuis vzw en de lidverenig ingen en wordt met de steun van de PIMD verspreid over Oost-Vlaanderen. Het VC-Geuzenhuis coördineert, ondersteunt, bundelt de Gentse vrijzinnigen in het Geuzenhuis, Kantienberg 9, 9000 Gent 09 220 80 20 – f09 222 70 73 admin@geuzenhuis.be www.geuzenhuis.be U kan de redactie bereiken via Thomas Lemmens, thomas@geuzenhuis.be of 09 220 80 20.

LIDMAATSCHAPPEN Kunst in het Geuzenhuis: €12 op rekening IBAN BE38 0013 0679 1272 van Kunst in het Geuzenhuis vzw met vermelding ‘lid KIG’. Grijze Geuzen: €12 op rekening IBAN BE72 0011 7775 6216 van HVV Ledenrekening, Lange Leemstraat 57, 2018 Antwerpen met vermelding ‘lid GG + naam afdeling (bv. lid Gentse Grijze Geuzen)’. Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging: €€12 op rekening IBAN BE72 0011 7775 6216 van HVV Ledenrekening, Lange Leemstraat 57, 2018 Antwerpen met vermelding ‘lid HVV + naam afdeling (bv. lid HV Gent)’. Vermeylenfonds: €10 op rekening IBAN BE50 0011 2745 2218 van VF Ledenrekening, Tolhuislaan 88, 9000 Gent met vermelding ‘lid VF’. Willemsfonds: €15 op rekening IBAN BE39 0010 2817 2819 van WF Ledenrekening, Vrijdagmarkt 24-25, 9000 Gent met vermelding ‘lid WF’.

De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde artikels berust uitsluitend bij de auteurs. De redactie behoudt zich het recht artikels in te korten. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd of overgenomen worden zonder de schriftelijke toestemming van de redactie. Bij toestemming is bronvermelding – De Geus, jaargang, nummer en maand – steeds noodzakelijk. Het magazine van De Geus verschijnt tweemaandelijks (5 nummers). De nieuwsbrief van De Geus verschijnt maandelijks (10 nummers).

DEGEUS

De Cocon, dienst voor Gezinsbegeleiding en begeleid zelfstandig wonen vzw info: 09 222 30 73 of 09 237 07 22 info@decocon.be - www.decocon.be Café De Geus van Gent open van ma t.e.m. vr vanaf 16:00 za en zo vanaf 19:00 info: www.geuzenhuis.be 09 220 78 25 - geusvangent@gmail.com Feest Vrijzinnige Jeugd vzw info: Thomas Lemmens - 09 220 80 20 thomas@geuzenhuis.be Feniks vzw info: www.plechtigheden.be huisvandeMens - 09 233 52 26 gent@deMens.nu Fonds Lucien De Coninck vzw info: www.fondsluciendeconinck.be fondsluciendeconinck@gmail.com Humanistisch Verbond Gent info: R. Gheldof - 09 220 80 20 hvv.gent@geuzenhuis.be Humanistisch - Vrijzinnige Vereniging Oost-Vlaanderen info: T. Dekempe - 09 222 29 48 hvv.ovl@geuzenhuis.be Gentse Grijze Geuzen info: R. Van Mol - 0479 54 22 54 rvanmol@hotmail.com Kunst in het Geuzenhuis vzw info: Griet Engelrelst - 09 220 80 20 griet@geuzenhuis.be Opvang – Oost-Vlaanderen vzw Dienst voor pleegzorg info: 09 222 67 62 gent@opvang.be SOS Nuchterheid vzw In Gent, woensdag en vrijdag (alcohol en andere verslavingen). info: 09 330 35 25(24u op 24u) info@sosnuchterheid.org www.sosnuchterheid.org UPV Gent Info: Geert Boxstael geert.boxstael2@telenet.be Vermeylenfonds Oost-Vlaanderen info: 09 223 02 88 info@vermeylenfonds.be www.vermeylenfonds.be Willemsfonds Oost-Vlaanderen info: 09 224 10 75 info@willemsfonds.be www.willemsfonds.be Werkgemeenschap Leraren Ethiek vzw info: thierry.vervoort@digimores.org www.digimores.org

ABONNEMENTEN De Geus zonder lidmaatschap: €13 op rekening IBAN BE54 0011 1893 3897 van het VC-Geuzenhuis met vermelding ‘abonnement Geus’. Prijs per los nummer: €2. Het Vrije Woord gratis bij lidmaatschap HVV en GGG. Combinaties van lidmaatschappen met of zonder abonnementen zijn mogelijk.

PARTNER huisvandeMens Gent Het centrum biedt hulp aan mensen met morele problemen. U kan er terecht van ma t.e.m. vr van 9:00 tot 16:30 De hulpverlening is gratis! info: Sint-Antoniuskaai 2, 9000 Gent 09 233 52 26 - f 09 233 74 65 gent@deMens.nu

maart 2015 > 51

VERF! Over het Leven in de Kunst en de Kunst van het Leven

Kurt Defrancq Jean Paul Van Bendegem Herwig Deweerdt Ann Verhelst

11 ma 12 ar t 20u

€ 12/15 - CC Meulestede - Meulesteedsesteenweg 515 - Gent Organisatie: Vermeylenfonds met de steun van “de Mens.nu”

www.vermeylenfonds.be AUGUST VERMEYLENFONDS