Vorsten 2015 13

EXTRA

AL SINDS 1973 DÉ ‘HOFLEVERANCIER’

VORSTEN 13 2015 € 7,95

DIK A'S 132 PAGIN

STUART De verborgen XXL Oranje-diamant Koninklijke glamour in GALA Wat wordt er op het paleis gegeten?

CHINA Tranen in Zweden bij doop prinsje

‘BIJNA ALLEEN’

OP STAATSBEZOEK IN

H E T

E E R S T E

T I J D S C H R I F T

O V E R

K O N I N G S H U I Z E N

+

Tot eind november

2 gratis hoortoestellen Hoe werkt het precies?

1. Middels het Hoorhulpmiddelen Protocol wordt bepaald van welke categorie hoortoestellen u gebruik kunt maken. Uw basisverzekering dekt 75% van uw hoortoestel indien: u de laatste 5 jaar geen hoortoestel heeft gekocht, u een hoortoestel binnen uw wettelijke categorie (1 t/m 5) koopt en u geen eigen risico meer heeft.

2. Specsavers vergoedt de eigen bijdrage voor 2 hoortoestellen, als uw verzekering uw hoortoestellen niet volledig vergoedt. Dekt uw aanvullende verzekering de eigen bijdrage volledig, dan krijgt u een briltegoedbon t.w.v. €100.

3. Actie is geldig wanneer u start met een proef of de tevredenheidsverklaring heeft getekend tussen 5 oktober en 29 november 2015.

4. Maak snel een afspraak met onze audicien en profiteer van dit unieke aanbod!

Ga naar www.specsavers.nl/horen voor de dichtstbijzijnde audicien bij u in de buurt.

Specsavers werkt samen met alle zorgverzekeraars, o.a.:

Vraag uw audicien naar de voorwaarden of kijk op www.specsavers.nl/horen

Specsavers

Zorgverzekeraars o.b.v. basisverzekering

NUMMER 13 • 2015

inhoud

Op de cover 6

78

’Bijna alleen’ op staatsbezoek in China

18 Tranen in Zweden bij doop prinsje

122

78 Stuart: de verborgen XXL Oranje-diamant 98 Koninklijke glamour in gala

112 Wat wordt er op het paleis gegeten?

En...

6

16 Hofnieuws

24 Willems wereld

26 25 jaar op de troon: keizer Akihito 34 Máxima’s wereld

36 Quotes: 1 prinses & 2 prinsen over...

39 Kroonprinses Victoria in Zuid-Amerika 42 Hofcultuur

46 Hofnieuws

48 Indonesië: de sultans spelen weer een rol 54 Uit de schatkamer van Vorsten

56 Belgisch koningspaar bezoekt Polen 60 Interview met prinses Laurentien

18

88

63 Onder de hamer 64 Hofcouture 66 Puzzel

67 Nieuw abonnement? Kies uw Vorsten-voordeel!

F O TO ’S A N P ( O .A . C O VER ) , A R C H IEF VO R S TEN , G ET TYI MA G ES , M P E, RO YA LS B Y R O B IN

68 Koninklijke inzet voor de VN

76 Spanje viert Nationale Feestdag

84 Eerste staatsbanket van hertogin Catherine 87 Column van Pieter Klein Beernink

88 Limburgse mijnstreek ontvangt koningspaar 94 Beatrix’ wereld 96 Levensloop

108 Uitslag Máxima modewedstrijd

26

56

110 Hofnieuws

118 D e Vorsten-kalender & Oranje-agenda: bestel nu!

119 Paul Rem opent de deuren van Paleis Het Loo

122 Lentebaby voor prins Carl Philip en prinses Sofia 128 Lezersrubriek

130 Agenda, volgend nummer en colofon

18

Ni Hao

D

Justine Marcella Hoofdredacteur

FO T O ’S A N P, M PE

Een vaste club journalisten volgt de koning tijdens een staatsbezoek.

De gastheer maakt een inkomend staatsbezoek bekend. Dus was het wachten totdat de Chinese president bekend zou maken dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima naar zijn land zouden komen. China maakte dit, zoals daar gebruikelijk, slechts een aantal dagen van tevoren officieel bekend. Gelukkig was de vaste ploeg meereizende pers, waar ik ook bij hoor, al eerder ingelicht. Noodzakelijk, want een visum moest aangevraagd worden, vluchten geboekt en hotelkamers gereserveerd. En nee, het is een misverstand dat dit betaald wordt door het rijk. En terecht, want alleen op eigen rekening is journalistieke onafhankelijkheid gewaarborgd.

Voordat de koffers gepakt waren, hadden we een bijeenkomst op het Binnenhof. Hier kregen we de details van het persprogramma en uitleg over de do’s en don’ts in China – niet alleen door de RVD, maar ook door de algemeen secretaris van de koning, Eric Verwaal. Hij werkte jarenlang als consul generaal in Shanghai en is van huis uit sinoloog. De secretaris vroeg ons met open vizier te kijken naar het land vol tegenstellingen. Dat heb ik gedaan, en daardoor was ik blij verrast. Na de ervaringen in Japan - de beveiligers daar gingen niet heel prettig om met journalisten - moet ik China een dikke pluim geven. Of is die pluim misschien vooral voor de dames van de RVD en Mariska van de Nederlandse ambassade in China?

Natuurlijk werden wij op iedere locatie en bij iedere gelegenheid opnieuw gefouilleerd en werden onze tassen gescand. Maar we konden veel zien en er werd rekening gehouden met onze wensen. Zo mochten er maar twee verslaggevers aanwezig zijn bij het staatsbanket.

Ik was een van hen. Maar anders dan in Japan was het geen probleem dat ik als ‘penjournalist’ ook filmpjes maakte voor het Facebookaccount van Vorsten en voor mijn eigen Facebookpagina (JustineVorsten).

Tijdens een staatsbezoek start de dag voor het journaille veel eerder dan voor de koning.

We worden in alle vroegte bij ons hotel opgehaald door een persbusje dat ons naar de eerste bestemming brengt. We worden door de beveiliging gecheckt en dan begint het wachten op de aankomst van de koning. Het is een vaste club journalisten die meereist. We mopperen wanneer het niet gaat zoals we hoopten, zoals in Japan, en we peppen de vermoeiden op met een goede grap. Elkaar een beetje plagen is ook vaste prik. Maar wanneer het koningspaar arriveert, is het min of meer ieder voor zich. We weten waar we mogen staan en weten uit welke richting de koning zal verschijnen en wat hij vervolgens zal doen. Ieder voor zich, we staan allemaal voor ons eigen medium, maar we gunnen elkaar ook. Voor elkaars lens lopen is not done. En wanneer mogelijk zijn we zeer solidair.

Als het kan, regelt Mariska lunch, een broodje en salade uit een papieren zak, maar toen er wat meer tijd was, bestelde ze in vloeiend Chinees een lunch aan tafel. De gestoomde ezel en patrijzenkop liet ik passeren, maar het gaf wel een goede indruk van de eetgewoontes van het platteland in Yan’an.

Een hoogtepunt is altijd het persgesprek. Een dag eerder moeten we de vraag die we willen stellen doorgeven aan de RVD. De koning valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid en de antwoorden over politiekgevoelige onderwerpen worden dus doorgenomen met de minister. We weten dat het volgende staatsbezoek naar Frankrijk zal gaan, omdat president Hollande dat al bekend heeft gemaakt. Ik zal dan opnieuw, de Franse taal wél machtig, verslag voor u doen.

DE KONING IN CHINA

C H I N

Staatsbezoek

Koning

Geen staatsbezoek is gelijk. Maar het bezoek aan China verliep wel heel anders dan anders: koningin Máxima moest afhaken vanwege een pijnlijke nierbekkenontsteking. Koning Willem-Alexander legde het bezoek aan het land verder alleen af. Op de vraag hoe hem dat is bevallen reageert de koning spontaan: ‘Slecht! We hebben alle staatsbezoeken tot nu toe samen gedaan.’

TEKST JUSTINE MARCELLA

6

zonder zijn Mรกxima

7

8

Koningin Máxima is al opgenomen in het Haagse Bronovo Ziekenhuis, wanneer koning Willem-Alexander enigszins geëmotioneerd aan ons vertelt: ‘Ik ben erg trots op haar, ze heeft het echt geprobeerd.’ Koningin Máxima deed haar rugpijn en hoge koorts af als een griepje. ‘Ze heeft alles proberen mee te doen.’ Toen uit testen bleek dat het geen griepje was maar een nierbekkenontsteking, moest de koningin haar echtgenoot alleen verder laten gaan. ‘We hebben ons erdoorheen geslagen, het was natuurlijk mijn eerste staatsbezoek bijna alleen.’

Het vroegtijdig vertrek van koningin Máxima was niet het enige opvallende verschil met eerdere edities.

Het bezoek begint zondag heel Nederlands en zonder het gebruikelijke ceremonieel dat gebruikelijk is op de eerste dag. Het was voor president Xi Jinping niet haalbaar zijn gasten nu al persoonlijk welkom te heten, vanwege zijn eigen staatsbezoek aan koningin Elizabeth II. De koning en koningin beginnen het staatsbezoek daarom niet op het paleis, maar op een voetbalveld.

China wil meetellen als voetballand, maar is nog verre van vertrouwd met teamsport. Niet zelden worden er wel duizend jonge voetballertjes tegelijk getraind. Nederlandse trainers geven nu les aan Chinese collega’s om de sport naar een hoger plan te tillen, al grappen de Chinezen ‘maar op dit moment is het Nederlandse niveau niet echt een voorbeeld.’ Keeperslegende Edwin van der Sar is er ook en laat de kleine potentiële Arjen Robbens op zijn doel schieten. Hij heeft het koningspaar vaker ontmoet en het contact is ontspannen. Aan niets is te merken dat koningin Máxima zich nu al heel beroerd voelt.

Van der Sar overhandigt hen drie shirts van Ajax. ‘De koning en koningin krijgen vast genoeg cadeaus in dit land, ik heb drie shirts gegeven met hun (de prinsessen, red.) eigen naam erop.’ Dat de koning weliswaar een vermaard Ajaxsupporter is, maar dat koningin Máxima ooit heeft gezegd voor Feyenoord

9

te zijn, lacht hij weg. ‘De koning houdt van voetbal. Het komt wel goed met die shirts en de prinsessen.’

Onder de wol De drie prinsessen zitten op dat moment in het vliegtuig terug naar Nederland. Het koninklijk gezin heeft het staatsbezoek aangegrepen om een gezinsvakantie in China te houden. Ook koningin Beatrix plakte wel eens wat dagen aan een staatsbezoek om ook privé een land beter te leren kennen. Voor het koningspaar was dit tot nu toe geen optie, omdat ze graag tijd bij hun kinderen thuis op De Horsten doorbrengen. Nu Amalia, Alexia en Ariane alle drie herfstvakantie hadden, was een gezamenlijk vakantie opeens wel mogelijk. De koning, die al veel vaker te gast was in China, heeft nu samen met zijn vier dames plekken gezien die ook voor hem nieuw waren. ‘De kinderen hebben veel cultuur en natuur van dit boeiende land mee kunnen krijgen. Ik had foto’s gezien van de Boeddhabeelden bij de archeologische opgravingen in Changsha die mijn moeder in 1977 bezocht heeft, dat was heel interessant.’ De drie prinsesjes vonden de reis boeiend en interessant volgens de koning. ‘Een prachtig land en dat vonden niet alleen de kinderen. Als gezin hebben we genoten van die reis.’

Chinees is een van de keuzevakken op het Gymnasium Sorghvliet waar prinses Amalia sinds september naar school gaat. Om in aanmerking te komen voor die lessen Chinees is een gemiddelde van 8 of hoger nodig aan het einde van dit schooljaar. ‘Het horen van het Chinees en het zien van al die karakters heeft haar niet afgeschrikt. Het heeft de interesse wel wat meer opgewekt.’

Na het voetbal volgt nog een programmaonderdeel dat erg Nederlands oogt: het koningspaar tussen bonte koeien in de stal.

Chinezen leren hier van Nederlanders op welke manier het welbevinden van de koe verhoogd kan worden en daarmee de melkproductie. Dat is heel belangrijk in een land waar sinds 2008, toen baby’s overleden aan vergiftigde Chinese babymelk, dringend behoefte is aan veilige melk. Niet voor niets is de Nederlandse export van babymelkpoeder naar China vervijftigvoudigd (!).

Parallel aan het staatsbezoek loopt een handelsmissie, maar tijdens de week komen beide delegaties elkaar ook enkele malen tegen.

De eerste dag is dat nog bescheiden: koning Willem-Alexander en koningin Máxima gaan met de meegereisde zakenlieden op de

Tot ieders verbazing verschijnt koningin Máxima wel aan het staatsbanket 10

foto. Onder hen mensen uit het Westland en vertegenwoordigers van de Rotterdamse haven, maar ook tv-tuinman Lodewijk Hoekstra. Hij is door het ministerie van Economische Zaken gevraagd het ‘andere’ Nederland naar China te brengen. Want naast tulpen, molens en kaas wil Nederland zich profileren op het gebied van duurzaamheid. Lodewijk Hoekstra heeft samen met collega’s en wetenschappers een stadsoase ontwikkeld waar vlinders fladderen en waar een stellage met fijnstoffilters staat.

Geen overbodige luxe in een stad als Peking waar zo’n twintig miljoen mensen wonen op een oppervlakte die vergelijkbaar is met de provincies Utrecht en Zuid-Holland samen.

De fotosessie vindt plaats in het Four Seasons Hotel, het tijdelijke thuis van het koningspaar en hun hofhouding. Hier zijn ze gewend aan hooggeplaatste gasten en heeft het gezelschap redelijke privacy. Beveiligers voorkomen dat nieuwsgierigen gaan dwalen op de afdeling waar de koningin onder de wol is gekropen vanwege haar ziekte.

‘Koningin Máxima zal er vandaag niet bij zijn’, gonst het in de persbus. De Rijksvoorlichtingdienst heeft zojuist bekendgemaakt dat de koningin koorts heeft en dat er met een arts bekeken zal worden wanneer ze mogelijk weer aansluit bij het programma.

We lijken terug in de tijd te gaan wanneer koning Willem-Alexander door de straten van de hutong Dashilar loopt. Sinds zijn huwelijk in 2002 is zijn Máxima ieder buitenlands bezoek meegeweest.

Nu loopt hij alleen door de straatjes van deze traditionele maar gerenoveerde wijk (hutong). De straten zijn nog nat van het schoonspuiten. Veel van dit soort wijken zijn met de grond gelijkgemaakt en hebben plaatsgemaakt voor hoogbouw. Niet alleen om plaats te bieden aan de explosieve stedelijke groei maar ook als investering. Veel van die hoogbouw staat zelfs leeg.

De koning bezoekt een oud kraamhuis waar nu Chinese en Nederlandse architecten en stedenbouwkundigen nadenken over stedelijke groei en kwaliteit van leven. De gesprekken die door koningin Máxima gevoerd zouden worden, neemt minister Koenders van Buitenlandse Zaken nu op zich. Maar voor de gesprekspartners kan een minister natuurlijk onmogelijk écht de koningin vervangen.

De Chinezen hebben al ruim een eeuw geleden afscheid genomen van hun eigen keizerlijke geschiedenis. In oktober 1911 brak de Xinhai-revolutie uit en een paar maanden later deed de laatste keizer Puyi afstand van de troon. Officieel bleef hij nog tot 1924 keizer, opgesloten in de Verboden Stad. Het gaat de Chinezen anno 2015 niet zozeer om het koninklijke van Máxima, maar zij voldoet volledig aan het nieuwe schoonheidsideaal nu de onzijdige mao-mode bijna uit het straatbeeld is verdwenen. Chinezen houden van de glamour van westerse vrouwen en blond is daarbij helemaal het summum, zien we op de vele reclame-uitingen.

Ruim een uur aan tafel Vandaag staan de officiële momenten gepland: ontmoetingen met de autoriteiten van het land en de welkomstceremonie bij de Eastern Plaza. Zonder de koningin aan zijn zijde, ontmoet de koning nu voor het eerst tijdens het staatsbezoek president Xi Jinping en first lady Peng Liyuan. Xi is sinds 2013 president. Zijn

11

12

13

Het andere China Op verzoek van de koning is er dinsdag een bezoek gepland aan het lössplateau bij Yan’an. Met een ingehuurde charter, waarin ook de Nederlandse pers meevliegt, reist de koning in nog geen twee uur tijd naar dit bijzondere deel van China. Niet de stad, maar het platteland staat nu centraal. Door overbegrazing was het gebied, zo groot als Frankrijk, dor en droog. Door herbeplanting is het ecosysteem hersteld, het is het grootste project op het gebied van landschapsherstel. Met de bergen op de achtergrond krijgt de koning een traditionele dansvoorstelling aangeboden.

In voornamelijk rode kostuums danst het grote gezelschap synchroon op trommelmuziek. Het is een ander China dan dat van Shanghai waar het programma wordt vervolgd. ‘Iedere keer dat ik in Shanghai aankom, heb ik het gevoel dat ik hier nooit eerder ben geweest omdat er zoveel verandert’, vertelt de koning. Hij is hier al vier keer eerder geweest en is opnieuw verrast door de ontwikkelingen.

Koningin Máxima is die ochtend al naar Shanghai gevlogen om naar het hotel te gaan, ook hier is voor het Four Seasons gekozen.

Ze is op haar kamer als in hetzelfde gebouw de ontvangst van de Nederlandse gemeenschap plaatsvindt. De ceremoniemeester van de koning, Alle Dorhout, maakt voor diens komst via de microfoon

14

bekend dat de koningin niet aanwezig zal zijn. Een hoorbare teleurstelling ontsnapt aan het publiek. De koning gaat in zijn toespraak ook in op haar afwezigheid: ‘Ik sta hier nogal alleen.

Ik weet dat vele van u zeer teleurgesteld zijn. Ik dank u hartelijk voor de zeer warme woorden die ik van velen van u heb ontvangen en ik zal ze allemaal overbrengen. Het is na zoveel jaar getrouwd zijn, heel apart om zo alleen te staan.’

De situatie van de koningin verbetert onvoldoende om nog aan te kunnen sluiten bij het staatsbezoek en zij vliegt terug naar Nederland om opgenomen te worden in het Haagse Bronovo Ziekenhuis. De koning vervolgt op woensdag het programma met een bezoek aan de Nationale Bestuursacademie. De koning heeft ervoor gekozen daar dé toespraak te houden over mensenrechten, een onderwerp dat hem, zoals hij zelf zegt ‘zeer aan het hart ligt.’

Turen naar trekvogels De koning ziet zijn toespraak als een bouwsteen in de dialoog tussen de twee landen. ‘We kunnen over dit onderwerp van mening verschillen, maar vrienden moeten geen onderwerpen vermijden waarover ze het niet altijd eens zijn’, zegt hij tegen de hogere ambtenaren en de top van het bedrijfsleven die hier getraind worden. De koning vertelt hen dat het bestuur in Nederland luistert naar de burgers en samen met burgers bouwt aan de maatschappij. Daarnaast benadrukt hij het respect voor rechtsinstellingen in Nederland. ‘Onafhankelijke rechtbanken bijvoorbeeld, en onafhankelijke inspecties. Zij zijn de garantie dat mensen eerlijk en in overeenstemming met de wet worden behandeld.

Dat mensenrechten worden gerespecteerd en dat ambtenaren hun integriteit behouden.’

Met een wandeling door het natuurgebied van Chongmin-eiland kan de koning even op adem komen. Hij tuurt naar de trekvogels die hier rusten tijdens hun reis van de Noordpool naar Australië.

China doet samen met de Rijksuniversiteit Groningen en het Wereld Natuur Fonds onderzoek naar die vogels.

Natuur en duurzaamheid zijn belangrijke onderwerpen tijdens het staatsbezoek, maar de handel blijft zeker niet onderbelicht.

Het is zelfs een van de succesfactoren van het staatsbezoek: in aanwezigheid van de koning worden tientallen intentieverklaringen getekend. De koning vertelt tijdens het persgesprek dat het inzakken van de Chinese beurs voor Nederlandse bedrijven reden was om pas op de plaats te maken. Zijn komst op dit moment was voor velen uit het bedrijfsleven reden om terug te keren naar China en de draad weer op te pakken.

Op de laatste dag wordt koningin Máxima opnieuw zeer gemist; bij de voorbereiding van dit onderdeel was zij nauw betrokken.

De koning ontmoet Jack Ma, de oprichter van Alibaba, de grootste webwinkel van China. Koningin Máxima maakte al eerder kennis met hem, in het kader van haar werkzaamheden als pleitbezorger van de VN. Het was haar wens om nu ook als koningin Alibaba te bezoeken. De koning kan zijn ervaringen dertien uur later met haar delen wanneer hij terug in Nederland zijn vrouw opzoekt in het Bronovo Ziekenhuis. ‘Ik hoop dat ze snel thuis is’, zei de koning nog in het persgesprek – op zaterdag is koningin Máxima weer op de Eikenhorst.

•

FO TO ’S A NP, M P E, P P E , R OYA LS B Y RO B I N

echtgenote is actief in de partij maar geniet vooral bekendheid als zangeres van Chinese volksliederen, die met name de partijpolitiek verheerlijken. Ze geeft les aan het conservatorium van Peking en is WHO-Goodwill Ambassadeur voor de bestrijding van tbc en hiv/aids.

Tot ieders verbazing verschijnt koningin Máxima die avond wel aan het staatsbanket. In een japon van Mattijs van Bergen, geïnspireerd op een schilderij van Vincent van Gogh, schittert de koningin alsof er niets aan de hand is. Inmiddels is bekend dat Máxima niet ‘zomaar een griepje’ heeft, maar dat een nierbekkenontsteking haar parten speelt. De klachten zijn vergelijkbaar met die van een blaasontsteking, alleen heftiger. Pijn in de onderrug, koude rillingen, misselijkheid en hoge koorts zijn veelvoorkomende symptomen - op een schaal van 1 tot 10 zou de pijn een 8 scoren.

Maar kennelijk vindt de koningin het banket te belangrijk en toost zij mee vanavond. Voordeel is wel dat een staatsbanket in China slechts een ruim uur in beslag neemt, inclusief toespraken.

De koning stipt vanavond voor het eerst het onderwerp ‘mensenrechten’ aan: ‘Nederland waardeert het bijzonder dat wij een constructieve dialoog voeren. Een dialoog over kwesties waarover wij het eens zijn, maar ook over onderwerpen waarover wij soms verschillend denken - zoals bijvoorbeeld de mensenrechten.’

Op het menu staan verschillende voorgerechtjes, gevolgd door een hoofdgerecht dat uit meerdere kleine gerechten bestaat: een consommé van zwarte truffel, gestoofd rundvlees, garnalen met tomaat, gebakken tahoe en soep van kabeljauw. Dit alles wordt gevolgd door diverse desserts zoals koekjes, fruit en ijs. De rode en witte wijn die geschonken wordt, is Chinees. De militaire band speelt naast Chinese muziek ook Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder van Ramses Shaffy en een Chinese schoolklas zingt in bijna accentloos Nederlands het kinderlied Appelmoes.

15

hofnieuws

tekst STELLA VERSTEGEN

Even IN BEELD

Normaal gesproken is het de koning die wordt gefotografeerd, maar nu stond hij een keer zelf achter de camera. Vertegenwoordigers van de Belgische media waren uitgenodigd op het Koninklijk Paleis in Brussel, voor een ontmoeting met het koningspaar. Op de officiële Facebook­ pagina van het Belgische hof is te zien hoe koning Filip tijdens de bijeenkomst foto’s maakte van de aanwezige journalisten.

De gezondheid van keizerin Michiko van Japan wordt steeds brozer, maar ter gelegenheid van haar 81ste verjaardag gaf ze wel een pers­ conferentie. Ze vertelde onder meer over haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog.

‘Onlangs sprak ik met mijn kleindochter Aiko over een artikel over schoolmeisjes die treinen in Hiroshima bestuurden, vier dagen na het vallen van de atoombom. Het ontroerde me dat Aiko dit artikel ook had gelezen en het zich herinnerde.’

16

FO TO ’S A N P, FA C EB O O K, G ETT YI MA G ES, MO N EG A SK IS C H E H O F, TEN P LAY, ZWE ED SE H O F

ROLLEN OMGEDRAAID

OORLOGSHERINNERINGEN

Een onverwachte voorbijganger in de Australische miniserie Mary: The ­Making of a Princess. Op het moment dat er een scène In Kopenhagen werd opgenomen, reed toevallig net de échte Deense kroonprins in zijn auto langs de set. ‘Als je goed kijkt, zul je prins Frederik zien’, vertelt Ryan O’Kane, de acteur die de rol van de prins vertolkt. De miniserie vertelt op een geromantiseerde manier het verhaal over hoe Mary Donaldson verliefd wordt op de toekomstige koning van Denemarken en zal in december dit jaar op de ­Australische televisie te zien zijn.

g

SHOPPEN BIJ BERNADOTTE

Het Zweedse hof heeft een webwinkel geopend, onder meer te betreden via een link op de officiële website van het Zweedse hof: kungahuset.se. Het uitgebreide assortiment, met sieraden, servies, handdoeken en meer, is speciaal gemaakt voor de koninklijke souvenirwinkel. Buitenlandse fans van het Zweedse koningshuis kunnen nu dus ook online terecht voor de officiële souvenirs; dat scheelt weer een vliegticket naar Zweden!

SPORTIEVELING

Bijna struikelde hij over zijn eigen voeten! Prins Henrik van Denemarken deed in een sportieve bui mee aan een badmintonwedstrijd in het winkelcentrum van Jakarta, waar hij was ter gelegenheid van koningin Margrethes vijfdaagse staatsbezoek aan Indonesië. Het was voor het eerst dat een Deense vorst zo’n officieel bezoek bracht aan Indonesië. De aanleiding was de 70ste verjaardag van de onafhankelijkheid van het land, die door Nederland pas in 1949 werd erkend. Bovendien hebben Denemarken en Indonesië 65 jaar diplomatieke ­betrekkingen met elkaar.

GASTHEER

ALBERT

In Monaco had Open Monumentendag dit jaar een wel heel bijzonder karakter.

Niemand minder dan vorst Albert II was gastheer op het Koninklijk Paleis en verwelkomde persoonlijk de bezoekers in de bibliotheek. Voor de gelegen­heid was er een tentoonstelling ingericht over Hôtel Matignon in Parijs, een stadspaleis dat begin achttiende eeuw bewoond werd door de Monegaskische prinses Louise-Hippolyte en haar echtgenoot Jacques de Matignon. Prins Albert gaf de eerste bezoekers uitleg over de voormalige residentie van zijn verre voor­ouders.

17

18

Zweedse prins Nicolas gedoopt

BRONWATER

& TRANEN

h

Het was zó stil in de kapel van Paleis Drottningholm.

Tot het moment suprême: prins Nicolas wordt ten doop gehouden en barst in tranen uit. Het koude water laat hem schrikken. De tranen ­blijven vloeien.

Dat alle zes de peetouders plus ­vader Chris O’Neill, de aartsbisschop, de koninklijke kapelaan en de koninklijke pastor ter bescherming hun hand boven het hoofd van de kleine houden, helpt niet. Even daarvoor, tijdens de lezingen door peetoom Carl Philip, het zingen of het hardop bidden, is de kleinste staak aan de koninklijke stamboom van Zweden nog wel stil. Nu lukt het Madeleine en Chris op geen enkele manier om hun zoontje stil te krijgen. Ook – zeker – niet wanneer opa koning Carl XVI Gustaf aan het eind van de plechtigheid hem de versierselen opspeldt van de Orde van de Serafijnen. Prinses Estelle daarentegen zit rustig op haar plek en kijkt af en toe eens van haar kleine neef naar haar mama.

20

Ze wordt al een echte dame en lijkt ­intussen behoorlijk gewend te zijn aan plicht­plegingen van de koninklijke ­familie. Haar nichtje Leonore, de oudste van Chris en ­Madeleine, is wat onrustiger. Ze loopt wat heen en weer, maar is wel stil.

Na afloop van de plechtigheid gaan de ­Bernadottes terug naar het paleis, waar een receptie wordt ­gehouden. De ouders worden gefeliciteerd en ­natuurlijk worden er cadeaus aan de dopeling ­gegeven. Van het parlement krijgt de kleine prins – die met zijn ouders tegenwoordig in Londen woont – een set Zweedse kinderboeken. Een heel bijzonder geschenk komt van de provincie waarin ­Ångermanland ligt, het gebied waarvan Nicolas de hertog is. In zijn hertogdom komt een ‘ontdekkingspark’ dat naar hem vernoemd zal worden. Prinses Madeleine heeft beloofd er snel met Nicolas langs te gaan.

TEK ST R IC K EV ER S FO TO ’S A N P, H H , PPE , RO YA LP O RT RAI TS

Prins Nicolas draagt de doopjurk die voor het eerst bij de doop van prins Gustaf Adolf in 1906 werd gedragen.

Met water uit een bron op het eiland Öland ­worden de Zweedse ­royals sinds de doop van kroonprinses ­Victoria gezegend.

Prinses Madeleine draagt een geschubde jurk uit de najaars­ collectie van Valentino.

21

22

10

BESCHERMENDE HANDEN KUNNEN DE KLEINE PRINS NIET TROOSTEN

Willems wereld

tekst RICK EVERS

KONINKLIJKE

PRIJS

‘Schilderkunst kent geen grenzen.

Schilders halen hun inspiratie overal vandaan. Ze beïnvloeden elkaar, leren van elkaar, reageren op elkaar, stelen van elkaar. Dat is al zo sinds de middeleeuwen’, spreekt de koning bij de uitreiking van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst.

Na de toespraak bekijkt hij alle werken en praat hij met de kunstenaars. ‘Ik vond het goed dat hij niet uitgesproken p ­ ositief was, maar kritische vragen stelde. Hij zei dat het hem verraste’, vertelt ­Lennart Lahuis, een van de vier winnaars. De koning liet zich door hem met name informeren over de ongebruikelijke ­materialen die hij heeft gebruikt.

In de Ridderzaal was koning Willem-Alexander aanwezig bij een Bijzondere Verenigde Vergadering van de Eerste en Tweede Kamer. De parlementsleden waren niet samengekomen voor het aanhoren van de Troonrede, zoals tijdens Prinsjesdag, maar om te vieren dat exact tweehonderd jaar geleden beide kamers voor het eerst gezamenlijk in Den Haag vergaderden. Het ging er ­allemaal dan ook wat minder formeel aan toe dan tijdens de derde dinsdag in september: naast toespraken werden er documentaires vertoond, en ­waren er verschillende optredens – muziek, zang en fiets!

24

FO TO ’S A N P, PP E

Dat koning Willem-Alexander voorafgaand aan het staatsbezoek aan China in hetzelfde land vakantie heeft gevierd, levert commentaar op. Meerdere politieke partijen menen dat de koning China moet wijzen op de slechte omstandigheden op het gebied van mensenrechten, en een vakantie met het gezin in het gastland zou dat lastig maken. De premier, die verantwoordelijkheid draagt over het doen en laten van de koning, heeft zich er niet over uitgelaten.

De foto bij de Chinese Muur is gemaakt tijdens het staatsbezoek van zijn moeder aan China in 1999.

Zwolle, en daarmee dus de provincie ­Overijssel, mag zich gaan opmaken voor een koninklijke ­ontvangst tijdens Koningsdag 2016. Op 27 april zal de Hanzestad een feestelijk programma voorschotelen aan de koning en zijn familie, in de ‘nieuwe stijl’ die in 2015 in Dordrecht is neergezet.

De provincie, waarvan Ank Bijleveld des konings commissaris is, ontving voor het laatst in 2003 de koninklijke familie tijdens de nationale feestdag. De afgelopen twee jaar kwam Bijleveld de koninklijke familie al geregeld tegen: ze was voorzitter van het Nationaal Comité 200 jaar Koninkrijk.

ÓÓK 200 JAAR

Vakantie PERIKELEN

NAAR ZWOLLE

de

Koning

over het vluchtelingendebat:

‘De zorgen die leven, ik heb er echt begrip voor.

Ik voel ook mee, maar als dat leidt tot intimidatie en geweld vraag ik aan iedereen, echt, alsjeblieft, praat het uit en vecht niet met elkaar’

A ki hi 26 

moderne keizer van oude monarchie In 2009 tijdens een elfdaags bezoek aan Canada.

Op 12 november is het 25 jaar geleden dat Akihito officieel de 125ste keizer van Japan werd en plaatsnam op de Chrysantentroon. Hij is de eerste keizer in een traditie van 2600 jaar die naar een gewone middelbare school ging, een burgermeisje trouwde en zijn eigen kinderen opvoedde.

TEKST EEFJE CLAASSEN

A

Als de Amerikaanse Elizabeth Gray Vining op 1 oktober 1946 naar Japan vaart om op uitnodiging van keizer Hirohito de kroonprins les te gaan geven, weet ze niet wat haar te wachten staat. Ze heeft de opdracht om de prins een uur per week privéles te geven en daarnaast zijn klas op school Engels te onderwijzen. De Engelse taal leren is slechts een middel om de toekomstige keizer kennis te laten maken met een nieuwe (democratische) wereld nu de Japanners in de Tweede Wereldoorlog verslagen zijn door de Amerikanen.

De 44-jarige kinderboekenschrijfster en weduwe weet vooraf weinig van de Japanse cultuur. Ze ontmoet een lieve twaalfjarige jongen in een blauw schooluniform met een rond gezicht en kort geschoren haar, schrijft ze later in haar besteller Windows for the Crown Prince. Plechtig, maar zijn ogen verraden een gevoel voor humor. Vooraf krijgt ze strikte instructies: de jonge prins zal haar in het Engels bedanken voor haar komst en zij zal hem vervolgens bedanken voor de vriendelijke welkomstwoorden. Maar op de dag zelf zegt de prins eigenwijs: ‘Dank u voor het snoep’ – ze heeft een cadeau meegenomen. Wellicht is het een voorbode van de eigen koers die de prins zal varen, tegen eeuwenlange tradities in en binnen de beperkte bewegingsruimte, in een veranderend Japan waarin de keizer een nieuwe rol heeft gekregen.

Symbool van de staat

De Japanse monarchie wordt gezien als de oudste ter wereld met een doorgaande erfelijke lijn van 125 monarchen. Die

28

begint met keizer Jimmu (660 v. Chr.) en loopt tot aan de huidige keizer Akihito. In tegenstelling tot Britse koningen of de oude Chinese keizers, werden de Japanse keizers gezien als goddelijke wezens, die direct afstamden van de zonnegodin Amaterasu. Na de twaalfde eeuw verloren ze hun macht aan de krijgsadel (met de shogun aan het hoofd) en kregen ze slechts een functie als symbool. Pas in de negentiende eeuw, na een politieke omwenteling (de Meiji-restaurantie), kwam hieraan een einde en werd de weg geopend naar herstel van de macht van de keizer. De vijftienjarige keizer Meiji, overgrootvader van Akihito, werd op de troon gehesen. Japan zou een alleenheerser krijgen en een monarchie die werd aan­ gewend om het volk aan te zetten tot militarisme.

Omdat zijn eigen zoon lichamelijk zwak en geestesziek was, stelde keizer Meiji een speciale groep samen die zijn kleinzoon Hirohito moest opvoeden tot troonopvolger. Volgens historicus Herbert P. Bix heeft Hirohito een actieve rol gespeeld in de agressieve expansiedrift van Japan, inclusief de beslissing om Pearl Harbor te bombarderen. Na de Tweede Wereldoorlog zou hij zichzelf bewust neergezet hebben als een pacifist en constitutioneel monarch die niet anders kon dan het besluit van zijn kabinet volgen. Om dat beeld kracht bij te zetten, zou hij na de onvoorwaardelijke overgave van Japan, enkele dagen na de bombardementen van de Amerikanen op Hiroshima en Nagasaki, direct zijn uniform hebben ingewisseld voor een gewoon pak.

Twaalf jaar oud is kroonprins Akihito als zijn vader op nieuwjaarsdag 1946 – onder druk van de Amerikaanse bezetters – in een radio-uitzending verklaart dat hij geen god is maar een sterveling zoals elk mens. Hij meldt ook dat hij de nieuwe

Boven: Aikihito op drie- en daaronder op zevenjarige leeftijd. Links: de kroonprins, 足gefotografeerd op 1 januari 1948.

29

Kroonprins Akihito, in GrootBrittannië voor de ­kroning van Elizabeth in 1953, poseert ­tussen de wacht van Blair C ­ astle in Blair Atholl, Schotland.

grondwettelijke rol aanvaardt als ‘het symbool van de staat en eenheid van het volk...’. Dit zal het erfgoed zijn van prins Akihito.

Prins Tsugu Akihito (‘helderheid en welwillendheid’) wordt geboren op 23 december 1933. Het duurde lang voordat er een troonopvolger was: keizerin Nagako kreeg wel vier dochters.

Volgens de Japanse wet kan alleen een man troonopvolger zijn, en Hirohito werd al geadviseerd om een concubine te nemen, maar de keizer weigerde en zijn geduld werd beloond.

Met drie jaar wordt de kleine prins volgens de traditie bij zijn ouders weggehaald en in een huis op het paleisterrein onder constant toezicht geplaatst van een hofhouding. Hij ziet zijn ouders slechts één keer per week als ze samen dineren. Als hij vijf jaar is, mag hij elke zaterdag met acht speciaal daarvoor uitgekozen kinderen spelen. Een jaar later wordt het tijd om naar school te gaan, en moet het bloempotkapsel van de prins plaatsmaken voor een kaalgeschoren hoofd en wordt hij in een marineblauw schooluniform gehesen. In maart 1945, als de Amerikanen Tokio bombarderen, worden Akihito en zijn klasgenootjes geëvacueerd uit de stad.

Elizabeth Gray Vining treft de prins en zijn klasgenootjes in 1946 aan op een middelbare school die bijna een uur rijden verwijderd is van het keizerlijke paleis. Om de sfeer van een Amerikaanse klas te creëren en de kroonprins eens te laten ervaren hoe het is om ‘gewoon’ een van de jongens te zijn, geeft ze alle kinderen van de klas een Amerikaanse naam.

Kroonprins Akihito moet er even aan wennen, maar vindt dan tot opluchting van zijn klas zijn nieuwe naam Jimmy prima.

Tijdens de privélessen probeert de Amerikaanse lerares haar

30

pupil de Engelse taal bij te brengen aan de hand van een ­zelfgemaakte maquette van een tennisveld met kartonnen tennisrackets en een bal. De band met Akihito en de rest van de keizerlijke familie (ze onderwijst ook de keizerin en de prinsessen) zal ook na haar verblijf warm blijven. Elizabeth zal als enige buitenlandse aanwezig zijn bij de bruiloftsceremonie van Akihito en zijn vrouw, en tot aan haar dood in 1999, komt de Japanse ambassadeur elk jaar op haar verjaardag persoonlijk namens haar voormalige leerling een weelderige bos bloemen bezorgen.

Anders dan zijn vader

Akihito wordt in 1952 weliswaar officieel benoemd als kroon­ prins, maar het zal nog lang duren voor hij zelf keizer wordt.

In 1953 zal de negentienjarige Akihito tijdens zijn eerste ­buiten­landse reis naar Europa en de VS zijn vader en land ­vertegenwoordigen bij de kroning van koningin Elizabeth. ­Tijdens zijn korte verblijf in Nederland ontvangt ­koningin J­uliana de kroonprins op haar landgoed Ter Horst bij ­Wassenaar.

Als jonge twintiger gaat hij nadenken over de keuze van een echtgenote. Tegen de eeuwenlange traditie en de strenge ­regels van de machtige keizerlijke hofhouding in, wil Akihito zelf zijn vrouw kiezen.

Tijdens een tennispartijtje op 19 augustus 1957 speelt hij een dubbelspel tegen de 24-jarige Michiko Shoda. De kroonprins en zijn partner worden verslagen en Akihito is onder de ­indruk van de schoonheid en het gepassioneerde tennisspel van zijn tegenspeelster. Ze zien elkaar daarna nog diverse keren tijdens tennispartijen. Langzaam maar zeker krijgen

Rechts: onderweg naar de kroning van Elizabeth op cruiseschip President Wilson. Onder: naast zijn vader, k 足 eizer Hirohito (1949). Links: in 1959 met M 足 ichiko Shoda gesnapt op de tennisbaan.

In 1952 wordt Aikihito kroonprins, het jaar erop maakt hij zijn eerste 足offici谷le buitenlandse reis 31

de kranten lucht van een aanstaande romance.

Maar als Michiko’s ouders namens de keizerlijke hofhouding worden benaderd, zijn ze niet zo enthousiast over het idee dat hun getalenteerde en westers opgevoede dochter een ­leven in een gouden kooi te wachten staat. Ze sturen haar naar het buitenland, maar nadat hun twijfels zijn weggenomen en er een officieel huwelijksaanzoek ligt, wijst Michiko dat zelf af. Eenmaal terug in Japan neemt Akihito het heft in eigen handen: hij belt haar dagelijks en overvoert haar met brieven.

Met succes: in 1959 trouwen ze in de paleistempel.

Zeer tegen de zin van Akihito’s traditionele moeder breekt het echtpaar met eeuwenlange tradities door hun drie ­kinderen zelf op te voeden en ze naar een gewone school te sturen. In een interview in december 1958 zei Akihito al: ‘Ik wil drie kinderen en ik wil dat we bij elkaar wonen.’ Tamelijk on-Japans is ook de genegenheid die het echtpaar openlijk naar elkaar toont. Naar aanleiding van zijn zeventigste verjaardag zei ­Akihito tijdens een persconferentie dat zijn huwelijk met de keizerin hem intens geluk heeft gebracht en dat ze ‘een dierbare vriend is’ die zijn geest ‘kalmte brengt’.

Akihito’s regeringstijdperk (Heisei, het bereiken van vrede), begint op 8 januari 1989, één dag na het overlijden van keizer Hirohito. De 55-jarige keizer wil het duidelijk anders doen dan zijn vader, die nooit of nauwelijks in het openbaar te zien was, en verbaast iedereen door in augustus van dat jaar op televisie live een persconferentie te geven. Hij kondigt aan bereid te zijn China en Korea te bezoeken, twee landen die zwaar hebben geleden onder Japan. En hij houdt woord. Op 12 november 1990 bestijgt hij officieel de Chrysantentroon. Aanwezig zijn

32

vele buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, onder wie prinses Diana en prins Charles, en een 23-jarige prins WillemAlexander op zijn eerste officiële buitenlandse bezoek.

In 1992 bezoekt Akihito als eerste Japanse keizer buurland China.

Bij rampen toont het keizerlijke paar zich zeer betrokken, zoals in 2011 toen ze een evacuatiecentrum bezochten voor slachtoffers van het ongeluk in de kerncentrale in Fukushima en de daaropvolgende tsunami. Het bezoek was ongekend, maar past in de lijn van Akihito om de keizerlijke familie dichter bij het volk te brengen.

Akihito heeft een lastige taak: volgens de grondwet heeft de keizer slechts een symbolische functie en mag hij geen politieke uitspraken doen. Daarnaast leeft Akihito met zijn gezin weliswaar in weelde, maar heeft hij nauwelijks bewegingsruimte.

De keizerlijke hofhouding hult de keizer in een ondoorzichtig, mystieke nevel en behandelt hem alsof hij nog steeds een god is. En als hoog verheven persoon en goddelijk wezen mag hij geen mening hebben. Toch heeft Akihito de ruimte weten te vinden om zijn mening te uiten. Zeer recent nog, bij de zeventigjarige herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, sprak hij diepe spijt uit. Hoewel hij dat eerder heeft gezegd, had het deze keer een politieke lading, omdat de premier juist minder stellig was dan zijn voorganger bij de vijftigste herdenking.

Vlak voor haar vertrek naar huis vraagt Elizabeth Gray Vining zich in haar boek af wat voor man en keizer Akihito later zal worden. Ze ziet een kwaliteit ‘... zonder welke er geen ware grootsheid kan zijn: compassie’. Die eigenschap is tot de dag van vandaag de kracht van zijn keizerschap.

•

FO TO ’S A NP, GE T TY I M A GE S , HH

Boven: een toost bij de viering van de h ­ onderdste verjaardag van de Amerikaanse non-profit­ organisatie Japan Society in 2008. Links: de keizerlijke familie in 1999.

Keizer Aikihito noemt zijn vrouw ‘een dierbare vriend’ die zijn geest ‘kalmte brengt’

Boven: bezoek aan een overstromingsgebied, oktober 2015.

Links: in april tijdens het jaarlijkse tuinfeest in de paleistuin.

Maxima’s wereld MÁXIMA’S

touch

Heel vaak gebeurt het niet dat we op de Eikenhorst kunnen binnen­ kijken, thuis bij onze koningin. Het is dan wel niet de daadwerkelijke woonkamer van Máxima, maar een van de representatieve ruimten waar ze – in dit geval – de Rwandese president ontvangt. Wie goed kijkt, ziet kleine Delfts blauwe vaasjes met tulpen, zoals ook tijdens het NSS-diner vorig jaar. Dat was naar verluidt haar idee. Er staan meerdere ­asbakken en aanstekers – opvallend voor een ruimte waar gewerkt wordt – maar ook wat persoonlijke items, zoals een foto van onze ­koning en koningin samen, jaren geleden. En vooral veel koffietafel­ boeken op de vele koffietafels. Behalve een fotoboek U2 & I ook ­boeken over ­Argentinië: zelfs vliegvissen in Patagonië ontbreekt daarbij niet.

tekst CARLIJN STRODIJK

NIEUWE FOTO’S, BEKENDE OUTFIT Met de lancering van de vernieuwde website van het Koninklijk Huis (zie Willems wereld) werden ook nieuwe portretfoto’s van de volwassen leden van de koninklijke familie vrijgegeven.

Koningin Máxima is geportretteerd in een outfit van Natan, die zij een aantal keren eerder heeft gedragen, ­onder meer tijdens het kennismakings­ bezoek aan de provincies Gelderland en Utrecht. Ook haar oorbellen droeg zij eerder: bij haar huwelijk.

‘ Wat heb jij voor mij?’

MUSEUM BEZOEK 34

De oudste en de jongste bezoeker van de Landelijke Huurders­ dag stonden met een boeketje bloemen klaar voor het ­Utrechtse Beatrix Theater om koningin Máxima te ­ontvangen.

De dag was dit jaar extra feestelijk, omdat gelijktijdig het 25-­jarig jubileum van de Woonbond werd gevierd. De aan­wezigheid van de koningin vergrootte uiteraard de feestvreugde!

F O TO ’S A N P, M P, N ED E RLA N D S E H O F, PPE , PP H

Koningin Máxima vindt het erg ­belangrijk dat kinderen musea b ­ ezoeken.

‘Ook mijn eigen kinderen’, aldus de ­koningin na ­afloop van haar bezoek aan het Rijks­museum in Amsterdam. In dit museum, dat in 2013 het toneel was van het verjaardagsfeestje van prinses A ­ malia, opende ze een conferentie van Hands On! Inter­national Association of Children in Museums, een internationaal netwerk dat musea toegankelijker wil maken voor kinderen. Máxima opende de ­conferentie door een bal aan een turnstertje te geven.

naar utrecht

Máxima tegen een bloemenmeisje bij de Hands On! Conference

De koningin

bezoekt het Rijksmuseum 35

1 prinses & 2 prinsen over…

‘

Ze wandelen over rode lopers en dineren op paleizen, maar zijn daarnaast ‘gewoon’ aan het werk.

En daarbij is een zeker idealisme deze prinses en prinsen niet vreemd.

Prinses Mabel

In het Radio 1-programma De Ochtend vertelt prinses Mabel gepassioneerd over haar inzet om kindhuwelijken te ­beëindigen en haar organisatie Girls Not Brides: ‘Ik was gewoon geshockeerd toen ik ontdekte dat het ­onderwerp kindhuwelijken zo groot was en zulke ongelooflijk negatieve ­consequenties had. Toen had ik zoiets van: ik kan niet geloven dat dit onderwerp zo onzichtbaar is. Dan wordt de activiste in Mabel wakker: dit moeten we veranderen!’

Twitteraar prinses Mabel plaatst een foto van zichzelf als 15-jarige:

‘#Mylifeat15 I wanted to be a diplomat in developing countries.

Now I work to #EndChildMarriage!

(#Toenik15was Ik wilde diplomaat in ontwikkelingslanden worden.

Nu zet ik mij in om kindhuwelijken te beëindigen!)

Prins Jaime

Prins Jaime was bij de opening van een tentoonstelling in Amsterdam over ‘zijn’ stad Rome.

‘Het is een buitengewoon interessante plek om te werken. Ik heb heel mooie ervaringen gehad bij Buitenlandse Zaken in moeilijke gebieden, Irak, Afghanistan, lastige plekken. Dit is een veel prettiger plek en het is ook een heel boeiende plek.

Ik ben ambassadeur in Vaticaanstad. Dan denkt u: dat is een piepklein staatje, 400 bij 400 meter, waarom heb je daar nu een ambassadeur nodig? Nou, het is het hoofdkantoor kerkgerelateerde organisaties, zoals hulporganisaties. En die ­zitten in alle haarvaten van de maatschappij, in Afrika, Azië, Latijns-Amerika – en alles komt bij elkaar in dat Vaticaan.’

36

‘Deze paus spreekt heel veel mensen aan.

En mensen die niets voor het katholieke geloof voelen, kijken toch naar hem als ­referentiepunt. We hebben heel weinig echt authentieke leiders in de wereld en hij wordt toch wel als zo’n moreel leider gezien. En veel mensen halen daar toch inspiratie uit.’

FO T O ’S A N P, R O YA LS BY RO BI N

voor een wereldwijd netwerk van de katholieke kerk en van

Prins Carlos

Prins Carlos opende op Utrecht Centraal Het Groene

Station, een themaweek van Radio 2, die vijf dagen lang vanuit de stationshal luisteraars inspireerde om ‘groener’ te leven. De prins, die met de trein was gekomen, vertelt over zíjn groene leven.

Als kind verkocht hij koekjes voor een nieuw schip voor Greenpeace: ‘Dat is waar, dat was ik helemaal vergeten. Ik denk dat ik twintig koekjes heb verkocht, maar het ging om het idee. En dat was wel het begin van mijn bewustzijn over duurzaamheid en natuur.’

Thuis doet de prins aan afvalscheiding: ‘De hele stroom van energie en materialen die het huis in en uit gaat, bewaak ik met een arendsoog. En ik wil heel graag Nederlandse zonnepanelen hebben. Er schijnt een bedrijf te zijn in Den Haag [...] Daar heb ik ze besteld. Nederlandse zonnepanelen van Nederlandse bodem.’

Carlos vertelt over koning Willem-Alexander en duurzaamheid: ‘Hij is zeer betrokken, en er wordt constant gekeken naar wat de beste oplossingen zijn binnen de mogelijkheden van monumentale panden.’

Tenslotte mag de prins de openingsplaat kiezen: ‘Ik zat eerst te denken aan De Dijk met Ik kan het niet alleen. We moeten het natuurlijk allemaal samen doen.

Maar mijn keuze is toch gevallen op Waka Waka van Shakira. Omdat het een heel leuk verhaal is. Voetbal, mensen bij elkaar brengen, sport verbroedert. En ja, we moeten inderdaad duurzaamheid ook allemaal samen doen. Dus Waka Waka vond ik een mooie.’ (Bovendien is een waka waka ook een zonnelampje, red.)

37

“In een ochtend was alles voor elkaar�

- Mevrouw de Jong over de traplift in haar woning

Wij weten dat veel mensen op zien tegen de plaatsing van hun traplift.

Nergens voor nodig. Onze monteurs zijn erin getraind om de lift zo snel mogelijk te plaatsen. En ze ruimen alle rommel netjes op voordat ze weggaan. We vallen onze klanten liever niet te lang lastig. Meer weten over een Handicare traplift? Vraag een gratis adviesgesprek of brochure aan via 072-75 111 75 of onderstaande antwoordkaart.

Ja, ik wil graag meer informatie over een Handicare traplift Knip de bon uit of maak een kopie Bel mij voor een kennismakingsgesprek Stuur mij een brochure toe Naam Dhr. Adres

Postcode

Mevr.

Telefoonnummer

Woonplaats

E-mailadres

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar: Handicare Trapliften, Antwoordnummer 805, 1700 WB Heerhugowaard.

MVN1115

OVER MODE EN ONDERWIJS Kroonprinses Victoria in Peru en Colombia

39

40

FO T O ’S A N P, G E TTY IMA G ES , H H

Even – maar het voelde vast lang! – moest kroonprinses ­Victoria dochter Estelle thuis achterlaten. De driejarige ­prinses vergezelt haar ouders geregeld bij officiële verplichtingen binnen Zweden, maar een vierdaags werkbezoek aan Peru en Colombia is nog wat te veel van het goede. En dus ging alleen prins Daniel mee met de Zweedse kroonprinses, zichtbaar in blijde ­verwachting, om gezamenlijk een druk ­programma af te leggen.

Het bezoek stond in het teken van het verstevigen van de diplomatieke betrekkingen ­tussen Zweden en de beide Zuid-Amerikaanse landen, maar er was ook aandacht voor zakelijke belangen.

Waardoor het kroonprinsesselijk paar onder meer een filiaal van de Zweedse modeketen H&M b ­ ezocht en een fabriek van Volvo Trucks.

Uiteraard ontkwamen Victoria en Daniel niet aan officiële ontvangsten, lunches en ­recepties – zoals gebruikelijk bij meerdaagse bezoeken op dit niveau – maar er s­ tonden ook ontmoetingen met ­studenten en patiëntjes in een kliniek op het programma.

41

hofcultuur KAN WEER VAREN!

Voorafgaand aan de troonswisseling was er even sprake van dat hij weer gebruikt zou worden: de Koningssloep.

Uiteindelijk ging dat niet door, maar de berichtgeving zette het vaartuig wel weer even op de kaart. Na een ­grondige opknapbeurt is de sloep nu voor iedereen van dichtbij te zien in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, en kan de koning er weer gebruik van maken – hij hoeft maar te bellen.

Symbool van VERBONDENHEID

De Koningssloep is in bijna tweehonderd jaar slechts zo’n dertig keer gebruikt waarvoor hij bedoeld was: het vervoeren van leden van de koninklijke familie en hun hooggeplaatste gasten. De indrukwekkende sloep was oorspronkelijk ook een symbool van de verbondenheid tussen vorst en volk. De aankomst van het vaartuig bij een kade was immers een zeer geschikt moment om de koning te ontvangen met gejuich en het zingen van vaderlandslievende liederen.

Koning Willem I bestelde de houten galei in 1816. Twee jaar later was de sloep vaarklaar, maar de eerste Oranje-koning heeft er nooit mee gevaren. De primeur was voor zijn zoon Willem II, die begin 1841 tijdens feesten in Rotterdam ter gelegenheid van zijn inhuldiging aan boord stapte. Koning Willem III en de koninginnen Wilhelmina en Juliana maakten daarna nog sporadisch gebruik van het vaartuig, onder meer bij staatsbezoeken. De laatste keer was op 30 april 1962: een vaartocht over de Amstel ter gelegenheid van het zilveren huwelijksfeest van koningin Juliana en prins Bernhard.

Ruim 53 jaar geleden voer de ­Koningssloep voor het laatst uit.

FO TO ’ S A N P, H E T S C H EE PVAA RT MUSEUM, HH

‘GOUDEN KOETS TE WATER’

tekst DÉSIRÉE RAEMAEKERS

RIJK GEDECOREERD

OPFRISBEURT

De elegante Koningssloep is ruim 17 meter lang en biedt plaats aan twintig roeiers. Op de boeg zit god van de zee Neptunus – te herkennen aan zijn drietand – op een schelpenwagen. Naast hem twee Tritons, zijn zonen, die half mens, half vis zijn. De romp is versierd met guirlandes met onder meer waterplanten en krabben, rondom het koninklijk wapen op de spiegel (de achterzijde) zijn takken vol oranjeappels aangebracht. Rondom hun zitplaatsen onder het baldakijn konden de koninklijke passagiers symbolen van het koningschap zien, zoals een lauriertak, een scepter en een zwaard. En dat allemaal verguld!

Na ruim dertig jaar alleen een museumstuk te zijn geweest, werd besloten tot een grondige opknapbeurt van de Koningssloep, met als belangrijkste doel de sloep voor het oog op te frissen én vaarklaar te maken. De romp kreeg een nieuwe roomkleurige verflaag, verschillende ornamenten werden waar nodig gerestaureerd (naden en scheuren zijn opgevuld met hout en plamuur) en voorzien van een nieuwe laag bladgoud.

De Koningssloep heeft nu een plek gekregen in een drijvend schiphuis aan de museumsteiger van Het Scheepvaartmuseum, tegenover het VOC-schip Amsterdam.

MEER WETEN?

Om de Koningssloep van dichtbij te zien, brengt u een bezoek aan Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam (hetscheepvaartmuseum.nl). Als u zich rustig wil verdiepen in de achtergronden van de sloep - oorsprong, gebruik, opknapbeurt dan kunt u terecht in het rijk geïllustreerde De Koningssloep. De geschiedenis van een vorstelijk vaartuig van uitgeverij WBOOKS.

GRATIS BOEK!

Vorsten mag drie exemplaren van dit boek, ter waarde van €19,95, weggeven. Wilt u kans maken op zo’n gratis boek? Mail dan voor 17 december 2015 aan info@vorsten.nl of stuur een kaartje aan: Vorsten, Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam. Vermeld in beide gevallen ‘Koningssloep’ en uw adresgegevens.

Winnaars krijgen het boek thuisgestuurd.

43

LEES JE KOPPEN OF LEES JE DE KRANT ?

Welkom, jij bent dus iemand die niet alleen blijft hangen bij de kop van een artikel, maar graag verder leest omdat je meer wilt weten. Voor jou is er een krant die dat elke dag biedt. Waarin je verder wilt lezen dan de koppen.

Je kunt die krant nu twee weken gratis proberen. Benieuwd welke krant?

Lees dan de regels hieronder ook nog maar even.

Meer weten is wel zo leuk

2015 r a a j n e e p o n o o e kr IN BEELD Vorsten selecteerde de mooiste momenten van 2015, en zocht daar de meest indrukwekkende foto’s bij. Romantische huwelijken, sprookjes­achtige locaties en vertederende plaatjes van vorstelijke baby’s. Zowel de Oranjes als buitenlandse koningshuizen passeren de revue in dit luxe uitgevoerde, 196 pagina’s dikke jaarboek.

Een bewaarexemplaar voor iedereen die van kwaliteit houdt, een mooi cadeau voor de liefhebber van koninklijke families!

KROON op een jaar

DE

VANAF 26 NOVEMBER 2015 OVERAL TE KOOP VOOR MAAR

€ 9,95

DE MOOISTE MOMENTEN VAN 2015

Abonnees van Vorsten ontvangen het Jaarboek 2015 de laatste week van november thuis.

OF BESTEL NU VIA VORSTEN.NL/JAARBOEK EN KRIJG HET JAARBOEK EIND NOVEMBER THUISGESTUURD!

zonder dk ost en ver zen

hofnieuws

tekst STELLA VERSTEGEN

KONINKLIJKE PRIJS

RIO Als lid van het erebestuur van het I­nternationaal ­Paralympisch Comité (IPC) was ook prinses ­Margriet naar het groothertogelijk paleis van Luxemburg gekomen voor een vergadering. In ­gezelschap van onder meer kroonprinses ­Victoria van Zweden, prins Albert van Monaco en groot­ hertogin Maria Teresa van Luxemburg werd ­gesproken over de komende Paralympische Spelen, volgend jaar in Rio de Janeiro. Gastvrouw Maria Teresa ontving nog een bijzonder cadeau van de voorzitter van het IPC: een fakkel die vorig jaar is ­gebruikt bij de Paralympische Winterspelen in Sotsji.

46

A IE FOB AVIO

VOORUIT BLIK OP

Het Luxemburgse hof heeft met een officiële verklaring een eind gemaakt aan een stroom van geruchten over het groothertogelijk paar. De reden dat Maria Teresa haar man Henri niet vergezelt tijdens reizen naar het buiten­ land heeft niets te maken met een huwelijkscrisis, maar alles met haar vliegangst! Ze staat daarin overigens niet alleen: ook de Noorse kroonprinses Mette-Marit blijft liever met beide voeten op de grond.

FO TO ’S A N P, G ETTY IM AG ES , O VE RH EI D LIT O U WEN , P PE , R O YAL S BY R O BI N , SU N S H I N E

Drie jaar geleden reikte toenmalig k­ oningin Beatrix op het Koninklijk Paleis ­Amsterdam de Prijs der Nederlandse ­Letteren uit, dit jaar was het de beurt aan koning Filip.

In de troonzaal van het Koninklijk Paleis in ­Brussel nam de ­Nederlandse schrijver ­Remco Campert de meest prestigieuze literatuurprijs voor het Nederlandse taal­ gebied in ontvangst, in aanwezigheid van onder anderen koningin Mathilde. De prijs wordt elke drie jaar afwisselend uitgereikt door het Nederlandse of Belgische staats­ hoofd, dus in 2018 is het de beurt aan ­koning Willem-Alexander.

ENERGIEK

IETSJE

anders

Geen Gouden Koets, opvallende hoeden of galajurken tijdens de opening van het nieuwe parlementaire jaar in Denemarken. Anders dan in Nederland heeft het staatshoofd sowieso geen actieve rol bij de plechtigheid. Wel is koningin Margrethe op de tribune van de vergaderzaal aanwezig om te luisteren naar de regeringsplannen van het komende jaar, samen met verschillende familieleden, zoals kroonprinses Mary helemaal links en prinses Marie rechtsachter.

Voor het eerst sinds 23 jaar brachten koning Carl XVI Gustaf en koningin Silvia van Zweden weer een bezoek aan buurland Litouwen. Tijdens hun driedaagse staatsbezoek was veel aandacht voor NordBalt, een gemeenschappelijk energie­ project dat de Baltische regio toegang geeft tot de E­ uropese elektriciteitsmarkt. Verder bezocht het koningspaar enkele musea. Ook een stevige ­wandeling door de bossen en duinen van het ­Nagliai natuurreservaat stond op het programma.

V

Vorige maand was hij nog te zien als tuinman, nu stond prins Harry als bouwvakker te ­klussen ­tijdens een groot bouwproject van een televisie­ programma. Samen met zijn broer prins William en vele andere vrijwilligers hielp hij bij de ­verbouwing van een complete straat in Manchester, waarin ­veteranen zullen gaan wonen. Iedereen had een v­ eiligheidshelm op, dus ook de prinsen. En net als bij ­iedereen stond ook hun voornaam erop vermeld. De ­prinsen h ­ adden ­aangegeven dat ze gewoon ‘William’ en ‘Harry’ waren.

VOORNAME VOORNAMEN

47

Indonesië

TERUGKEER VAN DE VORSTEN TEKST PIETER APPEL

Lange tijd vervulden ze in Indonesië een ondergeschikte rol. Maar sinds kort zijn de vorsten van dit immense eilandenrijk bezig met een miraculeuze terugkeer. Het land maakt op allerlei gebieden een verandering door en de sultans en radja’s worden steeds meer een belangrijke spil in die transformatie.

Een nieuw hoogtepunt in hun lange, bewogen en rijke historie.

De vorsten van Indonesië hebben altijd over een enorm aanpassingsvermogen beschikt. Ze sloten bondgenootschappen, verbraken die weer en wisten bovendien om te gaan met nieuwe machten die naar de archipel kwamen. Driehonderd jaar koloniale aanwezigheid van Nederland betekende afwisselend samenwerking en strijd tussen kolonisator en aristocratische heersers. Maar alle verhoudingen werden op radicale wijze op zijn kop gezet toen in 1942 Japan Nederlands-Indië binnenviel...

Voor de nationalisten van Soekarno was de Japanse inval een uitkomst. De leus van het keizerrijk, ‘Azië voor de Aziaten’, was niet aan dovemansoren gericht.

Soekarno zag een mogelijkheid om de door hem zo vurig bepleite onafhankelijkheid te realiseren. Daarnaast wilde hij de macht van de inlandse vorsten breken en een republiek vestigen. Dat hij daarvoor moest samenwerken met de Japanse bezetter was voor hem geen beletsel. Maar dat zijn collaboratie zo ver ging dat hij Indonesiërs ronselde om zware militaire arbeid voor de Japanse krijgsmacht te verrichten, was menigeen – ook in nationalistische kringen – een doorn in het oog. Veel van die dwangarbeiders kwamen in Birma en Thailand om.

Het einde van de Tweede Wereldoorlog leek een periode in te luiden van herstel van de oude koloniale verhoudingen. Ook voor de inlandse vorsten zag het er naar uit dat zij hun oude macht terug­ kregen, met alle daarbij behorende pracht en praal. Het zou echter anders lopen.

De Japanse capitulatie luidde voor Indië een periode van verwarring in.

Het Nederlands koloniaal gezag was nog niet teruggekeerd. De Engelse troepen, die in de overgangssituatie voor rust en orde moesten zorgen, verhinderden die terugkeer vooralsnog en Soekarno had onder druk van radicale jongeren de onafhankelijkheid uitgeroepen. Een golf van geweld ging door de archipel en duizenden Nederlanders en Inlanders vielen ten prooi aan bloeddorstige jeugdbendes. De vorsten zagen dat er andere tijden aankwamen en maakten hun keus. Die was niet voor iedereen dezelfde. Terwijl sommige heersers kozen voor Nederland waren er ook die zich achter Soekarno schaarden.

Hamengkoeboewono IX, sultan van Jogjakarta en voor zijn Nederlandse vrienden gewoon ‘Henk’, had zich – ondanks zijn westerse vorming gedurende zijn studie in Nederland – achter de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd geschaard. Het leverde hem een regeringszetel op en hij zou zelfs tot in de jaren zeventig minister blijven en menig politieke storm overleven. Deze vorst is in de regeerperiode van Soeharto zelfs vicepresident geweest.

1. Bruid Gusti Kanjeng Ratu Hayu, dochter van s ­ ultan ­Hamengkoeboewono X. 2. ­President S ­ oekarno (links) met zijn minister sultan ­Hamengkoeboewono IX. 3. De prins en p ­ rinses van het sultanaat van ­Palembang ­Darussalam tijdens het 19de ­Festival ­Kraton ­Nusantara in Bima op het eiland S ­ umbawa.

1

2 3

4

5

4. Archieffoto uit 1984 toen de sultan van Jogjakarta, H ­ amengkoeboewono IX een bezoek bracht aan toenmalig koningin Beatrix.

5. Op het festival op Sumbawa zijn vertegenwoordigers van 82 koninkrijken en sultanaten aanwezig, zoals de sultan van Pelalawan Riau (september 2014).

51

De invloed van de vorsten in ­Indonesië op het bestuur wordt ­groter en er is een heropleving van ceremoniële tradities

Hoe anders was de positie van sultan Hamid II van Pontianak, een vorstendom op het toenmalige Borneo, nu bekend als WestKalimatan. De in 1913 geboren vorst was half-Arabisch en halfIndonesisch. Tijdens de Japanse bezetting was zijn vader omgekomen.

Hamid, die vervolgens de troonopvolger werd, zat in die periode gevangen. In 1945 – na de Japanse capitulatie – werd hij officieel sultan. Hamid was voorstander van een federaal Indonesië, waarin alle eilanden een gelijkberechtigde positie hadden, en zag niets in de eenheidsstaat die Soekarno voor ogen had. Bij onderhandelingen met de Nederlanders speelde de sultan van Pontianak een belangrijke rol. Maar hij zou pas echt geschiedenis schrijven na de onafhankelijkheid.

Nederlands militaire ingrijpen kon – ondanks onbetwistbare successen – niet verhinderen dat er een eind kwam aan drie­ honderd jaar koloniaal gezag. Onder internationale druk streken de Nederlanders eind 1949 de vlag en werd Soekarno de eerste president van Indonesië. Onrust bleef er echter. Een poging van de omstreden Nederlandse kapitein Raymond Westerling om via een staatsgreep de macht te grijpen, mislukte jammerlijk. Westerling wist te ontsnappen maar in Indonesië volgde een golf van arrestaties.

Een van degenen die ervan verdacht werden mede­plichtig te zijn aan de coup was sultan Hamid. De flamboyante vorst, getrouwd met een Nederlandse vrouw, werd door troepen van Soekarno

52

4

opgepakt. Wat volgde was een proces dat inter­nationaal de aandacht trok. Hamid, zichtbaar ongebroken, strak in het pak en minzaam glimlachend, hoorde het vonnis. Tot 1958 zat hij gevangen.

In de republiek van Soekarno – aanvankelijk een federatie maar al snel omgevormd tot een eenheidsstaat – was weinig plaats voor de vorsten. Indonesië werd centraal geregeerd vanuit Jakarta hoewel er her en der in de archipel opstanden waren, die echter hardhandig werden neergeslagen. Het land ging een periode van onrust tegemoet met als dieptepunt de staatsgreep van generaal Soeharto in 1965. Naar schatting een half miljoen mensen kwam toen om.

Soekarno verloor langzaam maar zeker zijn politieke macht en overleed in 1970. Wat volgde, waren jaren van dictatuur.

Tegelijkertijd ontwikkelde Indonesië zich economisch heel snel.

Sultan Hamengkoeboewono doorstond alle politieke stormen.

Andere vorstendommen verloren echter nog meer invloed en waren alleen nog maar ceremonieel van aard. Soerakarta en Jogjakarta werden vanwege hun kratons toeristische beziens­ waardigheden. Deze ongekend prachtige paleiscomplexen waren tevens spirituele centra. De tijd leek geen vat te hebben gekregen op de kratons. In een sfeer van contemplatie zagen verwonderde toeristen talloze kunstschatten, en op ceremoniële hoogtijdagen verschenen de vorsten.

FO TO ’S A NP, GE T TY I M A GE S , HH

3

1

1. Op bezoek bij de sultan van­­Jogjakarta in 1971 bekijken koningin ­Juliana en prins ­Bernhard wajang­poppen. 2. De huidige sultan van Jogjakarta H ­ amengkoeboewono X en zijn vrouw in 2011. 3. Twee familieleden (links) van de sultan van Bima, g ­ astheer tijdens het festival op Sumbawa, en de sultan van P ­ alembang Darusalam en zijn vrouw kijken naar de parade.

4. Rijtoer op de huwelijksdag van de dochter van de sultan van Jogjakarta. 5. en 6. Sultan Hamengkoeboewono X van Jogjakarta ontvangt regelmatig k ­ oninklijk gasten, onder wie prins Charles in 2008 en het Noorse kroonprinselijk paar in 2012.

2

5

6

De sluimerende onrust in Indonesië vanwege de harde hand van Soeharto veranderde in openlijk verzet toen het economische succesmodel in 1998 zware schade opliep door een crisis die heel Zuidoost-Azië trof. Een studentenopstand maakte een eind aan meer dan dertig jaar heerschappij door Soeharto. Indonesië ging een moeilijke periode tegemoet. Etnisch en religieus geweld manifesteerden zich in de gehele archipel maar uiteindelijk vond het land zijn weg naar democratie.

En dan is er sinds enkele jaren die opvallende wijziging in de poli­ tieke verhoudingen binnen Indonesië. Lange tijd werd het land – een verzameling van verschillende volkeren – centraal geregeerd vanuit Jakarta. Dat lijkt nu te veranderen en het ‘regio­nale’ bestuur wordt steeds belangrijker. De vorsten treden meer naar buiten. Niet alleen via steeds toegankelijker ceremo­niële aan­ gelegen­heden, maar ook op bestuurlijk vlak neemt hun invloed toe.

Veel Indonesiërs juichen dat toe. Zij koesteren een diep wantrouwen tegenover het centralistische bestuur vanuit Jakarta.

Revolutionaire retoriek van Soekarno en Javaans superioriteits­ gevoel van Soeharto veranderden niets aan de diepgewortelde traditionalistische en spiritueel geïnspireerde gevoelens van veel bewoners van de omvangrijke archipel. Of ze nu moslim waren, christen of hindoe, de band met de vorstenhuizen hoorde daarbij.

De door erfopvolging met aanzien beklede heersers worden veelal

gezien als wijze raadgevers, die op vaderlijke wijze waken over de vele verschillende volkeren.

‘Jakarta’ lijkt de vorsten te hebben herontdekt. Steeds meer worden ze ingeschakeld in het dagelijks bestuur. Driehonderd vorstenhuizen telde Indonesië rond de eeuwwisseling, en er wordt momenteel gewerkt aan een naslagwerk om de geschiedenis van die huizen vast te leggen. De afgelopen vijftien jaar zijn er groots opgezette vorstenfestivals opgekomen. Dan komen (voormalige) heersers bij elkaar en dragen de meest fantastische gewaden.

Kleurrijke evenementen die veel nieuwsgierige bezoekers trekken en voor toeristen een streling voor het oog zijn.

Sommige van die vorsten zijn gouverneur, parlementslid of districts­ hoofd. De bevolking bezoekt hen en vraagt hen om raad. De stem van de sultans en radja’s dringt door tot in het regerings­centrum Jakarta. En daarin zit hun huidige belang. In lokale gemeenschappen op de verschillende eilanden wordt vertrouwd op het oordeel van de vorst.

De vorsten in Indonesië zullen waarschijnlijk nooit meer die machtige positie heroveren die ze ooit hadden. Maar hun toenemende invloed op het bestuur, de heropleving van ceremoniële tradities en de grote belangstelling vanuit de bevolking voor hun wereld­ lijke en geestelijke invloed zijn een teken aan de wand. Het land gaat interessante tijden tegemoet.

•

53

UIT DE

SCHATKAMER VAN VORSTEN de selectie van:

• Ruud van Casteren • 52 jaar • Leest Vorsten 32 jaar

Achter een dikke (20 centimeter!) donkergroene kluisdeur bevindt zich het archief van Vorsten, een echte schatkamer! Tijdens het ruim veertigjarige bestaan van dit tijdschrift hebben de makers veel verzameld en bewaard van wat er is gepubliceerd over de internationale vorstenhuizen, en af en toe krijgen wij uit erfenissen zelfs nieuwe krantenknipsels, fotoalbums en andere koninklijke herinneringen.

In een tijd dat steeds meer archieven hun schatten ontsluiten, willen ook wij de juweeltjes uit óns archief met onze lezers delen. Voor deze serie nodigen we lezers uit om een selectie te maken.

“De verloving van Beatrix op Soestdijk. Nu het ­paleis leeg is, ben ik er een paar keer geweest. Het is een schitterende foto.

De f­amilie staat achter op het bordes. Deze foto kende ik nog niet en dat is best uniek.”

“Dit is de rijtoer met haar dochters prinses Beatrix en Irene op de verjaardag van toen­ malig prinses Juliana.

Er was toen nog geen defilé. Dit is haar laatste verjaardag in Nederland voordat de Duitsers een paar dagen later binnen­ vallen.”

54

“Ik heb deze foto gekozen onder andere omdat het beeld van Willem van Oranje erop staat. Hij heeft heel veel voor ons land gedaan waar we nog steeds op teren. Hij heeft huis en haard verkocht voor de Zuidelijke Nederlanden. Ik ben op Noordeinde geweest en ik vind het heel erg jammer dat veel schatten v­ erloren zijn geraakt door deze brand in 1948. Ik vind het geweldig dat Noordeinde weer gebruikt wordt als werk­ paleis omdat het midden in de stad ligt en de balkonscène met ­Prinsjesdag is goed te fotograferen door de Oranje-fan.”

“Dit is een foto uit 1923 van vóór de restauratie die in 1975 begon. Koningin Wilhelmina zou zich in haar graf omdraaien als ze het paleis nu zou zien: geld­ verkwisting. Schitterende foto: de koningin, met de prinses en Hendrik. En ik heb ­Paleis Het Loo ook wit gezien. Ik ben er vroeger, ik was een jaar of 18, een keer met mijn oom geweest.

Ik vind het een heel mooi paleis, nu mooier dan toen.”

“De Scouting van Soestdijk heeft destijds gevraagd of het Scouting­gebouw op het terrein van Paleis Soestdijk mocht staan.

Dat mocht, en het werd later een schooltje. Ik vind het leuk dat de Oranjes altijd betrokken zijn geweest bij de Scouting, ik heb ook bij de Scouting gezeten.

Hier brengt koningin Juliana de ­Verkennersgroet.”

“Ik sta op deze foto met Piet Kooman, hij is ­tekenaar van koninklijke portretten die ik geërfd heb. Ik heb 1300 tekeningen van zijn hand, ­allen afstammeling van het Huis van Oranje, vanaf Engelbert de Eerste van Nassau tot aan WillemAlexander. Op een afbeelding van zo’n tekening in een boek, heb ik handtekeningen verzameld, ook van de koning.”

55

Filip laat Mathilde

STRALEN

in het land van haar moeder

57

De Poolse president krijgt bezoek van het Belgische koningspaar. Een driedaags staatsbezoek dat mede door de bijzondere band van koningin Mathilde met Polen een onvergetelijke reis is geworden.

TEKST RICK EVERS

De Belgische koning Filip en koningin Mathilde hebben in ­oktober hun eerste staatsbezoek op het eigen continent afgelegd. ‘We zijn erg blij dat ons eerste staatsbezoek in ­Europa in Polen plaatsvindt, een land dat ons erg dierbaar is’, spreekt de Belgische vorst voorafgaand aan het banket in het presidentieel paleis. Tijdens zijn toespraak geeft hij zijn echtgenote een groot compliment. Dat is uniek, zo en publique.

‘Dankzij de Poolse wortels van mijn vrouw heb ik het geluk om elke dag geconfronteerd te worden met deze combinatie van charme en vastberadenheid die jullie volk zo typeert.’

Omdat haar moeder in Polen is geboren is het bezoek voor koningin Mathilde ook om die reden bijzonder. Ze pakt voor de gelegenheid ook groots uit. De roze jurk van Armani combineert ze zoals eerder tijdens het huwelijk van kroonprinses Victoria met het lauwerkransdiadeem, maar nu doet het dienst als collier. Het diadeem is een primeur. Het is afkomstig uit de nalatenschap van koningin Fabiola, die het diadeem van juwelier Wolfers bij haar huwelijk met koning Boudewijn als geschenk kreeg van Antwerpse juweliers. ­Mathilde heeft met dit diamanten juweel niet alleen een ­extra hoofdsieraad, het is ook als collier te gebruiken.

Het staatsbanket is net als de inspectie van de erewacht en het leggen van een krans een van de gebruikelijke ingredi-

58

FO TO ’ S AN P, G ETT YIM A G ES

Koningin Mathilde draagt voor het eerst het Wolfers-diadeem uit de nalatenschap van ­koningin Fabiola (links). Het staats­ bezoek bestaat uit vele officiële onderdelen, maar er is ook tijd voor informeler contact.

SERVICE

Vorsten is een uitgave van New Skool Media B.V. Klantenservice Voor vragen over opzeggen, bezorging, betaling, wijzigingen, welkomstgeschenken, verzamelband en overige artikelen stuur een e-mail naar: klantenservice@vorsten.nl of bel met 085-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur). U kunt ook schrijven aan: New Skool Media, afdeling Klantenservice, Postbus 23620, 1100 EC Amsterdam.

Adreswijzigingen dienen drie weken voor verhuizing bij ons bekend te zijn.

Abonneren Ga naar abonnement.vorsten.nl of bel 085-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur).

België: ga naar abonnement.vorsten.nl of bel 078-480 911.

Wilt u een abonnement afsluiten voor een adres buiten Nederland of België?

Stuur een e-mail naar klantenservice@vorsten.nl, of bel met +31 85-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur).

Vorsten gesproken op cd: bestel via Loket Aangepast Lezen, tel. 070-338 15 00, optie 2.

Abonnementen De abonnementsprijs in Nederland en België is € 85,80 per 13 nummers (acceptgiro) of € 83,20 (automatische incasso). Per 7 nummers betaalt u € 50,26 (acceptgiro) of € 47,66 (automatische incasso). Levering van tijdschriften en levering en verkoop van premies en handelsartikelen geschiedt volgens de Leveringsvoorwaarden van New Skool Media B.V. Kijk voor deze voorwaarden op newskoolmedia.nl. U kunt deze voorwaarden ook schriftelijk opvragen bij New Skool Media B.V., Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam. Beëindiging abonnement: uiterlijk 1 maand voor verschijning van het eerste nummer van de nieuwe abonnementstermijn.

Na de abonnementstermijn geldt een opzegtermijn van 1 maand.

Bel 085-888 56 02 (ma t/m vr 9-17 uur)

ënten op de eerste dag van staatsbezoeken binnen Europa.

In aanvulling daarop brengt net als Filips collega WillemAlexander vorig jaar ook de Belgische koning een bezoek aan het Museum van de Poolse Opstand in Warschau. ‘Een belangrijk stuk Poolse geschiedenis’, meldt het Belgische hof. Het is de plek waar slachtoffers die vielen tijdens het verzet tegen de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog ­worden herdacht. De vorsten, zoals het Belgische koningspaar ook wel wordt aangeduid, ontsteken er op de derde dag van hun bezoek ieder een kaars.

Aan het eind van de tweede avond geeft de Belgische koning een diner ter ere van de gastheer. ‘Uw warme welkom en de tijd die u aan ons heeft besteed, hebben van dit bezoek een echt succes gemaakt’, zegt hij in een korte toespraak. Met een ‘bedankt voor dit boeiende bezoek’ via het Twitteraccount @monarchiebe keert het koningspaar de volgende dag huiswaarts.

Het is – na het bezoek aan China – pas het tweede uitgaande staatsbezoek van Filip, die intussen al meer dan twee jaar op de troon zit. In principe worden er twee staatsbezoeken per jaar gepland door de Belgen; in 2015 stonden er dus twee republieken op de agenda. Voor volgend jaar wordt er gesproken over staatsbezoeken aan twee monarchieën: het Keizerrijk ­Japan en, een stuk dichterbij, het Koninkrijk der Nederlanden.

Betalingsvoorwaarden Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. Bij niet tijdige betaling worden herinneringskosten in rekening gebracht. Een abonnement geldt voor de opgegeven periode en wordt nadien – behoudens opzegging – automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd. In Nederland gelden de volgende betalingstermijnen: per 13 nummers € 85,80 (acceptgiro) of € 83,20 (automatische incasso); per 7 nummers € 50,26 (acceptgiro) of € 47,66 (automatische incasso).

Prijswijzigingen voorbehouden.

Nabestellen Reeds verschenen nummers uit 2015 kunt u bestellen via: vorsten.nl/bestel Leesportefeuille Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is opname van Vorsten in een leesportefeuille niet toegestaan.

Privacy New Skool Media B.V., de uitgever van Vorsten, legt van zijn abonnees en klanten in het kader van zijn dienstverlening gegevens vast. De verantwoordelijke voor de gegevensverwerking is New Skool Media B.V. Het klantenbestand van New Skool Media B.V. is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens en opgenomen onder nummer M1586121. De gegevens worden gebruikt ter uitvoering van de overeenkomsten met abonnees en andere klanten en om informatie te verstrekken over relevante producten en diensten van New Skool Media B.V. en zorgvuldig geselecteerde organisaties. Als u op deze informatie geen prijs stelt, dan kunt u dit schriftelijk doorgeven aan New Skool Media B.V., Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam onder vermelding van ‘privacy’ of per e-mail: privacy@newskoolmedia.nl. © 2015 New Skool Media BV

Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever sluit iedere aansprakelijkheid voor schade als gevolg van druk- en zetfouten uit.

• 59

Kinderboekenschrijver Jan Terlouw: “Laurentien ­herinner ik me als een­ vrolijk, o ­ pgewekt meisje, ­ eïnteresseerd en openhartig.” g

Prinses Laurentien:

‘ IK FIETS DOOR DEN HAAG –

Prinses Laurentien kan weer een publicatie toevoegen aan haar cv.

Kapsones is de titel van haar nieuwste boek, dat ze samen met oud-politicus en kinderboekenschrijver Jan Terlouw schreef. Ter gelegenheid van de landelijke Dag van de Duurzaamheid is ze naar De Meern bij Utrecht gekomen, waar ze op basisschool Pantarijn voorleest uit haar nieuwe boek.

Vorsten sprak de prinses na afloop. TEKST CARLIJN STRODIJK 60

FO T O ’S A N N EKE J AN S SE N |BN N E WS .N L , M P E

heerlijk!’

Prinses Laurentien maakt die ochtend een wel heel duurzame entree: ze draagt een vest van Walleska Ecochicc, gemaakt van lipjes van frisdrankblikjes. “Ik heb dit vest een aantal m ­ aanden geleden op Aruba gekocht en het is gemaakt door een Braziliaanse kunstenares”, vertelt de prinses. “Ik ben erg dol op Aruba – sowieso op de eilanden. Ik zag daar dit vest hangen en ik werd er heel erg door gegrepen. Ik heb de lipjes niet geteld, maar het zijn er duizenden!”

Bij het voorlezen krijgt Laurentien hulp van anderen, onder wie mede-auteur Jan Terlouw en weervrouw Helga van Leur. Zij nemen ieder een klas voor hun rekening. Het boek gaat over ­Fenna, een meisje dat in de krant leest dat de oeroude eik op het plein moet wijken voor een nieuw kantoorgebouw. Ze besluit in actie te komen om dat te voorkomen.

Aan Vorsten vertelde prinses Laurentien eerder al dat Jan Terlouw een van haar favoriete jeugd­ boekenschrijvers is. Dat ze nu met hem kon ­samen­werken was voor haar dan ook een ­bijzon­dere ervaring. Tijdens een kringgesprek met kinderen en volwassenen – na het voorlezen – vertelt ze dat ze een jaar of negen was toen ze Jan Terlouw leerde kennen. “Hij was toen thuis met mijn vader aan het smoezelen over politiek”, lacht ze. ­Terlouw: “In de jaren zeventig, toen ik fractievoorzitter (van D66, red.) was in de ­Tweede ­Kamer, kwam het nogal eens voor, als het laat werd, dat mijn fractiegenoot en goede vriend Laurens Jan Brinkhorst me uitnodigde om bij hem thuis te overnachten. Bij het ontbijt ­waren daar

dan ook de kinderen. Laurentien herinner ik me als een vrolijk, opgewekt meisje, geïnteresseerd en openhartig.” En tegen ­Laurentien: “Vroeger zag ik je aan het ontbijt, vervolgens heb ik je een tijdje niet gezien en toen was jij ineens prinses.”

Na afloop van ’t kringgesprek vertelt Laurentien: “We werden beiden door Urgenda (een ­organisatie voor duurzaamheid en innovatie, red.) gevraagd om dit boekje te schrijven. En het is natuurlijk heel fijn om samen met iemand waar je zo aan gehecht bent – we kennen elkaar al zo’n veertig jaar – dit project te doen. De een steekt de ander aan – dat gaat heen en weer per mail en telefoon – om vanuit eenzelfde gevoel en passie dit verhaal op te schrijven. Ik schrijf het liefst over dingen die ik belangrijk vind.”

Volgens de prinses is het boek vooral een ­vertrek­punt voor kinderen om het gesprek met volwassenen aan te gaan. “Duurzaamheid ligt heel dicht bij hoe kinderen in de wereld staan”, aldus Laurentien. “Zij begrijpen heel goed dat je niet moet verspillen. Dat is ook de logische h ­ ouding.

Wij volwassenen zeggen vaak ‘ja, maar...’. Dus het gaat er met name om wat volwassenen uit het verhaal oppikken. Zij moeten uiteindelijk nog de beslissingen van nu nemen. Kinderen kunnen ons aansteken en inspireren om ons anders naar dingen te laten kijken.”

Een ander goed voorbeeld van bewustwording is

volgens de prinses het project WaterSpaarders, waarbij kinderen thuis het gesprek aangaan over bijvoorbeeld het verbruik van warm water. ­Prinses Laurentien: “De kinderen zijn echt ­degenen die zeggen: we gaan het gewoon doen!”

Ook binnen de koninklijke familie wordt geregeld over duurzaamheid gesproken. Laurentien: “Zoals prins Carlos en de koning, iedereen is ermee bezig. En prins Maurits die zich bezighoudt met energie en elektrische auto’s. Het is echt een gedeelde passie. We zien elkaar het hele jaar door op verschillende momenten, dus dan wordt er zeker over gepraat.”

Haar eigen gezin is uiteraard ook duurzaam bezig.

“Jaren geleden hebben we al een andere auto genomen”, vertelt ze. “Ook proberen we waar mogelijk met het openbaar vervoer te gaan en fietsen we veel. Sinds we weer in Nederland wonen, fiets ik door Den Haag. Dat is heerlijk!

Het gaat natuurlijk niet altijd goed, maar het is belangrijk dat je je er iedere keer weer even ­bewust van bent. Het is een way of living. We zijn nu bijvoorbeeld ons huis aan het verbouwen.

Ik vind het fantastisch interessant om dan met iemand te zitten die ons vertelt wat de opties zijn. Wat kun je? Wat zijn de afwegingen? Doe je het met zonnepanelen of niet? Wat is de c­ ombinatie met de ventilatie en de isolatie? Er gaat een ­nieuwe wereld voor me open!”

•

61

Sms MAATJE naar 4333

Sociale initiatieven realiseren, helpt u mee?

Voor mensen die zich inzetten voor een ander Aagje is maatje van Riet. Maatjes zijn betrokken vrijwilligers die helpen de samenleving leefbaar te maken voor iedereen. Een maatje is een vrijwilliger die een-op-een gekoppeld is aan iemand die op bepaalde punten in het leven even een coach, mentor of maatje nodig heeft.

Inmiddels is de band tussen Agnes en Riet versterkt en vriendschap geworden.

Het Oranje Fonds schenkt bijzondere aandacht aan maatjesinitiatieven. Zij vormen het hart van ons werk. Vindt u het belangrijk dat mensen zich thuis kunnen voelen? Dat iedereen erbij kan horen en deel kan nemen aan de maatschappij? Help mee om meer sociale initiatieven te realiseren en geef!

Koning Willem-Alexander en Koningin MĂĄxima zijn ons beschermpaar en zeer betrokken bij ons werk en bij de projecten die we steunen.

Sms MAATJE naar 4333 en geef eenmalig â‚Ź2,50* Alvast hartelijk dank! Elke euro gaat naar maatjesprojecten. Een hart onder de riem voor duizenden. Zo draagt u rechtstreeks bij aan meer contact, minder eenzaamheid en meer betrokkenheid. www.oranjefonds.nl/steun

*

excl telefoonkosten

onder de hamer tekst DÉSIRÉE RAEMAAEKERS foto SOTHEBY’S. BEDRAGEN ZIJN OMGEREKEND NAAR EURO’S EN AFGEROND. OPBRENGST IS INCLUSIEF OPGELD

Sotheby’s Hongkong, 7 oktober 2015

Een Italiaan in China

Dat dit portret iets bijzonders is, blijkt al uit de hoge richtprijs. Maar het bracht nog veel meer op dan verwacht: de anonieme koper telde er na een strijd van twintig minuten een recordbedrag voor neer.

Op een stuk zijde van 123 x 198 cm is Chunhui afgebeeld, een geliefde concubine van keizer Qianlong (1711-1799). De keizer zelf schreef, na haar overlijden, de karakters naast haar hoofd – Chunhui Huangguifei (keizerlijke nobele metgezel Chunhui) – waarmee hij zijn liefde voor haar tot uitdrukking bracht. Het portret is geschilderd door Guiseppe Castiglione, een Italiaanse schilder die als missionaris door de jezuïeten werd uitgezonden naar China, waar hij drie keizers diende. Onder zijn Chinese naam Lang Shining werd hij in 1766 begraven in Peking.

Richtprijs: € 6.800.000-€ 9.100.000

€ 15.600.000 63

tekst JOSINE DROOGENDIJK

OOK FAVORIET

f hofcouture

Dat prinses Mabel dol is op de kleding van Viktor & Rolf is bekend, maar de laatste tijd kiest ze steeds vaker voor modehuis Missoni. De kleding is in één oogopslag te herkennen dankzij de kleurrijke zigzag­ patronen en bijzondere breisels. Mabel is overigens niet de enige die dol is op dit Italiaanse merk. Ook koningin Máxima, prinses Laurentien, prinses Margriet en prinses Annette zijn gespot in kleding van Missoni.

Geleend

De agenda van de kersverse Zweedse prinses Sofia is goed gevuld.

Buitenlandse trips en binnenlandse kennismakingsbezoeken vereisen een hoop nieuwe kleding, maar Sofia weet daar wel raad mee. De kledingkasten van haar schoonzussen zijn immers goedgevuld en daar weet ze op een slimme manier gebruik van te maken. Zo droeg ze tijdens het streekbezoek aan de provincie Dalarna een rode jas, die we eerder zagen bij Victoria tijdens haar Naamdag in 2011.

64

FO TO ’ S AN P, G ET TYI MA G ES , H H , MPE , PP E

MAKE-OVER

Nu prinses Beatrix geen koningin meer is, verschijnt ze nog maar zelden in een avondjapon. Dat wil niet zeggen dat haar galajurken voorgoed uit beeld zijn verdwenen.

Haar japon van Prinsjesdag 2008 bijvoorbeeld kreeg een make-over in het atelier van Kasteel Drakensteyn. Het resultaat is een elegante deux-pièces, die de prinses onlangs droeg tijdens de opening van een kunsttentoonstelling in Boston.

IN DE VERKOOP

Met dank aan haar styliste Anja Camilla Alajdi ziet de Deense kroonprinses Mary er altijd tiptop uit. Samen bezoeken de dames mode­ shows en neuzen ze door collecties van vernieuwende Deense ontwerpers. Maar de taak van Anja blijft niet beperkt tot het vullen van Mary’s kasten. Via de website haberdash.dk verkoopt de styliste namelijk ook weer de gedragen kleding van de prinses. Hierdoor weten we dat de prinses kledingmaat 36/38 heeft en schoenmaat 38½. De styliste vermeldt overigens niet welke kleding afkomstig is uit de ­koninklijke garderobe, en verkoopt ook merkkleding van andere dames. Maar voor de echte modeliefhebbers is het niet zo moeilijk om de kleding van de modeprinses te herkennen.

TIJD

LOOS Hollands GLORIE

De tas die koningin Máxima bij zich had tijdens het streek­ bezoek aan de Limburgse Mijnstreek gaat al lange tijd mee. Al voor haar verkering had Máxima de tas van ontwerpster Susan Gail in gebruik!

Koningin Máxima draagt vaak kleding van het ­Belgische modehuis Natan, maar de laatste tijd kiest ze regelmatig voor mode van eigen bodem.

Zo droeg ze tijdens de Landelijke Huurdersdag een jurk van Spijkers en Spijkers. De o ­ pvallende kever­ broches die Máxima op haar jurk heeft g ­ espeld zijn eveneens van het Nederlandse ­modeduo en zijn geïnspireerd op Erik en het kleine i­nsectenboek, van Godfried Bomans. Duur zijn de broches ­­overi­gens niet; voor slechts 49 euro zijn ze online verkrijgbaar via de website van Spijkers en Spijkers.

65

puzzel & win Filippine Filippine

elijke getallen zijn gelijke letters. Bij juiste invulling leest u in de gearceerde kolom de oplossing.

Vul de goede antwoorden in. Gelijke getallen zijn gelijke letters. Bij juiste invulling leest u in de gearceerde kolom de oplossing.

1 9

2

11

3 4 5 6

11

6

15

13

15

8

4

15

3

15

10

3

2

9

13

7

11

15

8 9

14

4

4

5

12

5

3

14

6

10

10

11 1 EUROPEES VORSTENGESLACHT 2 OP COGNAC LIJKENDE DRANK 3 AANSTAANDE ECHTGENOOT 4 ONDERSCHEIDING 5 SCHENKING 6 FRANS VORSTENHUIS 7 TITEL VAN KONING EN KEIZER 8 KONING 9 GEESTELIJKE INWERKING 10 BEROEP 11 PLAATS IN OOST-VLAANDEREN 12 BELGISCHE PROVINCIE

4

3

4

6

16 8

12

Hoe doet u mee?

Uw oplossing kunt u tot 17 december 2015 doorbellen via de Vorsten Puzzel­ lijn. Bel 0909-5000 200 (€ 0,80 per ­minuut, niet mogelijk vanuit het buiten­ land) en u krijgt precies te horen hoe u uw oplossing kunt inspreken. Winnaars krijgen bericht thuis.

De oplossing van de Zweedse puzzel in Vorsten 11 is: grootvorstin

66

8

7

10

16

9

1

12

7

10

2

10 15

11

4

1

5 X KANS!

Het boek Het Koninklijk Huis der Nederlanden t.w.v. van € 18,99 Waar nu koning Willem-Alexander aan het hoofd van de monarchie staat, gingen drie koningen en drie koninginnen hem voor.

Maar wat is er allemaal veranderd in twee eeuwen monarchie? Historicus en koningshuiskenner Arnout van Cruyningen geeft in het herziene en geactualiseerde Het Koninklijk Huis der Nederlanden inzicht in het leven van de Oranje-vorsten en hun familie.

Puzzel mee en steun het Oranje Fonds De vijf winnaars van het boek Adellijke familieportretten op Duivenvoorde zijn:

• C. den Haag, Gouda • S.J. Vliet, Dokkum • J.H. Holties, Schoonebeek • J.C. Verhoef, Amstelveen • E.C.C.M. van Schendel, Prinsenbeek

Het Oranje Fonds is het fonds voor sociale initiatieven. Het steunt organisaties die ervoor zorgen dat mensen in ons koninkrijk met elkaar verbonden zijn. Want dat is niet vanzelfsprekend. Mensen kunnen eenzaam zijn, hier nieuw zijn of het lastig vinden contact te zoeken met anderen.

U kunt helpen: de meeropbrengst van deze puzzel gaat naar het Oranje Fonds.

KIES UW VORSTELIJKE VOORDEEL

7x € 39,95 Bespaar € 7,70 16% korting

13x € 59,95 Bespaar € 28,50 32% korting

26x € 89,95 Bespaar € 87 49% korting

VOORDELEN VOOR ABONNEES

Speciale abonneeacties • Goedkoper dan in de winkel • Minimaal 4 keer •per jaar een extra dikke uitgave • Gratis toegang tot de digitale editie van Vorsten* • Eerder thuisbezorgd dan verkrijgbaar in de winkel *Als abonnee hebt u op uw tablet toegang tot de digitale versie van Vorsten.

Kijk voor meer informatie op tijdschrift.nl/koppelen

Ga naar vorsten.nl/voordeel of bel 085-888 5602 Deze aanbieding is geldig tot 1 maart 2016. Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. Vorsten kost in de winkel € 5,95, een extra dikke uitgave € 7,95 en het Vorsten Jaarboek € 9,95. U abonneert zich tenminste voor de opgegeven periode en tot wederopzegging. Uw abonnement wordt verlengd met evenveel nummers als het abonnement dat u afsluit, met een maximum van 13 nummers. Opzeggen is heel eenvoudig en kan na de actieperiode per maand. Op deze abonnementsovereenkomst zijn de leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van New Skool Media B.V. van toepassing.

Woont u in België? Ga naar abonnement.vorsten.nl of bel 078-480 911. Voor abonnementen buiten Nederland en België gelden andere voorwaarden. Meer informatie: mail aan klantenservice@vorsten.nl

H E T

E E R S T E

T I J D S C H R I F T

O V E R

K O N I N G S H U I Z E N

In dienst In haar rol van speciaal vertegenwoordiger van het VN-programma Roll Back Malaria bezoekt de Belgische prinses Astrid Tanzania. Muskietennetten spelen een cruciale rol in de bestrijding van de ziekte.

68 

van de wereld...

69

Leden van koninklijke families zetten zich van oudsher in voor hun land en hun bevolking, maar kijken zeker ook over de grens. Velen sluiten zich aan bij de ­Verenigde Naties, die elke ­koninklijke hoogheid wel wat te bieden heeft.

Die indruk tenminste wekt de grote ­betrokkenheid van koninginnen, prinsen en prinsessen bij het werk van de VN, die dit jaar zeventig jaar bestaat.

W TEKST HANS JACOBS

Wat hebben koningin Rania, voetballer David ­Beckham, musicus Harry Belafonte en filmster ­Whoopi Goldberg gemeen? Ze zijn allen, op hun eigen terrein, in grote delen van de wereld bekend. Maar ze zijn ook allemaal internationaal pleitbezorger of ambassadeur van de VN-kinderrechtenorganisatie UNICEF. Die gebruikt hun bekendheid om aandacht te vragen voor belangrijke kwestie, bijvoorbeeld in de vorm van publieke optredens en gesprekken, of bezoeken aan onrustige regio’s. Hierdoor schenken de media daar aandacht aan. Dat kan ook door ­gebruik te maken van hun toegang tot de politiek en de ­publieke opinie om problemen aan te kaarten. ­Koningin Rania is daarnaast ook erevoorzitter van het Verenigde Naties Girls Education Initiative (UNGEI), dat ervoor wil zorgen dat meisjes onderwijs krijgen.

UNICEF was in 1954 met de Amerikaanse komiek ­Danny Kaye een van de eerste VN-organisaties die op die manier de schijnwerpers op zich wisten te richten. Andere VN-instellingen volgden, de een met meer succes en aantrekkingskracht dan de andere.

Kinderrechten en cultuurbehoud liggen nu eenmaal minder gevoelig dan de strijd tegen hiv en aids, en enige aansluiting bij het interessegebied van de zogenoemde goodwill ambassadeur, is ook noodzakelijk.

De VN werkt overigens niet alleen met ambassadeurs

70

die wereldwijd actief zijn, zoals koningin Rania, maar ook met vertegenwoordigers die alleen in eigen land als uithangbord dienen. Cabaretier Paul van Vliet is in Nederland zo iemand. Bij zijn laatste gala in Carré, waarbij ook prinses Beatrix aanwezig was, ging de ­opbrengst naar UNICEF. Naast het ambassadeurschap is het ook mogelijk een organisatie te steunen door beschermheer of ­beschermvrouw te worden. Prinses Beatrix is dat bijvoorbeeld van UNICEF in Nederland, en koningin Sofía in Spanje. Dat vraagt meestal een minder a­ ctieve rol, maar zorgt toch voor aandacht. Zo stonden ­fotografen drie rijen dik bij Carré om de aankomst van Beatrix vast te leggen.

Afwijkend van de gebruikelijke invulling van VNbetrokkenheid zijn eigenlijk alleen koningin Máxima en – voor zijn koningschap – Willem-Alexander.

De ­koningin trekt weliswaar de aandacht met haar werk om te zorgen dat iedereen toegang krijgt tot ­financiële diensten, maar daar is het in eerste instantie niet om te doen. Ze heeft een meer bestuurlijke rol, om regeringen en bankdirecteuren te helpen. Maar ook om ze achter de broek te zitten om regels en ­wetten aan te passen, en aandacht te besteden aan de soms miljoenen mensen die geen bankrekening, ­betaal- of spaarmogelijkheden of verzekering hebben.

De grote foto’s met de klok mee: • De Belgische koningin Mathilde ­bezoekt tijdens een UNICEF-missie in 2006 een tehuis in Msasani (Tanzania).

• Koningin Máxima brengt als s ­ peciaal ­vertegenwoordiger van de VN in ­december 2013 een ­bezoek aan de Anja Cfefa school in Boricha ­Woreda in ­Ethiopië. • 12 januari 2014: de Deense kroonprinses ­Mary, ­beschermvrouw van UNFPA, loopt door een vluchtelingen­ kamp in Myanmar. • K ­ oningin Rania van Jordanië is – met ­andere UNICEF-­ vertegenwoordigers – in ­oktober 2005 op een school in de verwoeste stad ­Muzaffarabad in ­Pakistan.

Koning Willem-Alexander is in november 2012 in Kenia voor een vergadering van UNSGAB, de Adviesraad van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties voor water en sanitatie.

Hij bezoekt een school van de Masai in het dorpje Ol Donyo Nyoike tijdens een veldbezoek aan een project van AMREF Flying Doctors.

72 

73

Belgische betrokkenheid

De wijze waarop invulling wordt gegeven aan de erefunctie verschilt enorm. Logisch, niet iedereen heeft evenveel tijd of zin, of mogelijkheden om de deur uit te gaan. In België wordt weleens smalend gezegd: ­‘Nederland heeft een bankier als koningin en wij h ­ ebben een sociale koningin.’ Koningin Mathilde is namelijk sinds 2009 erevoorzitter van de Belgische afdeling van UNICEF. In die hoedanigheid heeft ze een aantal buitenlandse reizen gemaakt en gaat ze binnenkort op pad in Ethiopië.

Mathilde is daarnaast ook speciaal v­ ertegenwoordiger van UNICEF en UNAIDS voor hun wereldwijde ­campagne voor weeskinderen en andere ­kwetsbare kinderen die getroffen zijn door of besmet zijn met hiv. Inderdaad, dat is een sociaal gezicht, maar ­Máxima stelt daar met haar zogenoemde bankierswerk tegen­over dat wanneer de moeders van de kinderen ­kunnen sparen, de kinderen naar school ­kunnen, meer te eten hebben en zich beter ­kunnen ontwikkelen. De betrokkenheid van Mathilde is ­overigens groot en langdurig. Zo was ze al in 2002 in New York om als lid van de Belgische delegatie deel te nemen aan de t­ weede VN-conferentie over kinderrechten. In Niger ging ze kijken hoe onderwijs­programma’s voor ­nomaden in de praktijk werkten, en of kinderen daar wel of niet van profiteerden. In haar rol als speciaal vertegenwoordiger ging ze als prinses al vaker naar Afrika, en ook Haïti kreeg haar op visite.

De aanstelling van de Belgische prins Laurent als ­ambassadeur voor bos en milieu van de FAO kwam vorig jaar als een verrassing. De prins had ook meteen de schijn tegen, want het leek erop dat het paleis met de hoed in de hand op verschillende plaatsen had aangeklopt om Laurent een baantje te bezorgen. De

FAO was echter scheutig in de lof voor de prins. ‘De ­benoeming is een erkenning van de inspanningen die prins Laurent eerder al leverde om de globale ­ontwikkeling te bevorderen en van zijn passie voor het milieu, duurzame technologieën, en het welzijn van mens en dier’, aldus de directeur-generaal van de in Rome gevestigde VN-instelling. Laurent was in elk g­ eval enthousiast. ‘In vele ontwikkelingsgebieden kan de ontwikkeling van de landbouw enkel slagen met behulp van een duurzaam bosbehoud. Bossen ­vormen de sleutel tot landbouwkundige ontwikkeling en de strijd tegen armoede.’

Zijn zus prinses Astrid zette zich tot voor kort in voor de bestrijding van malaria. Zij was sinds 2007 speciaal vertegenwoordiger van het Roll Back Malaria Partnership van de VN. Dat was een taak die goed bij haar paste, gezien ook de belangstelling voor en het voorzitterschap van het Belgische Rode Kruis. Het terugdringen van malaria behoorde ook tot de millenniumdoelen van de VN. In Afrika bijvoorbeeld sterven nog elke minuut kinderen aan malaria. Bij kinderen jonger dan vijf jaar is het de belangrijkste doodsoorzaak, nog voor aids of tuberculose. Ook zwangere vrouwen zijn kwetsbaarder omdat hun immuunsysteem verzwakt is.

Astrid bracht dan ook werkbezoeken naar gebieden waar malaria nog steeds veel mensen ziek maakt en levens bedreigt, zoals in Zambia. Daar deelde ze in een kinderziekenhuis in Livingstone, vlak bij de Victoria watervallen, muskietennetten uit aan jonge moeders.

Maar nu de millenniumdoelen bij de VN-vergadering in september zijn afgesloten en er nieuwe duurzame ­doelen voor in de plaats zijn gekomen – onder andere de financiële toegankelijkheid waarvoor Máxima pleit en de beëindiging van kindhuwelijken, het werkterrein van prinses Mabel – zit voor prinses Astrid de taak erop.

Van Spanje tot Noorwegen

De Spaanse koningin Letizia klopte pas deze zomer aan bij de VN. Ze nam de benoeming aan als speciaal ambassadeur voor voeding voor de VN-voedsel- en landbouworganisatie FAO. Honger en ondervoeding zijn wereldwijd nog grote problemen, dus Letizia pakt daarmee een belangrijk onderwerp op. In eigen land echter was er aanvankelijk vooral kritiek. Hoe kon iemand die er zelf zo ongezond en mager uitzag, uitgerekend goede voeding bepleiten? Een lelijke en ook pijnlijke sneer, die het hof ertoe bracht om nog eens uit te leggen dat Letizia van nature slank is en dat ze kan eten wat ze wil, maar geen gram aankomt. Van eetstoornissen was geen sprake en de verhalen deden haar onrecht, aldus het paleis.

De Noorse kroonprins Haakon is al sinds 2003 goodwill ambassadeur van het ontwikkelings­programma

FO TO ’S A NP, HH , R OYA LS B Y R OB I N

Datzelfde gold voor koning Willem-Alexander. Hij was voorzitter van de adviesgroep voor water en sanitatie, en moest in die hoedanigheid alle Afrikaanse staatshoofden ervan overtuigen dat hun bevolking recht had op schoon water en een fatsoenlijke wc. Geen erebaantje, maar hard werken om resultaten te boeken.

De titel op het visitekaartje opent deuren, maar daarna moet er wat zinnigs worden gezegd want anders gaan die deuren een volgende keer niet meer open.

Prinses Laurentien is sinds 2009 speciaal vertegenwoordiger van de VN-onderwijsorganisatie UNESCO op het gebied van geletterdheid voor ontwikkeling.

Niet zo gek dat bij Laurentien werd aangeklopt na al het werk dat ze in Nederland en ook voor de Europese Unie op dat gebied al had verricht. Speciaal vertegenwoordigers brengen de boodschap van UNESCO over vanuit hun eigen expertise en vakgebied, en ze zijn net iets specialistischer dan de goodwill ambassadeurs.

van de VN, UNDP. Dat probeert de wereldwijde kloof tussen rijk en arm te verkleinen. ‘De roem van de ambassadeurs versterkt de dringende en universele boodschap van de menselijke ontwikkeling en internationale samenwerking, waardoor de doelstellingen voor ontwikkeling sneller worden verwezenlijkt’, aldus UNDP in een toelichting op de prominente pleit­ bezorgers.

De toegewijde Haakon weet de aandacht te trekken en is ook niet bang. Jaren geleden demonstreerde hij bij een werkbezoek aan Cambodja zonder blozen hoe een condoom moet worden uitgerold en aangebracht (op een oefenpenis, uiteraard), daarmee het taboe doorbrekend dat er in Cambodja voor veel mensen rust op het gebruik daarvan.

Haakons vrouw kroonprinses Mette-Marit is goodwill ambassadeur van UNAIDS. Zij vraagt aandacht en steun voor jongeren die leven met of die getroffen zijn door hiv. Ook probeert ze het stigma weg te nemen dat aan hiv kleeft. Ook een uitdagende opdracht, maar wel een die past bij haar persoonlijkheid en bij Noorwegen.

Mette-Marit is niet de enige koninklijke ambassadeur voor UNAIDS; prinses Stéphanie van Monaco is dat ook. Haar speerpunten zijn het beter bewustmaken van de noodzaak van preventie en het wegnemen van het taboe en stigma rond mensen met hiv en aids. ­Stéphanie heeft in Monaco in 2004 de stichting Fight Aids Monaco opgezet, die dezelfde doelstellingen heeft.

Mary heeft een eigen fonds

De Deense kroonprinses Mary is sinds 2010 beschermvrouw van UNFPA, het bevolkingsfonds van de VN. De organisatie streeft naar ‘een wereld waarin elke zwangerschap gewenst is, elke geboorte veilig, en elke jongere zijn/haar potentieel kan bereiken’. Mary beperkt haar aandacht tot het bevorderen van de ­gezondheid van moeders en veiliger moederschap.

Met haar Mary Fonds is ze op dat gebied in eigen land ook actief.

Mary gaat met enige regelmaat op werkbezoek in het buitenland en begeeft zich dan ook op het bredere werkterrein van UNFDA, zoals de strijd tegen genitale verminking, voor gelijkheid tussen de seksen, en de ontwikkeling van de jeugd. ‘Jongeren zijn de belangrijkste schakel om de koers uit te zetten voor de toekomst’, aldus de kroonprins vorig jaar bij een bezoek aan een jongerencentrum in Yangon, de hoofdstad van Myanmar.

Mary’s schoonzus prinses Marie is beschermvrouw van de Deense tak van UNESCO. In die hoedanigheid is ze ook al op reis geweest, onder meer naar ­Ethiopië, een land dat veel VN-organisaties in hun vizier

En ook:

De Luxemburgse groothertogin Maria Teresa is sinds 1997 goodwill ambassadeur van de VN-organisatie voor cultuur en onderwijs, UNESCO. Ze heeft bijzondere aandacht voor microkredieten en het onderwijs van meisjes en vrouwen over de hele wereld.

Kroonprins Naruhito van Japan is erevoorzitter van UNSGAB, the United Nations Secretary-General’s Advisory Board on Water and Sanitation – de adviesgroep waarvan Willem-Alexander voor­zitter was tot zijn troonsbestijging. Voorzitter is nu prins Hassan van Jordanië.

Prinses Märtha Louise zette zich in het verleden in voor de VNvluchtelingenorganisatie UNHCR en is tegenwoordig beschermvrouw van de Noorse tak van UNICEF. Gravin Alexandra, de eerste echtgenote van prins Joachim, is ­beschermvrouw van de Deense afdeling van UNICEF. De Thaise prinses Sirindhorn is in haar land ambassadeur van UNESCO voor kinderen uit minderheidsgroepen en de ­bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed.

Prinses Caroline van Hannover is ook ambassadeur van UNESCO. Zij legt de nadruk op bescherming van kinderen en families, en het geven van een stem aan vrouwen en meisjes in Afrika.

Prinses Lalla Meryem van Marokko, de zus van koning Mohammed VI, is ook ambassadeur van UNESCO. Zij richt zich met name op de bescherming van vrouwenrechten en kindzijn.

­ ebben. In een video voor de UNESCO praat ze over h de p ­ roblemen waar meisjes in landen als Ghana en ­Ethiopië mee te maken hebben door gebrek aan ­kennis en voorlichting over puberteit en menstruatie, plus het gebrek aan elementaire sanitaire voorzieningen.

Niet alle koningshuizen zien voor zichzelf een taak weggelegd bij de VN. UNICEF krijgt in Groot-­ Brittannië weliswaar ondersteuning van prins William, prins Harry en prinses Beatrice, maar het is meer op ad-hocbasis. Prinses Anne begeeft zich met haar werk voor Save the Children op verschillende deelterreinen van UNICEF, maar heeft, net als prinses Viktória de Bourbon de Parme, gekozen voor een andere invalshoek. Dat is ook te zien in Zweden, waar koningin Silvia en prinses Madeleine zich met de World Childhood Foundation richten op één onderdeel van het brede werkterrein van UNICEF, zonder zich daar direct mee te verbinden.

•

75

Koning Felipe en koningin Letizia staan er niet alleen voor tijdens de Nationale Feestdag. Al zijn de andere volwassen ­familieleden tegenwoordig niet meer ­present bij de parade op de Spaanse hoogtijdag, met Leonor, de Prinses van Asturië (2005) en infante Sofía (2007) is het koninklijk ­gezin compleet. De jongste generatie kijkt al koninklijk plechtig bij het eerbetoon aan de nationale vlag en de herdenking van gesneuvelde soldaten. Tijdens de militaire parade krijgen ze tekst en ­uitleg van hun moeder, koningin Letizia.

FO TO ’ S RO YA LS B Y RO B I N

Jong geleerd...

S T U A R

Het échte verhaal van de

Al veertig jaar is het niet meer in de openbaarheid te zien geweest: het inhuldigingsdiadeem van koningin Wilhelmina. Die onzichtbaarheid, gecombineerd met de unieke grote diamant die deel uitmaakt van dit juweel, heeft het ‘Stuart-diadeem’ inmiddels een haast mythische status gegeven. Martijn Akkerman duikt in de geschiedenis van dit belangrijk juweel, en volgt het spoor terug in de tijd.

TEKST MARTIJN AKKERMAN

78

79

M

Met enige regelmaat duiken er in de media verhalen op over een geheimzinnig kroonjuweel van de Oranjes. Hoewel we in Nederland geen kroonjuwelen kennen, wordt hiermee het inhuldigingsdiadeem van koningin Wilhelmina bedoeld. Er is aan dit juweel echter niet zoveel geheimzinnigs, behalve dan dat het voor het laatst gedragen werd door koningin Juliana in de jaren zeventig. Maar dat heeft naast persoonlijke smaak vooral te maken met het gewicht en het formaat. Het diadeem is nog steeds geheel compleet aanwezig en is het grootste en belangrijkste juweel in de collectie van het ­Koninklijk Huis.

Juwelier Schurmann in Frankfurt, bij wie koningin Emma van huis uit klant was, vervaardigde het in 1897 van zilver en goud en ­diamanten uit de Oranje-collectie, de zogenoemde ‘Huisdiamanten’.

Die waren in 1879 door Van Kempen & Begeer gebruikt voor een diadeem en een collier voor Emma, toen zij in het huwelijk trad met koning Willem III. Hieronder bevond zich een grote druppelvormige diamant die in 1690 werd aangekocht door koning-stadhouder ­Willem III en koningin Mary II, voor 90.000 gulden. Deze steen, die tegenwoordig meestal de Stuart wordt genoemd, kent een ­buitengewoon interessante geschiedenis. Het is mede daarom natuurlijk jammer dat hij al bijna veertig jaar niet meer in het openbaar is gezien.

35 karaat (7 gram), is veel dikker dan Mary’s grote diamant en toont dus kleiner (22,3 bij 19,5 mm ). In 2012 werd de Kleine Sancy door prins Georg Friedrich van Pruisen verkocht aan een anonieme verzamelaar voor bijna acht miljoen euro.

Na de dood van de koning-stadhouder werd de grote diamant opgeëist door Mary’s zus, koningin Anne. Maar haar claim werd afgewezen, en de steen vertrok met andere juwelen naar Holland, om gedragen te worden door de volgende generaties Oranje-­ prinsessen. Na de dood van prinses Anna van Hannover, echt­ genote van stadhouder Willem IV, in 1759 bleek hij in een hanger gezet te zijn en werd hij beschreven als: ‘Een hart, extraordinair groot, trekkende wat groen.’ In die tijd werd een druppelvorm vaak als ‘hart’ beschreven. Waarschijnlijk was het zilverfolie ­onder de diamant aan het oxideren, waardoor de kleur veranderde, want de steen is van zichzelf enigszins blauwig.

In 1784 lieten stadhouder Willem V en prinses Wilhelmina van Pruisen notarieel vastleggen dat bepaalde diamanten en parels ‘voor altoos geconsidereert worden als juweelen aan’t doorlugtig huys gehoorende en dus door den eerst geboore prins alleen bezeeten worden’. De diamant werd toen beschreven als ‘extra groote pandelotte zijnde een roos’ en getaxeerd op 120.000 ­gulden! Door dit besluit en een zogenoemd Erbverein, een familiecontract uit 1782, konden de grote diamant en de andere juwelen Diamanten op het strand niet worden verkocht of vererfd, en zijn ze nog altijd in het bezit De diamant werd in ruwe staat aangekocht en is, waarschijnlijk in van het Huis van Oranje.

Amsterdam, geslepen in het toen gebruikelijke roosslijpsel tot een Dankzij een aantal erfenissen konden Willem V en Wilhelmina steen van ongeveer 30 bij 25 mm en een gewicht van bijna 40 karaat een grote staat voeren. Het stadhouderlijk paar hield er bijvoor(8 gram). Daarna is de steen met kleinere diamanten in een juweel beeld 165 lijfgardes met 174 schimmels op na. Verder l­iepen gezet. Toen koningin Mary II op 7 september 1694, kort voor haar er Zwitsers in nationale dracht rond en zes hellebaardiers in dood, eigenhandig een lijst samenstelde van haar juwelen, beschreef ­zestiende-eeuwse kostuums met een in goud geborduurd ze als nummer 3, direct na haar parelcolliers: ‘Een juweel voor de ­prinselijk wapen op de rug. De Hagenaars vergaapten zich aan borst van de groote diamant.’ Het formaat werd dus duidelijk door alle pracht en praal van het hof met zijn vele bals en overvloedige haar meegedeeld, maar de steen was naamloos en zou dat heel lang banketten, waarbij prinses Wilhelmina natuurlijk haar meest kostbare juwelen droeg. Na een tocht per karos naar het Scheveningse blijven. Uit de plaats in de inventaris blijkt dat Mary aan deze zelf gekochte, of van haar man gekregen, diamant meer waarde hechtte strand na afloop van een galabal dat tot diep in de nacht duurde, schreef ze aan haar jongste zoon prins Frederik, die een militaire dan aan de op nummer 5 beschreven Kleine of Beau Sancy, een opleiding in Brunswijk genoot: ‘Denk je eens in hoe wij daar met ­historisch toen al belangrijke steen. Hij werd in 1642 aangekocht onze haren in de war en ik overdekt met diamanten, in hoepelrok, door prins Frederik Hendrik voor 80.000 gulden, maar werd toen om vier uur ’s morgens in Scheveningen gingen wandelen.’ door experts al geschat op het dubbele. Deze diamant van bijna Martijn Akkerman is juwelenhistoricus. Hij is medewerker van het tv-programma Tussen Kunst en Kitsch, geeft lezingen en is betrokken bij de organisatie van ­exposities. Voor Vorsten schrijft hij over koninklijke juwelen.

80

‘Een hart, ­extraordinair groot, t­rekkende wat groen’

Boven: Mary Stuart, aan wie het juweel zijn naam dankt. Rechts­boven: Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van prins Willem V, liet notarieel vastleggen dat de grote diamant niet kon worden verkocht. Rechts: ­de hanger aan het ­collier van koningin ­Emma is de ­fameuze Stuart-diamant. Zij droeg dit ­collier in 1882 in ­Londen toen haar zus Helena trouwde met prins L ­ eopold, de jongste zoon van koningin Victoria.

81

‘Ik droeg (.. ) een diadeem naar de laatste mode, ­oorhangers en een opnieuw gezet diamanten collier met de grote pendeloque.. ’ Vanwege de politieke situatie in Nederland besloot prinses ­Wilhelmina in 1794 haar juwelen naar haar dochter Louise in Brunswijk te sturen. Dit leek haar veiliger, ‘zeker in geval we het land moeten verlaten over zee, wat extra risico’s met zich meebrengt’, en wat een jaar later ook daadwerkelijk zou gebeuren. In de loop van 1795 bracht erfprins Willem de kostbaarheden naar zijn ouders in Londen, waar ze financieel in slechte omstandig­ heden leefden. Het notariële besluit, maar vooral de Erbverein werden nu door prins Willem V zeer betreurd: ‘De diamanten van het Huis zouden nu een appeltje voor de dorst zijn geweest in geval van nood, maar door dit zotte en belachelijke contract ben ik nu niets waard. Ik heb het “genoegen” de bewaker te zijn van deze juwelen, net als de hond in die fabel, die een schat moest bewaken en ernaast stierf van de honger. Ik kan die vervloekte juwelen niet in onderpand geven en ik zou kunnen sterven naast een schotel met stenen...’

Om van de nood een deugd te maken droeg prinses Wilhelmina de juwelen nu maar in Londen bij feestelijke gelegenheden. Na een verjaardagsfeest van koningin Charlotte in 1801 schreef de prinses aan haar dochter : ‘Ik droeg een witte satijnen jurk, ­versierd met kant en een blauw fluwelen overkleed en al mijn juwelen, te weten een diadeem naar de laatste mode, oorhangers en een opnieuw gezet diamanten collier met de grote pendeloque (druppelvormige hanger, red.).’ Maar nog steeds had deze diamant geen naam!

Toen onder koning Willem I de juwelen weer naar Nederland terugkwamen, was de grote diamant zo gemonteerd dat hij ­afwisselend in een broche, een collier of een agrafe (gesp) ­geplaatst kon worden. In Engeland waren de diamanten opnieuw gezet, op advies van koningin Charlotte, door haar hofjuwelier Rundell & Bridge. Veel informatie van deze juwelier werd in 1831 gebruikt door John Murray voor zijn boek A Memoir on the ­Diamond. Op dat moment waren er volgens hem wereldwijd slechts negentien diamanten van 36 karaat of meer bekend, waarvan er zich maar zes in Europa bevonden. Murray gaf als eerste een naam aan onze grote diamant: the Holland. Een voor de hand liggende benaming en waarschijnlijk door hem zelf ­verzonnen. Hoewel de diamant tijdens de Wereldtentoonstelling van 1851 in Londen vanwege zijn vorm als the Cone (kegel) werd

82

beschreven, is de naam Holland de meest serieuze gebleken. In de laatste en herziene uitgave van zijn standaardwerk Famous Diamonds uit 2009 noemt Ian Balfour de diamant nog steeds the Holland. Ook in het onvolprezen boek Juwelen en Mensen uit 1961 van Max H. Gans is nergens de naam ‘Stuart’ te vinden. Dat is opmerkelijk, want Gans had een uitstekende relatie met koningin Juliana en hij zou dus zeker de juiste naam hebben vermeld, als die al werd gebruikt. Ook de Haagse juwelier Peter Bodes, die ik ­persoonlijk goed heb gekend, sprak in de jaren zeventig nooit over de d ­ iamant als de Stuart. Deze naam is eigenlijk pas aan het licht ­gekomen in 1987. In dat jaar deed ik onderzoek naar de juwelen van koningin Mary (Stuart) in verband met het toen gehouden William & Mary Jaar. Toen op mijn verzoek een medewerker van het Koninklijk Huisarchief aan koningin Beatrix informatie vroeg over de diamant, vertelde zij alleen te weten dat haar groot­ moeder de steen de Stuart noemde. Deze naam was tot dat moment alleen in de familie bekend en werd door Wilhelmina gekozen uit grote bewondering voor het koningspaar, haar voorgangers op haar geliefde Paleis Het Loo. Bovendien zou er zich in het etui van het diadeem een door Wilhelmina geschreven briefje met gegevens over de steen bevinden. Het blijft natuurlijk jammer dat juist zulke gegevens niet openbaar zijn.

Diamant met twee namen Tegenwoordig wordt weleens gesproken over de Stuart-parure. ­Inderdaad vervaardigde Schurmann naast het diadeem ook nog een collier en een strikvormige broche. Een deel van dit ­zogenoemde devant-de-corsage werd inmiddels door ­koningin Máxima en prinses Laurentien gedragen. Bovendien hangt Máxima soms twee diamanten druppels van de broche onder de Mellerio-oorhangers, in plaats van de originele robijnen. Maar om de hele set de naam Stuart te geven gaat wat mij betreft een beetje ver. Er zijn wel stenen verwerkt die eveneens met zekerheid van koningin Mary afstammen, zoals de twee grote driehoekige roosdiamanten in de broche, die bij koningin Emma nog in haar collier zaten. De andere diamanten zijn echter pas later in de familie gekomen. Dat de grote diamant, de steen met de twee namen, door koningin Máxima gedragen gaat worden lijkt echter wel zeker. In wat voor vorm en wanneer bepaalt zij zelf, maar het gaat ongetwijfeld gebeuren!

•

FOT O’ S A NP, A R C HI E F V O RS T EN , HH , NA , R I JK S MU S EU M A M S T E RDA M

Naar Engeland en weer terug

Links: koningin Juliana met de complete parure tijdens haar ­zilveren huwelijks­jubileum in 1962. O ­ nder: v ­ orig jaar verscheen koningin Máxima met een kleinere versie van de strikbroche. Linksonder: ­ het diadeem met de Stuart is voor het eerst gedragen door koningin Wilhelmina tijdens haar inhuldiging, op 6 september 1898.

83

Voor alles is een eerste keer. Na vierenhalf jaar als ‘prinses van het Verenigd Koninkrijk’, zoals manlief haar b ­ eroep ­omschrijft, beleeft Catherine haar debuut bij een staats­banket. De Prins van Wales en Camilla laten verstek gaan bij het d ­ iner ter ere van de Chinese president, waardoor de Hertogin van C ­ ambridge, als echtgenote van de tweede in lijn voor de troon, een belangrijker plek heeft dan zelfs een prinses van den bloede als de Princess Royal. ­Vandaar dat de Chinese president tussen zijn gastvrouw ­Elizabeth en C ­ atherine wordt geplaceerd.

Het is voor het eerst sinds haar huwelijksdag dat de hertogin voor het publiek te zien is met een diadeem. Ze draagt het Papyrusdiadeem, ook wel Lotusbloemdiadeem genoemd,

dat eerder door koningin-moeder Elizabeth en prinses ­Margaret werd gedragen. Op een besloten receptie, eind 2013, droeg ze het juweel ook al eens.

Tijdens dit staatsbanket combineerde ze het haarsieraad met oorhangers uit de collectie van de koningin, en twee bijzondere armbanden. Die om haar linkerarm is ontworpen door prins Philip, als huwelijkscadeau voor Elizabeth, met diamanten uit een diadeem van zijn moeder. Aan de andere arm flonkert een exemplaar dat als dog collar aan koningin Mary toebehoorde. De koningin-moeder liet er een armband van maken, maar die werd sinds haar dood niet meer gezien. Niet slecht Catherine, voor een eerste keer!

TE K S T R I C K E V ER S FOT O’ S A N P, G ETT Y I M A GE S

Catherine’s DEBUTANTENBANKET

85

15 avontuurlijke verhalen over de grootste helden van vroeger

kste Het leuau cade voor de n! ge feestda

Piet Hein

Willem van Oranje

Hugo de Groot

Michiel de Ruyter

Coppelstock

Christiaan Huygens

Johannes Vermeer

Antoni Van Leeuwenhoek

Erasmus

Johan de Witt

Kenau

Willem Barentsz

Leeghwater

Maarten Tromp

Rembrandt

Een Zilveren Boekjes serie Hollandse Helden vertelt de avontuurlijke verhalen van beroemde figuren als Piet Hein, Rembrandt van Rijn, Hugo de Groot en Michiel de Ruyter.

15 boekjes om samen met uw (klein)kinderen heerlijk van te genieten.

• • • • •

Tijdelijk met 43% korting!

Deze eenmalige collectie mag u niet missen Nu besteld = voor de feestdagen in huis Gezellig samen lezen Leuk en leerzaam

Bestel snel en eenvoudig op AD.nl/HH

Van 7 0.00 v

49. 95 oor

Pieter Klein Beernink

Column

Pieter Klein Beernink is verslaggever Koninklijk Huis van De Telegraaf, en volgt de Oranjes in binnen- en buitenland. Op radio en tv geeft hij regelmatig deskundig commentaar. Over de inhuldiging van koning Willem-Alexander en zijn twee voorgangers schreef hij het boek Op de Troon.

Krachtig klapperden de rode vlaggen in de wind toen de koning arriveerde op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking.

Het koningspaar deed er afgelopen jaren alles aan om het zover te krijgen. Nu werd koning Willem-Alexander ontvangen door president Xi Jinping. Eén statige Nederlandse vlag wapperde temidden van het rode geweld op het plein, waar in 1989 de studentenopstand werd neergeslagen ten koste van driehonderd levens.

De vele rode communistenvlaggen symboliseren het bloed van de martelaren, maar dan diegenen die stierven voor de Volksrepubliek. Luide knallen daverden over de bestrating.

Dit keer geen tanks die demonstrerende jongeren verjaagden, zoals in 1989, maar 21 saluutschoten ter verwelkoming van de Nederlandse koning. Op de achtergrond stond het voormalige paleiscomplex van de keizers, de Verboden Stad. Sinds Mao in 1949 de Volksrepubliek afkondigde vanaf de buitenste poort van dit keizerlijk symbool, is het uitsluitend nog een museum.

Ook de koning bezocht met zijn gezin de restanten van de oude macht, maar dan als toerist. De nieuwe machthebbers bouwden ertegenover hun eigen gouden hallen. Hun paleis van het volk, dat ook daar niet zomaar naar binnen kan. Een nieuwe Verboden Stad, die kampt met dezelfde interne problemen als belangenverstrengeling en corruptie. En met oude gewoonten als onderdrukking van de oppositie.

Maar één macht blijft tijdloos. Er gaat niets boven persoonlijk contact. Een staatshoofd dat wordt gecontroleerd door een volksvertegenwoordiging kan wel degelijk samengaan met een vorst van een partij die het volk juist controleert. Als je het maar met elkaar kan vinden.

Zo hadden het koninklijk en communistisch-keizerlijk gezin al een privéontmoeting voorafgaand aan de welkomstceremonie.

Warme banden, daar draait het om. Dan kan ons land optimaal de kandidatuur bepleiten voor de VN-Veiligheidsraad. Tegelij-

kertijd kan onze regering openlijk van mening verschillen over de manier waarop de machthebbers zichzelf in het zadel houden.

Waar deze balanceer-act goed voor is, merkte vleeshandelaar Henny Swinkels. “In een bijenkomst van ondernemers met de president en de koning zei Xi opeens dat hij zich hard zal maken voor de import van kalfsvlees in China.”

De ondernemer was stomverbaasd geweest. “Terwijl we dat al tien jaar proberen, gaat de president er zich nu persoonlijk hard voor maken!”

En dan gebeurt het ook. Zelfs de Nederlandse ambassadeur Aart Jacobi had zo’n klip-en-klare toezegging nog nooit meegemaakt.

Het was een van de aardigheidjes van de machtige Xi voor zijn vorstelijke kameraad, die extra krediet opbouwde door met zijn gezin op vakantie te gaan in China. De koning bezocht officieel ook nog eens Yan’an, waar de Lange Mars van de communisten eindigde, de streek waar de huidige president als jongen door Mao te werk werd gesteld tijdens de Culturele Revolutie.

De functionarissen die Xi later als president om zich heen verzamelde op hoge posities, komen er allemaal vandaan.

Toch zijn weinig buitenlandse staatshoofden zo handig om ook dit rode hart van China op hun agenda te zetten. Terwijl een oprechte vriendschappelijke verhouding wonderen kan verrichten. Het is van grotere waarde in de onderlinge verhouding tussen de immense Chinese olifant en de slimme Nederlandse muis, dan alle officiële ceremonies bij elkaar.

Oranjediplomatie

87

de Koning & DE KOEMPELS Na de Achterhoek, de Kop van Noord-Holland, de Veenkoloniën en Zeeuws-Vlaanderen brengen koning Willem-Alexander en koningin Máxima nu een streekbezoek aan de voormalige mijnstreek van Limburg. Vorsten reist mee in de koninklijke karavaan.

TEKST RICK EVERS

88

In 1917 brengt koningin Wilhelmina een bezoek aan de staatsmijn Oranje-Nassau 1 in Heerlen.

H

Het is in december vijftig jaar geleden dat toenmalig minister van Economische ­Zaken Joop den Uyl aankondigde dat de Limburgse mijnwerkers (‘koempels’) hun werkkleding definitief aan de haak zouden moeten hangen. Op verschillende ­manieren wordt in de Mijnstreek stil­ gestaan bij dat historische moment.

En dat betekent niet alleen terugdenken aan een tijd waarin de Limburgse regio ­floreerde dankzij het zwarte goud. Er is ook een andere kant, waarvan de lit­tekens nog steeds zichtbaar zijn. F­ amilies, ­gezinnen, zijn uiteengerukt. Vaders ­stierven aan stoflongen. Broers werden langzaam blind door het werk onder­ gronds. Moeders zagen hun zoons nooit meer, omdat ze bedolven werden in ­nauwe gangen. De verhalen in de Mijn­ streek staan in het collectief geheugen ­gegrift, zo blijkt begin oktober in Kerkrade.

Onder de klanken van vrolijke muziek – gouwe ouwe hits – wachten honderden mensen op de markt tot het koningspaar aankomt. Het is een gezellige sfeer, die een warm welkom belooft. Koning WillemAlexander en ­koningin Máxima komen

90

naar deze regio om te horen hoe het er nu voor staat. Ook de toekomst van de voor­ malige mijnstreek, met veel economische mogelijkheden, staat vanmiddag centraal.

Het bordes op Om 13 uur rijdt de koninklijke Audi het plein op. Gejuich, geklap, ‘Oranje boven, Oranje boven!’, de sfeer is fantastisch als het koningspaar uitstapt. Máxima krijgt een boeketje overhandigd, de ­handen van de burgemeesters van de te bezoeken ­steden worden geschud en daarna wordt het bordes van het stadhuis b ­ eklommen.

Theo Bovens, de commissaris van de ­Koning – de gouverneur genoemd hier in Limburg – verwelkomt het paar, en neemt ze snel mee naar binnen. Het gasten­boek van Kerkrade moet worden getekend en de burgemeesters zullen ­achter gesloten deuren met de koning en koningin praten.

Buiten stellen oud-­koempels zich op bij d’r Joep, een standbeeld ter ere van de mijn­ werkers. Ze zijn gekleed in hun mijnwerkers­ kleding, helm met lampje op het hoofd, klaar voor een groepsfoto met het konings­ paar. Koning en koningin maken eerst nog

even een praatje, maar voordat de foto ­gemaakt kan worden, komt ineens een meisje op het koningspaar af. Niet de ­beveiliging, maar mama Máxima is degene die haar terugbrengt naar de hekken. Na het ­poseren stapt het vorstenpaar met ­gevolg in de (kleine) Koninklijke Bus die hen naar de volgende stop brengt: het Museumplein.

Te vroeg Verontschuldigingen klinken, maar ­eigenlijk is het koningspaar gewoon te vroeg. Het ensemble van musea – het C ­ olumbus Earth Theater, het Cube design museum en het Continium discovery ­center – opent pas eind oktober, de werkzaam­heden zijn nog in volle gang. Toch zal de koning hier van­ daag de officiële ingebruikname verrichten.

Dat gebeurt in het ­Columbus Earth Theater.

In een donkere, cirkelvormige ruimte met een groot gat in het midden, verschijnt na een koninklijke druk op de knop een ­projectie van het zicht vanuit een ruimte­ schip. Langzaam openen luiken in de vloer en nu zweven we met het gezelschap ­boven de aarde. Een ervaring die in werkelijkheid

In januari 1966 gaat prins Claus de staatsmijn Emma in (tussen Treebeek en Hoensbroek).

Na een koninklijke druk op de knop ­verschijnt een ­projectie van het zicht ­vanuit een ruimteschip.

Koningin Juliana ­bezoekt op 26 april 1948 de staatsmijn ­Maurits in Geleen.

alleen een klein aantal astronauten heeft gehad. Maar we moeten snel weer op aarde terugkeren, want de bus staat buiten alweer te ronken. Langs een groep enthousiaste bouw­vakkers gaat het koningspaar naar buiten, onderweg naar Schacht N ­ ulland.

Oud-mijnwerkers zitten binnen aan een ronde tafel te wachten, terwijl WillemAlexander en Máxima in het bezoekers­ centrum, aan de hand van voorwerpen, een toelichting krijgen op het werk van toen. Eenmaal aan tafel wordt het stil. De enthousiaste Oranje-boven-sfeer van even tevoren lijkt alweer lang geleden.

Koempelmentaliteit Mannen van tachtigplus vertellen hun ­levensverhaal. Over hoe ze in de buurt van de mijnschacht zijn geboren en ­getogen, en de ondergrondse vakschool volgden. Met ­gebroken stem volgen ­verhalen over het verlies van dierbaren. Een oud-­koempel (van het Duitse Kumpel, ­kameraad) vertelt hoe een van de gangen was ingestort en hoe hij zijn beste vriend levenloos terug­ vond. Schrijnende verhalen, over hoe hij hem zelf heeft uitgegraven. Hij stond erop om zijn maatje, met een aantal anderen, zelf naar buiten te dragen. Maar het ­gesprek gaat ook over de koempel­mentaliteit. ‘Kan niet, bestaat niet’, zegt een van de mannen op leeftijd. Ook niet als de mijnarts zegt dat je per direct moet stoppen met werken.

‘Ik zou nog zo veel langer willen praten’, ­verzucht de koning als iedereen zijn zegje heeft gedaan. ‘U spreekt met zo veel passie over uw beroep dat al bijna vijftig jaar niet meer bestaat.’ Een van de oud-koempels geeft ter ­afsluiting een zelfgemaakte lesbrief aan de koning. Hij geeft gastlessen over de mijnen op scholen. Hij hoopt dat ook op de ­Eikenhorst wat bijles zal worden gegeven.

92

Daarna, aan een andere tafel, zijn de ­zakelijker aspecten aan het mijn­verleden aan de beurt. De gouverneur is gespreks­ leider, tal van onderwerpen ­passeren de revue. Over de pogingen om de kennis­ economie aan te laten trekken. ­Mislukte plannen uit de afgelopen decennia. ­Beloftes vanuit de nationale overheid die niet waar konden worden gemaakt. Grens­ overschrijdende samenwerking. De lagere levensverwachting in de regio. Maar het gaat ook over muziek: elke mijn had zijn ­eigen harmonie. ‘Wie heeft die taak nu overgenomen?’, vraagt de koning zich af. De scholen, zo blijkt, en dat klinkt de ­koningin – als initiatief­nemer van ­Kinderen Maken Muziek - als muziek in de oren.

En is sport niet in te zetten om de ­regio aantrekkelijk te maken voor ­jongeren?

‘De voetballers van Roda JC?’, oppert de ­koning. ‘De wielrenners?’, r­ eageert Máxima.

Op naar Heerlen De karavaan moet door, want het schema is strak en de grenzen zijn al overschreden; de dienstdoend adjudant houdt keurig de tijden bij in zijn programmaboekje.

Op naar Heerlen, via een nieuwe weg. De ­Buitenring Parkstad Limburg is nog niet in gebruik, maar maakt wel deel uit van het programma vandaag. Het grootste Limburgse wegenbouwproject ooit moet Parkstad – een bestuurlijk samenwerkings­ verband – beter bereikbaar maken. Er zijn grootse plannen voor de toekomst en die krijgt het paar te horen op het Arcus ­College. Buiten staan de leerlingen Hunne Majesteiten al op te wachten. Alsof de hoofdrolspeler van Lucky TV langskomt, wordt er enthousiast ‘Willy’ geroepen.

De koning is nou eenmaal geen protocol­ fetisjist, iedereen mag hem aanspreken

z­ oals hij zelf wil, zo heeft hij zelf gezegd.

Het zal hem nog lang bijblijven. Waar op andere plaatsen altijd luid ‘Máxima!’ wordt geroepen, wordt hier ook binnen luid ­‘Willem, Willem, Willem!’ gescandeerd.

Aan zijn populariteit blijkt de koning hier niet te hoeven werken.

Leerlingen van het hoger onderwijs vertel­ len wat zij van de regio vinden en wat hun plannen zijn: hier blijven of weggaan?

Bushra, een jongedame, wil wel blijven.

Genoeg nieuwe initiatieven in de buurt, vindt ze, zoals het deze maand te openen earth theater. ‘Het is al geopend’, zegt ­Willem-Alexander met een stalen gezicht.

Ze reageert verbaasd. ‘Ja, ik was erbij’, zegt hij. Het gevolg van de koning en het viertal verslaggevers dat mee mag reizen moet ­erom lachen. Maar niet iedereen uit het gevolg lacht: de tijd dringt. De koning en koningin nemen overal uitgebreid de tijd en daardoor loopt het programma nu al drie kwartier uit.

De mensen op het plein in Geleen staan al lang te wachten als de Koninklijke Minibus arriveert. De koningin krijgt haar derde en laatste boeketje van de dag aangeboden door de negenjarige Noa Nahumarury, ­wereldkampioene streetdance. Binnen, in het gemeentehuis, wacht een gezelschap succesvolle Zuid-Limburgse ondernemers.

Ze praten over hun jonge, snel groeiende bedrijven, en over de economische potentie van de regio nu en in de toekomst. ­Koningin Máxima schrijft mee. Zij en haar man stellen gerichte vragen. Tot besluit is er nog een ontvangst, waarbij nog kort het woord wordt genomen. Een boeiende dag, zo vertelt de koning, waarin hij veel heeft geleerd. Met een boodschappenlijst vol wensen gaat de koning terug naar het Haagse.

•

FO TO ’S A RC H I EF V O RS T EN , J OH A NN ES TI M M ER MA N S

‘Ik zou nog zo veel langer ­willen praten’, verzucht de koning, als ­iedereen zijn zegje heeft gedaan

Prinses Margriet en prof. mr. ­Pieter van Vollenhoven in ­december 1966 in de staatsmijn Emma in Hoensbroek.

Koning Willem-Alexander en ­koningin Máxima luisteren naar de verhalen van de ‘koempels’.

Prins Bernhard ­is in juni 1954 als ­buitengewoon lid van de Mijnraad in de staatsmijn Maurits.

Beatrix’ wereld

tekst CARLIJN STRODIJK

Even terug

Ooit was ze er ‘koningin aan huis’, maar het was inmiddels al weer even geleden dat prinses Beatrix in de Ridderzaal was: in 2013 bij de officiële viering van 200 jaar Koninkrijk. Maar op 26 oktober was ze er weer om de uitreiking van de Johannes Vermeer Prijs bij te wonen. Deze jaarlijkse staatsprijs voor de kunsten ging naar componist Michel van der Aa, vanwege zijn baanbrekende rol in het (inter)nationale muziekleven.

BAND MET SIMAVI

Beschermvrouwe prinses Beatrix ging graag in op het verzoek van ontwikkelingsorganisatie Simavi om aanwezig te zijn bij de viering van hun negentigjarig bestaan.

Het is een organisatie die de prinses al van jongs af aan kent, want voor haar w ­ aren grootmoeder koningin Wilhelmina en haar moeder koningin Juliana b ­ escherm­­­vrouwe. Ook de nieuwe generatie toont belangstelling. In 2007 ­woonde het ­huidige koningspaar een benefietconcert ten behoeve van Simavi’s HOGE NOOD fonds bij, Willem-Alexander luidde toen het Jaar van Sanitatie in.

Boston BEATRIX IN

Ze is al jaren een ‘ambassadeur’ voor de Nederlandse kunst – oude en moderne – en pakte dan ook graag het vliegtuig naar Boston voor de opening van de tentoonstelling Class Distinctions: Dutch Painting in the Age of Rembrandt and Vermeer. Sinds de abdicatie lijkt de prinses vooral voor kunstgerelateerde verplichtingen te kiezen, of dat nu deze tentoonstelling over de Nederlandse Gouden Eeuw is, of vijf eeuwen Spaanse meesters – een expositie rondom dit thema opent ze binnenkort in Amsterdam.

Prinses Beatrix is geopereerd aan staar in haar linkeroog. De poliklinische ingreep heeft op 29 oktober in een Londense kliniek plaatsgevonden. In 2011 onderging ze een vergelijkbare operatie, toen aan haar rechteroog. Ze werd kort daarna, toen ze samen met kleindochter Amalia het EK Dressuur in Rotterdam bezocht, met een modieuze zonnebril gefotografeerd. Staar is een veel bij ouderen voorkomende aandoening waarbij het hoornvlies troebel raakt. Bij de operatie wordt het vervangen.

94

F O TO ’S A N P, P PE

HELDER ZICHT

Prinses Beatrix

neemt afscheid bij de Ridderzaal

levensloop DENEMARKEN/SPANJE, 15 & 31 OKTOBER

Kroonjaar

Het Deense hof heeft nieuwe portretfoto’s van prins Christian vrijgegeven ter ere van zijn tiende verjaardag. De toekomstige koning van Denemarken heeft op 15 oktober zijn eerste kroonjaar gevierd. Prins Christian is de tweede in de lijn van opvolging na zijn vader, kroonprins Frederik. Ook de Spaanse troonopvolgster Leonor werd tien, op 31 oktober. Op de foto is ze aanwezig op de Nationale Feestdag enkele weken eerder.

MONACO, 3 OKTOBER

Een dag om bij stil te staan

Slechts 30 jaar was hij, toen een tragisch bootongeluk een einde maakte aan het leven van Stefano Casiraghi en prinses Caroline van Monaco haar grote liefde verloor. Het ongeval vond plaats tijdens een wedstrijd off-shore powerboat-racen in de baai van Saint-Jean-Cap-Ferrat, nu 25 jaar geleden. Caroline bleef achter met hun drie kinderen Andrea, Charlotte en Pierre, die nog erg jong waren, tussen 3 en 6 jaar. Inmiddels zijn de kinderen volwassen en zou Stefano zelfs opa zijn geweest.

96 

tekst STELLA VERSTEGEN

SAOEDI-ARABIË, 21 OKTOBER

Prins-ambassadeur Saoedi-Arabië heeft een nieuwe ambassadeur in de Verenigde Staten. Koning Salman (op de foto met president Obama, afgelopen september) heeft zijn neef prins Abdullah bin Faisal bin Turki bin Abdullah Al Saud benoemd. De beëdigingsceremonie vond plaats in het Al-Yamamah paleis in Riyad. De 64-jarige prins heeft tot nu toe vooral gewerkt op het gebied van management en economische ontwikkeling, en is zeer geïnteresseerd in milieu en kunst.

SPANJE, 8 OKTOBER

Koninklijk afscheid

Een zware delegatie van de Spaanse koninklijke familie – onder anderen het huidige en vorige koningspaar – was aanwezig bij de begrafenisdienst voor Carlos de Borbón-Dos Sicilias, die drie dagen eerder op 77-jarige leeftijd was overleden. De infante scheelde elf dagen met zijn neef koning Juan Carlos, waarmee hij goed bevriend was. De twee groeiden samen op en gingen naar dezelfde scholen. Het afscheid vond plaats in de basiliek San Lorenzo de El Escorial, bij Madrid.

NEDERLAND, 20 OKTOBER

F O TO ’S A N P, C O RB IS / H H , D EE N SE H O F, G ET TYI M AG ES

Tinnen huwelijk Tien jaar geleden trad prins Floris in het huwelijk met Aimée Söhngen – als laatste Van Vollenhoven-prins. De twee leerden elkaar kennen op een feest van de Leidse studentenvereniging Minerva, waarvan ze beiden lid van waren. De jongste zoon van prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven koos ervoor om geen toestemming voor het huwelijk te vragen aan de StatenGeneraal, waardoor hij zijn recht op troonopvolging verloor. Het paar heeft drie kinderen: Magali (2007), Eliane (2009) en Willem Jan (2013).

97

gala Voor koninklijke diners, huwelijken en jubilea werd ook in 2015 weer alles uit de kast gehaald. Een kleine terugblik.

98 

Drie generatiegenoten: koningin Mรกxima, kroonprinses Mary en koningin Mathilde tijdens het huwelijk van prins Carl Philip van Zweden. Bij Zweedse huwelijken is het gebruikelijk dat de prinsessen en koninginnen in gala verschijnen.

99

Koningin Sonja in een pliss辿japon van chiffon die ze al jaren draagt, gecombineerd met 足parelsieraden. Links: koningin Letizia met een modern fleur-de-lys-足 diadeem dat ze kreeg voor haar vijfjarig 足huwelijksjubileum.

Ze droeg het dit jaar voor het eerst.

101

102

Koningin Måxima in haar inhuldigingsjurk; het saffierendiadeem draagt ze nu in een ­grotere versie. Links: het kroonprinselijk paar van Denemarken tijdens het galafeest ter ere van koningin Margrethes 75ste verjaardag.

Koningin Margrethe met het Baden Palmette-­ diadeem, dat ze van­ wege de hartvormen ­geregeld draagt op ­huwelijken. Rechts: bij het huwelijk van prins Carl Philip draagt kroonprinses Mette-­ Marit de Orde van de Poolster, en kroonprins Haakon de Orde van de Serafijnen, beide Zweeds.

105

Koningin Måxima in een japon van Valentino uit 2002, gecombineerd met het huwelijks­ diadeem van prinses Beatrix. Rechts: prinses Marie van Denemarken aan de arm van prins Joachim. Beiden dragen de Deense Orde van de Olifant.

107

FO T O ’S A N P, G ETT YI MA G ES, MPE , PP E, R O YA LS B Y RO B IN , S U N SH I N E

Bekijk ook het filmpje op vorsten.nl/ modewedstrijd

MÁXIMAMODEWEDSTRIJD DE WINNARES! Deze zomer bracht Vorsten een spectaculair modenummer waarin we u opriepen om een nieuwe creatie voor koningin Máxima te ontwerpen. Dat hebben we geweten! Bijna tweehonderd inzendingen kregen we op de redactie binnen. Creaties op papier, met stukjes stof of getekend. Digitale designs. Complete hoeden en jurken.

Veel ontwerpers kozen voor een verwijzing naar Nederland of Argentinië. Bloesem uit Máxima’s geboorteland, oranje tulpen voor een Nederlands tintje, een print met de Gouden Koets of een moderne twist aan de Staphorster klederdracht. En in navolging van het postzakjasje van Jan Taminiau kwam er ook een inzending binnen van een deux-pièces gemaakt van de typerende blauw-wit-geblokte vaatdoeken.

We hebben alle creaties op de website vorsten.nl ­geplaatst, zodat iedereen een stem kon uitbrengen. De tien ontwerpen met de meeste stemmen zijn vervolgens door de redactie van Vorsten, onder leiding van ­couturier Edouard Vermeulen van het Brusselse modehuis ­NATAN, beoordeeld. Geen eenvoudige opgave! Gekozen is voor de schijnbare eenvoud en vrouwelijkheid in het ontwerp dat Feline en haar moeder Nienke instuurden. De laag tule over het blauw degradé geeft een effect van water, en is zowel modern als tijdloos, passend bij de koningin.

Niet over the top, maar gestileerd en subtiel. Moeder en dochter mogen binnenkort naar Brussel om na een kijkje in de ‘couture-keuken’, samen met Vermeulen een nieuwe outfit uit te kiezen. Bovendien sturen we het winnende ontwerp door naar koningin Máxima.

Wie weet raakt zij erdoor geïnspireerd...

108

109

hofnieuws

tekst RICK EVERS

OP DE

KNIEËN Deense

BEMOEIENIS

110

Veertig jaar nadat Spanje weer een koninkrijk was geworden, hield koning ­Felipe VI een toespraak in het Europees Parlement. Zijn vader ging hem al tweemaal voor, Juan Carlos sprak er voor het eerst toen Spanje tot de EU toetrad, nu dertig jaar geleden. Afgelopen april, tijdens zijn kennismakingstoer, nam Felipe de uitnodiging van EU-voorzitter Schulz aan om de plenaire ­vergadering in Straatsburg eens toe te spreken.

FO TO ’S A N P, EU RO P EES PA RL EME N T, H H , MP E

Behalve een Deense prinses is Benedikte door haar huwelijk ook een prinses Zu Sayn-Wittgenstein-Berleburg en woont ze in het Duitse Slot Berleburg. In Duitsland legt ze daarom geregeld bezoeken af. Zo was ze in Kiel om de 350ste verjaardag van de universiteit te vieren. Gevaarlijk terrein: de uni is vernoemd naar h ­ ertog Christian-Albrecht van Sleeswijk-Holstein-Gottorp, die steeds in ­oorlog was met Denemarken, ondanks zijn huwelijk met een koningsdochter uit dat land. Uiteindelijk kwam het gebied, dat al eerder bij Denemarken hoorde, na zijn dood weer onder Deense kroon. Nog altijd is er in deze deelstaat een band met het meest zuidelijke Scandinavische land. De Deense school in Kiel kreeg daarom ook een bezoekje van de jongere zus van Margrethe.

TERUG NAAR EUROPA

Of hij ooit nog Chelsey Davey ten huwelijk zal vragen, blijft een raadsel.

Harry’s ex-vriendin was in elk geval wel weer te gast op zijn verjaarsfeestje. Maar op zijn knieën gaat prins Harry voor­ lopig alleen voor ernstig zieke, maar dappere kinderen tijdens de WellChild Awards. ‘Jullie zijn awesome’, zei de prins in zijn toespraak. Leuk detail: door zijn lieve benadering van de kinderen zien we Harry’s intiaal in zijn schoen­ zolen genageld staan.

Vriendschappelijk

BEZOEK

Vreemd genoeg slechts drie dagen van tevoren maakte het Brusselse paleis bekend dat president Erdogan van Turkije op staatsbezoek kwam. Zo’n bezoek is onder ­andere bedoeld om de onderlinge banden te verbeteren, en dat bleek met name voor de beveiligers van koning en president geen overbodige luxe. Die van koning Filip zijn eindverantwoordelijk voor de veiligheid van de gasten, maar Erdogans bodyguards vertrouwen daar niet op. Ze namen het heft meermaals in eigen hand en raakten om die reden zelfs slaags met hun Belgische collega’s. Dat de lijfwachten bovendien een deel van de Louizalaan afzetten – waar tal van luxeboetieken zoals Natan zijn gevestigd – omdat de presidentsvrouw wilde shoppen, droeg ook al niet bij aan de sfeer.

PRINSESSEN VOOR KINDEREN Prinses Mabel krijgt veel voor elkaar op het gebied van kindbruiden.

Prinses Viktória zet zich in als beschermvrouwe van Save The Children, de grootste onafhankelijke internationale kinderrechtenorganisatie.

Beide prinsessen sloegen de handen ineen tijdens een bijeenkomst over kindbruiden in Den Haag, georganiseerd door Save The Children.

‘Ik bewonder haar zeer!’, zei Viktória eerder in Vorsten over Mabel, toen zij net begon in haar functie. Maar nadoen is er niet bij. ‘Ik ben een heel ander type, dus ik moet mijn eigen weg vinden.’

k

KONINGINJOURNALIST

‘Elke dag neemt hij de polsslag op van dit land’, looft koningin Letizia radiojournalist Miguel Angel Dominguez in een toespraak. ‘Hij bericht zorgvuldig over wat er gebeurt, selecteert, rangschikt en maakt het begrijpelijker.’

Dominguez kreeg de jaarlijkse Luis Carandell prijs voor parlementaire journalistiek uit handen van de koningin.

Het is een prijs die Letizia tijdens háár journalistieke loopbaan bij nieuwszenders niet heeft mogen ontvangen.

111

DI NE REN op het paleis

Ontbijtkoek, een stukje vis of een taartje: tijdens ­officiële bezoeken willen prinsen of koninginnen in alle openbaarheid nog wel eens ­proeven van een aangeboden lekkernij. Wat in de paleizen op tafel komt, is een stuk minder bekend – al zijn in archieven wel menukaarten bewaard gebleven.

Maar sóms komen er toch gerechten naar ­buiten.

TEKST CARLIJN STRODIJK

112

In 1998 vierde toenmalig koningin Beatrix haar zestigste verjaardag, in aanwezigheid van familie en vrienden uit binnen- en buitenland. Uiteraard stond er een feestelijk diner op het programma, dat werd geserveerd op het Koninklijk Paleis Amsterdam. Op het menu stond een zeevruchtencocktail, gevolgd door gevulde parelhoenborst, gevogeltesaus, sperziebonen, worteltjes en gegratineerde aardappelen. Het diner werd afgesloten met een koffiemousse met ahornsiroop en koffie.

Dit menu kwam uit de koker van de koninklijke chef-kok, die verantwoordelijk is voor alles wat er ten paleize geserveerd wordt. Na overleg met de hofmaarschalk wordt elk menu vervolgens aan de vorst(in) voorgelegd. De goedkeuring van koningin Beatrix voor haar verjaardagsmenu kon niet voorkomen dat er veel commentaar kwam op het de gerechten: ‘geen culinair hoogstandje’ en zelfs ‘afschuwelijk’. Jaren later kreeg het diner dat Nelson Mandela kreeg voorgeschoteld tijdens een bezoek aan Nederland vergelijkbare reacties: ‘vrij eenvoudig menu’ was het commentaar op zalmmousse, lamsvlees en tiramisu toe.

Maar prinses Beatrix laat zich niet van de wijs brengen door negatieve commentaren. Toen zij er ooit op werd gewezen dat de kleur rood in bijna alle gerechten van een menu voorkwam en dat dat niet echt mooi was, was haar reactie volgens een van haar koks: ‘Wij hebben geen restaurant maar een huis.’

Persoonlijke culinaire voorkeuren vinden soms hun weg naar menukaarten van officiële diners. Zo is algemeen bekend dat koningin Máxima al van jongs af aan verzot is op pannenkoekjes met dulce de leche, een karamelpasta die geliefd is in heel Latijns-Amerika. Voor dulce de leche was een hoofdrol ingeruimd tijdens een diner op 26 januari 2002, enkele dagen voor haar huwelijk: ‘een creatie met verschillende soorten dulces de leche.’ Koningin Máxima laat overigens bijna altijd haar toetjes staan, maar of ze dat die avond ook heeft gedaan, is niet bekend.

Wist u dat... ... het Nederlandse koningspaar weinig kookt? Koning Willem-Alexander: ‘We warmen op: lang leve de magnetron!’ ... koning Filip van België graag asperges, aspergesoep met garnalen, een stuk wild en zalmtartaar eet? Ook tiramisu en panna cotta (met vruchten) vindt hij heerlijk. ... Filip zelf ook wel eens in de keuken staat? Hij maakt graag pasta met tomatensaus. ... Willem-Alexander en Máxima vaak koken tijdens skivakanties? ‘Voor de meeste mensen is het fijn om in de vakantie niet te hoeven koken. Bij ons is het andersom. Wij duiken na het skiën de supermarkt in en daarna gaan we heerlijk koken’, aldus de koning. ... prins Philip van het Verenigd Koninkrijk graag een ei bakt? ... prinses Wilhelmina gek was op warme chocolademelk en stevige havermoutpap? ... koningin Máxima chocolade erg lekker vindt? ... koningin Letizia van Spanje veel groenten en fruit eet? ... prins Charles zijn eitjes precies vier minuten gekookt wil hebben? ... er op de ontbijttafel van koningin Elizabeth en prins Philip gewoon Tupperwaredoosjes staan? ... prinses Laurentien geniet van crêpes suzette met suiker? ... prins Félix en prinses Claire van Luxemburg hun eigen wijn verbouwen? ... een van de favoriete gerechten van koningin Juliana linguine met venusschelpen was? Maar dat ze absoluut niet van paling hield? ... prins Charles biologisch eten aan het hof introduceerde? ... prins Constantijn dol is op Italiaans eten? ... prins Bernhard graag roze champagne dronk en van kaviaar hield? ... prins Bernhard graag gerechten at die bereid waren met wild dat hij zelf had geschoten? ... koningin Elizabeth II niet van aardappels houdt? ... prins Maurits crème brûlée heerlijk vindt? ... de Noorse kroonprins Haakon en kroonprinses Mette-Marit van eten houden dat ­gemaakt is boven een vuurtje in de buitenlucht? ... koningin Rania van Jordanië couscous erg lekker vindt, soms zelfs als ontbijt? ... prinses Beatrix van sushi houdt en dit weleens thuis laat bezorgen? ... sachertorte een favoriete taart van prinses Beatrix is? ... koning Willem-Alexander onlangs bij Herberg Onder de Linden in Aduard ossenstaart en ossenhaas, gevolgd door Williamsperen met vlierbessen heeft gegeten?

114

Rijstpudding van koningin Margrethe Voor circa 8 personen

laat 10 minuten staan. Roer de

In Scandinavische landen staat

suiker er dan doorheen en laat goed

met Kerstmis vaak rijstpudding

­afkoelen. (Eventueel een nacht in de

op het menu, geserveerd met warme kersen­saus. Ook bij koningin Margrethe.

koelkast.) Haal het vanillestokje eruit en doe de rijst in een grote kom. Hak de ­amandelen, maar houd er een achter. Snijd het tweede

Ingrediënten voor de pudding:

­vanillestokje in de lengte door, en schraap met het

2 vanillestokjes • 300 gram puddingrijst • 1,6 liter volle

puntje van een mes de zaadjes eruit. Voeg dit toe

melk • 2 theelepels zout • 2 eetlepels basterdsuiker •

aan de rijst. Klop de room in een kom totdat er zachte

150 gram geblancheerde amandelen • 500 ml slagroom Ingrediënten voor de kersensaus:

pieken op verschijnen. Roer circa driekwart van de room goed door de rijst. Schep dan het vierde kwart er losjes

700 gram ontpitte kersen • 150 gram basterdsuiker

doorheen. Voeg de gehakte amandelen toe. Duw de hele

• 1 vanillestokje • 3 eetlepels maïzena

amandel in de pudding, en bedek goed. Wie de amandel in zijn/haar portie vindt, krijgt een cadeautje.

Bereidingswijze pudding:

Snijd een van de vanillestokjes in de lengte door, maar net niet helemaal. Breng 300 ml water aan de kook in een grote en wat zwaardere sauspan. Voeg de rijst toe en kook 2

Bereidingswijze kersensaus:

Mix de kersen, suiker en het vanillestokje samen met 500 ml water in een sauspan. Breng aan de kook. Zet het vuur ­lager, en laat een kwartier pruttelen. Meng de maïzena

minuten. Blijf goed roeren. Voeg de melk en het g ­ espleten

in een k­ ommetje met 3 eetlepels water. Voeg langzaam bij

vanillestokje toe, en roer tot het weer kookt. Dek af en laat

de k­ ersen, tot het mengsel dikker wordt. Blijf goed ­roeren.

circa 25 minuten zachtjes koken tot de rijst gaar is. Roer

Voeg naar smaak eventueel nog wat extra ­suiker toe.

af en toe door, zodat het niet aanbrandt. Haal de pan

Serveer de rijstpudding met daaroverheen de warme

van het vuur en voeg het zout toe. Dek het weer af en

kersensaus.

Sticky toffee pudding van hertogin Catherine Voor 6-8 personen

De Hertogin van Cambridge houdt van hartig – paté op g ­ etoaste brioche, linguine met wilde paddenstoelen – maar is ook dol op zoet.

Haar favoriete toetje is de typisch Engelse sticky toffee pudding.

Voor de cake:

175 gram ontpitte en fijngehakte dadels • 200 ml kokend water • 1 theelepel b ­ aking soda • 55 gram boter • 100 gram fijne tafelsuiker • 2 eieren • 150 gram zelfrijzend bakmeel Voor de saus:

150 gram boter • 300 gram donkerbruine basterdsuiker • 1 theelepel • vanille-extract • 150 ml slagroom Bereidingswijze cake:

Verwarm de oven voor op 180 graden. Doe de dadels, baking soda en kokend water in een kommetje en mix dit goed. Laat ongeveer 10 minuten staan. Doe de boter en fijne ­suiker in een keukenmachine, en mix het totdat het lekker licht en fluffy is. Voeg vervolgens een voor een de eieren toe en mix goed. Voeg vervolgens beetje bij beetje het meel toe. ingevette schaal van circa 21 x 21 cm en bak circa 35 minuten. Controleer of de cake gaar is door er een satéprikker in te prikken. Wanneer deze droog blijft, is de cake gaar. Een paar minuten laten afkoelen in de schaal en in porties snijden.

Bereidingswijze saus:

Smelt de boter op middelhoog vuur in een pannetje met dikke bodem. Voeg de bruine suiker, het vanille-extract en de room toe en laat 5 minuten zachtjes ­koken. Roer af en toe. De saus zal er in het begin nog wat dun uitzien, maar zal als je het even laat staan wordt het al snel dikker.

Serveer de cake met de warme saus eroverheen gegoten, even­ tueel met al dan niet opgeklopte ongezoete slagroom of een ­bolletje vanille-ijs!

116

FOTO’S ANP, GETTYIMAGES, HH, ISTOCK, MP, NA, PPE, SUNSHINE

Giet de stukjes dadel af en meng door het beslag. Doe vervolgens het beslag in een

En nu ­allemaal aanzitten aan het diner, s.v.p.

Boeuf stroganoff van prins Claus Voor 4-6 personen

‘Koken vind ik een heerlijke bezigheid.

Ik kan een heel goede boeuf stroganoff maken en een heel goede uiensoep’, vertelde prins Claus ooit. Volgens zijn zonen hield hun vader erg van koken, in tegenstelling tot hun moeder.

Ingrediënten:

1 kilo kogelbiefstuk of biefstuk van de haas • zout • ­pimentpoeder • 100 gram boter • 30 gram bloem • circa 250 ml warme vleesbouillon • 2 eetlepels crème fraîche • 2 theelepels Dijon mosterd Bereidingswijze:

Snijd de biefstuk in blokjes. Bestrooi met zout en piment­ poeder. Smelt voor de roux 30 gram boter in een saus­ pannetje. Voeg al roerend de bloem toe, en laat het ­geheel een paar minuten zachtjes pruttelen. Giet zo veel bouillon erbij als nodig voor een dikke saus. ­Gebruik een garde om een gladde saus te kloppen. Meng de crème fraîche en de mosterd erdoor. Voeg eventueel naar smaak nog wat zout en peper toe. Verhit de rest van de boter in een koekenpan, en bak de biefstuk snel aan alle kanten, houd de saus warm. Serveer het vlees naast de saus, of door elkaar.

117

ELKE DAG ORANJE BESTEL NU! INCLUSIEF GRATIS VERZENDING

€13,99 €7,50 ORANJE AGENDA 2016 VORSTEN KALENDER 2016

Met de Vorsten Kalender heeft u alle verjaardagen van de Oranjes overzichtelijk op een rij, en geniet u elke maand van een mooie foto van het koninklijk gezin of hun familieleden.

Elke week een foto van de Oranjes of een koninklijke familie uit het buitenland, ruimte voor afspraken, notities en adresgegevens, internationale koninklijke verjaardagen en Nederlandse feestdagen: dat is de Oranje Agenda 2016.

GA NAAR VORSTEN.NL/2016 OF BEL 085 888 5602 Deze aanbieding is geldig tot 1 maart 2016 en zolang de voorraad strekt. Uw bestelling wordt binnen vijf werkdagen na betaling geleverd. U kunt uw bestelling binnen 14 dagen retourneren.

Ondertussen Paul Rem is kunsthistoricus en conservator van Paleis Het Loo in Apeldoorn. In die hoedanigheid stuit hij regelmatig op bijzondere verhalen.

Bovendien is hij soms aanwezig als koninklijke gasten het museumpaleis bezoeken.

In Vorsten deelt hij zijn ervaringen en zijn kennis.

ten paleize...

Lui-lekker-Loo Dat de Veluwe een uitgestrekt bosrijk natuurgebied is, waar je heerlijk kunt wandelen, fietsen en pannenkoeken eten, dat wisten de Oranjes al lang geleden. Van dat fietsen ben ik niet zo zeker, maar de Veluwe staat voor ontspanning.

‘Lui-lekker-Loo’ noemde koningin Wilhelmina haar favoriete zomerverblijf in Gelderland. Het was niet voor niets dat prins Willem III, een hartstochtelijk jager, regelmatig naar dit zeer dunbevolkte gebied reed om zich te ontspannen. En in elk geval het formele hofleven in Den Haag te ontvluchten. Dat had hij van zijn vader. De jonggestorven prins Willem II jaagde veel vanuit zijn hof te Dieren nabij Arnhem, in de Veluwezoom. Maar Willem III wilde ook wel eens zelf iets bouwen en dat werd Paleis Het Loo. Toen hij een paar jaar na de bouw van zijn jachtpaleis koning van Engeland werd (zijn echtgenote Mary II werd koningin), liet hij Het Loo vergroten en verfraaien en de tuinen verdubbelen. Het Loo werd vanaf dat moment het meest vorstelijke buitenverblijf van de Oranjes na hem.

Zoals prins Willem V. Bouwheer koning-stadhouder Willem III

was kinderloos gestorven. Prins Willem IV streek af en toe neer in zijn Veluwse Oranje-paleis, maar Het Loo beleefde een ware opleving in de tijd van prins Willem V en zijn Pruisische echtgenote prinses Wilhelmina. In 1765 was hij er tijdens de zomermaanden. Een van de heren uit zijn gevolg hield die zomer een dagboekje bij. De jonge – nog ongetrouwde – prins bleek niet af te wijken van een programma dat vrijwel dagelijks werd herhaald. Steeds weer begon de dag met het schieten op doelwitten in de omgeving van het paleis, gevolgd door een wandeling door de tuinen met enkele heren, onder wie de Hertog van York of de Prins van Weilburg. In de omgeving waar oranjeboompjes waren neergezet, dronk de prins zijn dagelijkse glas water.

Hoe moeten wij dit voor ons zien? Was het water in de barokke fonteinen zo helder dat de prins dacht dat het om bronwater ging? Kreeg hij een zilveren beker aan­ gereikt van een lakei? Of schepte hij zelf water uit een fonteinbassin, met het gevaar dat hij zijn gepoederde pruik zou verliezen? Op regenachtige dagen hoefde hij

119

zich daarover in elk geval geen zorgen te maken, want dan werd een beker water naar zijn kamer gebracht. Na het biljardspel ­verleende de prins audiënties aan deputaties van steden en aan aanzienlijke particulieren uit het gewest. In de ­middag was er vaak een valkenjacht. Halverwege de middag ging de prins aan tafel. Daarna, maar ook wel ’s avonds, was er tijd voor een concert, of een toneel­ uitvoering door de heren uit het gevolg. Zij voerden ­pantomimes en maskerades op. Opera’s werden opgevoerd in het ‘theater’, zoals de oranjerie in de oostelijke vleugel van Het Loo toen maar werd genoemd.

Na zijn huwelijk in 1767 namen de vrolijke feestelijkheden alleen maar toe. Al bij hun eerste aankomst op Het Loo als man en vrouw werd het ‘Lusthuis zelve voortreflyk verlicht door een fraei Vuurwerk’, aldus de berichtgeving in de Nieuwe Nederlandsche Jaerboeken van oktober 1767. Ook tijdens hun huwelijk bleek de ruime zaal van de oranjerie een ideale privéschouwburg. Zoals op

120

7 augustus 1777, de verjaardag van de prinses. De oranjeriezaal was prachtig verlicht en hofpersoneel speelde stukken van de Franse schrijver Molière.

Op andere feesten in augustus van dat jaar speelde het prinselijk paar zelf ook mee.

Toneelspelen had koningin Juliana dus niet van een vreemde. Ook in dit geval viel de appel niet ver van de oranjeboom. Een paar jaar later, in 1780, werd het ­oudste zoontje van de stadhouder acht jaar en ook zijn verjaardag werd op Het Loo gevierd. Het prinsje kreeg een galadiner aangeboden in de Galerij in het paleis.

Een groot orkest begeleidde de feestelijkheden, die misschien niet zo op de jeugd van de prins waren ­afge­stemd. Maar het ging nu eenmaal wel om de jonge erfstadhouder, al kon niemand toen vermoeden dat dit ventje later, na lange tijd van ballingschap, naar Het Loo zou terugkeren als koning Willem I. Water drinken uit de barokke fonteinen kon toen niet meer, de pruikentijd was definitief voorbij.

•

FO TO ’S PA LE I S H ET L OO , HE S M ER G, TO M H A A RT S E N

Boven: wijnglas met portret van ­ illem V. Rechtsboven: prent met de W tuin van Paleis Het Loo, vierde kwart 18de eeuw. Rechts: de Venus­fontein met zicht op de Colonnade.

Willem V, de laatste stad足 houder en vader van de eerste Oranje-koning, Willem I, wist zichzelf op Het Loo uitstekend te vermaken

Prins Willem V, geschilderd door Benjamin Samuel 足Bolomey in 1768.

121

122

Lente BABY voor Carl Philip & Sofia

Al voor haar huwelijk met prins Carl Philip laat Sofia zien hart voor kinderen te hebben. Ook nu ze prinses is, blijft Sofia zich inzetten voor het welzijn van de jongste generatie – en daartoe kan ze binnenkort haar eigen prinsje of prinsesje rekenen. TEKST RICK EVERS 123

K

Koning Carl XVI Gustaf en koningin Silvia krijgen het druk. Kroonprinses ­Victoria verwacht in maart haar tweede kind; zo’n maand later is de verwachting dat ook prins Carl Philip en prinses Sofia gezinsuitbreiding krijgen – kleinkind nummer vijf voor het Zweedse koningspaar. Op 15 oktober werd bekend dat hun enige schoondochter in verwachting is. ‘We zijn zo gelukkig en verheugd’, laat het trotse paar weten, ‘we kijken er erg naar uit’. Maar voorlopig blijft de agenda ongewijzigd, Carl Philip en Sofia gaan door met hun werkzaamheden in dienst van het koninkrijk.

Afgelopen 13 juni trouwden de twee en sindsdien heeft Sofia haar eerste stappen als prinses gezet. Zo gaf ze in Zuid-Afrika een (eerste) toespraak tijdens Global Child Forum, een gepassioneerde speech over hoe we het verschil kunnen ­maken in de vluchtelingencrisis. Voor haar huwelijk zette Sofia zich met haar eigen Project Playground al in voor kinderen in Afrika, nu – als prinses – heeft ze de organisatie verlaten maar blijft ze kinderen een steuntje in de rug geven.

Dat komt ook naar voren tijdens bezoeken in eigen land. Haar première beleeft ze in Värmland, waarvan Carl Philip de Hertog is. Daarna is háár regio aan de beurt: het prinselijk paar brengt een tweedaags bezoek aan Dalarna. Het is voor het eerst sinds haar huwelijk, sinds haar leven veranderde, dat de prinses terugkeert naar de regio waar ze als Sofia Hellqvist opgegroeid is.

Boven: bij de ­Sami in de bergen van de provincie ­Dalarna, in ­Midden-Zweden.

Links: er wordt flink doorgestapt.

Rechts: het paar straalt ­tijdens hun ­tweedaags ­bezoek aan ­Dalarna.

Het is voor Sofia een trip terug in de tijd en dat roept zichtbaar emoties op.

‘Het voelt fantastisch’, vertelt Sofia als ze poseert voor de pers, ‘oh, en dit is dus mijn man’, grapt ze. In Borlänge ontmoet het koppel in het asielzoekerscentrum kinderen die naar Zweden zijn gevlucht. Moeiteloos weet ze te schakelen tussen formele besprekingen en informeel contact met kinderen. Met hen spelen de prins en prinses kiekeboe en maken muziek, tot er driftig naar horloges wordt gekeken omdat de tijd erop zit. Ze moeten verder, voor ontmoetingen met ­delegaties van bedrijven uit de regio.

En er wordt een bezoek gebracht aan de bergen van Dalarna, en gaan ze langs bij de oorspronkelijke bevolking van Scandinavië, de Sami. Natuurlijk ontbreekt een bezoek aan Álvdalen niet, een plaatsje met zo’n tweeduizend inwoners: de plek waar Sofia’s op zesjarige leeftijd kwam wonen. Daar wordt ze warm ­onthaald door haar voormalige dorpsgenoten. ‘Voor ons is het extra speciaal.

Ik denk dat het voor iedereen hier voelt alsof ze ónze prinses is’, zegt een woordvoerder van het plaatsje. Insiders verwachten over een klein halfjaar nog een koninklijk eerbetoon aan de regio. De nieuwe prins of prinses krijgt na de ­geboorte traditiegetrouw een hertogdom toegewezen. Het zou zomaar ­kunnen dat de kleine de nieuwste Hertog of Hertogin van Dalarna wordt.

125

Prinses Sofia speelt hierboven ­vrolijk k ­ iekeboe. Ze oogt heel ­ontspannen tijdens de ­t wee­daagse tournee in een haar­ vertrouwde omgeving.

Het is voor prinses Sofia een trip terug in

Boven: prins Carl Philip schudt handen tijdens hun bezoek aan ­Dalform AB, waar school- en ­kantoormeubilair wordt ­gemaakt.

Links: de prinses is op bezoek in een pakhuis, waar ook wordt ­geluncht.

FO TO ’ S RO YALP O RTR AI TS, R O YAL S B Y RO B I N , Z WEE D SE H O F

de tijd en dat roept zichtbaar emoties op

Redactie: We doen graag iets extra’s voor onze trouwe abonnees – veel leesplezier!

Deze pagina’s zijn voor u!

Hebt u een vraag aan de redactie?

Wilt u een compliment maken of hebt u juist een klacht? Mist u ­onderwerpen? Staat u op de foto met een prins(es)? Wij horen het graag!

Stuur uw bericht aan info@vorsten.nl of Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam. Of plaats een bericht op Facebook of Twitter.

Met vriendelijke groet, Emmy de Zeeuw-Unger Hoofddorp

De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen aan deze rubriek te redigeren en/of in te korten.

VOLG ONS OP... facebook.com/VorstenNL twitter.com/VorstenNL download gratis de app vorsten.nl

‘Halloween gets the best of us’, zet prins Bernhard op Facebook bij zijn foto met prinses Annette tijdens Halloween. ‘Weinig snoep gekregen zeker. Brrr’, reageert broer Pieter-Christiaan.

128

Eindelijk een leuke reportage van prinses Margriet met heel mooie foto’s. Aan haar wordt doorgaans minder aandacht besteed dan aan de andere leden van het ­Koninklijk Huis. Toch nog een woord van kritiek: ikzelf vond het jammer dat er naar verhouding veel a­ andacht werd besteed aan Indonesische vorsten op pagina 66 van nummer 12. Het lijkt mij dat deze oude verhalen niet thuishoren in een blad als Vorsten.

Ik vind de veelheid aan hedendaagse foto’s een van de grote pluspunten van dit blad.

Ik wil jullie allen alsnog bedanken voor de uitnodiging. De entree en de heerlijke tompouce.

Het was hartverwarmend. Leuk om eens van dichtbij mee te maken hoe zo’n fantastisch blad als Vorsten tot stand komt.

Met een allerhartelijkste groet, Karin Loontjens Redactie: Af en toe nodigen we lezers uit op de ­redactie, om te praten over Vorsten en om in het archief te duiken voor onze rubriek Uit de schatkamer van Vorsten. Altijd leuk om te zien welke foto’s en documenten onze gasten uit het archief halen. Uw inbreng is voor ons erg waardevol!

Wat een ontzettend mooi stuk over de vorstendommen van ­Indonesië in nummer 12. ­Persoonlijk lees ik vooral graag over historie en dan vooral als dit te maken heeft met buitenlandse koningshuizen. Erg interessant!

Ook wil ik nog even zeggen dat ­alles er elke keer weer top uitziet!

Hartelijke groet, Edwin Brentjens Redactie: Zo ziet u maar: smaken verschillen.

We proberen in elk nummer voor ieder wat wils te brengen door een mooie mix te maken van actuele reportages, achtergronden bij het nieuws en historische verhalen.

F O TO ’S G ET TY IM AG E S, I N STAG R AM

@

Wat een verrassing toen ik m’n naam las in ­Vorsten als winnares van de kroontjesabonnees.

Een paar dagen later werd het prachtige boek al bij me bezorgd. We zijn van huis uit opgevoed met liefde voor ons koningshuis. Onze nieuwe koning en koningin doen het ook erg goed. Ik hoop nog lang van Vorsten te mogen genieten.

Vriendelijke groeten, H. Haitsma-Ringnalda, Amstelveen

Kroontjesabonnees In elk nummer van Vorsten maken we de namen bekend van lezers die al jarenlang abonnee zijn en een vorstelijk geschenk van ons krijgen. Zij worden willekeurig geselecteerd.

Ik had een vraagje. Bij stukken/foto’s over prins Rainier III van Monaco kom ik regelmatig de afkorting ‘TSH’ tegen, maar ik kan niet vinden waar die afkorting voor staat. Kunnen jullie mij dit vertellen?

Dit is de zin waar ik ’m tegen kwam: ‘TSH Prince Rainier III & Princess Grace at the Royal Bullring of Seville’.

Groetjes, Nicole van Helvert

Het cadeau van dit nummer:

canvasdoek met de drie prinsesjes, t.w.v. € 55

Redactie: De afkorting TSH staat voor ‘Their Serene Highnesses’, oftewel Hunne Doorluchtige Hoogheden. Doorluchtige Hoogheid is de gebruikelijke aanspreektitel van Monegaskische royals. In het Nederlands is de afkorting HHDDHH (Hunne Doorluchtige Hoogheden), al zullen we dit alleen zien wanneer prins Albert zijn vorig jaar op Paleis Het Loo gedane belofte nakomt: samen met prinses Charlène op bezoek komen.

In Vorsten editie 10 bieden jullie het boek Sisi, Sprookje & werkelijkheid aan, maar wanneer ik wil bestellen zie ik dat het boek uitverkocht is. Ook in de winkel kan ik het nergens vinden.

Kunt u mij vertellen of het boek nog te koop aangeboden wordt?

Vriendelijke groeten, Emily Visser Redactie: Vanwege het grote succes van het boek was het helaas uitverkocht. Maar we hebben goed nieuws: er komt ieder moment een derde druk aan!

Het boek zal dan weer te koop zijn via vorsten.nl/bestelsisi. Houd onze ­website in de gaten voor informatie!

Het canvasdoek is gespannen op een raam en meet 60 x 80 cm. Met het bijgeleverde ophangsysteem hangt u het doek eenvoudig aan de muur.

De Kroontjesabonnees die dit cadeau ontvangen:

• T.G. Batenburg-Hagen, Nunspeet • H. Stockmann, Rotterdam • C.M. v/d Waart, ’s-Gravenhage • M. Treffers, Sprang-Capelle • E. van Eck, Waarder

U ontvangt het canvasdoek zo spoedig mogelijk.

Vorsten is blij met de steun van trouwe abonnees en verloot daarom ieder ­nummer een mooi cadeau. U hoeft niets te doen, met de winnaars wordt contact opgenomen. Misschien bent u de volgende keer wel aan de beurt!

Iedere keer is er een ander cadeau.

129

colofon

ONZE FELICITATIES VOOR...

NOVEMBER

Donderdag | 19 Pieter van Vollenhoven (2008)

HOOFDREDACTEUR

Justine Marcella

Zaterdag | 28 Emma van Vollenhoven (2006)

ART DIRECTOR

Janneke Niezen

DECEMBER

Maandag | 7 Prinses Catharina-Amalia (2003)

EINDREDACTIE

Patricia van Driel, Jan Willem Papo, Désirée Raemaekers REDACTIE

Sonja Breure, Rick Evers, Carlijn Strodijk VORMGEVING

Christiane de Jong (beeldbewerking), Ursula Hopson

VOLGEND NUMMER

MEDEWERKERS

Martijn Akkerman, Pieter Appel, Eefje Claassen, Josine Droogendijk, Hans Jacobs, Pieter Klein Beernink, Paul Rem UITGEVER

Rob Koghee

KONINGIN MATHILDE LAAT MOEDERHART SPREKEN

FOTOGRAFEN

Frank van Beek, Hendrik Jan van Beek, Patrick van Katwijk, Albert Nieboer, Bernard Rübsamen, Robin Utrecht, Albert van der Werf, Hélène Wiesenhaan e.a.

MARKETING

Sonja Breure (ass.), Pim Osterhaus

Voor Unicef naar Ethiopië RONDREIS VAN TWAALF DAGEN

Charles & Camilla Down Under LIEFDE VOOR VINTAGE

Prinses Anne & mode

STAGIAIRE

Stella Verstegen

OFFICIEEL BEZOEK

ADVERTEREN

Value Zipper: 020-2150 463 info@valuezipper.nl ­

Koningspaar naar Europees Parlement

Voorbereiding op voorzitterschap EU

DRUK

Corelio Printing

... en nog veel meer

KLANTENSERVICE Voor vragen over uw abonnement, zoals opzeggen, bezorgen, betaling, adreswijzigingen, en over welkomstgeschenken en artikelen, stuur een e-mail aan klantenservice@vorsten.nl, of bel met 085-888 56 02 (ma t/m vr 9.00-17.00 uur).

Vorsten 1: donderdag 17 december bij abonnees, vrijdag 18 december in de winkel

Vanwege actuele gebeurtenissen kunnen aangekondigde artikelen komen te vervallen.

Abonnee worden?

Mis Vorsten nooit meer: neem nu een abonnement!

Kijk op pagina 67 voor een vorstelijke aanbieding.

FO TO ’S A N P, G ETT YIM A G ES, H H , S TEL LA PI C TU R ES

INHOUD VORSTEN Hebt u vragen over de inhoud van Vorsten? Stuur een e-mail aan info@vorsten.nl Geen internet? Dan kunt u bellen met 020-2105 420.

Of schrijf naar Redactie Vorsten, Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam.

De redactie heeft zich ingespannen rechthebbenden van alle afbeeldingen te achterhalen. Mocht u menen dat wij onterecht afbeeldingen hebben gebruikt, dan verzoeken wij u contact op te nemen met de redactie.

Wist u dat Vorsten u op de hoogte houdt van het laatste koninklijke nieuws via Facebook, Twitter, vorsten.nl en de Vorsten-app? facebook.com/VorstenNL

twitter.com/VorstenNL

vorsten.nl

download de app

Carl XVI Gustaf

EXCLUSIEF INTERVIEW Over dineren op zijn paleis

Herfst

Het gezin van prinses Beatrix maakt een herfstwandeling rondom Kasteel Drakensteyn, medio jaren zeventig.

Van links naar rechts: prins Constantijn, prinses Beatrix, prins Friso, prins Claus en koning Willem-Alexander.Â

F O TO A N P