Vorsten 02 2016

AL SINDS 1973 DÉ ‘HOFLEVERANCIER’

VORSTEN 2 2016 € 5,95

Geen gouden kranen voor koningspaar Prinses Madeleine ‘Ik ben een slechte huisvrouw’ Albert en Charlène over hun gezinsgeluk

PRINS GEORGE-OUS

HET NIEUWE LEVEN VAN H E T

E E R S T E

Beatrix T I J D S C H R I F T

O V E R

K O N I N G S H U I Z E N

Stoken met archiefmateriaal

V

Voor een journalist is het een prachtige traditie: Openbaarheidsdag. Voor de ­zevende keer maakte het Nationaal Archief op de eerste dinsdag van het nieuwe jaar overheidsarchieven openbaar. Dit jaar werden onder andere 221 dossiers van het Kabinet van de Koning (zo heet dat formeel, ook als een dame het ambt ­vervult) met het oorlogsarchief van koningin Wilhelmina openbaar gemaakt. ­Wilhelmina heeft nogal wat nagelaten; ze deinsde er niet voor terug haar mening, opmerkingen en plannen op papier te zetten en te delen met anderen, zoals ­ministers. Ook brieven die aan haar zijn geschreven zijn nu openbaar.

Het Nationaal Archief publiceerde op voorhand een brief die de koningin na de ­bevrijding stuurde aan Willem Schermerhorn, de eerste naoorlogse premier, en de ­sociaaldemocratische voorman Willem Drees. De koningin uitte haar bezorgdheid over de samenstelling van het kabinet dat geen ministers zou hebben uit ‘het zuiden des lands, dat voor een groot deel slagveld is geweest en waar geheele streken verwoest zijn’. Dat zou de inwoners van het zuiden de indruk kunnen geven ‘dat er weinig aandacht aan hun problemen geschonken zal worden’.

Veel opzienbarends hebben de archiefstukken tot op de dag van dit schrijven nog niet opgeleverd. Biograaf Cees Fasseur schetste eerder al uitgebreid een beeld van ­Wilhelmina als een kordate, eigenzinnige dame met een grote afkeer van politieke ­zwakte en met een wens tot staatsrechtelijke hervorming na de oorlog. Ze heeft de band­breedte van haar invloed duidelijk opgezocht. Fasseur en geschiedschrijver Loe de Jong kregen voor hun onderzoeken eerder al exclusief toegang tot de nu openbare ­archieven – al kreeg Fasseur nog meer dankzij koningin Juliana die hem telefonisch de brieven voorlas die zij van haar moeder (‘je oude pluimstaart’) had ontvangen. Maar wat er nu naar ­buiten komt, is vooral extra slagroom op de taart waarvan wij de smaak al kennen.

Ik vermoed dat Wilhelmina zou gruwelen van alle openheid over haar gedachten. Ze zag het ambt als door God gegeven en dit zou het monarchale gezag kunnen aantasten.

Dat baseer ik op het feit dat ze de kachel die haar op het paleis warm hield, persoonlijk stookte met archiefmateriaal. Dat was haar vast niet te doen om hout uit te sparen.

Voor alle feiten kunt u nu zelf op onderzoek uit bij het Nationaal Archief, heel toepasselijk in Den Haag, waar nog zo veel meer te vinden is. Een familiestamboom maken ­bijvoorbeeld is bijna onmogelijk zonder dit archief te raadplegen. Daarnaast zijn er met regelmaat boeiende tentoonstellingen. Zo hebt u eerder in Hofcultuur al kunnen lezen dat koning Willem I er momenteel in de spotlights staat en u de eerste grondwet, zijn eerste troonrede maar ook zijn werkkostuum en aantekeningen kunt zien. En net als bij koningin Wilhelmina geldt: het is slagroom op de taart waarvan wij de smaak al kennen.

Maar het is een goede smaak!

Justine Marcella Hoofdredacteur

FO T O ’S A N P, H H / C O R BIS , RI J KS MU S EU M

Geheim archief nu openbaar.

‘JE OUDE PLUIMSTAART’

Vorsten 2 - 2016 Kijk ook eens op vorsten.nl

80

4

FO TO ’S A NP, GE T TY I M A GE S , P P H, R I JK S V OO RL I C HT IN GS D IE NS T

80

88

16

70

32

inhoud

6 NUMMER 2 • 2016

Op de cover 6

62

Het nieuwe leven van Beatrix

Wat staat er tegenwoordig in haar agenda?

Geen gouden kranen voor koningspaar

De grote verbouwing van Paleis Huis ten Bosch

Interview met Madeleine & Chris

Eerste verjaardag Monegaskische tweeling gevierd

38 Prinses Madeleine: ‘Ik ben een slechte huisvrouw’ 48 Albert en Charlène over hun gezinsgeluk

En...

62

14 Willems wereld 16 In gala in Zweden voor Nobelprijzen 20 Hofnieuws 22 Máxima’s wereld 24 Hofselectie: bestel nu koninklijke boeken 25 Interview met prins Andreas van Saksen-Coburg en Gotha

30 Hofcultuur met onder anderen keizer Wilhelm II 32 Eerste crèchedag van prins George 36 Uit de schatkamer van Vorsten 45 Paul Rem opent de deuren van Paleis Het Loo 53 Onder de hamer: exclusief collier geveild 54 Geloofsbrieven voor de koning 60 Hofnieuws 67 Nieuw abonnement? Kies uw Vorsten-voordeel 68 Levensloop 70 Juwelen: inspiratie uit de Oranje-kluis 76 Puzzel 77 Column van Pieter Klein Beernink 78 Hofcouture 80 Harald & Sonja vieren 25 jaar koningschap 87 Service 88 Quotes: prinsen William en Harry aan het woord 90 Agenda, volgend nummer en colofon 5

Afgezwaaid UIT Beatrix, haar leven als prinses

& GEWUIFD?

Anders dan haar Belgische en Spaanse collega-monarchen-in-ruste zien we prinses Beatrix nog best vaak in de openbaarheid. Maar haar publieke agenda is duidelijk minder vol dan in haar tijd als koningin. Ze blijft in de luwte en helpt het koningspaar waar mogelijk. Voor een officiĂŤle opening, of om op de kleinkinderen te passen.

TEKST RICK EVERS

8 

O

Op 28 januari, om 19 uur exact, is het drie jaar ­geleden dat Beatrix in een televisietoespraak aan­ kondigde afstand te zullen doen van de troon. Ze ­beloofde geen afstand te doen van ‘haar’ volk: ‘Ik hoop dat ik velen van u nog dikwijls kan ontmoeten.’

Maar wat is ze na 30 april 2013 gaan doen? Is ze inder­ daad nog ‘als vanouds’ veel op bezoek in het land? Of geniet ze van haar pensioen, met kinderen en kleinkinderen die op bezoek komen? Hoe­ zeer is haar leven veranderd, sinds ze de kroon heeft doorgegeven aan haar zoon? Hoeveel afstand heeft ze werkelijk van de troon genomen?

Na haar aftreden is het voor Beatrix anders gegaan dan voor de ­geabdiceerde Koning der Belgen, Albert II, die naar eigen zeggen ‘met enige discretie’ het leven in België blijft volgen. In eigen land klinkt het weleens honend dat hij met Paola meer in het buitenland is dan in ­België, maar het is hun manier van het invullen van hun pensioen. ­Prinses Beatrix doet dat, anders dan haar oud-collega, zonder echt­ genoot, met wie ze vijftig jaar geleden in het huwelijk trad. Al sinds 2002 moet Beatrix het zonder haar geliefde Claus stellen.

Het is verdrietig dat prins Claus nooit heeft kunnen genieten van zijn kleinkinderen – alleen van oudste kleindochter Eloise – en dat prinses Beatrix het grootouderschap te kort met hem heeft kunnen delen.

Wie tegenover prinses Beatrix suggereert dat ze het een stuk rustiger heeft sinds de abdicatie, hoort die aanname direct weggewuifd ­worden.

Natuurlijk: het verplichte doorspitten van staatszaken is voorbij. Er hoeven geen handtekeningen meer te worden gezet om wetten en ­besluiten te bekrachtigen en ook vele verplichte vergaderingen en agenda­punten die bij het werk van de koning (m/v) horen, zijn ­verleden tijd. Nu zijn er familie, vrienden en bekenden, maar het zijn naar ­verluidt met name de kleinkinderen die haar agenda beheersen. Dat ze geniet van het grootouderschap, is alleen al te zien aan de kerstkaarten die ze naar haar naasten stuurt. Steevast prijken daarop foto’s van een trotse oma Beatrix te midden van haar zes kleindochters en kleinzoon Claus. De ene keer een foto van de prinses met de nieuwe generatie op de brug voor Drakensteyn, maar meestal is het een vakantiefoto.

Want ook tijdens de vakantie mag ze als mater familias niet ontbreken.

Elk jaar gaan de Oranjes met de hele familie eropuit. Naar Tavarnelle bijvoorbeeld, waar Beatrix al sinds de jaren zeventig elk jaar komt. Maar ook naar andere bestemmingen, zoals Peru of Griekenland, gaat ze met haar familie mee. Met het wegvallen van haar zoon prins Friso is ze ook zeker het gezin in Londen niet vergeten. Ze gaat geregeld langs en om­ gekeerd zijn Mabel en haar dochters, de gravinnen Luana en Zaria, meer dan welkom op Drakensteyn. Beatrix lijkt een verantwoordelijkheid te voelen voor het kleine gezin, waar de vader zo gemist wordt.

Officieel is de prinses met pensioen. Een taakomschrijving voor een staatshoofd-in-ruste heeft nooit in de wet gestaan. Waar eerst

9

Ondanks haar afscheid is prinses Beatrix nog de werkende leden van het Koninklijk Huis. af; iets wat ze als koningin niet kon doen

Hofdames En als ze dan écht vrij is, vrij van verplichtingen en zonder kleinkinderen om haar heen? Zo af en toe duikt er een bericht op over wat Beatrix dan doet. Mensen die op social media vertellen oog in oog te hebben ­gestaan met de prinses, die te paard in rengalop even daarvoor aan hen voorbijging, casual in bodywarmer en een band in het haar. Of dat de prinses bij een expositie is geweest of een galerie heeft bezocht in bij­

12

voorbeeld Antwerpen. Gewoon, tussendoor, als (on)verwachte gast, of tijdens een vernissage. De sherryopening van Collection d’Art bijvoor­ beeld, in het Cobra Museum voor Moderne Kunst. Miente BoellaardStheeman, tot en met 2013 haar hofdame, nodigde haar daarvoor uit.

Af en toe zien Beatrix en haar oude hofdames elkaar nog, tijdens een activiteit aan het hof of uitgenodigd voor een stukje varen op De ­Groene Draeck. Meerdere van die hofdames honoraire, sinds begin 2014 niet meer in functie, geven aan dat ze het missen; de vriendschap die de werkzaamheden met zich meebrachten. Er is nog maar één oud­ gediende die prinses Beatrix officieel vergezelt: Lieke Gaarlandt-Van Voorst van Beesd werkt al sinds 1993 onbezoldigd voor het paleis.

Tot in de tijd van koningin Juliana kon een lid van de koninklijke familie een eigen hofhouding hebben. Die heeft prinses Beatrix dus niet en ook geen eigen hofdames. Die zijn in dienst van het Hof van de koning en zijn toegewezen aan koningin Máxima. Wel heeft Beatrix sinds eind 2014 een persoonlijk assistent (P.A.), Titia Haverkamp Begemann. Ze is officieel aangesteld door de koning, de functie is een vrij nieuw onder­ deel binnen zijn hofhouding. Haverkamp Begemann is niet iemand die continu op Kasteel Drakensteyn zit en met de prinses mee-eet. Sowieso niet, want naar verluidt is de prinses minder in Lage Vuursche dan soms gedacht wordt; ze zou vaker gebruikmaken van haar appartement op Noordeinde 66. Veel handiger ook voor de familie, die op prinses Mabel

FO TO ’S A NP, P IC T UR E P RE S S , R OYA LS B Y RO B I N, Z M D E K O N IN G

‘koningin’ zou worden vermeld achter ‘beroep’ in een persoonsbewijs, zou nu – net als bij koningin Wilhelmina – ‘zonder’ kunnen staan.

Of gewoon ‘Prinses der Nederlanden’. Dat laatste is pas sinds 2002 ­geregeld, daarvoor was er geen plek in het staatsbestel voor de af­ getreden koning. Ondanks haar afscheid als koningin is Beatrix nog steeds een van de werkende leden van het Koninklijk Huis. Op Paleis Noordeinde worden de uitnodigingen die goed bij de oud-koningin ­passen voor haar geselecteerd. Balletvoorstellingen, musea en ­natuurlijk verzoeken die aan haar beschermvrouwschappen zijn gerelateerd, ­worden bij haar neergelegd. Als we de officiële agenda van het ­Koninklijk Huis erop naslaan, blijkt dat ze in het voorbije jaar maximaal zes activiteiten per maand had. Dat is een groot verschil met de jaren van haar koningschap. Zie het als afbouwen. Als koningin was daar voor Beatrix geen mogelijkheid voor. Op deze manier doet ze dat alsnog, zonder in een grote leegte te vallen.

steeds een van Maar ze bouwt

na allemaal in die omgeving wonen. Prins Constantijn woont in het Benoordenhout, de koning woont voorlopig nog op de Eikenhorst, maar zal over enige tijd naar het Haagse Bos verhuizen. Handig, zo’n pied-à-terre aan het Noordeinde.

Nalatenschap De persoonlijk assistent houdt kantoor op Paleis Noordeinde en is op afroep 24/7 beschikbaar voor de prinses. Zij is ook de persoon die de verzoeken aan prinses Beatrix behandelt. De P.A. is de enige persoon die specifiek voor prinses Beatrix is toegevoegd aan de hofhouding sinds de troonswisseling. Natuurlijk heeft ze haar vaste kamenier en is er voor het grootste gedeelte van de dag een lakei beschikbaar. Voor een diner op het kasteel worden extra lakeien vanuit Den Haag gehaald.

Joop Baars, die vijftien jaar lang als thesaurier de bewaarder was van de koninklijke bankrekening, vervult die functie nu voor prinses Beatrix persoonlijk. Hij zal zich ook moeten bezighouden met het voorbereiden van de financiële nalatenschap van de oud-koningin. Hopelijk – voor haar kinderen, kleinkinderen en Nederland – blijven die papieren nog lang in de kast. Op een staaroperatie eind oktober na, een kleine in­ greep, is er niets bekend over hoe het met de gezondheid van de prinses is gesteld. De prinses oogt kwiek en vitaal. Haar beide ouders werden ruim negentig jaar; hopelijk is dat ook de prinses gegeven, zodat ze nog lang kan genieten van de geneugten des levens.

•

Willems wereld Internationale

VREDE

Bij het aangaan van zijn ­koningschap moest WillemAlexander, als lid van de ­regering, afstand doen van zijn militaire functie. Dat betekent niet dat hij de krijgsmacht sindsdien is v­ ergeten. ­Integendeel. Waar het kan, laat hij zich zien in uniform en geregeld neemt hij ­uitnodigingen aan met een militair karakter. Zo bezocht hij vlak voor de kerstvakantie het NAVO hoofdkwartier in Brussel en het militaire hoofd­ kwartier Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE) in B ­ ergen.

Dat deed hij samen met de minister van Buitenlandse Zaken en de ­Commandant der Strijdkrachten.

‘Ons land – onze plek in de wereld – is ons dierbaar’

tekst RICK EVERS

Jonkheer

VERVANGT BARON

Van oudsher, en incidenteel nog steeds, zijn door de koning aangestelde kamerheren adviseurs en ­helpende hand op het paleis. Voorafgaand en tijdens bezoeken in het land krijgt de koning assistentie van zijn kamerheren, ieder verbonden aan een provincie of – tot afgelopen 1 januari – een van de drie grote steden. Alleen in Zuid-Holland had Willem-Alexander geen ‘provinciale’ adviseur, maar twee ‘stedelijke’: zowel in Den Haag als Rotterdam was er een kamer­ heer, die zich ook over de rest van de provincie ontfermde. Met de pensionering van Coen baron S ­ chimmelpenninck van der Oije als man in Rotterdam nam zijn Haagse collega jonkheer Jan Jaap de Graeff zijn werk over, die nu kamerheer van heel Zuid-Holland is. Een breukje met de traditie.

Nu Nederland voorzitter van de Europese Unie is, loopt voor de ­koning Europa als een rode draad door zijn agenda van de eerste zes maanden van 2016. In het najaar bracht hij ter voorbereiding op het voorzitterschap nog een bezoek aan de Europese instellingen in Brussel, nu ontvangt Willem-Alexander ‘Europa’ in Nederland. Op 7 januari bezocht de Europese Commissie zijn koninkrijk, onder meer voor een bezoek aan de Eerste en Tweede Kamer. Maar de dag ­begon op het Koninklijk Paleis in Amsterdam, waar het konings­paar in de voormalige Troonzaal het gezelschap een lunch aanbood.

14

Het jaar 2015 markeerde 70 jaar vrijheid in Nederland.

Voor Willem-Alexander stond die herdenking sterk in het teken van het eren van veteranen. Dat deed de koning niet alleen tijdens Veteranendag. Ook in zijn jaarlijkse televisietoespraak op 25 december bracht hij dat naar voren en keek hij terug op het staatsbezoek afgelopen mei aan Canada. ‘Daar spraken we met een groep Canadese veteranen. Een van hen was de 90-jarige Bud Hannam. In 1945 vocht hij mee in de strijd om de bevrijding van Apeldoorn. Hij vertelde hoe hij daarop terugkeek en zijn woorden maakten veel indruk op me. Hij zei: “Het heeft me mijn jeugd gekost.

Maar achteraf heb ik het gevoel dat het ’t waard is ­geweest. Om de vrijheid te zien ... en de blijdschap van de mensen die waren bevrijd.”’

FO TO ’S A N P, TES SA P O STH U M A D E BO ER , RI J KS VO O R LI C H TIN G S D IEN S T

Europese draad

KONING BLIKT TERUG

Kersttoespraak koning Willem-Alexander

de

Koning spreekt op de Eikenhorst via de camera het land toe

Koning Carl Gustaf reikt in Zweden de Nobelprijzen uit, maar alle ogen zijn dit jaar vooral gericht op kroonprinses Victoria en haar schoonzus prinses Sofia. Zij zijn allebei in verwachting en dat is inmiddels goed te zien – in gala!

Schitterend in verwachting in Stockholm TEKST RICK EVERS

t

t

Tijdens de uitreikingsceremonie van de Nobelprijzen in Stockholm zaten in het verleden de Zweedse koningskinderen met het koningspaar op het podium.

Nu ze alle drie getrouwd zijn, wordt het wat veel en daarom is het podium nu voor het koningspaar en het kroonprinsesselijk paar. Er is zo genoeg plek voor prinses Estelle, al zal ze net als haar moeder wachten tot haar achttiende ­verjaardag. Het prinselijk paar en het prinsesselijk paar, zoals het hof Carl Philip, Madeleine en hun echtgenoten noemt, zitten nu op de eerste rij. ’s Avonds begeleidt de koninklijke familie de laureaten naar hun plek. Langzaam dalen ze de trappen af, op weg naar de tafels waar bloemstukken, kandelaars en het speciale Nobelprijs-servies wachten. Het koningspaar schrijdt natuurlijk als eerste naar beneden, met koningin Silvia in het rood.

Ze combineert een top met boothals met een lange rok en het diadeem van koningin Sofia, een geboren Prinses van Nassau. Kroonprinses Victoria draagt het Connaught-diadeem, vernoemd naar kroonprinses Margareta, de eerste echtgenote van de latere koning Gustaf VI Adolf, die het juweel als huwelijksgeschenk kreeg van haar ouders. Passend bij Victoria’s auberginekleurige positiejurk, in maart verwachten zij en prins Daniel hun tweede kindje, kleuren de amethisten uit de koninklijke collectie. Het ordelint van de Orde van de Serafijnen wordt deels bedekt door het chiffon van de jurk.

Haar zus Madeleine hult zich in zilvergrijs en verrast met haar juwelen: het Kokoshnik-diadeem met aquamarijnen draagt ze voor het eerst. Het was altijd het vaste diadeem van haar tante Margaretha, die het als oudste dochter van prinses Sybilla (zwart-witfoto links) erfde. Tegenwoordig wordt het ook bij ­anderen gezien. Rondom het hof wordt gezegd dat het diadeem door de ­koning is gekocht van zijn zus, onder meer om het veilig te stellen voor de ­toekomst. De ring met enorme aquamarijn die Madeleine draagt, is een erfstuk van prinses Lilian, die in 2013 overleed. Nieuwkomer prinses Sofia straalt met het huwelijksdiadeem met smaragden, dat ze cadeau kreeg van haar schoonouders. De oorbellen, matchend met de stenen van haar diadeem, zijn geleend van koningin Silvia. Net als bij Victoria tekenen zich ook bij Sofia de contouren van haar zwangerschap zich af.

FOT O ’S A NP, GE TT Y I MA G ES , HH, ZWE ED S E HO F

Op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel, wordt het grootse diner voor 1300 gasten geserveerd in de Blauwe Zaal van het stadhuis van Stockholm.

De zaal is overigens niet blauw; anders dan gepland besloot de architect ­uiteindelijk de muren niet te voorzien van een blauwe verflaag.

Bovenaan de gastenlijst staan de Bernadottes, de Zweedse koninklijke familie, gevolgd door laureaten van de Nobelprijzen, hun familieleden en tal van ­vertegenwoordigers uit de politiek. Moderne Zweedse muziek, a capella uit­ gevoerd, wordt voor de vele internationale gasten ten gehore gebracht.

Eerder die dag is in Noorwegen ook een Nobelprijs uitgereikt, die voor de vrede. Sinds 1902 is de verdeling al zoals we hem nu kennen, dus dat deze prijs in Oslo wordt uitgereikt. Alfred Nobel had de hele ceremonie bij testament vastgelegd. In zijn tijd – 1896 – vormden Zweden en Noorwegen nog een unie, al was Noorwegen daarin ondergeschikt. De verantwoordelijkheid van de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede moest daarom bij de Noren komen te liggen, vond Nobel. Bij de uitreiking in Oslo gaat het er zakelijker aan toe. Geen witte dassen, maar gestropte kragen en de dames – koningin Sonja en kroonprinses Mette-Marit – in middagtoilet.

•

De Nobelprijs voor de Vrede wordt in Noorwegen uitgereikt. Koning ­Harald – die de prijs overhandigt –, koningin Sonja, kroonprins Haakon en kroonprinses Mette-Marit waren hierbij aanwezig.

hofnieuws

tekst STELLA VERSTEGEN

Herbestemming

In totaal zijn er 120 plannen voor de toe­ komstige functie voor Paleis Soestdijk ­ingediend bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Voor vier p ­ lannen is een budget beschikbaar ­gesteld, waarmee de projecten verder ­kunnen worden uitgewerkt. Het gaat om een botanische tuin, een koninkrijks­museum, een inter­­­­nationaal handelshuis en een tentoon­stellingsruimte voor het Nederlandse ­bedrijfsleven. Op dit moment is het voor­ malig woonpaleis van koningin Juliana toegankelijk voor ­publiek en worden er rondleidingen gegeven.

Circuit Park Zandvoort krijgt een nieuwe eigenaar: prins ­Bernhard.

Het circuit in de Noord-Hollandse duinen staat al lange tijd te koop en heeft nieuwe investeringen nodig om te kunnen blijven bestaan. Volgens De Telegraaf heeft de prins na m ­ aanden onder­ handelen de aankoop nu zo goed als rond. Zelf is hij ­fanatiek ­coureur en rijdt al jaren in het Racing Team ­Holland, waarin ook zijn broer Pieter-Christiaan zit. Naar v­ erwachting zal het binnen­ halen van investeerders makkelijker gaan nu een lid van de ­koninklijke familie de nieuwe eigenaar van het circuit wordt.

P Paleishond

VERKOCHT?

Op de mooie leeftijd van 17 jaar is Tong Daeng, de hond van ­koning Bhumibol van Thailand, overleden. Het geliefde huisdier van de ­koning werd in een boeddhistische ceremonie gecremeerd. Tong Daeng was een voormalige straathond die sinds 1998 de koning ­gezelschap hield. Hij groeide uit tot een echt icoon en had ­onder meer een biografie, animatiefilm en spel. Onlangs kwam het k­ oninklijke huisdier in de media, vanwege iemand die negatieve opmerkingen over Tong Daeng had gemaakt, wat in Thailand strafbaar was.

20

Gezonde VOORNEMENS

F O TO ’S A N P, RI JK SV O O R LIC H T IN G SD I EN S T, TW ITT ER

P

De start van een nieuw jaar is traditioneel hét moment voor goede voornemens. Prins Pieter-Christiaan vroeg als ­ambassadeur van Jongeren op gezond gewicht (JOGG) aandacht voor een van de populairste goede voornemens: gezonder leven. Hij keek toe hoe mede-ambassadeur en oudschaatser Erben Wennemars op de gong sloeg waarmee de beurs in Amsterdam dagelijks geopend wordt. JOGG heeft een aanpak voor gemeenten ontwikkeld om ­jongeren goede voornemens vol te laten houden. Het gaat dan vooral om het gezonder maken van de leefomgeving, door op scholen en sportclubs gezonde keuzes aan te b ­ ieden in de kantine.

Nederlands uiteinde Prinses Mabel was tijdens de feestdagen in Nederland.

Ze begon haar vakantie in Maastricht en ging ook langs bij het Glazen Huis van Serious Request in Heerlen. Hier had ze graag Woman van Neneh Cherry willen ­aanvragen, maar ze kon door de drukte niet bij de brievenbus k ­ omen, zo vertelde ze op Twitter. Verder bezocht ze in de hoofdstad het Amsterdam Light Festival en het Van Gogh ­Museum, en was ze op 1 januari aanwezig bij het nieuwjaarsconcert in Het Concertgebouw.

Veteranen OP DOEK

Na de officiële herdenking in Normandië van 70 jaar D-Day, sprak prins Charles vorig jaar met enkele Britse veteranen. Hij was zo onder de indruk van die gesprekken dat hij twaalf kunstenaars de opdracht gaf om portretten te schilderen van twaalf Normandiëveteranen. De afgebeelde oud-militairen hebben ­gediend in eenheden waarmee hij en zijn echtgenote Camilla nog steeds een speciale band hebben. De portretten zijn te bezichtigen in Paleis Holyroodhouse in Edinburgh, tot en met 27 maart 2016.

21

Maxima’s wereld KUNST

VRIENDIN

Gekleed in een kleurrijke japon van het Nederlandse modeduo Spijkers en Spijkers heeft koningin Máxima in Amsterdam de uitreiking van de Prix de Rome bijgewoond.

Koning Lodewijk Napoleon introduceerde de prijs in 1808 in Nederland, met als doel getalenteerde kunstenaars onder de 40 te ondersteunen.

Iets waar Máxima zich goed in kan vinden; ze liet ooit weten dat ze graag iets had willen betekenen voor bevriende kunstenaars. Máxima: ‘Ik wilde vroeger iets met kunst doen, zoals een galerie oprichten. (...) Omdat kunstenaars er zo slecht in zijn hun eigen kunst te verkopen, wilde ik hen een beetje helpen.’

tekst JOSINE DROOGENDIJK

Nagekomen

BELOFTE

Eigenlijk zou koningin Máxima al in 2013 het Alexander Monro Borstkankerziekenhuis in Bilthoven openen, maar vanwege discussies over de uitgangspunten van de instelling – alle zorg voor borstkanker op één plek – ging dit op het laatste moment niet door. Máxima beloofde later langs te komen. Die belofte kwam ze na, waardoor de koningin gesprekken met artsen en verpleegkundigen kon voeren, maar ook uit­gebreid de tijd kon nemen om te spreken met enkele p ­ atiënten. Zichtbaar onder de indruk verliet Máxima het zieken­huis, maar niet voor ze ­enkele complimenten had uitgedeeld. ‘Heel veel dank voor alles hier. Zo’n ­geweldige organisatie. (...) Nu weet ik waar ik jullie kan v­ inden als het ooit gebeurt.’

‘Ik ben blij dat ik later kon komen, het is veel leuker om het ziekenhuis in gebruik te zien’

Een van de vele functies van ­ oningin Máxima is erevoorzitter van k het Platform Ambassadeurs Muziek­ onderwijs. Regelmatig gaat ze kijken hoe het er in de praktijk aan toegaat.

Zo woonde ze muziek­lessen bij op de Liduina basisschool in Den Haag, waar ze enthousiast met de muziek meeklapte, maar ook liet weten dat er nog veel werk verzet moet worden voor muzieklessen en -instrumenten toegankelijk zijn voor iedereen: ‘Er zijn nog veel issues.’

22

In Rotterdam opende koningin Máxima het nieuwe pand van Schmidt Zeevis, dat de vorm heeft van een groot schip. Na de officiële opening kreeg ze een rond­ leiding door het gebouw, waarin onder meer een winkel en een opslagruimte zijn gevestigd. Bij vertrek krijgt Máxima een bijzondere vraag van een verslag­ gever met een verstandelijke beperking: ‘Koningin Máxima, wat is úw beperking?’

De koningin reageert: ‘Oh, ik heb er te veel om op te noemen! Mijn beperking is dat ik niet alle talen kan spreken die ik zou willen bijvoorbeeld. En een andere beperking is dat ik nooit genoeg tijd heb om alles te doen wat ik zou willen.’

FO TO ’ S AN P, R O YAL S B Y RO B I N

MUZIEK!

BEPERKING?

Later dan gepland brengt Máxima een bezoek aan het Alexander Monro Ziekenhuis

Koningin Mรกxima

was weer even terug in de Keukenhof, daar waar zij haar eerste optreden had na haar verlovingsaankondiging in 2001.

Nu was ze aanwezig bij de 30ste uitreiking van de Tuinbouw Ondernemersprijs.

23

hofselectie Bestel nu: de mooiste koninklijke boeken!

De Oranjes

In De Oranjes, De canon van ons Koninklijk Huis komen markante telgen van het geslacht OranjeNassau aan de orde: stadhouders en koningen, avonturiers, vrijheidsstrijders en staatslieden. Een boeiende reis door de tijd aan de hand van meer dan vijftig historische royalty-portretten.

â‚Ź19,9 5 In verze clusief ndkos ten

Sisi, Sprookje & werkelijkheid

Wegens succes was het tijdelijk uitverkocht, maar nu weer verkrijgbaar! Sisi, Sprookje & werkelijkheid, geschreven door Katrin Unterreiner en Patric Aalders, beschrijft in woord en beeld het leven van deze legendarische keizerin en vergelijkt de mythe met de werkelijkheid. Ook wordt er ruim aandacht besteed aan de bezoeken van Sisi aan Nederland.

â‚Ź29,95 Inclusief n ste verzendko

Deze aanbieding is geldig tot 1 april 2016 en zolang de voorraad strekt. Uw bestelling wordt binnen vijf werkdagen na betaling geleverd. U kunt uw bestelling binnen 14 dagen retourneren.

Ga naar vorsten.nl/boeken of bel 085-888 56 02

Prins Andreas van Saksen-Coburg en Gotha blikt terug:

‘Ik kan achterover leunen en glimlachen’ 25

1

De stamboom van prins Andreas van SaksenCoburg en Gotha is duizelingwekkend. Er is – op Monaco na – geen vorstendom in Europa te vinden waaraan hij niet op de een of andere manier verwant is. Nu hij 72 is, heeft hij zijn leven opgetekend in boekvorm.

I

In Den Haag ontmoeten we prins Andreas van SaksenCoburg en Gotha. Een naam die niet maandelijks in Vorsten vermeld staat en wellicht niet bij iedereen direct een belletje doet rinkelen. Maar Zijne Hoogheid en zijn verhaal zijn een verhaal apart. Als hoofd van het huis Saksen-Coburg en Gotha is hij gelieerd aan zo’n beetje elk vorstenhuis in ­Europa dat je kunt bedenken. De Britse koninklijke familie mag dan Windsor heten, het Coburgse bloed stroomt hen door de aderen. En ook de Belgische koning is een rasechte Coburg. Koning Filip en koningin Mathilde kwamen ­onlangs bij Andreas langs op zijn kasteel Callenberg, omdat zijn kleinzoon Philipp, de toekomstige erfprins, werd gedoopt. Otto Fürst von Bismarck noemde de familie spottend ‘de stoeterij van Europa’ vanwege hun huwelijkspolitiek en de daaruit voortgekomen familiebanden.

Prins Andreas: “Grootvader Coburg (Carl Eduard, de laatste regerende Hertog van Saksen-Coburg en Gotha, red.) had ook een groots plan voor zijn tweede zoon, een oudere broer van mijn vader.” Over de oudste, Johan Leopold, ­vertelt de prins: “Oom Leo trouwde beneden zijn stand.

Het plan was dat oom Bertel (tweede zoon Hubertus, red.) met niemand minder dan prinses Juliana zou gaan ­trouwen.” Maar het liep allemaal anders. De Oranjes heeft hij zelfs nooit ontmoet, zegt Andreas, als we doorpraten over de Nederlandse koninklijke familie.

De banden met de Oranjes waren een eeuw geleden een stuk hechter. Op Slot Arolsen, het familieslot van de Waldeck und Pyrmonts, was Carl Eduard, als kleinzoon van Georg Viktor en Helena von Waldeck und Pyrmont, kind aan huis. Hun familie, met alle aanhang, kwam er ­geregeld bijeen, weet Andreas te vertellen. De Von Wieds, De ­Württembergs, de Nassau-Weilburgs, de Bentheim-­ Steinfurts, de Albany’s en via Emma ook de Oranjes,

26

TEKST RICK EVERS

2

k­ wamen er geregeld. Zo werd prinses Alice van Albany een levenslange vriendin van koningin Wilhelmina.

Alles ontnomen “Het is echter aan grootvader Coburg te wijten dat veel contacten zijn verbroken”, zegt Andreas. “Hij viel voor het regime van de nazi’s. Hij verlangde terug naar de tijd van het grote keizerrijk.” Van Hitler kreeg Carl Eduard wat erefuncties, niet een echte politieke taak. “Mijn grootvader heeft vreselijke fouten gemaakt. Hij verbond zich met de nationaalsocialisten, omdat ze hem van alles beloofden voor het Huis. Ik heb veel over hem gelezen, gehoord, en veel over hem nagedacht. Maar ik heb hem er nooit over gesproken. Ik wil niet opdraaien voor zijn fouten van toen, ik was een kind. Nu, als volwassene, ben ik niet bang om zijn rol in die tijd ter discussie te stellen”.

Het contact met de Nederlandse koninklijke familie is sinds de Tweede Wereldoorlog op zijn zachtst gezegd verwaterd.

Dat was eerder ook al gebeurd met de Britse koninklijke familie, die tot in de Eerste Wereldoorlog nog van SaksenCoburg en Gotha heette. “Er bestaat niet zoiets als ‘de Windsors’”, zegt Andreas met verontwaardiging in zijn stem. “Je kunt de geschiedenis niet veranderen.”

Na de Tweede Wereldoorlog is de familie zo’n beetje alles ontnomen, omdat grootvader Coburg persona non grata werd. Landerijen, kastelen en jachthuizen, maar ook de kunstcollectie ging voor de familie verloren. Andreas heeft gevochten voor zijn familie-eer. Zonder zijn vader. “Vader pakte zijn biezen en verliet Coburg om een nieuw leven te starten in Stockholm”.

Het huwelijk tussen Andreas’ ouders Friedrich Jozias en Viktoria Luise was gestrand. In Stockholm werd Friedrich Jozias verliefd op de nanny van zijn zus ‘Bylla’, prinses

1. Prins Andreas met koning Carl Gustaf en koningin Silvia. 2. Met koning Simeon van Bulgarije. 3. Prins Andreas op het huwelijk van zijn zoon erfprins Hubertus. 4. Op schoot bij vader Friedrich Jozias.

5. Kasteel Callenberg.

4

3 5

‘Op een bepaalde leeftijd raak je geïnteresseerd in het verleden’ Sybilla, die getrouwd was met de vader van de huidige koning Carl XVI Gustaf van Zweden. Andreas ging met zijn moeder mee naar Amerika. “Wees trots op waar je vandaan komt”, geeft Andreas mee. “Ik groeide op in de Verenigde Staten. Daar heb ik geleerd om normaal met mensen om te gaan. Dat maakt mij anders dan andere Duitse adel. Ik ben opgegroeid als een Amerikaanse jongen.”

De terugkeer

Het boek Memoirs of HH Prince Andreas of Saxe-Coburg and Gotha – I did it my way is verkrijgbaar bij boekhandel Van ­Hoogstraten, Noord­ einde 98 in Den Haag of via hoogstraten.nl.

28

Pas na de val van de Berlijnse muur kon de prins veilig op zoek naar wat voorheen grondgebied van de familie was.

“Op een bepaalde leeftijd raak je geïnteresseerd in het ­verleden. Bij mij kwam dat rond mijn vijftigste. In de eerste vijftig jaar bouw je je familie op. Rond mijn 54ste nam ik het Huis over, dat was vrij laat. Daarvoor was ik al bezig met de familiestichting, als bestuurder.”

Het is te vergelijken met de situatie in bijvoorbeeld Liechtenstein: prins Hans Adam is nog altijd vorst, maar het ­bestuur wordt gedaan door erfprins Alois. “En zo is mijn oudste zoon Hubertus nu ook bestuurder van de stichting.

Hij neemt meer en meer werk van me over.” In de loop der jaren is heel wat bos dat bij het oorspronkelijke grond­ gebied van het Hertogdom hoorde, teruggekeerd in de stichting. Zijn vader heeft het begin ervan nog net kunnen meemaken. Ze spraken de laatste jaren graag over de ­familie, over vroeger en over snelle auto’s. “Ook al is het maar veertig procent dat we terug in bezit hebben, het is een groot gevoel van voldoening voor me.”

Het Hertogelijk Paleis in Gotha is niet terug in de familie; het zou veel te duur in restauratie en onderhoud zijn ­geweest. “Maar ik heb wel het recht van toegang gekregen.

En ik heb geëist dat ze altijd de herkomst van elk stuk

moeten noemen, zodat komende generaties altijd zullen weten waar de kunst vandaan komt.” Bovendien heeft de familie een permanente zetel in de stichting die de kunst beheert. “Zonder schroom kan ik zeggen: als ik terugkijk op wat we in de laatste veertig jaar dat ik voor mijn familie heb gewerkt, hebben bereikt, kan ik achteroverleunen en glimlachen”, meent de prins. “De toekomst zal het uit­ wijzen, maar ik ben ervan overtuigd dat ik mijn familie noch mijn erfgoed heb teleurgesteld.”

De Duitse neef Dat de Britse koninklijke familie hun naamsverandering ooit terug zal draaien, gelooft Andreas niet. Maar een belangrijke mijlpaal heeft hij al wel behaald. De drie zoons van koningin Elizabeth zijn allemaal al eens op een uit­­­ nodiging van Andreas ingegaan en in Coburg geweest. Ze bezochten daar ook de geboorteplaats van hun voorouder prins Albert, de gemaal van koningin Victoria. “Prins Charles heeft ons vervolgens een paar jaar geleden uit­ genodigd voor de opening van een kunsttentoonstelling.

Het was in Buckingham Palace, in de Queen’s Gallery, waar hij mij introduceerde als zijn ‘Duitse neef’. Het voelde als de eerste keer dat de Britse koninklijke familie ons erkende.

Ik heb intussen ook een Engels paspoort, met al mijn titels erin.” Als neef van koning Carl Gustaf en peetvader van prinses Madeleine, is de band met de Bernadottes een stuk hechter. En ook met de Belgische koninklijke familie, die vertegenwoordigd was bij het huwelijk van erfprins Hubertus. “En met koning Simeon van Bulgarije heb ik een erg fijne band. In zijn paspoort staat dat hij Van Saksen heet. ‘Ik ben van beroep koning, maar jij bent het hoofd van ons Huis,’ zegt hij.”

•

FO TO ’ S AN P, A RC H I EF ZH P R IN S A N D REA S VA N SAK S EN -C O BU R G EN G O T H A, EU R O H IS TO RY A R C H IVE , H A N S VE IT G RAF TOERRING, REPORTERS

1

2

4

5

3 1. Erfprins Hubertus en prinses Kelly.

2. Het huwelijk van prinses Sybilla met prins Gustaf Adolf. 3. Erfprins Hubertus trouwt Kelly. 4. Paola van BelgiÍ bezoekt prins Andreas. 5. Met prins Charles in de Queen’s Gallery.

hofcultuur

tekst DÉSIRÉE RAEMAEKERS

Laatste kans:

DER KAISER! Nog maar een maand te zien op Paleis Het Loo in Apeldoorn: Der Kaiser! Glorie & ondergang van keizer Wilhelm II. De expositie is tot stand gekomen in samenwerking met Huis Doorn, waar de ex-keizer in 1941 overleed, en laat enkele unieke stukken zien. Waarom mag u de tentoonstelling niet missen?

Paul Rem, conservator van Het Loo: “Een grote tentoonstelling als deze maakt het mogelijk voorwerpen te laten zien die in Huis Doorn niet in de vaste opstelling kunnen worden opgenomen, zoals grote zilveren tafelstukken die de familie van de Engelse koningin Victoria kreeg, of de reconstructie van de tafel van het grote galadiner bij het huwelijk van de dochter van de keizer in 1913.

In Huis Doorn wandel je door zijn huis, maar in de tentoonstelling op Het Loo maakt de bezoeker een wandeling door zijn leven, van zijn geboorte als Pruisische prins, als Duitse keizer en in zijn rol als Oberste Kriegsherr in de Eerste Wereldoorlog. Ook aan zijn troonsafstand op Kasteel Amerongen en zijn laatste jaren op Huis Doorn wordt aandacht besteed.”

Tot en met 28 februari, informatie: paleishetloo.nl

30

2

3

1 1

1. Zilveren tafelornament. 2. De Mercedes van de keizer op de tentoonstelling. 3. Overzicht van de expositie. 4. Terracotta borstbeeld van Wilhelm II.

4

Nog meer KEIZER WILHELM

50 X ORANJE

FO TO ’S H U I S D O O R, PA LEI S H E T L O O / MEN N O MU LD E R

Wie was ook alweer prinses Marianne? En waarom wordt altijd gezegd dat de huidige Oranjes afstammen van ‘de Friese tak’? De antwoorden op deze en heel veel andere vragen vindt u in De Oranjes.

De canon van ons Koninklijk Huis (uitg. WalburgPers). Dit eerder verschenen naslagwerk over de Oranjes is geheel herzien en aangevuld, en opnieuw uitgegeven.

Met vijftig portretten van de belangrijkste en interessantste familieleden mag dit boek – rijk geïllustreerd en met een overzichtelijke indeling – in geen Oranje-bibliotheek ontbreken.

Twee recente boeken over de Duitse ex-keizer.

Der Kaiser! (uitg. WalburgPers) is de publicatie die hoort bij de gelijknamige expositie op Paleis Het Loo. Het is geen echte catalogus - met omschrijvingen van geëxposeerde voorwerpen - maar wel een rijkelijk geïllustreerde uitgave.

Het boek gaat over meer dan het levensverhaal van de man Wilhelm. Voordat het - prettig geschreven - verhaal over de keizer van start gaat, gaat auteur Jan J.B. Kuipers in op de ontstaansgeschiedenis van het Duitse keizerrijk en vertelt hij over het Huis Hohenzollern, de dynastie die vijf eeuwen lang over Pruisen heerste én tussen 1871 en 1918 over het keizerrijk. Door het hele boek zijn korte stukjes gestrooid die steeds inzoomen op een thema, zoals het huwelijk van zijn ouders en zijn gecompliceerde relatie met Engeland. Een aanrader voor iedereen die wil kennismaken met de keizer.

Wie nog meer wil weten, kan terecht bij de biografie door John C.G. Röhl, oorspronkelijk verschenen in drie delen een standaardwerk van in totaal bijna vierduizend pagina’s!

Maar er is ook een wat beknoptere uitgave, Keizer Wilhelm II. Een biografie (uitg. Ambo|Anthos), met ‘slechts’ 192 bladzijden.

Die dikke pillen kunnen altijd nog!

In een BIJROL

Twee biografieën met een grotere of kleinere bijrol voor de Oranjes.

De Amerikaanse prinses door Annejet van der Zijl (uitg. Querido) vertelt het verhaal van Allene Tew, een vrouw die eind 19de eeuw geboren wordt op het platteland van Amerika, en dankzij haar vijf huwelijken terechtkomt in de hogere kringen van zowel de VS als Europa. Haar vierde huwelijk is met een prins: Heinrich XXXIII Reuss. Hun buurvrouw is Armgard zur Lippe-Biesterfeld, waardoor Allene in 1929 kennis­­maakt met een jonge prins Bernhard. Dat is het begin van een echte vriendschap, Allene wordt zelfs peetmoeder van prinses Beatrix.

Journalist Sytze van der Zee dook in het leven van François van ’t Sant, vertrouwensman van koningin Wilhelmina. Na de Duitse inval in mei 1940 vluchtte hij met haar mee naar Londen, waar hij onder meer haar particulier secretaris en hoofd van de veiligheidsdienst werd. Later speelde hij een bemiddelende rol tijdens de Greet-Hofmansaffaire.

Ondanks zijn belang en invloed was er lange tijd niet zo heel veel over hem bekend. Van ’t Sant heeft daar zelf aan bijgedragen door zijn persoonlijke documenten te vernietigen. Maar het is Van der Zee toch gelukt met Harer Majesteits loyaalste onderdaan (uitg. De Bezige Bij) een gedegen, goed leesbare biografie af te leveren.

31

32

Prins George-ous

naar ‘school’ 33

34

TE KS T R IC K EV ER S FO TO ’ S K EN S IN G T O N PAL AC E

H

Het zal een spannende dag zijn geweest voor prins George: met zijn rugzak om start hij zijn eerste dag op de crèche. Net voordat de derde in lijn voor de troon naar binnen gaat, maakt moeder Catherine een aantal foto’s van hem. Met zijn ‘Middleton-ogen’, zoals de hertogin ze omschrijft, kijkt hij een beetje beduusd in haar lens. Natuurlijk was ook prins William erbij om zijn oudste naar de Westacre Montessori School in Norfolk te brengen.

In december liet de school al weten uit te kijken naar de komst van de kleine prins. ‘Hij zal dezelfde speciale behandeling krijgen als al onze kinderen’. De bedoeling is dat de prinselijke peuter van tweeëneenhalf daar voortaan een aantal dagen per week zal zijn om met leeftijdsgenootjes te spelen.

De Hertog en Hertogin van Cambridge kiezen er bewust voor om hun kinderen in alle rust te laten opgroeien. Er was dan ook geen bataljon fotografen welkom op deze belangrijke dag. Liever lijkt Catherine zelf de familiefoto’s te maken. Hoewel Kensington Palace in

De Hertog en Hertogin van Cambridge kiezen er bewust voor om hun kinderen in alle rust te laten opgroeien Londen de officiële residentie is van het gezin, woont het een stuk rustiger op Anmer Hall, het huis dat gelegen is op landgoed Sandringham van koningin Elizabeth.

De peuterschool is gevestigd in een oude kapel en kost zo’n 45 euro per dag. Veel van de ouders krijgen een financiële bijdrage om de kosten te betalen, voor de ouders van George is dat niet nodig. Bovendien is het een stuk goedkoper dan de kinderdagverblijven rond Kensington Palace, die soms meer dan 20.000 euro per jaar kosten.

Vlak voor Kerstmis liet de Cambridgefamilie al een andere gezinsfoto vrijgeven door het paleis. Fotograaf Chris Jelf vond het een leuke opdracht: ‘Ik heb intens genoten van het fotograferen van deze warme familie. Ook al moet je scherp zijn wanneer twee jonge kinderen erbij betrokken zijn!’ Het zal ongetwijfeld niet de makkelijkste opdracht zijn geweest voor Jelf. Wie goed kijkt, ziet op de grond een schoentje van Charlotte liggen en de speelgoedtrein van George.

•

35

UIT DE

SCHATKAMER VAN VORSTEN de selectie van:

• Gerda Bruijns • 50 jaar • Leest Vorsten circa 40 jaar

Achter een dikke (20 centimeter!) donkergroene kluisdeur bevindt zich het archief van Vorsten, een echte schatkamer! Tijdens het ruim veertigjarige bestaan van dit tijdschrift hebben de makers veel verzameld en bewaard van wat er is gepubliceerd over de internationale vorstenhuizen, en af en toe krijgen wij uit erfenissen zelfs nieuwe krantenknipsels, fotoalbums en andere koninklijke herinneringen. In een tijd dat steeds meer archieven hun schatten ontsluiten, willen ook wij de juweeltjes uit óns archief met onze lezers delen. Voor deze serie nodigen we lezers uit om een selectie te maken.

“Koningin Wilhelmina kwam altijd op mij over als een wat steviger dame, zoals op de jeugdfoto uit 1892. Maar eigenlijk was ze een heel mooie vrouw, zoals ook op de andere foto te zien is.”

“Dit vind ik een ontzettend leuke en spontane foto van de twee kleine prinsjes Willem-Alexander en Friso, tijdens een vakantie in het Italiaanse kustplaatsje Porto Ercole. Ze zijn lekker uitbundig en spontaan. Het plezier in het leven straalt er vanaf. Je wordt er gewoon vrolijk van als je naar deze foto kijkt!”

36

“Deze foto is ook gemaakt in Porto Ercole, op 19 juli 1975. Prinses Beatrix, prins Claus en de prinsen WillemAlexander, Friso, Carlos en Constantijn doen samen een spelletje. Ik vind dat Claus er hier zó gelukkig uitziet met zijn kinderen.

Ze doen hier een spelletje Mens erger je niet! met een drukknop, dat speelden wij vroeger ook.”

“Mijn dochter is gek op koningin Máxima, maar míjn idool is prinses Diana. Diana was heel spontaan en lief, en stond dicht bij de mensen.

Ze was ook ontzettend lief naar haar kinderen toe.

Ik was op vakantie in Oostenrijk toen ik hoorde dat ze was overleden. Mijn man was boodschappen aan het doen en zag het toen in de kranten staan.

Ik vond het heel erg en heb er veel verdriet van gehad. Ik was niet thuis toen haar uitvaart was, maar toen we terug waren uit Oostenrijk heb ik alles teruggelezen en -gekeken. Het was heel indrukwekkend allemaal. Ik verbaasde mij er alleen over dat prins Charles er zo houterig bij stond en dat hij zijn kinderen niet even vastpakte.

Ik kan mij niet voorstellen dat je je kinderen dan niet troost. Charles zal ongetwijfeld een lieve vader zijn, maar ik vond dit wel heel erg.”

38

Madeleine & Chris over…

Leven in de

In een uitgebreid interview spreken Madeleine en Chris over hun leven buiten de schijnwerpers. Al horen die spotlights er af en toe bij en kan Madeleine daardoor meer voor elkaar krijgen.

‘Dan ben ik er trots op dat ik een prinses ben.’

TEKST STELLA VERSTEGEN

39

‘Ons gevoel voor humor helpt ons erdoorheen tijdens stressvolle periodes’

Madeleine en Chris wonen sinds enkele maanden in Londen. Minder ver van Madeleines moederland Zweden als hun eerdere woonplaats New York, maar de prinses en haar Brits-Amerikaanse echtgenoot krijgen in haar vaderland nogal eens kritiek.

Zíj zou haar gezicht te weinig laten zien, híj spreekt nog altijd amper Zweeds. Bovendien voeden ze hun twee kinderen, Leonore van bijna twee en de half jaar oude Nicolas, niet in Zweden op.

Maar hun keuze was een heel bewuste. Christopher wilde geen ‘professionele’ prins worden, maar bleef actief in de zakenwereld om zelf voor het brood op de plank te zorgen.

Doordeweeks werkt Chris veel, maar in het weekend doen ze veel leuke dingen als gezin. Naar de dierentuin, of gewoon naar de markt voor verse groenten. Madeleine is fulltime moeder en vindt het geweldig om tijd te spenderen met haar kinderen, vertelt ze in een interview voor de Zweedse televisie.

Tijdens het gesprek komt onder meer het Zweeds, of het gebrek daaraan, van haar man ter sprake. Wat blijkt? Dierennamen zijn inmiddels een eitje voor pappa. ‘Wanneer Leonore en Madeleine praten over dieren, zoals hesten (paard, red.) of kaninen (konijn, red.), dan versta ik het’, zegt Chris. ‘Wij kunnen niet leven zonder kaninen’, vult Madeleine haar man aan.

‘Leonore heeft een speciaal knuffelkonijn (dat Kaninen heet, red.) en ze kan zonder niet slapen. Dus als we Kaninen kwijt zijn, wordt dat een slapeloze nacht.’ ‘Toen we een keer door Chelsea liepen, liet Leonore haar Kaninen vallen,’ vult Chris aan. ‘Pas toen we thuis kwamen, kregen we door dat hij weg was. Vervolgens heb ik twee uur lopen zoeken naar Kaninen.

In de regen! Ik keek zelfs in vuilnisbakken, want ik móest hem vinden. Waarschijnlijk dachten voorbijgangers dat ik gestoord was. Uiteindelijk hebben we Kaninen niet gevonden, verschrikkelijk!’

Keukenprins Chris Chris is de chef-kok in huis, hij kan het best koken moet Madeleine toegeven. Als zij kookt, worden het meestal Zweedse gehaktballetjes. ‘Om eerlijk te zijn heb ik nog

40

nooit een echt gerecht voor Chris gemaakt. Ik ben eigenlijk een heel slechte huisvrouw’, grapt Madeleine. De keuken is echt Chris’ terrein. ‘Als ik vraag: schat moet ik je helpen, iets voor je snijden? Dan krijg ik altijd nee te horen, en dat ik alleen maar troep maak. Hij daarentegen is een erg goede chef!’

Vooral in de winter maakt Chris graag soep, zoals ribollita of minestrone. Zijn Siciliaanse oma leerde hem dat ingrediënten voor zichzelf moeten spreken, je moet er niet teveel aan toevoegen. ‘De ingrediënten moeten leiden naar wat je gaat koken, van daaruit begin je.’ Het eerste gerecht dat hij voor Madeleine maakte was spaghetti aglio e olio (spaghetti met knoflook en olijfolie). ‘Dat is denk ik je truc om alle meisjes voor je te winnen’, zegt Madeleine. Dat eerste gerecht werd in New York gekookt, waar de twee elkaar ontmoetten via gemeenschappelijke vrienden. Ze leidden vergelijkbare levens, daaraan danken ze hun sterke chemie. Bovendien halen ze het beste in elkaar naar boven en hebben ze elkaar ‘beter gemaakt’. Behalve in stijl misschien. Madeleine mag Chris niets aanraden als het gaat om kleding. ‘Hij is echt Chris O’Neill en laat zich niet veranderen, maar daar houd ik van.’

Humor en humeur ‘We lachen veel,’ zegt Chris. ‘Ons gevoel voor humor helpt ons erdoorheen tijdens stressvolle periodes. Het helpt om alles met een korreltje zout te nemen’, vindt Chris. ‘Je laat me elke dag lachen!’ zegt Madeleine. Zij is de kalmste van het stel, Chris de meest emotionele. Hij kan ook humeurig zijn, wat hij zelf wijt aan zijn Iers-Italiaanse roots. Madeleine – ‘Zweeds-kalm’ – kan zo’n bui niet eenvoudig doen overwaaien, maar dochter Leonore kan dat wel. ‘Ze hoeft maar naar hem te kijken en hi te zeggen,’ zegt Madeleine. ‘Je zwicht binnen een seconde’, zegt Chris.

De kleine Leonore weet volgens de prinses zelf heel goed dat zij haar vader om haar vinger kan winden. ‘Het is wel grappig, want Leonore betekent zonnestraal of zonneschijn en ze heeft altijd een lach op haar gezicht. Iedere dag maakt ze me aan het lachen. Ze heeft een lief en grappig karakter, maar ze is ook wild en erg aanwezig,’ vertelt

‘Leonore betekent zonnestraal of zonneschijn, en ze heeft altijd een lach op haar gezicht’

mamma, die zichzelf soms terugziet in haar dochter.

Nicolas daarentegen heeft een heel zachte persoonlijkheid, zegt zijn vader. ‘Laatst had hij last van zijn buik en was hij een beetje verkouden, maar als je dan naar hem toekomt en hij kijkt je aan… Dan lach je naar hem, hij lacht terug. Hij is zo zachtaardig en lief. Hij lijkt wat meer introvert dan Leonore, maar hij is pas zes maanden, dus we zien het wel.’

‘Als ik daarmee het bewustzijn over seksueel misbruikte kinderen kan verhogen, ben ik er trots op dat ik een prinses ben.’ Chris daarentegen heeft er bewust voor gekozen om geen prins van Zweden te worden, om zo in relatieve anonimiteit door het leven te kunnen gaan. Hij werkt vooral met multinationals op de internationale markt, en de meest mensen weten niet wie hij is.

Schijnwerpers

Chris groeide op met vijf oudere zussen die altijd liefdevol voor hem zorgden. ‘Als vrouwen de wereld zouden leiden, dan was deze wereld een stuk aangenamer. Dat zeg ik niet zomaar, ik meen het echt en dat komt doordat ik in mijn hele leven vrouwen om mij heen had die enkel positieve dingen hebben gedaan.’ Ook Madeleine is positief over haar zus, kroonprinses Victoria. ‘Mijn ouders waren vaak weg en Victoria speelde dan echt de rol van oudste kind.

Ze leerde mij en mijn broer allerlei dingen en bedacht altijd leuke toneelstukjes.’

Madeleine, Victoria en Carl Philip zijn nog steeds erg hecht.

‘Vroeger brachten mijn zus en ik in de zomer uren samen door op het Zuid-Zweedse eiland Öland. ’s Morgens haalden we eieren uit het kippenhok, we plukten aardbeien en gingen paardrijden. Ook afgelopen zomer weer, maar dan met onze dochters erbij.’ Chris vindt Madeleine en Victoria geboren voor het moederschap. ‘Het is fantastisch om hen met de kinderen te zien. Het gaat allemaal zo natuurlijk.

En ook in Carl Philip zie ik dat terug, als hij met Estelle en Leonore speelt, liggend op de grond of stoeiend.’

Minder natuurlijk dan het ouderschap is het leven in een koninklijke familie, moet Chris toegeven. Het ging een beetje met vallen en opstaan. ‘Er is geen boek, er is geen gids. Er is niets. Je leert het gaandeweg maar het maakt je ongelooflijk nerveus.’ Zelf merkt hij nu ook hoe anderen nerveus worden wanneer hij, als lid van de koninklijke familie, een zaal binnenkomt. ‘Ik probeer te glimlachen en hallo te zeggen, het ijs te breken. Maar ik word nog altijd zenuwachtig als zíj de kamer binnenkomt’, knipoogt Chris liefdevol.

Wel prinses, geen prins Ze houdt dan wel niet van al die aandacht, Madeleine blijft bewust prinses, omdat zo’n titel deuren opent en ze zo een verschil kan maken. Zoals op het gebied van kinderrechten.

42

•

FO T O ’S A N P, FAC EB O O K , H H , ZWE ED SE H O F

Madeleine en Chris snappen allebei wel waar kritiek op hun persoon vandaan komt. ‘Zij kennen ons niet, ze hebben ons nooit echt ontmoet’, zegt Chris. ‘Maar als ze dingen zeggen die niet waar zijn of dingen verdraaien, is dat pijnlijk.’ Zo wordt Madeleine weleens als arrogant omschreven. ‘Omdat ik bijvoorbeeld een vraag niet heb beantwoord, maar ik weet dat ik dat niet ben.’

Zo’n reactie lijkt eerder voort te komen uit onzekerheid.

Madeleine groeide op met schijnwerpers op zich gericht.

Daar houdt ze helemaal niet van. ‘Ik ben best wel verlegen en houd er niet van om in het middelpunt van de belangstelling te staan.’ Voor familiefoto’s en persmomenten verstopte ze zich het liefst. ‘Ze moesten mij echt meeslepen, want ik wilde het niet. Ik wilde er geen deel van uitmaken.’

Ze voelt zich er nog altijd niet prettig bij, al weet ze dat het voor de rest van haar leven erbij zal horen. ‘Ik moet er – omdat ik een officieel persoon ben – mee om leren gaan en dat is iets waar ik nog steeds mee worstel.’

Voor Chris is dat iets nieuws. Voor hem was privacy altijd iets vanzelfsprekends, maar in Zweden wordt openheid verwacht. Daar was hij niet op voorbereid. ‘Ik was gewoon verliefd op een meisje en moest mijn hele leven op z’n kop zetten. Natuurlijk heb ik wel eens gehoopt dat dat niet hoefde, het voelde ongemakkelijk.’

Zenuwachtig

Gezinsportret, gemaakt na afloop van de doop van prins Nicolas, 11 oktober 2015.

44

Ondertussen Paul Rem is kunsthistoricus en conservator van Paleis Het Loo in Apeldoorn. In die hoedanigheid stuit hij regelmatig op bijzondere verhalen.

Bovendien is hij soms aanwezig als koninklijke gasten het museumpaleis bezoeken.

In Vorsten deelt hij zijn ervaringen en zijn kennis.

ten paleize...

Diadeem op het station

De laatste Duitse keizer, Wilhelm II, benadrukte graag zijn Oranje-bloed.

Stamde hij niet af van de oudste dochter van Frederik Hendrik?

In 1890 was koning Willem III, als laatste mannelijke telg uit het Huis Oranje-Nassau, overleden. Wilhelmina, zijn enige dochter en troonopvolger, moest zich laten welgevallen dat haar machtige collega aan de andere kant van de oostgrens zich ernstig met haar bemoeide. Eens zou zij trouwen, en internationale politiek was vorstenpolitiek. Door gearrangeerde echtelijke verbintenissen werden landen aan elkaar verbonden en wisten vorsten zich bij internationale conflicten zeker van steun van aan-getrouwde vorstenfamilies. Dat Wilhelmina zou trouwen met een prins uit het Pruisische Huis was voor Wilhelm II een uitgemaakte zaak. Het was dus even slikken toen Emma en Wilhelmina kozen voor een eenvoudige hertog uit Mecklenburg.

Enfin, moet de weer tot zinnen gebrachte keizer hebben gemeend: uiteindelijk is Heinrich toch een Duitser.

Ook na het huwelijk van de koningin bleef de keizer hameren op de vriendschap tussen de beide naties. Regelmatig legden beide hoven bezoeken aan elkaar af. In december 1907 deed de keizer op doorreis van Londen naar Berlijn onze

hoofdstad Amsterdam aan. Een bliksembezoek met de allure van een staatsbezoek! Tijdens het galadiner op het Paleis op de Dam was de grote, hoefijzervormige tafel overladen met zilveren en gouden tafelstukken en met een veelheid aan lelietjes-vandalen, die voor de lievelingsbloem van de keizer doorgingen. Wilhelmina’s dame du palais beschreef in haar dagboek de binnenkomst van de vorsten in de Burgerzaal: ‘De Koningin gearmd met den Keizer, die er o, zoo oud en afgeleefd uitzag naast die frissche roze, blozende, vroolijk kijkende Majesteit.’ De keizer, die vanwege zijn verlamde linkerarm niet met mes en vork kon eten, zal zeker gebruik hebben gemaakt van zijn ‘Kaisergabel’ (een fraai bewerkte zilveren mes-en-vork inéén), die hij heel behendig hanteerde met zijn rechterhand.

Wilhelm II ontmoette tijdens zijn leven de Oranjes herhaaldelijk. Regelmatig zagen zij elkaar op familiefeesten, zoals in Berlijn bij het huwelijk van prins Hendrik (‘de Zeevaarder’) in 1878, of in Weimar, bij de viering van het gouden huwelijk van Wilhelmina’s tante Sophie van Saksen-Weimar-Eisenach in 1892. Ook bezochten zij elkaar tijdens vakantiereizen.

45

Wilhelm II en koningin Emma hadden elkaar als jongelui al ontmoet aan de Franse zuidkust. In 1869 brachten zij met hun families in Cannes de winter door. In 1874 en 1876 verbleef Wilhelm als jonge prins in Den Haag en Scheveningen, waar hij koning Willem III en koningin Sophie ontmoette. Op Paleis Het Loo, de zomerresidentie van de Oranjes, is de keizer nooit geweest. Dit in tegenstelling tot zijn Pruisische voorganger Frederik de Grote, die zijn lievelingsnichtje Wilhelmina, getrouwd met stadhouder Willem V, in 1768 op Het Loo opzocht.

Wilhelms vader, de latere keizer Frederik III, was als kroonprins van Pruisen op Het Loo ontvangen, en ook Wilhelms echtgenote, keizerin Auguste Victoria, is op bezoek geweest.

Op 20 november 1907, kort voor het galadiner met de lelietjes-van-dalen in Amsterdam, kwam de keizerin met het koninklijk jacht Hohenzollern in de haven van IJmuiden aan. De keizerlijke trein bracht haar via Amsterdam naar Amersfoort, waar prins Hendrik instapte. Op het perron van het station van Apeldoorn wachtte de koningin met haar grootmeesteres onder een baldakijn. Na de verwel-

koming reden de open rijtuigen in matige draf door Apeldoorn naar Paleis Het Loo, waar koningin Emma, de hofmaarschalk, de intendant en enkele andere leden van de hofhouding het gezelschap in de Vestibule opwachtten. Vanaf het paleisdak wapperden de koninklijke en de keizerlijke standaard gebroederlijk naast elkaar. In Wilhelmina’s zitkamer werd een intiem déjeuner genuttigd. Daarna werd een rijtoer gemaakt door het paleispark en de bossen van Hoog-Soeren. ’s Avonds was er wat meer staatsie tijdens het galadiner dat koningin Wilhelmina in de koninklijke eetzaal aanbood. De keizerin zat genoeglijk tussen de beide koninginnen en tegenover de minister van Buitenlandse Zaken, de Duitse gezant en leden van de hofhouding. ’s Avonds bracht het koninklijk paar de keizerin en haar gevolg weer terug naar het station, ditmaal in gesloten rijtuigen. Op het perron, vóór het salonrijtuig, namen zij afscheid, de keizerin gekleed in een met bont afgezette, witte sortie en een diadeem van diamanten.

Kom daar nu nog maar eens om, in Apeldoorn: vorstinnen in wit bont met schitterende diademen...

•

FO T O’S A NP, PA L EI S H ET L OO , RO YA L C O LL EC T IO N TR U S T/© H M QU EE N E LI ZA B E T H I I 20 1 5

Boven: De Kaisergabel, mes-en-vork ineen. Links: Juliana geflankeerd door links ex-kroonprins Wilhelm en rechts ex-keizer Wilhelm. Onder: Wilhelm en Auguste Victoria.

Keizerin Auguste Victoria stapte in bont en met diamanten op de trein.

47

TA AR T

JACQUES EN GABRIELLA 1 JAAR

VOOR IEDEREEN!

49

D

De prinselijke tweeling is een jaar oud en dat is reden voor feest in Monaco. En voor een gesprek met de trotse ouders, met de onvermijdelijke vraag: wie lijkt op wie?

50

continu veranderen. Het zijn nog baby’s. Het is moeilijk om dat nu te beantwoorden.’

De prins maakt duidelijk dat het ­ouderschap in de praktijk vooral bij zijn echtgenote ­terechtkomt. ‘Ze is erg gelukkig met haar ­kinderen steeds aan haar zijde. Om zes uur ’s ochtends staat ze gelijk met hen op en is de hele morgen bij ze. Elke dag’, vertelt Albert.

‘Ik ben heel blij dat ze zo veel tijd met ze kan doorbrengen.’

Terwijl alle staatszaken behandeld worden op het paleis van Monaco, speelt het rustige familieleven zich af in de villa Roc Agel, op de grens met Frankrijk. ‘Charlène heeft dit jaar verschillende huishoudelijke verhuizingen moeten organiseren en dat is een grote klus voor haar geweest. Maar ze heeft laten zien dat ze ontzettend georganiseerd is én een ­geweldige moeder’.

Charlène uit de wens om haar kinderen ooit kennis te laten maken met haar eigen ZuidAfrikaanse roots. Als het aan haar ligt, zullen Jacques en Gabriella behalve Monegaskisch, Engels, Frans en Italiaans ook een mondje Zulu

kunnen praten. Maar dat heeft geen haast.

Het zijn in de eerste plaats gewoon kinderen.

‘Hun gezondheid en welzijn, dat ze weten dat ze geliefd en verzorgd worden’, vindt Charlène het allerbelangrijkste, en haar moederschap noemt ze ‘de belangrijkste rol in mijn leven’.

Keuze in passies Na verloop van tijd, zegt Albert, zullen ze ‘op de rustigst mogelijke manier’ kennismaken met de taken die horen bij hun positie. ‘Ik denk dat het niet voor mijn vijfde, zesde of zevende jaar was dat ik realiseerde dat er iets anders was’, zegt Albert als hij terugdenkt aan zijn eigen jeugd. ‘Dat we deel zijn van een familie die niet helemaal gewoon is en dat we verantwoordelijkheden en taken hebben.

Maar dat komt geleidelijk.’

Ze ze nu eenmaal geen gewone kinderen en zullen anders opgroeien dan hun moeder: ‘Ik denk dat het verschil is dat zij zijn geboren met een verantwoordelijkheid en een taak, anders dan ik’, zegt Charlène. ‘Dat is niet hun keuze, maar ze hebben wel een keuze in hun passies. Dat is aan henzelf om te kiezen, net als

FO T O ’S S U N SH IN E

De prinselijke tweeling van Monaco viert de eerste verjaardag met wel heel veel g­ enodigden.

Prins Albert en prinses Charlène nemen hun kinderen Jacques en Gabriella mee naar b ­ uiten, om samen met de inwoners van het prinsdom die heuglijke ­gebeurtenis te ­vieren. Hier wordt ook duidelijk dat prins ­Albert niet heeft overdreven, toen hij b ­ eweerde dat zijn kinderen al kunnen lopen – al konden ze nog eerder ‘zwemmen’. Dat ­laatste danken ze aan moeder en zwem­kampioene Charlène. ‘Voor mij was het heel belangrijk om ze te leren drijven.’

Ter gelegenheid van de eerste verjaardag van de erfprins en zijn (iets) oudere zusje krijgen alle inwoners van het land een dvd thuisgestuurd, met een interview met het paar, opgenomen in het paleis. De tweeling lijkt het tijdens het gesprek erg naar hun zin te ­hebben; ze kirren en brabbelen terwijl Albert en C ­ harlène vertellen over wie het meest op wie lijkt. ‘Meerdere mensen zeggen dat Gabriella meer op mij lijkt dan Jacques’, zegt de soeverein prins. ‘Maar ik zie toch wel een beetje Charlène in allebei.’ De prinses vindt het een lastige kwestie. ‘Persoonlijk denk ik dat ze

TEKST RICK EVERS

wat ze willen studeren. Zolang ze onthouden dat dit de verantwoordelijkheid is, de taak, naar het volk toe en hun familie. En dat is wat ze ­moeten doorgeven aan toekomstige ­generaties’, zegt de prinses.

Actief, speels en schattig Tijdens het gesprek is te zien dat Jacques de beweeglijkste van de twee is. Hij kruipt over de vloer, trekt zichzelf omhoog aan de witleren bank en zoekt steeds de aandacht. Zijn zusje is de luidste van het stel, zij laat regelmatig van zich horen. Het zijn geen lastige baby’s, vinden beide ouders. Ze huilen weinig en hebben geen moeite met nieuwe mensen. ‘Ze zijn erg actief, erg speels, heel erg schattig en ja ... ze kosten erg veel werk’, moet Charlène lachend ­bekennen. ‘Ze zijn erg actief en heel nieuwsgierig’, zegt prins Albert. ‘Dat is ­fantastisch op deze leeftijd. Het is een voortdurende ­ontdekkingsreis.’ Volgens Charlène is Gabriella ‘echt de kleine prinses’. Jacques omschrijft ze als ‘een echte jongen, die veel met zijn handen bezig is. Zijn passie ligt bij alles wat wielen heeft.’

•

51

“Met de juiste argumenten kon ik mijn vader overtuigen” - Mevrouw Timmer over de traplift van haar vader

Wij weten dat u samen beslist over de aankoop van een traplift.

We doen er daarom alles aan om ook de naasten van onze toekomstige trapliftgebruikers zo goed mogelijk te informeren. Zodat ook zij alles weten over bijvoorbeeld prijzen, vergoedingen en installatie. Zo’n beslissing neemt u immers samen. Meer weten over een Handicare traplift? Vraag een vrijblijvend adviesgesprek of een brochure aan via 072-75 111 75, handicare-trapliften.nl/info of onderstaande bon.

Ja, ik wil graag meer informatie over een Handicare traplift Bel mij voor een kennismakingsgesprek Stuur mij een brochure toe Naam Dhr. Adres

Postcode

Mevr.

Telefoonnummer

Woonplaats

E-mailadres

Stuur deze bon (een kopie mag ook) in een ongefrankeerde envelop naar: Handicare Trapliften, Antwoordnummer 805, 1700 WB Heerhugowaard.

52

MVN2016

onder de hamer tekst DÉSIRÉE RAEMAEKERS foto’s HH, SOTHEBY’S. BEDRAGEN ZIJN OMGEREKEND NAAR EURO’S EN AFGEROND. OPBRENGST IS INCLUSIEF OPGELD

Sotheby’s New York, 9 december 2015

Van een Egyptische koningin...

De eerste keer dat dit spectaculaire diamanten collier is gedragen, was bij het huwelijk in 1939 tussen de Egyptische prinses Fawzia en de kroonprins van Perzië, Mohammed Reza Pahlavi. Het was het eerste huwelijk (van drie) van de latere sjah van Perzië. Het juweel was speciaal voor die gelegenheid besteld door de moeder van de bruid, koningin Nazli (1894-1978), bij Van Cleef & Arpels in Parijs, samen met een bijpassend diadeem. Het collier, en vele andere juwelen, neemt ze mee naar de Verenigde Staten, waar ze als weduwe in 1948 naartoe verhuist. Ze krijgt een royale toelage uit Egypte, maar na onenigheid in de familie zet haar zoon koning Faroek die stop.

Nazli heeft totaal geen besef van de waarde van geld en is al die tijd blijven uitgeven zoals ze gewend is; uiteindelijk teert ze in op haar spaargeld en moet ze haar geliefde juwelen verkopen. Dit collier krijgt in 1975 een nieuwe eigenaar en is sindsdien niet meer te zien geweest. De opbrengst van de verkoop van dit herontdekte prachtjuweel gaat naar een goed doel.

Richtprijs: € 3.315.500-€ 4.236.500

€ 3.943.600 53

Geloofsbrieven Koninklijke goedkeuring voor ambassadeurs Een nieuwe ambassadeur meldt zich bij de koning. Dat doet hij of zij niet schriftelijk, maar met een bezoek aan Paleis Noordeinde. De persoonlijke overhandiging van de geloofsbrieven gaat gepaard met een eeuwenoud ceremonieel.

TEKST RICK EVERS

55

b

De nieuwe ambassadeur wordt met een rijtuig naar Paleis Noordeinde gebracht, waar hij de koning zal ontmoeten.

Beeldt u het zich eens in. Bij de residentie van een nieuwe ambassadeur in Den Haag komt een rijtuig voorrijden.

De ambassadeur, gekleed in jacquet, treedt naar buiten en stapt in. Een van de Kamerheren des Konings begeleidt hem deze woensdagmorgen. Het galarijtuig, getrokken door twee paarden in tuigage met gouden kroontjes, gaat op weg naar Paleis Noordeinde, waar een erewacht en twee detachementen staan opgesteld. Een eresaluut van vier ­roffels verwelkomt de ambassadeur, waarna hij uitgenodigd wordt de voor hem opgestelde erewacht te inspecteren.

Daarna wordt hij, samen met de ambassadestaf die in een ander rijtuig is gearriveerd, binnengelaten. De koning verwacht hem.

Het is een ceremonieel dat zich lijkt af te spelen in het verleden, maar voor koning Willem-Alexander is het vaste prik. Sinds zijn troonsbestijging heeft hij al meer dan honderd keer deel uitgemaakt van de ceremonie.

Het aanbieden van geloofsbrieven is een gebruik dat uit de late middeleeuwen stamt. In die tijd was zo’n brief een soort paspoort voor pelgrims die vaak met een opdracht op weg werden gestuurd. Op vertoon van het kerkelijke document – waar gegevens en de bijzondere taak op stonden vermeld – werden lokale kerkelijke autoriteiten geacht deze persoon van voedsel en onderdak te voorzien.

56

Nederland geeft al eeuwen geloofsbrieven uit. Als handelsnatie was het belangrijk een goede band te hebben met landen dichtbij en verder weg. Zo werd de eerste ambassadeur van de Republiek der Verenigde Nederlanden aan het Ottomaanse Hof, het huidige Turkije, mr. Cornelis Haga, al in 1612 aangesteld.

Zoals de koninginnen sinds koningin-regentes Emma het ceremonieel hebben ingevuld, zo is het in grote lijnen nog steeds. Na eerder – in willekeurige volgorde – Paleis Huis ten Bosch, Paleis Lange Voorhout en het Koninklijk Paleis Amsterdam is sinds het koningschap van koningin Beatrix Paleis Noordeinde het vaste adres voor het in ontvangst nemen van geloofsbrieven door het staatshoofd.

Stalmeester van de Koning, Bert Wassenaar, vertelt: “Op het gebied van ceremonieel heeft de koning aangegeven vast te houden aan wat koningin Beatrix deed. Zoals op woensdagochtend het aanbieden van geloofsbrieven, waarvoor per ambassadeur een rijtuig wordt ingezet om ze op te halen en naar het paleis te brengen.”

Niet altijd worden de ambassadeurs bij hun residentie opgehaald. Soms is dat namelijk te ver, want een aantal combineert hun functie in Nederland met bijvoorbeeld België en is om die reden in Brussel gestationeerd. Zij worden dan bij hun Haagse hotel opgehaald, zoals afgelopen 11 november Maria Ubach Font, die namens haar twee

WILLEM–ALEXANDER,

Mr. President,

by the grace of God KING OF THE NETHERLANDS,

In deference to the request of Mr. . . . . . . ., who is entitled to

PRINCE OF ORANGE-NASSAU,

retirement, to be relieved of his office, I have thought fit to terminate the High Mission which he has fulfilled in the character of my Ambassador

etc. etc. etc.

Extraordinary and Plenipotentiary in the United States of America.

I trust that the aforesaid Ambassador will have merited Your approbation by devoting himself zealously to the maintenance of the relations of friendship which so happily exist between Our two Countries.

TO

I avail myself of this opportunity to present to You, Mr. President, the assurance of my high esteem and of my friendship.

sgd WILLEM-ALEXANDER R.

HIS EXCELLENCY MR. BARACK H. OBAMA PRESIDENT OF THE UNITED STATES OF AMERICA

sgd A.G. Koenders

Done at Wassenaar, 1 July 2015

Mr. President, Being desirous to maintain and strengthen the relations of friendship and good understanding which so happily exist between Our two Countries, I have chosen Mr. . . . . . . . . . . . , Graduate in . . . . , to reside in the character of my Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary in the United States of America.

In view of the personal qualities which distinguish him and of his zeal for my service and his devotion to my person I doubt not that Mr. . . . . . will prove himself worthy of my confidence and merit Your approbation.

In this conviction, Mr. President, I request that You will receive my Ambassador with benevolence and will give entire credence to all that he shall have occasion to communicate to You in my name, more especially when he shall have the honour to present to You the assurance of my high esteem and of my friendship. sgd WILLEM-ALEXANDER R.

sgd A.G. Koenders Done at Wassenaar, 1 July 2015

Johan Paul Graaf van Limburg Stirum, in gala mĂŠt steek, op de stoep van zijn hotel in Londen, alvorens in Buckingham Palace zijn geloofsbrieven als nieuwe Nederlandse gezant aan te bieden aan koning George VI, 20 juli 1937.

57

co-prinsen van het vorstendom Andorra aan de slag gaat.

“Het ceremonieel is heel speciaal, dat begint met een rit per rijtuig vanuit het hotel. Erg mooi. Dat was in Frankrijk niet zo. Daar was het veel eenvoudiger”, zegt zij wanneer we haar na afloop spreken. Ze weet, omdat ze voorheen ook ambassadeur is geweest in Frankrijk, hoe anders het kan zijn. “De ambassadeurs stellen het erg op prijs, hoor je vaak achteraf, ook omdat ze in andere landen meemaken hoe het daar gaat”, zegt stalmeester Wassenaar. “In veel landen ga je met de auto, bied je de geloofsbrieven aan en maak je bijna direct weer rechtsomkeert. Het is heel ­verschillend.” Dat heeft er ook mee te maken dat ­Nederland, met het Verenigd Koninkrijk, Zweden en ­Denemarken, het enige land is met nog een eigen koninklijk staldepartement.

In België worden wel paarden ­gebruikt, maar die zijn weer niet van het Hof. Daar vormt de politie een bereden c­ ortège, herinnert de ambassadeur van Andorra zich. “In Brussel ­arriveerde ik per auto, waarna een cortège van paarden de auto naar het paleis begeleidde.”

Goede relaties

Nadat voor het paleis een deel van het ceremonieel zich heeft voltrokken, wordt men binnen verwacht. Echtgenoot

(m/v) en tot vier leden van de staf mogen mee. Alleen zijn met de koning is er dus niet echt bij. Bovendien is er aan ­Nederlandse zijde ook een behoorlijke delegatie aanwezig. De minister van Buitenlandse Zaken of diens Secretaris-­Generaal is present, de directeur van het Kabinet van de Koning, de Grootmeester van de Koning en daarnaast een adjudant en lakei. Dan is het moment aangebroken dat de ­ambassadeur zijn geloofsbrieven kan aanbieden. ­Geloofsbrieven, in meervoud. In de ene brief staat vermeld dat de voorganger is teruggeroepen. De tweede vermeldt dat de diplomaat die voor de koning staat de nieuwe ­vertegenwoordiger is van het land. Er staat ook formeel ­vermeld dat de twee landen goede relaties met elkaar ­hebben. Was getekend: het staatshoofd van het b ­ etreffende land.

“In ons geval is het net iets anders”, zegt de ambassadeur van Andorra. “De documenten hebben twee handtekeningen nodig, van beide co-prinsen.” Het kleine staatje wordt ­officieel bestuurd door het staatshoofd van Frankrijk en de bisschop van Urgell; zonder hun beider handtekening is het document niet rechtsgeldig. Andersom, als de Nederlandse ambassadeur in Andorra zijn geloofsbrieven wil aanbieden, moet hij niet alleen in audiëntie worden ontvangen door de bisschop, maar ook door de president van Frankrijk.

FO TO ’S A NP, HH

Koning Edward VII sprak in een geloofsbrief de keizer van Japan aan als ‘mijn broer en neef’, terwijl er van een familieband geen sprake was.

Van beide kanten is er een ­behoorlijke delegatie aanwezig bij het aanbieden van de geloofsbrieven. Alleen zijn met de koning is er niet echt bij.

De koning overhandigt ook een geloofsbrief aan de ambassadeur, het teken dat het ambassadeurschap is aanvaard.

Dit document gaat naar het staatshoofd. In die brieven bezigen de staatshoofden formele taal, terwijl sommige monarchen onder elkaar hun brieven ook wel met ‘Your good brother’ afsluiten. Edward VII sprak in een geloofsbrief de keizer van Japan aan als ‘mijn broer en neef’, terwijl er toch echt geen familieband tussen hen was.

Het is weleens voorgekomen dat de nieuwbakken ambassadeur in alle consternatie zijn geloofsbrieven was vergeten.

De kamerheer zorgde toen voor de oplossing: hij regelde twee specimen, zodat de ambassadeur niet met lege handen voor de koning stond. Pas na de overhandiging is er koninklijke goedkeuring en is de ambassadeur officieel aangesteld.

Dan is er tijd voor een gesprek van een kwartier tot twintig minuten. “Anders dan bij de ontmoeting met koning Filip, sprak ik ­koning Willem-Alexander niet alleen. Koning Filip toonde zich erg geïnteresseerd in ons kleine land”, zegt Ubach Font. “Koning Willem-Alexander was goed geïnformeerd. Er werden diverse onderwerpen aangesneden, zoals de internationale situatie in Andorra, de verkiezingen in ­december en de samenwerking met de Europese Unie. Dat

vond de koning een belangrijk onderwerp, omdat Nederland het komend halfjaar het voorzitterschap overneemt.”

Al met al vond zij het een interessante, zinvolle ontmoeting op Paleis Noordeinde. “Ik vind het fijn dat een kleine staat zoals wij net zo serieus genomen wordt als grote landen”, voegt ze er nog aan toe. Want inderdaad, elk land krijgt even lang – of kort in feite – tijd met het staatshoofd.

Daarna is het weer voorbij. Ereroffels klinken als de ­ambassadeur de trappen afgaat, richting het hek voor het standbeeld van Willem van Oranje. De brief van de koning gaat mee de koets in. In principe hoeft de ambassadeur dan voorlopig niet meer terug te komen. Hij (of zij, al kreeg Willem-Alexander tot nu toe vier keer meer mannen dan vrouwen voor zich) krijgt jaarlijks een uitnodiging om de Troonrede bij te wonen, het diner voor het Corps Diplomatique op het Koninklijk Paleis en een nieuwjaarsontvangst op datzelfde paleis. Als ze hun post verlaten – en langer dan drie jaar in dienst zijn geweest – mogen ze nog eens langskomen voor een audiëntie of zelfs een lunch op Noordeinde. Daarna komt de opvolger langs op het paleis, om in een eerste brief het vertrek van zijn voorganger te bevestigen.

•

59

hofnieuws

tekst STELLA VERSTEGEN

Beloning

Den Haag plaatst eindelijk een beeld van ­koningin Juliana. De hofstad noemt het een eerbetoon, wij moeten nog een beetje wennen aan de e ­ erste ­ontwerpen van de nieuwe beeldengroep voor de oud-vorstin. Kunstenares Ingrid Mol heeft het g ­ ezicht van de vorstin weliswaar ­treffend ­afgebeeld, maar kiest (minder voor de hand ­liggend) voor een juliette-kapje. Koningin J­ uliana droeg dit haar­accessoire bij haar inhuldiging en op het portret op de gulden. Het keramieken ­monument van de vorstin zal wit zijn als verwijzing naar haar gelovige en vredelievende karakter.

Om haar heen staan andere personen in kleur in een drassig Hollands landschap. De kunstenares wil Juliana vooral t­yperen als ‘maatschappelijk ­betrokken’ en ‘moeder van het volk’. Het ‘eer­ betoon’ wordt in 2018 geplaatst op het Koningin Julianaplein voor station Den Haag Centraal.

60

Van jongs af aan zet prinses Margriet zich in voor het Rode Kruis. In Genève was de prinses aanwezig bij de 32ste internationale conferentie van de hulporganisatie, die eens in de vier jaar wordt gehouden. Als delegatieleider van het Nederlandse Rode Kruis woonde zij drie bijeenkomsten bij. Ook groothertogin Maria Teresa, president van de Luxemburgse afdeling van het Rode Kruis, was aanwezig. Tijdens de conferentie werd onder meer gesproken over humanitaire ontwikkelingen, rampen­ voorbereiding en veiligheid van hulpverleners in conflictsituaties.

FO TO ’S A N P, G ETTY IM AG ES , LU X EMB U R G SE H O F, O SC A R ME IJ ER , MP E, MY LÈN E S EEG ER S/ C O U RTE SY S TR O O M D EN HAAG, SUNSHINE

JULIANA

OVERLEG IN GENÈVE

Eerbetoon aan

Als blijk van waardering voor zijn inzet voor het behoud van schone zeeën en oceanen is prins Albert van Monaco in Parijs benoemd tot Commandeur van de Franse Orde van Maritieme Verdienste.

De prins was onder meer betrokken bij een internationaal verbod op de vangst van blauwvistonijn in de Middellandse Zee. Ook de vele reizen die hij maakte naar de Noord- en Zuidpool s­ tonden in het teken van de bescherming van zeeën en oceanen. In het ­Elysée Paleis in Parijs ontving prins Albert zijn ordeteken uit ­handen van president Hollande.

Jongen of meisje?

Journalistieke

PRIJS

‘De vrije pers is het tegengif voor machtsmisbruik’, is de boodschap van de Spaanse koning Felipe tijdens een prijsuitreiking voor het beste ­journalistieke werk van 2015 in Madrid.

Koningin Letizia, gekleed in een elegante zwarte jumpsuit, vergezelde haar man – voor haar huwelijk was zij journalist bij de Spaanse televisie. In 2000 ontving zij zelf nog een award voor haar werk.

A

In Zweden vragen ­velen zich af: wordt de baby van prins Carl Philip en prinses Sofia een jongen of een meisje? ‘Dat zal een verrassing zijn’, liet het echtpaar ­weten in een interview met een Zweedse krant. Wat de prins en prinses wel konden vertellen was dat het goed gaat met de zwangerschap én dat ze als ouders ­hebben kunnen ­oefenen, door op hun nichtjes en neefje te passen. Volgens prinses Sofia was het beste zwanger­ schapsadvies dat zij heeft gekregen: doe het rustig aan en ­luister vooral niet te veel naar adviezen!

Allemaal taart?

(Oud-)groothertog Jean van Luxemburg vierde zijn 95ste verjaardag met een feestelijk concert in de ­Philharmonie, dat werd afgesloten met Happy B ­ irthday en een grote taart. Natuurlijk was de uitgebreide Luxemburgse groothertogelijke familie present, tot en met achterkleinkinderen aan toe. Vanuit de Oranjes werd prinses Beatrix afgevaardigd, die in het verleden natuurlijk veel contact heeft gehad met het gewezen staatshoofd van het groot­ hertogdom. Koning Filip en koningin Mathilde gingen zelf, Jeans zwager koning Albert was niet present. Drie peetkinderen waren er ook, prinses Anne de Ligne, ridder Charles de Faribeckers de Cortils et Grâce en ­gravin Antonia Holstein Ledreborg.

61

62

Geen gouden kranen

VAN WASSENAAR NAAR DE WASSENAARSE VLEUGEL

De staat stelt Paleis Huis ten Bosch als woonverblijf ter beschikking aan de koning. Jarenlang woonde koningin Beatrix hier, nu wordt het in gereedheid gebracht voor koning Willem-Alexander. Maar voordat hij en zijn gezin kunnen verhuizen, moet er eerst grondig verbouwd worden.

Voordat de werkzaamheden van start gaan, kreeg Nederland even de kans een kijkje te nemen – in de illustere Oranjezaal. TEKST RICK EVERS 63

V Boven: Paleis Huis ten Bosch, met linksboven de bekroonde koepel van de Oranje­zaal.

Rechterpagina: 1. Boven in de koepel van de Oranje­zaal kijkt Amalia van Solms toe. 2. Amalia en haar dochters. 3. De Witte Eetzaal is tot stand gekomen tijdens de uitbreiding van het ­Paleis onder Prins Willem IV. 4. Triomf­stoet met geschenken uit de Oost en de West, door ­Jacob van ­Campen. 5. Chine de ­commande-servies. 6. Van der Aa-kamer in de n ­ oordelijke vleugel. 7. Het k ­ oninklijke gezin in de achtertuin in 1998.

64

Vier maanden lang was een van de meest tot de verbeelding sprekende zalen van ­Nederland, de Oranjezaal, toegankelijk voor publiek. Het hart van Paleis Huis ten Bosch, waar eeuwen Oranje-geschiedenis is g­ eschreven, is door bijna 50.000 mensen ­bezocht. Zij zagen met ­eigen ogen de zaal die we kennen van ­historische en ­recentere b ­ eelden. Prinses Irene en prins Carlos Hugo poseerden er na hun ­verloving.

Koning ­Willem-Alexander en ­koningin Máxima ­ontvingen er staats­hoofden van over de hele wereld voor een diner ­tijdens de nucleaire top.

Ook het moment dat k­ oningin Beatrix voor het oog van de televisie­camera tot tweemaal toe hetzelfde kabinet beëdigde in dit decor staat in het geheugen gegrift.

Natuurlijk gebeurde hier nog veel meer, waar we niet bij zijn geweest. Toen Beatrix er nog woonde werd, naar verluidt, de zaal continu op een aangename temperatuur gehouden, zodat elk bezoek – verre familie of bevriend staatshoofd – op een persoonlijke rondleiding kon worden getrakteerd. De prinses gebruikte de zaal wel vaker voor privéaangelegenheden.

Waar ze haar 75ste verjaardag groots in het Beatrix Theater vierde met familie, personeel, medewerkers en andere genodigden, was er ook een diner voor intimi op Paleis Huis ten Bosch. In de Oranjezaal, vanzelfsprekend, waar de dochters van prins Friso en prinses

Mabel, die al op bed hoorden te liggen, ook een verjaardagswens aan hun oma brachten.

Grandeur van een monarchie De Oranjezaal in Paleis Huis ten Bosch is een van de belangrijkste ensembles uit de Nederlandse schilderkunst van de 17de eeuw. Amalia van Solms gaf een klein leger schilders de ­opdracht om – onder regie van bouwmeester Jacob van Campen – van de centrale zaal van het nieuwgebouwde paleis een geschilderd eerbetoon te maken aan haar overleden echtgenoot, Frederik Hendrik, de Prins van Oranje.

Het is uniek voor die tijd dat de vrouw van een stadhouder zich met zoiets groots bezighield.

Zij en Frederik Hendrik gaven – met kunst, paleizen en een hofhouding – het leven van de Oranjes een grandeur die we daarvoor in Nederland niet kenden. Het was iets wat bij een monarchie paste, wat het land in die tijd natuurlijk niet was. In de zaal wordt de stadhouder afgebeeld als echtgenoot, als groot militair, stadhouder en held, zelfs als een door God gezonden vorst. Vakkundige gidsen vertelden de groepen bezoekers afgelopen najaar in sneltreinvaart over de bijna 200 vierkante meter aan kunstgeschiedenis die in de zaal te zien is.

Toen de minister van Wonen en Rijksdienst besloot tot openstelling, was de o ­ ntmanteling van het paleis al begonnen, voorafgaand aan

1 2

3

4 6

5

7

de sloop- en restauratiewerkzaamheden. Er is toen voor gekozen om de inmiddels lege ­vestibule weer wat aan te kleden, met twee grote schilderijen, een 18de-eeuwse halbank, twee kroonluchters en in vitrinekasten een ­chine de commande-servies, onderdeel van een geschenk voor Willem V in 1791. Buiten werd een ontvangstcabine geplaatst met toiletten en een winkeltje, binnen werd t­ apijt gelegd om het Braziliaans notenhout met c­ itroenhouten bies te beschermen voor de ­kleine honderdduizend voeten die de Oranje­zaal zouden betreden. Er werden ­speciale p ­ aaltjes geplaatst, die een afscheiding ­vormden maar ook i­ngenieus voorzien van ­verlichting en de schilderingen extra licht gaven. Alle tijdelijke voorzieningen zijn weer weggehaald, zodat per 1 januari de renovatie en restauratie van het paleis echt van start kon gaan.

Geen gouden kranen Wat er exact gaat gebeuren, is niet bekend.

De koning heeft natuurlijk wensen in ­kunnen ­dienen voor de Wassenaarse Vleugel, het privé­verblijf van het gezin. Het Rijksvastgoedbedrijf legt uit dat daar geen gouden kranen bij zitten of andere buitensporige uitgaven. Het eindresultaat moet net zo representatief zijn als wanneer een minister hoge buitenlandse gasten zou ontvangen. En mocht de koning

toch die gouden kranen willen, dan zal hij die met zijn eigen toelage moeten betalen.

In eerste instantie was het de bedoeling om ­gefaseerd te verbouwen, te beginnen met de Wassenaarse Vleugel, vanaf het toegangshek ­gezien de linkervleugel. In een later stadium ­zouden dan het corps de logis en de Haagse Vleugel aangepakt worden. Maar alles in één keer blijkt goedkoper én sneller. In plaats van 73,5 miljoen, uitgesmeerd over tien jaar, is de ­renovatie nu geraamd op 59 miljoen euro in drie jaar. Financiële tegenvallers zijn in dit ­bedrag meegerekend; het paleis verkeert in slechtere staat dan werd gedacht. ‘Dak en ­gevel dienen gerestaureerd te worden, er is veel asbest in het paleis aanwezig, het hele paleis heeft nietgeaarde elektriciteit, de technische installaties zijn meer dan dertig jaar oud en aan vervanging toe, en er is sprake van houtrot’, schrijft minister Blok aan de Tweede Kamer om zijn begroting te verantwoorden. Dat is erg veel, en voor het 17de-eeuws bouwwerk, n ­ ationaal erfgoed, dat al sinds de jaren vijftig niet meer is gerestaureerd, is dat een zorg­wekkende ­situatie. Ingrijpen moet, of er nu een koninklijk gezin gaat wonen of niet. Bij de start van het koningschap van ­koningin Beatrix heeft er geen grootse renovatie plaatsgevonden, maar zijn er alleen wat nieuwe installaties geplaatst, specifieke restauraties gedaan en schimmels en boktor bestreden.

Inmiddels zijn gordijnen in de privévleugel op sommige plekken tot op de draad versleten.

Aannemer J.P. van Eesteren gaat zich de komende tijd bezighouden met sloop- en demontagewerk. Als het Rijksvastgoedbedrijf daar tevreden over is, mag het bedrijf een ­offerte uitbrengen om ook de verbouwing – het aanleggen van nieuwe installaties voor elektra, water en klimaatbeheersing, liften en een keuken – uit te voeren. En natuurlijk is het intussen 2016. Waar tegenwoordig gewerkt wordt, hoort internet te zijn. Een eenvoudig huis-tuin-en-keuken modem houdt in een dergelijk robuust bouwwerk geen stand, maar vraagt om een specialistische oplossing.

Het Rijksvastgoedbedrijf verwacht dat in het najaar van 2016 de sloopwerkzaamheden zijn afgerond en kan worden gestart met de ­verbouwing. Tot die tijd blijft ‘t naar verwachting – qua informatie – stil rondom het paleis.

Voor de kleinste van het gezin, prinses ­Ariane, is het te hopen dat de verbouwing wat uitloopt, in september 2019 gaat ze naar verwachting naar de middelbare school. ­Hopelijk hoeft ze niet voor die tijd nog naar een basisschool in Den Haag te gaan en kan ze met haar klasgenootjes haar loopbaan op de Bloemcampschool afronden. De Eikenhorst in Wassenaar is dan een stuk dichterbij dan de Wassenaarse Vleugel ...

•

1

2

3

4

5

6

7

8

FO TO ’ S AN P, H H , R IJ KS VA S TG O ED B ED RI JF, RV D , STA AT D ER N ED ER LAN D E N

1. en 2. Het houtwerk is behoorlijk aangetast. 3. en 6. De aanwezige installaties zijn sterk verouderd. 4. De monumentale bordestrap bevat ­scheuren. 5. De schoorstenen zijn flink beschadigd. 7. In het loden dak van de koepel van de Oranjezaal zit een gat. 8. De leien op de daken ­bevinden zich in slechte staat.

AL SINDS 1973 DÉ ‘HOFLEVERANCIER’

VORSTEN 1 2016 € 5,95

EXCLUSIEF INTERVIEW Zweedse koning over zijn

rol als gastheer

MARY IN NEDERLAND

Emotionele momenten voor Mathilde Hipsters aan het hof

3x!

babynieuws

MÁXIMA ʻdatafreakʼ

H E T

E E R S T E

T I J D S C H R I F T

O V E R

K O N I N G S H U I Z E N

Kies uw Vorstelijke Voordeel

7x € 39,95 Bespaar € 7,70 16% korting LEUK OM TE PROBEREN!

13x € 59,95 Bespaar € 28,50 32% korting MEEST GEKOZEN!

26x € 89,95 Bespaar € 87 49% korting HOOGSTE KORTING!

• • • • • *Als abonnee hebt u op uw tablet toegang tot de digitale versie van Vorsten. Kijk voor meer informatie op tijdschrift.nl/koppelen

VOORDELEN VOOR ABONNEES Speciale abonneeacties Goedkoper dan in de winkel Minimaal 4 keer per jaar een extra dikke uitgave Gratis toegang tot de digitale editie van Vorsten* Eerder thuisbezorgd dan verkrijgbaar in de winkel

Ga naar vorsten.nl/voordeel of bel 085-888 5602 Deze aanbieding is geldig tot 1 maart 2016. Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. Vorsten kost in de winkel € 5,95, een extra dikke uitgave € 7,95 en het Vorsten Jaarboek € 9,95. U abonneert zich ten minste voor de opgegeven periode en tot wederopzegging. Uw abonnement wordt verlengd met evenveel nummers als het abonnement dat u afsluit, met een maximum van 13 nummers. Opzeggen is heel eenvoudig en kan na de actieperiode per maand. Op deze abonnementsovereenkomst zijn de leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van New Skool Media B.V. van toepassing.

Woont u in België? Ga naar abonnement.vorsten.nl of bel 078-480 911. Voor abonnementen buiten Nederland en België gelden andere voorwaarden. Meer informatie: mail aan klantenservice@vorsten.nl

levensloop

tekst JOSINE DROOGENDIJK

DENEMARKEN, 1 JANUARI

Met pensioen

Voor koningin Margrethe is een nieuwe periode aangebroken.­ In haar nieuwjaarstoespraak op tv liet de Deense vorstin ­weten dat prins Henrik (81) met pensioen gaat. Margrethe: ‘Mijn echtgenoot heeft de beslissing genomen dat voor hem de tijd is aangebroken om het wat rustiger aan te doen – of, als ik een Deense term mag gebruiken, met pensioen gaat. In de toekomst zal de prins-gemaal slechts in zeer beperkte mate deelnemen aan officiële ­gelegen­heden. (...) Het is zijn beslissing, die ik begrijp en respecteer.

Ik ben zeer dankbaar voor alle steun, hulp en inspiratie die hij mij door de jaren heen heeft gegeven.’

LUXEMBURG, 5 JANUARI

Groothertog Jean heeft zijn 95ste verjaardag gevierd. Volgens groothertog Henri maakt zijn vader het goed en geniet hij van zijn kinderen en kleinkinderen. Henri: ‘Hij is monter en onderneemt veel. Hij luistert naar muziek en is veel bezig met zijn kinderen, kleinkinderen en neven die hem bezoeken. Het is altijd een plezier om bij hem te zijn.’

68

F O TO ’S A N P, G ETTY IM AG ES , PP E

Mooie leeftijd

JORDANIË, 10 DECEMBER

Wijze koningin

Koningin Rania van Jordanië staat bekend om haar onvermoeibare ­inzet voor vrede en voor de rechten van Jordaanse vrouwen en ­kinderen. Eind vorig jaar werd haar werk beloond met een ere­ doctoraat Internationale Samenwerking en Ontwikkelingswetenschap van de La Sapienza Universiteit in Italië. Tijdens haar acceptatie­ toespraak sprak Rania uitgebreid over wijsheid, maar ook IS kwam ter sprake. Volgens de koningin mag angst nooit overheersen. ‘Ze voeren een psychologische oorlog. En hun wapen is angst. Vergis je niet: als we angst laten overheersen, winnen ze. (...) Creëer kunst en maak mooie muziek. Dan laten we zien dat we ons niet laten intimideren.’

NEDERLAND, 16 DECEMBER

Surprise!

In het Zwitserse Zürich is prinses Carolina bevallen van een zoontje – haar zwangerschap was stilgehouden. Het tweede kind van de ­prinses en Albert Brenninkmeijer heeft de namen Xavier Albert ­Alphons gekregen en maakt het goed. Xavier is naar prins Xavier de Bourbon de Parme, de grootvader van prinses Carolina, Albert is naar zijn vader, Alphons naar zijn grootvader van vaders kant. Voor prinses Irene is Xavier, na vijf kleindochters, de eerste kleinzoon.

VERENIGD KONINKRIJK, 16 DECEMBER

Overdracht

In 2010 liet prins Philip (94) al weten dat hij een stapje terug zou doen vanwege zijn hoge leeftijd, maar zijn agenda is nog steeds goed gevuld. Toch komt hier langzaam maar zeker wel verandering in. Half december droeg de prins na 63 jaar betrokkenheid zijn functie als ­beschermheer van de Royal Air Forces Air Cadets over aan de ­Hertogin van Cambridge. Dankzij het werk van echtgenoot prins ­William is de RAF geen onbekend terrein voor Catherine. Eerder, in 2014, schreef ze een voorwoord voor een boek over de Britse luchtmacht.

69

Inspiratie uit de

I K R O ANJE- LUS

Koninginnen en prinsessen kunnen vaak kiezen uit grote collecties eeuwenoude familiejuwelen. Wat niet wil zeggen dat ze alleen maar ‘antiek’ dragen: door oude juwelen aan te passen worden ze helemaal nieuw.

En dan schaffen ze ook zelf regelmatig sieraden aan, al dan niet van hedendaagse ontwerpers.

O Oorspronkelijk behoorden juwelen vooral toe aan vorstenhuizen en de hen omringende adel, die er niet alleen mee pronkten, maar er vooral ook hun maatschappelijke status mee benadrukten. Pas in de loop van de 19de eeuw kwam daar echt verandering in. Mede dankzij de industrialisatie ontstond er een groeiende groep nieuwe rijken, die zich juwelen wilde en kon permitteren. Vanaf dat moment kwamen er ook steeds meer juweliers - mét etalages waar men die juwelen kon bewonderen en aanschaffen.

Belangrijke juwelenhuizen als Cartier, Boucheron en Chaumet dateren allen uit de tweede helft van de 19de eeuw. Ondanks die maatschappelijke verandering bleven ook leden van koningshuizen de juweliers met enige regelmaat frequenteren. De Britse koning Edward VII sprak kort na 1900 zelfs tegen Louis Cartier de gedenkwaardige woorden: ‘U bent de juwelier der koningen en de koning der juweliers.’

De meeste regerende vorstenhuizen van nu beschikken over zogenoemde onvervreemdbare juwelen en een privécollectie. Tot de eerste behoren de stukken die vaak al sinds generaties in de familie zijn en daarom vanuit historisch oogpunt belangrijk, maar ook de juwelen die als officiële geschenken zijn ontvangen. Tot de privéjuwelen behoren de aankopen en geschenken die in de privésfeer zijn gekocht of verkregen. In Nederland is de onvervreemdbare collectie juwelen vrij constant. Grote juwelen werden voor het laatst geschonken aan het eind van de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Enkele officiële juwelen uit het verleden zijn in de loop van de tijd omgebouwd tot dikwijls verrassend moderne ont-

werpen. Zo bestond het Nationaal Huldeblijk aan koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar huwelijk in 1901 uit een parure van diamanten en saffieren, met onder meer een diadeem en een daaraan gespiegeld collier (zie opening).

De koningin heeft het diadeem slechts gedragen tijdens fotosessies, in het openbaar is ze er nooit mee gesignaleerd.

Waarschijnlijk was het te groot en te zwaar.

In de jaren zestig werd het diadeem in opdracht van koningin Juliana gedemonteerd door de Haagse juwelier Bodes & Bode, met de opdracht er moderne juwelen van te maken. De vier prinsessen mochten toen ieder naar eigen idee een paar oorhangers laten maken. De rest werd gebruikt voor andere juwelen of onderdelen daarvan, en het gouden montuur werd door de juwelier als betaling geaccepteerd.

De toen ontstane oorhangers kunnen echter niet als privébezit worden beschouwd, omdat ze vervaardigd werden van stenen uit een onvervreemdbaar juweel. Ze worden dan ook regelmatig onderling uitgeleend. Zo droeg koningin Máxima tijdens de inhuldiging de oorhangers die prinses Margriet koos en nog altijd veel draagt.

Exotische juwelen In 1898 kreeg koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar inhuldiging van de sultan van Koetei op Borneo een diadeem ten geschenke. Juwelier Van Arcken in Batavia had opdracht gekregen om een juweel te ontwerpen waarin een boeddhistische vormgeving zichtbaar zou zijn.

Waarschijnlijk was juist deze exotische vormgeving de reden dat Wilhelmina het juweel slechts eenmalig droeg,

Martijn Akkerman is juwelenhistoricus. Hij is medewerker van het tv-programma Tussen Kunst en Kitsch, geeft lezingen en is betrokken bij de organisatie van ­exposities. Voor Vorsten schrijft hij over koninklijke juwelen.

72

Het Borneodiadeem werd omgebouwd tot een broche, oorhangers en een armband, die geregeld worden gedragen door koningin Mรกxima.

Linkerpagina: in de oorhangers zijn saffieren verwerkt uit een diadeem van koningin Wilhelmina.

73

voor een foto, en verder nooit meer, althans niet in het openbaar. Dit juweel is in de vorige eeuw omgebouwd tot een broche, een armband en een paar oorhangers, waarvan delen eveneens als broche gedragen kunnen worden.

Het resultaat is opmerkelijk modern van vormgeving en de juwelen worden regelmatig gedragen door koningin Máxima, onder andere tijdens Prinsjesdag 2013 en het huwelijk van de erfgroothertog in Luxemburg.

Een tweede exotisch juweel was de grote armband met een voorstelling van twee mythische vogels, zogenoemde garuda’s, die koningin Juliana in 1937 van de Indische bevolking kreeg als huwelijksgeschenk. Dit indrukwekkende juweel van platina en 1700 briljanten werd door haar regelmatig gedragen, maar werd na ongeveer 1975 nooit meer gezien.

Ook deze armband werd te groot bevonden en werd daarom in opdracht van Juliana zelf gedemonteerd door de goudsmid van een Amsterdamse juwelier in het begin van de jaren negentig. Deze goudsmid vertelde mij onlangs persoonlijk dat het resultaat bestond uit twee armbanden, twee broches van de garuda’s en een broche van een aantal grote stenen. De armbanden, die eveneens zeer modern aandoen, worden geregeld door koningin Máxima gedragen.

Een groot exemplaar onder andere tijdens het feest voor haar veertigste verjaardag in het Concertgebouw, een tweede exemplaar tijdens de Koningsvaart. In beide zijn de motieven van het oorspronkelijke juweel nog te herkennen.

De garudabroches zijn blijkbaar nooit gedragen en de grote broche werd uiteindelijk weer gedemonteerd. De grootste diamant hieruit, die oorspronkelijk in het midden van de armband zat, werd toen in een ring gezet, die door prinses Beatrix wordt gedragen.

Dutch design Tijdens vele gelegenheden kreeg en krijgt koningin Máxima regelmatig moderne juwelen. Dikwijls levert de koning een belangrijke bijdrage aan het ontwerp, waardoor zeer

74

persoonlijke juwelen ontstaan. Hiertoe behoren bijvoorbeeld de armbanden waarop de namen van de kinderen zijn aangebracht, en de ringen die de koningin kreeg bij de geboorte van de prinsesjes. En veel vaker dan in het verleden worden bij juweliers of op veilingen privé juwelen aangeschaft, waarbij meestal ook wordt gelet op uniciteit of exclusiviteit.

Daarnaast draagt de koningin ook geregeld moderne juwelen, die minder exclusief zijn. Het gevaar bestaat hierbij dat de mystiek van het koningshuis op de achtergrond raakt.

Het wordt bij wijze van spreken steeds makkelijker om ­juwelen te bezitten en te dragen die ook door de koningin worden gedragen. Dat was in het verleden veel moeilijker en werd door sommigen zelfs als not done beschouwd.

Zo zag ik persoonlijk dat de koningin tijdens een privébezoek aan TEFAF afgelopen maart een paar gouden oorhangers uit de Bambou-serie van Cartier in haar oren had.

Oorhangers dus die door deze juwelier in een grote oplage worden vervaardigd. Hierbij droeg ze het collier Feeding the Birds van ontwerpster Pauline Wiertz. Dit collier bestaat uit keramische en vergulde pinda’s en is voor 1500 euro te koop. Het behoort tot de zogenoemde costume jewellery, een Engelse term voor modesieraden die gemaakt zijn van onedele materialen. Lange tijd was het volstrekt onmogelijk dat dit soort sieraden gedragen werd door een lid van een koninklijk huis, laat staan in combinatie met echte juwelen. Voor koningin Máxima en haar koninklijke generatiegenoten bestaat dat probleem niet meer. Alleen al gedurende het afgelopen jaar droeg de koningin meer dan 130 paar moderne en dikwijls onedele oorhangers, haar favoriete sieradenvorm bij uitstek. De ontwerpster Ellen Beekmans stuurde ter gelegenheid van de veertigste verjaardag een paar oorhangers aan Máxima, die ze tot grote blijdschap van de geefster ook bleek te dragen. Een ongekende reclame, die vroeger echt onmogelijk zou zijn geweest.

•

F OT O’ S A N P, C OL LE C TI E RE NÉ B RUS , GE TTY I M A GE S , P I C TU RE P RE S S , P P E

Van links naar rechts: een armband met de namen van de prinsesjes; oorbellen van Cartier met Dutch design van Pauline Wiertz; oorhangers van Ellen Beekmans, een verjaardagsgeschenk van de ontwerpster.

Juwelen uit het verleden, omgebouwd tot verrassend moderne ontwerpen

Uit de Indische armband met briljanten werden onder meer twee armbanden vervaardigd die nu gedragen worden door koningin Mรกxima.

75

puzzel & win

• HOOGSTAAND

• PAPARAZZI

• WESTMINSTER

• HUWELIJKSREIS

• PRESENTEREN

• INTERESSES

• PRINS HARRY

• INTERNET

• ROYAL AIR FORCE

• KINDERTIJD

• STUDENT BIOLOGIE

ABBEY

3 X KANS!

Woordzoeker

De overgebleven letters vormen een zin.

De overgebleven letters vormen een zin.

B

B

A

R

E

T

S

N

I

M

T

S

E

W

W

K

N

A

P

P

E

P

R

E

S

T

A

T

I

E

S

I

L

E

P

B

R

A

S

L

E

T

I

T

G

L

H

I

S

H

T

R

G

E

A

P

M

H

N

E

O

M

O

E

E

R

U

F

I

E

S

R

F

A

T

T

L

V

O

E

S

R

E

W

I

N

D

E

S

O

E

R

O

C

G

D

S

H

G

E

E

R

S

O

N

I

R

E

I

A

S

L

E

L

T

N

H

L

H

H

O

T

N

E

B

M

T

Z

R

R

N

A

I

M

IJ

C

A

P

E

G

T

D

A

D

E

Z

N

E

L

N

R

K

S

R

T

R

N

N

A

S

T

H

T

I

U

E

I

E

S

D

R

N

E

G

N

I

N

E

K

E

T

D

N

A

H

R

IJ

Y

D

N

D

D

I

D

I

E

S

I

G

T

R

C

E

T

U

E

D

IJ

T

R

E

D

N

I

K

D

V

T

S

I

T

D

E

C

R

O

F

R

I

A

L

A

Y

O

R

E

S

K

O

N

I

N

G

S

C

H

A

P

A

A

L

N

B

• BEROEMDHEID • BESCHERMHEER • GEDOOPT • HANDTEKENINGEN • HOOGSTAAND • HUWELIJKSREIS • INTERESSES • INTERNET

• KINDERTIJD • KNAPPE PRESTATIES • KONINGSCHAP • MODERN • PADDINGTON • PAPARAZZI • PRESENTEREN • PRINS HARRY

Hoe doet u mee?

Uw oplossing kunt u tot 18 februari 2016

William heeft studies gedaan. doorbellen viaverschillende de Vorsten Puzzellijn.

Bel

0909-5000 200 (€ 0,80 per minuut, niet mogelijk vanuit het buitenland) en u krijgt precies te horen hoe u uw oplossing kunt inspreken. De winnaar krijgt bericht thuis.

De oplossing van de Filippine in Vorsten 13 is: ballenjongen

76

NASSAU EN ORANJE IN GEBRANDSCHILDERD GLAS 1 503 · 2 005

E

v an he u v e n -v an n e s

Y

emerenti a va n heuv en-v a n nes

NASS AU

EN

ORANJE i n ge bra n d sc h il d e r d g l a s

1503 · 2005

Het boek Nassau en Oranje in gebrand­ schilderd glas 15032005 door Emerentia Van Heuven-Van Nes, Uitgeverij Verloren, t.w.v. van € 39 De afgelopen eeuwen zijn er talloze gebrandschilderde glas-in-loodramen gemaakt, die verwijzen naar het Huis van Oranje-Nassau. In dit rijk geïllustreerde boek worden 130 van deze ramen beschreven.

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

• ROYAL AIR FORCE • STUDENT BIOLOGIE • TALENTVOL • TIJDSCHRIFTEN • TITELS • TRAINING • WESTMINSTER ABBEY

De 5 winnaars van het boek Het Koninklijk Huis der Nederlanden zijn: • L. Vreeken, Geldermalsen • J. Treffers, Hardenberg • J.H. Peters-Jansen, Oisterwijk • F.A. de Lange, Hierden • M.W.S. Keizer, Nieuw-Vennep

Puzzel mee en steun het Oranje Fonds Het Oranje Fonds is het fonds voor sociale initiatieven. Het steunt organisaties die ervoor zorgen dat mensen in ons koninkrijk met elkaar verbonden zijn. Want dat is niet vanzelfsprekend. Mensen kunnen eenzaam zijn, hier nieuw zijn of het lastig vinden contact te zoeken met anderen.

U kunt helpen: de meeropbrengst van deze puzzel gaat naar het Oranje Fonds.

Pieter Klein Beernink

Column

Pieter Klein Beernink is verslaggever Koninklijk Huis van De Telegraaf, en volgt de Oranjes in binnen- en buitenland. Op radio en tv geeft hij regelmatig deskundig commentaar. Over de inhuldiging van koning Willem-Alexander en zijn twee voorgangers schreef hij het boek Op de Troon.

Prinses Amalia krijgt er op school mogelijk mee te maken: de Week van het Gebed, van 17 tot 25 januari. In de hele wereld doen er jaarlijks miljoenen mensen aan mee, waarvan zo’n 200.000 in ons land. De dagen beginnen op Amalia’s christelijke gymnasium al steevast met gebed.

Maar naar buiten treden over hun christendom, hoe positief ook, daar houdt de koninklijke familie niet van. ‘Geloof is voor ons een privézaak’ citeert Marianne Visser van Klaarwater koning Willem-Alexander in haar pas verschenen boek Het geloof van Oranje.

Het is voor iederéén een privézaak. Maar een geloofsovertuiging kan de koning in de weg staan om een onpartijdig staatshoofd te zijn. Hij zou aanhangers van andere godsdiensten tegen zich in het harnas kunnen jagen. Voor zijn partner luistert dat minder nauw.

‘Wij zijn wel gelovig, maar niet kerkelijk’, zei de koning ooit over zichzelf en zijn vrouw. Zij trouwden in een kerkdienst en zij lieten hun kinderen dopen. Daarna hoef je eigenlijk niet meer geheimzinnig te doen. De koning was als prins zó toegewijd aan zijn Bijbelclub, dat hij ooit direct na een bezoek aan onze troepen in het buitenland doorreed naar het huis van de dominee bij wie zijn vrienden voor de vaste bijeenkomsten met gehaktballen klaar zaten. Ieder sprak over een tekst uit de Bijbel vanuit zijn eigen achtergrond. Of uit een ander boek uit een wereldreligie, overigens.

In voorbereiding op hun huwelijk vroeg hij Máxima volgens Visser van Klaarwater om zich te verdiepen in het protestantisme.

Hij wist immers al meer van háár katholicisme. ‘Alexander en ik delen dezelfde normen, waarden en christelijke gevoelens’, zei de toenmalige bruid op tv en niet: ‘…christelijke overtuiging.’ Zij bleef katholiek.

Op haar knieën zat koningin Máxima in de Laurentius-kathedraal tijdens een jubileum bij Ad van Luyn, de toenmalige Rotterdamse bisschop die haar zogenoemd gemengde huwelijk voor de katholieke kerk mogelijk maakte.

Jammer dat er zo weinig pers bij was.

De koning zong de liederen van Huub Oosterhuis makkelijk mee.

Zelfs prinses Beatrix is het katholicisme niet vreemd. In het Italiaanse Tavernelle bleek dat ze weleens in de katholieke kerk kwam, waar ze bescheiden achterin zat. Of ze ook ter communie ging? ‘Dat is een zaak tussen mens en God’, reageerde de priester in slepend Italiaans.

Het ligt gevoelig allemaal. Koningin Anna Paulowna (1795-1865) liet nog gewoon diensten uit haar eigen Russisch-orthodoxe kerk opdienen in de Haagse paleizen. Zoals past in de vrijzinnige traditie van Willem van Oranje: een icoon van godsdienstvrijheid. Anna Paulowna hing anderhalve eeuw geleden openlijk een ander geloof aan. Zou het geen achteruitgang betekenen als de huidige koningin dat niet kon doen, als zij althans zou willen? Met de paus uit haar geboorteland als bondgenoot! Velen uit haar nieuwe vaderland zou zij er een hart mee onder de riem steken.

Gewoon doen!

77

’N HELE ORGANISATIE…

f hofcouture

tekst JOSINE DROOGENDIJK

Een staatsbezoek vraagt ook op kledinggebied een zorgvuldige voorbereiding. Al die kledingstukken, hoeden, handschoenen, juwelen en tassen worden zorgvuldig ingepakt in speciale koffers, tassen en kledinghoezen – alles bij elkaar een grote hoeveelheid bagage. Om ervoor te zorgen dat die allemaal van verre te herkennen zijn, wordt de bagage van de Queen voorzien van gele naamkaartjes. Na aankomst wordt de kleding door kleedsters gestoomd en met de ­accessoires klaargelegd en -gehangen. Ook koningin Máxima wordt tijdens staatsbezoeken bijgestaan, al ­blijven haar kamenierster en kapster wel thuis als ze op stap gaat voor de Verenigde Naties.

VINTAGE

groen

Tijdens het staatsbezoek van Noorwegen aan Nederland in 1964 droeg koningin Juliana een smaragdgroene japon met duizenden kleine pailletten. Een opvallend ontwerp, dat in 1975 voor het staatsbezoek van Denemarken een make-over kreeg: lange, zwierige mouwen werden toegevoegd en ook de halslijn kreeg een update. Veertig jaar later kwam de galajurk opnieuw in beeld, inclusief de later toegevoegde mouwen. Ditmaal dankzij prinses Margriet, die de avondjurk van haar moeder droeg ­tijdens het Peter Stuyvesantbal in New York.

78

V

V

keus VOLOP

Kort voor haar huwelijk verscheen Máxima Zorreguieta voor het eerst met parel­ oorhangers van de Haagse juwelier Steltman. De oorhangers maken deel uit van een uitgebreide set met witte en grijze parels en kunnen door het weghalen of toevoegen van diamanten ingekort of verlengd worden. De witte en grijze parels worden onderling gecombineerd en sinds kort kan Máxima ook nog kiezen uit goudkleurige parels. Die nieuwe aanwinst was voor het eerst te zien tijdens het streekbezoek aan Limburg, maar inmiddels is de koningin ook al gesignaleerd met een combinatie van de goudkleurige en grijze parels.

FO TO ’ S G ET TYI MA G ES , H H , PIC T U RE P RES S, P PE, REX FE ATU R ES, R O YA LS BY R O BIN

DÉ JURK Het was prinses Marilène die in 2006 LaDress als eerste ontdekte, maar inmiddels heeft het Nederlandse jurkenmerk een lange lijst met koninklijke klanten. Zo droeg prinses Annette een groen/zwarte japon tijdens Koninginnedag 2012 en ook prinses Mabel is i­nmiddels gesignaleerd met een zwarte ­creatie van het merk. Koningin Máxima spant echter de kroon, want favoriete jurken worden gewoon in meerdere kleuren besteld. Zo droeg zij tijdens de lancering van De Staat van het MKB een zwarte japon, die ze ook in het felblauw in de kast heeft hangen. Met een opvallende ketting en matchende schoenen is Máxima snel en relatief voordelig klaar. Voor de drukke koningin een ideale oplossing.

PITTIG!

Naar eigen zeggen besteedt de Monegaskische prinses Charlène niet zo veel tijd aan haar uiterlijk, maar toch weet ze keer op keer te verrassen met haar kapsels – ze lijken steeds korter te worden! Tijdens een bijeenkomst van het Rode Kruis verscheen ze met een nieuwe coupe, een kort kapsel dat ook wel bekendstaat als de ‘pixie cut’. Het werd populair in de jaren vijftig dankzij actrice Audrey Hepburn.

79

HARALD NOORWEGEN VIERT 25 JAAR KONINGSCHAP

& SONJA SAMEN GEËERD

80

Het is tijd voor reflectie en bezinning, zei koning Harald V in zijn nieuwjaarstoespraak. Deze maand is hij een kwart eeuw koning van Noorwegen. Dat wordt het hele jaar gevierd, waarbij de Noorse regering niet alleen Harald in het zonnetje zet maar nadrukkelijk ook koningin Sonja. En dat is bijzonder. TEKST HANS JACOBS

i

‘Mijn echtgenote koningin Sonja en ik stellen ons leven geheel in dienst van Noorwegen’ 82

‘In een donkere nacht in januari bijna 25 jaar geleden was het plein voor het paleis één zee van licht.

Mensen kwamen van heinde en verre om een geliefde koning te gedenken. Mijn koningschap begon met een gevoel van gemeenschap. De warmte van de hele natie omarmde onze familie en gaf kracht in een moeilijke tijd.’ Koning Harald nam op oudejaarsavond 2015 alvast een voorschot op de viering van zijn zilveren regeringsjubileum.

Het was naast feest ook tijd voor reflectie en bezinning, vindt de inmiddels 78-jarige koning. Die nam op 17 januari 1991 de scepter over van zijn vader koning Olav V, de Folkekongen (‘volkskoning’). Dat was geen eenvoudige opgave, want Olav was vergroeid met het sinds 1905 onafhankelijke Noorwegen.

Bovendien speelde hij een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog en was hij voor velen een vaderfiguur. In 2005 nog werd Olav tot ‘Noors man van de eeuw’ gekozen – waarbij de eerste eeuw zelfstandigheid het uitgangspunt was. Vandaar ook de zee van kaarsen voor het Koninklijk Paleis, en de tienduizenden die sneeuw en kou trotseerden om hun koning de laatste eer te bewijzen bij zijn laatste tocht door de hoofdstad.

Koning Harald – bij zijn aantreden 53 jaar – was goed voorbereid op zijn taak, dat wel, maar gold als verlegen, kleurloos, saai, en minder warmbloedig dan zijn vader, al had hij binnenskamers een groot gevoel voor humor. ‘Mijn echtgenote koningin Sonja en ik stellen ons leven geheel in dienst van Noorwegen. Ik kies hetzelfde devies als mijn vader, koning Olav V: Alt for Norge (Alles voor Noorwegen) en ik beloof in alle aangelegenheden te zullen handelen zoals hij zou hebben gedaan’, zei Harald bij zijn eedaflegging in het parlement. Over de plaats van de monarchie in de eigenlijk zeer republikeinse Noorse samenleving zei hij jaren later: ‘Ik denk dat wij moeten proberen, als deel van ons werk, de lijm te zijn voor het land, om voor stabiliteit te zorgen.’

Groot plichtsbesef Harald pakte het werk anders aan dan zijn vader. ‘Hij heeft het koningschap op voortreffelijke wijze gemoderniseerd’, aldus een Noorse premier bij het tienjarig regeringsjubileum. ‘Als je de deur hebt opengezet, dan kun je ‘m moeilijk weer dicht doen. Ik denk ook niet dat ik dat wil’, zei de koning over de nieuwe koers (met meer openheid). Harald is betrokken en staat dicht bij het volk, zo menen volgens opiniepeilingen ook de Noren, die een paar keer een vaderlijke arm om de schouder nodig hebben gehad, zoals na de aanslagen van Anders Breivik.

Het koningschap was vanaf het begin ‘teamwerk’, met een belangrijke stem voor Sonja, en de laatste vijftien jaar veel inbreng van kroonprins Haakon en kroonprinses Mette-Marit. Een beetje zoals koningin Beatrix het deed, waarmee zij zich verzekerde van een vloeiende troonswisseling. Haakon heeft als regent voor zijn vader zelfs al regeringservaring opgedaan, want Harald moest tweemaal wegens

83

Boven: Tijdens het staatsbezoek aan Nederland in 1996. Rechts: Drie generaties, met de huidige koning Harald en koningin Sonja, troonopvolger kroonprins Haakon met echtgenote kroonprinses Mette-Marit, en prins Sverre Magnus, Marius en beoogd troonopvolgster prinses Ingrid Alexandra.

gezondheidsproblemen langere tijd rust houden: blaaskanker (2003) en een hartoperatie (2005). Daarna was het meteen weer business as usual.

‘De koning is gezond, maar ik blijf bij mijn advies dat hij zijn werkzaamheden moet beperken en het wat rustiger aan moet doen’, aldus een vertwijfelde hofarts Halfdan Ihlen na de operatie om een hartklep te vervangen. Een boodschap die aan dovemansoren was gericht. Ook nu nog is de agenda vol en vorig jaar ging Harald zelfs op reis naar Antarctica om daar Noorse onderzoeksstations te bezoeken. Deze zomer staat er een lange jubileumvaartocht op het programma, zoals het koningspaar in 1991 en 1992 door Noorwegen trok voor een ‘kennismakingsbezoek’.

Het plichtsbesef van beiden is groot. Van aftreden, zoals in Nederland en Luxemburg gebruikelijk en recentelijk ook gepraktiseerd in België en Spanje, kan geen sprake zijn. ‘Ik ga door tot mijn laatste ademstoot’, aldus de koning. De Noren zijn het daar mee eens. In 2013 nog antwoordde 75 procent van de ondervraagden ‘nee’ op de vraag of Harald moest aftreden ten gunste van kroonprins Haakon.

Dat de Noorse regering Sonja nadrukkelijk betrekt bij de festiviteiten is minder logisch dan het nu misschien lijkt. Een kwart eeuw geleden was de vraag veel eerder: wat doen we met Sonja? Dat lijkt nu een impertinente vraag, maar dat was het in 1991 allerminst. Met Sonja kreeg Noorwegen voor het eerst in 53 jaar weer een koningin. Olav was al drie jaar weduwnaar toen hij zijn vader koning Haakon VII in 1957 opvolgde. Zijn moeder, koningin Maud, was in 1938 in Londen aan een hartstilstand overleden.

Dat betekende dat het Noorse hof vooral een mannenhuishouden was, met alle nadelen en ruwe kanten van dien.

Natuurlijk, Haralds oudere zus prinses Astrid had dapper haar best gedaan om te zorgen voor enige vrouwelijke invloed op het paleisleven, maar toen zij trouwde en een eigen gezin stichtte, verdween dat. De hofhouding bestond vrijwel geheel uit (mannelijke) officieren en pas in 1982 verscheen de eerste vrouw in de staf. De entree van Sonja als kroonprinses had weliswaar enig effect, maar de besluiten lagen bij haar schoonvader. Toen hij was overleden, rees meteen de vraag over de rol van de nieuwe koningin. Allereerst bij de eedaflegging in de Storting op 21 januari en later bij de zegening in de Nidaros kathedraal van Trondheim in de zomer van 1991.

Gevecht met geweten In 69 jaar was er geen koningin meer in het parlement geweest en bij de zegening had het vraagstuk zich nog niet eerder voorgedaan. Koning Olav had immers geen koningin aan zijn zijde, en zijn ouders werden in 1906 nog gekroond – in dezelfde kathedraal overigens, waar ook de resten liggen van de Noorse patroonheilige Olav. Er werd uiteindelijk besloten dat koning en koningin om beurten zouden knielen voor de zegening. Iconisch is de foto die ook in het Koninklijk Paleis in Oslo hangt, waarop Sonja

84

85

in een prachtige witte japon met gebogen hoofd staat afgebeeld, enkele passen achter haar voor de zegening neerknielende man.

De vraag wat Sonja’s plaats was, kwam weer op voor de plechtige opening van de Storting, het Noorse parlement. Als echtgenote van het staatshoofd heeft ze geen grondwettelijke taak. ‘Dus hoort zij in het parlement niet thuis’, meende een flink aantal politici. Bovendien was er angst – een typisch mannenkwaaltje – dat de ‘dominante’ Sonja haar man zou overschaduwen. Het was beter haar op afstand te houden, zo luidde de gedachte, zoals bij haar zeventigste verjaardag werd onthuld. ‘Waarom hebben we anders een koningin, als ze niet met de koning mag meekomen’, was één van haar tegenargumenten. Uiteindelijk won ze het pleit.

De kritische ontvangst was voor Sonja deels déjà vu. In de aanloop naar het regeringsjubileum hebben Sonja en Harald nog eens uitvoerig gesproken over hun bijzondere liefdesgeschiedenis, waarin nog veel meer obstakels moesten worden overwonnen. Ook in dat kader is het heel passend dat het koningspaar en niet alleen de koning wordt gehuldigd. In een tijd dat welhaast iedere prins of prinses trouwt met een burger, is het moeilijk voor te stellen welke weerstand er vijftig jaar geleden bestond tegen zo’n verbintenis.

Dat was niet alleen het geval op Paleis Soestdijk, waar niet iedereen de grootmoedigheid deelde van koningin Juliana die haar dochter prinses Margriet met de rechtenstudent Pieter van Vollenhoven liet trouwen, maar zeker in Oslo. Koning Olav had knarsetandend berust in burgerlijke huwelijken voor zijn dochters Ragnhild en Astrid, maar voor kroonprins Harald kon daarvan geen sprake zijn. En in die tijd gold: vaders wil was wet – ook volgens de grondwet. Negen jaar lang hebben Harald en zijn geliefde Sonja Haraldsen moeten strijden.

Harald vocht met zijn geweten, zo heeft hij meerdere keren verteld. Hij wilde de monarchie niet schaden, maar ook zijn hart volgen. Uiteindelijk stelde hij de koning een ultimatum, al mocht dat zo niet worden genoemd. Harald zou alleen trouwen met Sonja en met niemand anders, zo liet hij koning Olav weten. Zijn vaderhart was na al die jaren toch al wat verzacht. Ook de regering, die om advies werd gevraagd maar de hete aardappel zo lang mogelijk probeerde door te spelen, leek bereid om mee te gaan in het verlenen van toestemming. Op 29 augustus 1968 gaven Harald en Sonja elkaar dan eindelijk het jawoord in de Dom van Oslo.

Maar dat betekende niet dat alle Noren meteen ook ‘om’ waren. Ook in 1991, toen Sonja koningin werd, waren er nog altijd critici. ‘Ik heb van begin af aan beseft dat ik vóór alles een voorbeeld moest zijn en dat ook het geringste dat ik doe wordt bekeken en beoordeeld. Dat beangstigt me weleens, maar ik houd van mijn volk en ben altijd bereid te doen wat men van mij verwacht’, aldus de koningin.

86

FO TO ’S A NP, GE T TY I M A GE S , NO OR S E HO F

Koning Harald heeft gezegd: ‘Ik ga door tot mijn laatste ademstoot.’ Zijn koningschap is ‘teamwerk’, met een belangrijke stem voor Sonja, en steeds meer inbreng van kroonprins Haakon en kroonprinses Mette-Marit.

SERVICE

Vorsten is een uitgave van New Skool Media B.V. Klantenservice Voor vragen over opzeggen, bezorging, betaling, wijzigingen, welkomstgeschenken, verzamelband en overige artikelen stuur een e-mail naar: klantenservice@vorsten.nl of bel met 085-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur). U kunt ook schrijven aan: New Skool Media, afdeling Klantenservice, Postbus 23620, 1100 EC Amsterdam.

Adreswijzigingen dienen drie weken voor verhuizing bij ons bekend te zijn.

Abonneren Ga naar abonnement.vorsten.nl of bel 085-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur).

België: ga naar abonnement.vorsten.nl of bel 078-480 911.

Wilt u een abonnement afsluiten voor een adres buiten Nederland of België? Stuur een e-mail naar klantenservice@vorsten.nl, of bel met +31 85-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur).

Vorsten gesproken op cd: bestel via Loket Aangepast Lezen, tel. 070-338 15 00, optie 2.

Pijnlijke kritiek De storm bleef niet lang uit want meteen na het aantreden van het nieuwe koningspaar werd besloten om het Koninklijk Paleis ingrijpend te renoveren.

Er was veel achterstallig onderhoud; sommige werkzaamheden waren voor het laatst gedaan in 1906, toen het sanitair en de keukens in gereedheid waren gebracht voor permanente bewoning van het paleis door Haakon VII en Maud. Het paleis voldeed op geen enkele wijze aan de strenge Noorse veiligheids- en arbowetten, en op tal van plaatsen was houtrot.

Dat het renoveren van zo’n monumentaal en verwaarloosd pand veel geld opslokt, beviel veel Noren slecht. In 1999 was het werk klaar, maar toen moesten de staatsievertrekken nog worden ingericht. Dat was een project voor de kunstzinnige Sonja, die met visie te werk ging. Maar niet iedereen zag de noodzaak van de verdere opknapbeurt en verfraaiing. ‘Sonja heeft een gat in haar hand’, trompetterden de populaire kranten, die spraken van verkwisting van overheidsgeld. De kritiek verstomde pas toen de paleisdeuren – letterlijk – opengingen voor het publiek. Het geld was goed besteed en de Noren konden trots zijn op het resultaat. ‘De kritiek heeft haar veel pijn gedaan’, vertelde koning Harald enkele jaren geleden.

‘We hebben niet veel pracht en praal – de opening van het parlement en dat is het wel – en ik denk dat het ook heel verkeerd zou zijn om veel pracht en praal te hebben in dit land. Het is een vrij low-key land’, aldus Harald in 2005.

Maar het valt niet mee om koning(in) van Noorwegen te zijn, want hoewel de royals niet boven het maaiveld moeten uitsteken, mogen ze ook weer niet té gewoon zijn. Denk daarbij aan de storm die het koningshuis moest doorstaan toen kroonprins Haakon aankwam met Mette-Marit Tjessem Høiby.

Niet alleen een burgermeisje, maar ook alleenstaande moeder. Dat zij Noorse was, gold niet meer als beletsel, maar haar ‘wilde’ verleden en zoontje Marius waren dat wel. Sonja echter zette het voorbeeld in het accepteren van beiden, Harald steunde haar en de Noren volgden op enige afstand. Ook dochter Märtha Louise kon steeds op morele steun van haar ouders rekenen, al zullen ze het met haar keuzes niet altijd eens zijn geweest.

Wellicht dat Harald de uitkomsten van zijn eigen terugblik nog deelt met de Noren, maar de samenleving lijkt het er wel over eens: hij doet het samen met Sonja al een kwart eeuw uitstekend.

•

Abonnementen De abonnementsprijs in Nederland en België is € 85,80 per 13 nummers (acceptgiro) of € 83,20 (automatische incasso). Per 7 nummers betaalt u € 50,26 (acceptgiro) of € 47,66 (automatische incasso). Levering van tijdschriften en levering en verkoop van premies en handelsartikelen geschiedt volgens de Leveringsvoorwaarden van New Skool Media B.V. Kijk voor deze voorwaarden op www.newskoolmedia.nl. U kunt deze voorwaarden ook schriftelijk opvragen bij New Skool Media B.V., Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam. Beëindiging abonnement: uiterlijk 1 maand voor verschijning van het eerste nummer van de nieuwe abonnementstermijn. Na de abonnementstermijn geldt een opzegtermijn van 1 maand. Bel 085-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur) Betalingsvoorwaarden Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. Bij niet tijdige betaling worden herinneringskosten in rekening gebracht. Een abonnement geldt voor de opgegeven periode en wordt nadien – behoudens opzegging – automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd. In Nederland gelden de volgende betalingstermijnen: per 13 nummers € 85,80 (acceptgiro) of € 83,20 (automatische incasso); per 7 nummers € 50,26 (acceptgiro) of € 47,66 (automatische incasso).

Prijswijzigingen voorbehouden.

Nabestellen Reeds verschenen nummers uit 2015 en 2016 kunt u bestellen via: vorsten.nl/bestel Leesportefeuille Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is opname van Vorsten in een leesportefeuille niet toegestaan.

Privacy New Skool Media B.V., de uitgever van Vorsten, legt van haar abonnees en klanten in het kader van haar dienstverlening gegevens vast. De verantwoordelijke voor de gegevensverwerking is New Skool Media B.V. Het klantenbestand van New Skool Media B.V. is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens en opgenomen onder nummer M1586121. De gegevens worden gebruikt ter uitvoering van de overeenkomsten met abonnees en andere klanten en om informatie te verstrekken over relevante producten en diensten van New Skool Media B.V. en zorgvuldig geselecteerde organisaties. Als u op deze informatie geen prijs stelt, dan kunt u dit schriftelijk doorgeven aan New Skool Media B.V., Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam onder vermelding van ‘privacy’ of per e-mail: privacy@newskoolmedia.nl. © 2016 New Skool Media BV

Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever sluit iedere aansprakelijkheid voor schade als gevolg van druk- en zetfouten uit.

Broers & Buren William & Harry

‘

Zelden waren de prinsen William en Harry zo openhartig over hun familie. Tijdens een ontspannen televisie-interview praten ze honderduit en geven ze een kijkje in hun leven en vertellen ze over de band met hun vader, prins Charles.

Schaamte voor vader

Harry: ‘Continu. Tijdens een toneel­ stuk op school was er een specifieke scène die hij erg amusant vond. Veel grappiger dan wie dan ook in het publiek. Niemand vond het eigenlijk grappig. Niemand lachte, maar mijn vader barstte in lachen uit. Mijn opa was er ook die avond. Ik hoorde ­alléén die twee. Hij lacht altijd op het verkeerde moment en denkt nooit eens: ik kan beter wat stiller zijn.’

William: ‘Ik speelde in een kerst­ toneelstuk de rol van tovenaar, de verteller. Ik kwam op en sprong op het toneel en de bedoeling was dat er dan een explosie zou zijn. Maar ik sprong en er gebeurde niets.

Ik begon maar met voorlezen en toen kwam de explosie alsnog. Ik ­stamelde ... En hij barstte in lachen uit. Hij kon niet stoppen met lachen tijdens de hele productie. Meerdere keren stopte ik en richtte mijn blik op hem, een vernietigende blik, om daarna verder te gaan met mijn tekst. Het was vreselijk, echt waar.’

88

Buren op Kensington Palace

Harry: ‘Ik hoor altijd de wielen van de plastic tractors waarmee prins George graag speelt.

Het is fijn om naast elkaar te wonen en buren te zijn, onze kantoren bij elkaar te hebben.

Dat is belangrijk voor ons.’

William: ‘Nu we beiden het leger hebben verlaten, krijgen onze levens verschillende richtingen.

Maar we maken tijd om elkaar te zien. Even binnenwippen. En hij teert op ons eten.’

Ervaring van hun vader

Harry: ‘Het advies dat hij ons geeft, gebaseerd op de contacten die hij in de loop der jaren heeft opgebouwd, is ongelooflijk. Je belt hem als je met een ­dilemma zit. Als iemand met me spreekt en ik niet in de positie ben om te ­kunnen helpen, bijvoorbeeld door mijn gebrek aan kennis. Je hoeft maar te ­bellen en te zeggen: “Pa, kun jij dit doen?” Hij heeft gegarandeerd minstens een of twee mensen, specialisten op dat gebied, die het dan gedaan kunnen krijgen.’

William: ‘Hij heeft een heel groot plichtsbesef. Hij is erg gedreven en dat is hem vanaf een jonge leeftijd ingeprent en sindsdien gegroeid. Daar komt een groot deel van zijn passie en drijfveren vandaan. Hij geniet van uitdagingen.

Het kan niet eenvoudig zijn geweest om zo veel kritiek te hebben gehad in de loop der jaren en toch steeds door te blijven gaan, door te blijven vechten zoals hij deed. Ik heb daarvoor veel respect en kijk tegen hem op.’

Vaderschap

William: ‘Ik ben emotioneler dan voorheen, gek genoeg. Ik werd nooit echt geraakt, maar nu ontroeren de kleinste dingen mij. Je wordt als vader meer ­geraakt door wat er in de wereld gebeurt, omdat je beseft hoe kwetsbaar het ­leven is. Het zet alles in perspectief, het idee dat je er niet zou zijn om je ­kinderen op te zien groeien. Van mijn jongste jaren herinner ik me hoe mijn moeder en vader ons naar goede doelen en organisaties meenamen en ons lieten zien waar het om draait. Ik denk dat het zien van zo’n breed spectrum van het leven je meer perspectief geeft. Het is belangrijk om het paleis uit te gaan en te zien wat er in de echte wereld gebeurt.’

Kroontjesabonnees In elk nummer van Vorsten maken we de namen bekend van lezers die al jarenlang abonnee zijn en een vorstelijk geschenk van ons krijgen. Zij worden willekeurig geselecteerd.

Het cadeau van dit nummer:

‘Ouderwets’ schrijven

het boek Een hele eer t.w.v. € 17,95

Harry: ‘Ik herinner me dat ik heel, heel klein was en fysiek niet in staat was om bij zijn bureau te komen vanwege het aantal plastic tassen dat hij op kantoor heeft staan. Zes of zeven tassen met brieven van drie maanden staan aan elke kant.

Dan denk je, waarom blijf je nog steeds brieven schrijven? Prima om dankbrieven te schrijven, maar al deze correspondentie, twee kantjes vol ...

Het zou veel sneller zijn om even de telefoon te pakken. Of een mobiel berichtje te versturen!’

William: ‘Hij doet niet aan moderne techniek. Zijn handschrift in brieven is steevast moeilijk te le­ zen. En als het later op de avond, rond twaalven, is geschreven, dan kunnen we dat zien, want dan beginnen de letters te verdwijnen. Hij valt in slaap tijdens het schrijven van zijn brief. Dan zie je een lange A die van het papier verdwijnt.’

FO TO ’ S G ETTY I MAG E S

Niet perfect

Harry: ‘Overal waar we komen, is alles zo goed geoefend dat het altijd exact goed is, perfect. Maar we vinden het geweldig, net als onze groot­ vader, als het m ­ isgaat.

Als dat gebeurt, zijn mensen teleurgesteld.

“Maak je niet druk, nu zal ik het me juist beter ­herinneren”, zeg ik dan.’

Een hele eer: 200 jaar koninklijke onderscheidingen in Nederland (uitgeverij WBOOKS) vertelt het verhaal van de Nederlandse konink­ lijke onderscheidingen.

De Militaire Willems­ orde, de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van OranjeNassau worden vanaf de eerste Oranje­ vorsten gevolgd. Ook ontvangers van lintjes worden aan het woord gelaten.

De Kroontjesabonnees die dit cadeau ontvangen:

• • • • •

T.J.M. Vonk, Roosendaal M.T. Mulder, Nijkerk A. Huisman-Piel, Purmerend F. van der Heyden, Arendonk A. Steenporte, Kruiningen

U ontvangt het boek zo spoedig mogelijk.

Vorsten is blij met de steun van trouwe abonnees en verloot daarom ieder ­nummer een mooi cadeau. U hoeft niets te doen, met de winnaars wordt contact opgenomen. Misschien bent u de volgende keer wel aan de beurt!

Iedere keer is er een ander cadeau.

89

colofon

ONZE FELICITATIES VOOR...

JANUARI

Zondag | 31 Prinses Beatrix (1938)

HOOFDREDACTEUR

Justine Marcella ART DIRECTOR

FEBRUARI

Janneke Niezen

Donderdag | 4 Prinses Marilène (1970) Donderdag | 18 Prinses Christina (1947)

EINDREDACTIE

Jan Willem Papo, Désirée Raemaekers REDACTIE

Sonja Breure, Rick Evers VORMGEVING

Ursula Hopson, Christiane de Jong (beeldbewerking)

VOLGEND NUMMER

MEDEWERKERS

Martijn Akkerman, Josine Droogendijk, Hans Jacobs, Pieter Klein Beernink, Paul Rem

Alles wat u van Vorsten gewend bent

+

EXTRA: BIJLAGE OVER THE QUEEN

Met daarin onder meer:

UITGEVER

Rob Koghee FOTOGRAFEN

Frank van Beek, Hendrik Jan van Beek, Patrick van Katwijk, Albert Nieboer, Bernard Rübsamen, Robin Utrecht, Albert van der Werf, Hélène Wiesenhaan e.a.

MARKETING

Sonja Breure (ass.), Pim Osterhaus STAGIAIRE

Stella Verstegen ADVERTEREN

Value Zipper: 020-2150 463 info@valuezipper.nl ­ DRUK

Corelio Printing

Haar leven in 90 feiten Wist u dat ...

Hardwerkend staatshoofd + moeder en (over)grootmoeder KLEURRIJK, HOED, HANDSCHOENEN

Typisch Elizabeth

De indrukwekkende collectie van een ervaren juwelendraagster Meer dan 30 corgi’s Koninklijke dierenliefde

KLANTENSERVICE Voor vragen over uw abonnement, zoals opzeggen, bezorgen, betaling, adreswijzigingen, en over welkomstgeschenken en artikelen, stuur een e-mail aan klantenservice@vorsten.nl, of bel met 085-888 56 02 (ma t/m vr 9.00-17.00 uur).

... en nog veel meer

Vorsten 3: donderdag 18 februari bij abonnees, vrijdag 19 februari in de winkel.

Vanwege actuele gebeurtenissen kunnen aangekondigde artikelen komen te vervallen.

Abonnee worden?

Mis Vorsten nooit meer: neem nu een abonnement!

Kijk op pagina 67 voor een vorstelijke aanbieding.

FO TO ’S G ET TYI M AG ES

INHOUD VORSTEN Hebt u vragen over de inhoud van Vorsten? Stuur een e-mail aan info@vorsten.nl Geen internet? Dan kunt u bellen met 020-2105 420.

Of schrijf naar Redactie Vorsten, Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam.

De redactie heeft zich ingespannen rechthebbenden van alle afbeeldingen te achterhalen. Mocht u menen dat wij onterecht afbeeldingen hebben gebruikt, dan verzoeken wij u contact op te nemen met de redactie.

Wist u dat Vorsten u op de hoogte houdt van het laatste koninklijke nieuws via Facebook, Twitter, vorsten.nl en de Vorsten-app? facebook.com/VorstenNL

twitter.com/VorstenNL

vorsten.nl

download de app

Koningin Elizabeth II wordt 90 jaar EXTRA BIJLAGE!

AAA-mazones Drie koninklijke amazones te paard op het Kroondomein in Apeldoorn. Prinses Ariane en Fredje, prinses Amalia en Safary en prinses Alexia met Pixie (v.l.n.r.) werden gefotografeerd tijdens een rit door de bossen.

FO TO : RV D

AP