42
pitch Goede ideeen die kunnen groeien Voorstel voor vernieuwing Vernieuwende Geen beter ideevoorstellen dan mijn idee graag
tekst rob stallinga beeld frank ruiter
Greppels voor groen Peter Westerveld (60) van de Naga Foundation is een man met een missie. Hij wil de verwoestijning van Afrika stoppen met het graven van geulen. Regenwater wordt vastgehouden en het groen komt vanzelf terug. Gunstig ‘bij-effect’ is dat de klimaatverandering wordt afgeremd. De eerste projecten stemmen optimistisch.
‘Sommige mensen noemen mij een kunstenaar, maar hier voor me op de grond ligt mijn wereld. Het zijn landkaarten van de dorre gebieden van Marokko tot aan Oman, van de ene kant van Afrika naar de andere. De stippen op de kaarten zijn de plekken waar infiltratie-units moeten komen. De bedoeling is om daarmee de vegetatie, die door ontbossing is verdwenen, weer terug te krijgen. Overal waar honderd millimeter of meer regen valt, kan ik zorgen voor drinkwater en groen. De opzet is even eenvoudig als effectief. Regen water wordt opgevangen in zogenoemde contour trenches; geulen van vier meter breed, een meter diep en 150 meter lang met aan beide kanten een wal van vijftig meter lang. Deze geulen worden op hellingen aangelegd, op veertig meter afstand van elkaar. Afstromend regenwater wordt in de geulen opgevangen en sijpelt de grond in. In plaats van dat het regenwater de laatste aanwezige vegetatie wegspoelt en snel verdampt, vormt het een ondergrondse stroom. Dat levert drinkwater op en brengt de vegetatie terug. Daar hoef je niets voor te doen. Het gaat helemaal vanzelf. Omdat je in elke grond wel organisch materiaal vindt, groeien er na één jaar al grassen en na vier jaar struiken en boompjes. Aan een bulldozer heb je genoeg. Voor een oppervlakte van één vierkante kilometer is zo’n negentigduizend euro nodig. Maak je meer of grotere units, dan gaat de prijs per eenheid drama-
tisch naar beneden. In Mali is onlangs een unit met contour trenches gegraven. Daar zijn ze in een jaar van één zak gerst naar drie zakken gegaan. En dan te bedenken dat de bewoners van dat gebied van plan waren weg te trekken. Ze hadden te veel last van droogte en overstromingen. Waar geklaagd wordt over droogte, vind je ook de diepste erosiegeulen. Het regenwater stroomt niet meer de grond in, daarvoor is de toplaag te ondoordringbaar geworden, maar stroomt weg en spoelt daarbij alles met zich mee. Ik kom oorspronkelijk uit Tanzania. Mijn vader had daar een sisalplantage. Later zijn we naar toenmalig Belgisch Kongo verhuisd. Daar liep ik elke dag door het oerwoud naar school en weer terug. Sindsdien heb ik een fascinatie voor vegetatie, hoe het groeit en bloeit. Later in Nederland heb ik op een blauwe maandag de kunstacademie bezocht om snel weer terug te gaan naar Afrika. Ik heb jarenlang safari’s georganiseerd in het uitgestrekte gebied rond Lake Victoria. De relatie tussen planten, klimaat, dieren en de mens ken ik dus uit de praktijk. Zo kwam ik op het idee van contour trenching. Door te kijken en te kijken en te kijken. Ik heb er niet voor gestudeerd. Ik heb alleen een rijbewijs en een zwemdiploma. In 1998 werd de eerste contour trench gegraven. Inmiddels liggen er trenches in Kenia, Tanzania, Rwanda, Mali en Vietnam. In allemaal verschillende
43
pitch 44
‘ Geef Somalische vluchtelingen in Kenia geen eten maar land dat weer groen is gemaakt’
soorten grond. Het is geen experiment meer. Ik heb studenten van de TU Delft begeleid op een aantal projecten. Zij hebben de dramatische verandering gezien. Op grond die even kaal en hard was als de betonnen vloer in mijn atelier, ontwikkelde zich na een paar jaar al vegetatie van een paar meter hoog. Toen ik de eerste unit maakte in Kenia, bij de Kilimanjaro, kwamen de olifanten meteen langs en gingen op de randen zitten om zo het water in te glijden. Toen ik weg ging, waren de trenches niet langer meer rechthoekig. Ik heb het zo gelaten. Als je gaat repareren, ga je een strijd aan die je altijd zult verliezen. Van de trenches is nu niets meer over. De vegetatie heeft het helemaal overgenomen. Prima. Is de vegetatie terug, dan is het probleem opgelost en zijn de geulen niet meer nodig. Ik wil laten zien hoe je semi-woestijn weer productief kunt maken. Het moet leiden tot een netwerk van units in noordelijk Afrika dat de stormen pacificeert, de temperatuur doet zakken en de regenval bevordert, zodat de klimaatbalans zich kan herstellen. Dat is geen droom maar bittere noodzaak. De belangrijkste factor die de klimaatverandering in de hand werkt, is ontbossing. Als we dat proces niet terugdringen, hebben we niet lang meer. Weerkundigen maken zich grote zorgen en dat is terecht. De oplossing is goed betaalbaar. Om de woestijnvorming en klimaatverandering tegen te gaan, heb je niet meer geld nodig dan voor het redden van de Belgische bank Dexia. Onderwijl is het potentieel van vergroening enorm. Saoedi-Arabië zou de graanschuur van Europa of Azië kunnen worden. Kenia kan genoeg land ontwikkelen om de Arabische wereld van vlees te voorzien. In Kenia heb ik begin vorig jaar samen met Massai 120 hectare “gecontourtrencht” en beplant met jatropha. Van de zaden kun je gemakkelijk biodiesel maken. Omhakken van de boom is niet nodig. De wortels gaan horizontaal en verticaal, dus ideaal om erosie tegen te gaan. Na het zaaien is er eerst een kort regenseizoen overheen gegaan en daarna kwam de grote droogte. Eenderde van alle dieren is daarbij overleden, maar een groot deel van de bomen heeft het wel overleeft.
We gaan binnenkort in Burkina Faso een groot project beginnen. Voor katoen en biodiesel. Het wordt betaald door Nederlandse privé-investeerders. In eerste instantie zetten ze het op als een ontwikkelingsproject. Uiteindelijk hopen ze er ook aan te verdienen. Wat is er leuker voor een investeerder dan geld steken in een gebied dat hij weer groen kan maken en dat nog iets oplevert ook. Ik geloof niet in hulpgeld Ik leef er zelf ook niet van. Geef een man geen vis, maar een hengel. Oftewel, geef de Somalische vluchtelingen in Kenia geen eten maar een stuk land dat weer groen is gemaakt. Je lost daarmee niet alleen het vluchtelingenprobleem op, je helpt ook mee het plaatselijke klimaat weer onder controle te brengen.’ De Naga Foundation zegt geen nee tegen geld van donoren, maar we zijn het er allemaal over eens dat we uiteindelijk van hulpgeld af willen. Met het groen maken van Afrika valt ook veel te verdienen. Zelf onderhoud ik niet de contacten met investeerders. Dat deed mijn vrouw altijd. Maar 3,5 jaar geleden is zij overleden. Mijn neef Fried-Jan Unger is gekomen en hij heeft Dennis Karpes erbij gehaald. Samen hebben wij de Naga Foundation opgericht. Karpes (42), bedenker van Dance4Life, verzorgt nu de communicatie: ‘De stichting doet goed, maar met de bedoeling er geld mee te verdienen dat voor het Naga-deel weer in uitbreiding van bestaande of in nieuwe projecten wordt geïnvesteerd. Is land weer vruchtbaar, dan willen we op een duurzame manier producten gaan verbouwen. Alles in samenwerking met de lokale gemeenschap, want de Naga Foundation heeft geen zendingsdrang. De projecten worden gemonitord en geëvalueerd, zodat de kennis goed gedocumenteerd wordt met het oog op de uitbreiding van de werkzaamheden. Wetenschappelijke onderbouwing is noodzakelijk om grote investeerders, zoals de Wereldbank en de FAO, over de streep trekken. Twee familiestichtingen investeren in ons. De Cofra Foundation is daar één van. Die denkt ver vooruit. Ik heb met Dance4Life een enorme beweging opgezet. Dit wordt nog véél groter. Hier zit de wereld op te wachten. De wereld schreeuwt om actie.’