16 minute read
K. VANDENBROEKE, Waregem van plattelandsdorp tot regionaal
LAMS JOSEPH - 1 fusique
Advertisement
Schoenmaker, geboren te Tielt op 9 december 1765. Hij huwde te Tielt op 7 juni 1791 met Isabelle Theresia LEMERCIER uit Deinze. In 1815 woonde het echtpaar in de Ieperstraat.
LEMAIEUR PHILIPPUS JOANNES - 1 fusique 2 sakpistolen
Landmeter afkomstig van Wakken. Hij volgde de Latijnse school te Tielt in de periode 1751-1758. Hij ontving in 1788 zes ponden 6 schellingen en 8 deniers over het maecken vande caerten figurative van d ’omliggende prochien kercken ter cause het erigeren van een tribunal. Hij was in 1799 (van 18 maart tot 21 juli) president van de municipale raad en later gemeenteraadslid. Hij overleed in de Kortrijkstraat te Tielt op 15 mei 1807, ongehuwd.
LOONTGENS CONSTANTIJN - 1 fusique
Niet geïdentificeerd.
NAERT FRANS- 1 fusique
Niet geïdentificeerd.
PIFFEROEN PIETER JOSEPH - 1 fusique
Misschien zoon van Franciscus en afkomstig van Aarsele50. Te Tielt gehuwd op 29 november 1793 met Barbara DE MUYT. (onder voorbehoud). De kinderen van Joannes Pyferoen verkochten in de periode 1752-1754 huis en e r f ‘Het hantvat’ in de Ieperstraat.
50 Een andere Pieter Joseph Pifferoen was afkomstig van Ruiselede en huwde in 1771 met Anna Catharina Vandeweghe uit Ruiselede. Het gezin vertrok omstreeks 1786 uit Tielt naar Ruiselede.
RAPPARELIERE MAXIMILANNE (Coopman) - 5 pond buyspoeder en 150 schietloot
Geboren te Tielt op 27 december 1748 als zoon van Jan Frans en Petronella WALDERAVENS.
ROBYNS Balthazar- 1 fusique
Kapitaalkrachtige handelaar in stoffen, afkomstig van Galmaarden. Aldaar geboren op 13 juni 1738. Hij huwde achtereenvolgens Maria Augustina VAN BELLEM, Isabella GYSSELS uit Jabbeke en Catharina Joanna DERAET uit Gent. Zijn eerste vrouw, overleden op 30 januari 1775 werd te Tielt begraven met een dienst van zes lessen. Hij was in 1796 plaatsvervangend vrederechter en behoorde in 1812 tot de 100 hoogst belasten van Tielt. Hij overleed in de Kortrijkstraat te Tielt op 30 januari 1834.
ROELANT JOANNE (vidua Dheer) - 2 fusiquen
Weduwe van de Tieltse schatbewaarder Ignatius Roelant uit de periode 1771-177351.
ROELANTS PIETER (dheer) - 1 fusique
Kapitaalkrachtige zakenman te Tielt geboren op 13 juni 1736. Hij volgde de Latijnse school te Tielt in de periode 1747-1752 en huwde pas in 1784 met Theresia Dorothea HELLYN uit Eksaarde. Hij behoorde in de periode 1788-1794 tot het schepencollege en in 1812 tot de 100 hoogst belasten van Tielt. Hij overleed in de Hoogstraat op 10 september 1814.
THIENPONT (den brigadier) - 2 sakpistolen
Handelaar Jean Thienpont is afkomstig van Gent. Hij huwde in 1787 te Tielt met Maria VERZEELE uit Tielt. In zijn hoedanigheid van brigadier betaalde de stad hem in 1790 de som van 53 ponden 4 schellingen en 6 deniers voor levering van
51 L. AILL1ET, De Poortersboeken van Tielt. Afschrift 1745 en bijlage, deel III, VVF-Tielt, 1998 p. 102. Zie ook R. DEBBAUT, De greffiers en het gemeentearchief in Heemkundige king Bos en Beverveld 2009, nr. 42, p. 139-145.
sabels en toebehoren voor de vrijwilligers. In 1815 woonde hij in de Ieperstraat.
TIERTELEZ CAREL -1 fusique
Niet geïdentificeerd.
TIJTGAT CHAREL (dheer Le M(édecin) - 1 fusique 2 pistolen
Misschien te identificeren als student van de Latijnse school te Tielt van 1768 tot 1772, afkomstig uit Dentergem. Hij zetelde in het Tieltse schepencollege van 1785 tot 1794. ïn huwelijk met Maria Josina CORNELIS 52.
VANDENHEEDE PIETER AUGUSTIJN (dheer, bailliu der heerl. van tomme haeghe) - 1 fusique Niet geïdentificeerd.
VANDE SANDE CAREL - 1 fusique
Geboren te Tielt op 28 januari 1759 als zoon van burgemeester Pieter Augustijn Vande Sande. Hij volgde de Latijnse school te Tielt in de periode 1770-1777 en huwde met Carolina RABOUT uit Brugge. In 1794 verantwoordelijk voor het lossen van de wagens van de keizerlijke troepen.
VAN HECKE ALBERT - 2 pistolen
Handelaar afkomstig van Vinkt. Hij huwde in 1764 met Maria Anna COOPMAN uit Wielsbeke en kocht circa 1763 een huis met erf in de Brugstraat. Hij leverde in 1771 ijzerwerk en in 1790 schaliën voor het stadhuis. In 1815 bwoonde de weduwe huisnummer 4 in de Brugstraat.
VAN HEE JAN BAPTISTE - 1 fusique
52 Een andere naamgenoot was landbouwer Charles T., in 1779 te Tielt gehuwd met Petronella Caron uit Kanegem.
Geboren te Tielt op 4 december 1741 en in 1770 te Kanegem gehuwd met Anna Maria VERMEERSCH. In 1779 kocht hij huizen met erf in de Krommewal.
VAN RENTERGEM PIETER - 2fusiquen
Vermoedelijk geboren te Tielt op 29 juli 1742 (fs. Joseph) en in 1773 te Tielt gehuwd met Brigitta VANDAELE uit Tielt. Zij overleed reeds op 26 maart het jaar daarop en werd begraven C "3 met een dienst van zes lessen .
VAN STEENHUYZE JOANNES - 1 fusique
Onduidelijk of het Joannes betreft (fs. Martinus) die gehuwd was met Maria Josepha VAN ROOSBEKE ofwel Joannes uit Oostrozebeke (fs. Joseph) die in 1772 te Ruiselede gehuwd was met Maria Catharina DEVOS, waarvan 3 kinderen te Tielt geboren in de periode 1785-1790.
VAN WAMBEKE JACOBUS
Hij werd als eerste op de lijst vermeld met de volgende beschrijving: Jacobus van wambeke Coopman in fusiquen binnen de Stede van thielt decladeert te sijnen huyze t'hebben Eerst 150 Ib buyspoeder, drije hondert pond schiedlood (= 300 Ib), 16 nieuwe fusiquen (= 16 fusiquen), 12 Coppelen sak pistolen (= 24 sak pistolen). Hij werd te Ruiselede geboren op 13.10.1731 als zoon van Livinus en Petronella Vanhasche. Twee jaar vóór zijn dood kocht hij een huis met erf in de Ieperstraat en overleed te Tielt op 30 oktober 1794.
VAN ZANTVOORDE ALBERT (Den heer Advocaet, Bailliu der leenhove van gruythuyze) - 2 fusiquen 1 sakpistole
Kapitaalkrachtige en invloedrijke Tieltenaar, geboren op 20 september 1735 als zoon van Maxmilianus Constantinus en 53
53 Een andere naamgenoot Petrus V.R. (fs. Jacob) werd geboren te Tielt op 20 augustus 1735. Hij huwde in 1759 te Dentergem met Brigitta Vandenabeele. Hij overleed te Tielt op 9 augustus 1794.
Judoca Francisca De Jonckheere. Hij volgde de Latijnse school te Tielt in de periode 1746-1751 en huwde in 1771 met Maria Anna OOSTERLINCK uit Tielt. Vóór de Franse Revolutie zetelde hij in het schepencollege en was ook baljuw van de uitgestrekte heerlijkheid Gruuthuyse. Hij behoorde in 1804 tot de hoogst belasten van de stad en het kanton Tielt. Hij overleed in de Hoogstraat op 9 juli 1821.
Kapitaalkrachtige en invloedrijke Tieltenaar, geboren op 2 februari 1727. Hij was de broer van voomoemde Albert en volgde ook de Latijnse school in de periode 1737-1743 en 1746- 1747. Gewezen schout en schepen in de periode 1761-1764. Hij kocht een huis met erf in de Sint-Jansstraat (in 1765) en een ander in de Hoogstraat (in 1778). Hij behoorde in 1812 tot de hoogst belasten van Tielt en stierf op 28 oktober van datzelfde jaar in de Nieuwstraat.
VAN ZANTVOORDE, VRAE1W ROSA (vidua van Don Constantin de Caigny) - 1 fusique 2 pistolen
Zij was geboren te Tielt op 6 september 1728 als dochter van Maximiliaen en huwde in 1753 te Tielt met de vooraanstaande heer Constantin DE CAIGNY (fs. dheer Jacques). Hijzelf was in krijgsdienst van de Spaanse koning en beleefde van 1735 tot 1748 veldslagen in Italië, Portugal en Afrika. Haar man overleed te Tielt op 4 januari 1776 en zij op 18 februari 179654.
VAN ZELE JAN BAPTISTE - 1 fusique
Niet geïdentificeerd.
VAN ZIELEGHEM PETRUS - 1 fusique 2 pistolen
Landbouwer te Tielt geboren op 9 februari 1758 als zoon van Joseph en Marianne Loontjens. Hij volgde de Latijnse school te Tielt in de periode 1769-1775 en huwde in 1780 te Tielt met
54 R. VANNESTE, Stamboom van de familie De Caigny, Tielt, 2003, p. 44- 45.
Joanna Brigitta CROP. Hij was lid van de municipale raad in de periode 1796-1798. Hij overleed in zijn woning, Krommewal 9 op 12 januari 1801.
VERDUYN JACQUES (dheer) - 1 fusique
Handelaar, geboren te Tielt op 13 april 1741. Hij volgde de Latijnse school te Tielt in de periode 1752-1759 en huwde in 1768 te Tielt met Anna Maria VANDERSCHAEGHE uit Wingene. Zij overleed te Tielt in 1786, amper 49 jaar oud en werd begraven met een hoge dienst van 9 lessen. In 1791 en 1792 leverde hij olie en kaarsen voor de stadslantaams.
VERHELLEN JOANNES (officier) - 2fusiquen
In de 18de eeuw woonden enige tijd een viertal naamgenoten met dezelfde voornaam te Tielt: Joannes (fs. Joos) gehuwd met Joanna Bartselé; Joannes (fs. Joannes) gehuwd met Isabelle van Ryckeghem; Joannes (fs. Rogier) gehuwd met Brigitta Linclau en Joannes (fs. Pieter) gehuwd met Isabella Verheye. Alleen deze laatste verbleef in 1789 nog te Tielt. Hij was later bekend als schoenmaker en woonde in 1815 in de Ieperstraat, 68 jaar oud55. Eén van voomoemde vier, verkocht in de periode 1765-1770, herberg De Swaene in de Hoogstraat aan Jan Baptiste De Blaere.
VERSTRAETE JACOBUS (officier) - 1 fusique 1 sackpistol
Jacobus werd te Tielt geboren op 9 juli 1737 en huwde er in 1765 Anna Maria VANDEWALLE. Zij overleed reeds in 1775 en werd begraven met een dienst van zes lessen. Als officier hield hij zich, van toen af, met bedelaars en ge-vangenen bezig en met de opleiding van militairen. Ook had hij in 1785 alle volwassenen (communicanten) van Tielt-binnen en -buiten moeten registreren36. * 56
Met dank aan Jean Pierre Verhelle uit Koksijde die mij familiegegevens verstrekte. 56 F. HOLLEVOET, Stadsrekeningen Tielt: 1610-1794 o.c., p. 474, 487, 506 en 509.
VEYS JOSEPH (meester) - 1 fusique 2 pistolen
Meester-zilversmid uit Menen, eerst gehuwd met Anna Francisca RIJS en dan met Clara VERMANDELE. In 1783 werd hij te Tielt als poorter aanvaard en kocht een duur huis met erf op de Markt. Op 17 december 1790 stierf hij er reeds, 60 jaar oud. Hij werd begraven met een dienst van negen lessen.
VIJVENS Emmanuel (dheer pape) - 1 pistole
In opvolging van pastoor L. Wauters tekende deze priester Emmanuel Livinus Vijvens eigenhandig doop-, huwelijks- en overlijdensakten in de kerkregisters vanaf eind augustus 1786 tot en met 11 januari 1803. Daarna was hij pastoor te Wakken en overleed aldaar op 27 december 1818 .
WALLAIN JUDOCUS (nagtroepen) - 1 pistol
Judocus werd op 20 januari 1776 als poorter aanvaard, hij was gehuwd met Isabelle BOGAERD.Volgens de stadsrekeningen was hij ondermeer nachtroeper, cipier, horloge-opwinder en lantaamontsteker. In 1794 werd hij vergoed over syne gedaene voyagien als guide met militairen.
WAUTERS GILLIS (messagier dezer stede, mede bailliu der heerlicheit van Willecomme) - 2 fusiquen
Geboren te Tielt op 10 maart 1730 als zoon van Simon en Anna Amelia De Keyser. Gehuwd 1°) met Theresia V ANNIEU WEN HU Y S E en 2°) met Anna Brigitta NAERT uit Pittem. Hij is vooral bekend als de boodschapper van de stad tot 1795, ook als kapitein van de burgerlijke wachten (in 1789) en de opsteller van barelen en banken voor de lijnwaadmarkt op de Lakenmarkt. In 1792 had hij twee voorname huizen gekocht op de Markt en in 1812 behoorde hij tot de 100 hoogst belasten van Tielt. Hij 57
57 Deze pastoor werd te Huise geboren op 11 januari 1743. F. MICHEM, De parochie-geestelijkheid van het oude dekanaat Tielt, in De Roede van Tielt, jg. 8 (1977), p. 11 en 45 (aanstelling te Wakken in maart 1802).
overleed in de Nieuwstraat op 8 augustus 1817 in de leeftijd van 86 jaar.
WINDELS PIETER - 1 fusique
Afkomstig van Dentergem en in 1773 te Tielt gehuwd met de plaatselijke Joanna Theresia DELEERSNIJDER.
Ontwapening en herbewapening
De burgerlijke wachten van Tielt stonden onder bevel van kapitein Gillis Wauters die ook voor licht en verwarming met houillecolen in de stove zorgde. Kortrijk had op 13 november een patriottisch comité opgericht, terwijl de Oostenrijkse huzaren buiten de stad gekazerneerd lagen en personen opeisten • • 58 voor mumtietransporten' . Op 16 november won de jonge prins Louis de Ligne de strijd tegen de Oostenrijkers te Gent, met behulp van de Gentse bevolking en talloze Kortrijkse vrijwilligers58 59.
Ondanks de kortstondige wapenstilstand die graaf d’Alton, keizerlijke opperbevelhebber in de Nederlanden, voor de periode van 25 november tot 12 december afsloot, escaleerde de opstand in Vlaanderen. Om de landslieden te ontwapenen lieten de Staten van Vlaanderen op 28 november overal de wapens ophalen60. Een persoonlijke getuige, Joannes Van Landuyt uit Nieuwerkerken bij Aalst, schrijft hierover in zijn memorieboek: Op het einde van dese maend sijn al de schietgeweiren moeten ingedragen worden, bij order van de keysersche, uyt vreese, van dat sij, van de borgers, en landlieden, souden vermoord geworden sijn.
58 Zie voetnoot 20. 59 Zie voetnoot 39. 6U L. DHONDT, De plattelandsopstand der gelijken van 1790, o.c. p. 226.
Maer daer sijn maer van de slegste ingedraegen, want de best sijn al verborgen61.
Op 10 december komt Brussel in opstand. De sterk verzwakte Oostenrijkers, in oorlog met Turkije, trokken zich terug.
Op 4 januari 1790 onttrok de provincie Vlaanderen zich, met een eigen Vlaams Manifest, aan het gezag van de keizer. Negen provincies verenigden zich in de onafhankelijke Republiek van de Verenigde Nederlandse Staten62. Op 9 januari 1790 was ook de Tieltse baljuw, Petrus Dierckens, te Gent present om zijn eed af te leggen. Enkele dagen later legden de andere stadsbestuurders de eed af in de Tieltse Sint-Pieterskerk63.
De volgende maanden werden gekenmerkt door vrijwilligerslegers met hun kokardes64. Geweren werden aangereikt door het hoofdcollege van Kortrijk. Enkele West-Vlaamse steden openden recruteringscentra65.
In de Tieltse stadsrekening van 1790 lezen we talrijke uit- gaveposten voor die vrijwilligers66:
- coop van 14 fusicqen ten bedrage van 16 ponden 6 schellingen 8 deniers groot (de weduwe van Joannes Vanderougstraete)
61 L. ROBIJNS. Memorieboek van Joannes en Franciscus Van Landuyt uit Nieuwerkerken van 1751 tot 1808, in LiNiAalXXXII, 2 (2009), p. 34-46. 62 R. DE SCHRYVER, De Onafhankelijkheidsverklaringen van negen Oostenrijks-Nederlandse provinciën 1789-1790, in Docendo discimum. Liber amicorum Romain Van Eenoo. Band 2, Gent, 1999, p. 629-650. Zie ook voetnoot 37. 62 F. HOLLEVOET, Stadsrekening Tielt: 1610-1794, o.c., p. 521 en R. VANLANDSCHOOT, De Lange Negentiende Eeuw (1780-1900), in De geschiedenis van Tielt, o.c., p. 184. 64 Een ‘kokarde’ was een Frygische muts met rozet van rood-wit-blauwe stof, het symbool voor de Franse Revolutie. Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Kokarde 65 E. DEFOORT. Westvlaams aandeel in de opbouw van het leger der Verenigde Belgische Staten 1789-1790, in Belgisch Tijdschrift voor Militaire Geschiedenis XVI (1966), p. 306-319. 66 F. HOLLEVOET, Stadsrekeningen Tielt: 1610-1794, o.c., p. 521.
- syn verschot in het doen cuyschen ende racomoderen van de fusicquen (Louis Wauters) - het haelen vande fusicquen naer Cortryck (Emanuel Verse haege) - syn verschot in het coopen de 2 fluytiens voor de voluntaire (Eugene Larmuseau) - syne verschotten gedaen in het coopen vande 2 keteltrommels voor de voluntaire deser stede (baljuw Dierckens) - het opvoeren vande voluntaire naer Gend in het doen van hunnen eedt (Emanuel Verschaege en consoorten) - leverynghe van sabers senturons ende voorder ustancilen voorde voluntaire (Jan Baptiste Thienpond) - leverynghe van een fusique voor het vrycorps (Petrus Degeyter).
Tegen het nieuwe bewind gingen ook groepjes keizers-gezinden in verzet, onder meer te Tielt-buiten, Zwevezele, Pittem en Wakken67. Tieltse vrijwilligers (voluntaires, patriotten, representanten van het volck) legden de Eed van Getrouwigheyd af aan de Staten van Vlaanderen te Gent op zondag 8 augustus 1790 in plaats van te Brugge op 1 augustus omme de meerder gemakkelijkheijt en minderen onkost, ende daer en boven om dat het voorder meer beletsel zoude brenghen aen den augst en landtsbauw en boven om dat ons bij missive van borghemeester ende Schepenen van thielt in daeten 25e Julij 1790 ons is aengheseijt dat way laeter soudden moeten optrecken naer de Stadt Ghent waer aen een Ighelyck sigh refussiert hebben wij ons ghepraemt gevonden toete stemmen van sondagh naest commende den versochten Eedt te gaen ontluijcken. Om deze volontairs ter Krighs offenijnge uyt te rusten hadden zij al 30 geweren ontvangen en vroegen ze om nog de 20 resterende, alsmede sabels en patroontassen (gibernes) te willen leveren omdat het corps sodanigh accreseert 68.
67 V. ARICKX, Keizersgezinden in het Tieltse en patriottinnen te Wingene, in Biekorf jg. 64 (1963), p. 329-332. 6H RA.KORTRIJK, Bruine Pakken 1° reeks nr. 5744'. lijsten van vrijwilligers Tielt e.a. anno 1790.
Diezelfde bron bevat een lijst dd. 15 september 1790 waaruit blijkt dat den etat major ende officieren van het corps voluntaire genaemt jaeghers Der prochie van thielt met den nomber der voluntaire bestond uit 63 personen, en met deze van Aarsele tot 200 personen gecrigeert. De overzichtslijst van het aantal vrijwilligers per parochie die binnen de stad van Cortryck hebben Kommen doen den Eed van trauwe... citeert volgende aantallen: Thielt buyten 300; Artzeele 260, Caeneghem 150; Ruysselede 320; Meulebeke 700; Wynghene 430, Denterghem 150; Sint-Eloys Vyve 50; Waereghem(-Kortrijks) 130, Desselghem 150, Beveren 100; Deerlyck 340...
Deze honderden vrijwilligers hadden zich geëngageerd voor de strijd tegen het bewind van keizer Jozef II die enkele dagen later, op 20 september 1790, overleed.
In december 1790 was de krijgsmacht van de Oostenrijkse Habsburgers op het ganse grondgebied terug en was het lot van de onafhankelijke republiek bezegeld. In januari 1791 moesten de wapens andermaal ingeleverd worden69 70. Voor de dood van keizer Léopold II op 1 april 1792 luidde Joannes Verhelle de Tieltse klokken . Op 20 april 1792 verklaarde Frankrijk de oorlog aan Oostenrijk. Vele documenten over de vrijkorpsen tijdens de Bra-bantse Omwenteling werden vernietigd uit vrees voor weer-wraak tegen de vrijwilligers en hun familie. Er blijven alleen de memoires en dagboeken over.
De Franse overheersing, die een totale en complexe omwenteling van de maatschappij zou teweeg brengen, was in zicht. Onder het Franse Bewind werd het inleveren van wapens verder doorgevoerd, maar de acties hadden weinig succes71.
69 F. DENYS, De vrijkorpsen van West-Vlaanderen 1794, Erpe, 2002, p. 149. 70 F. HOLLEVOET, Stadsrekeningen Tielt: 1610-1794, o.c., p. 527. 71 E. SE YNAEVE. De Franse perceptie van de Boerenkrijg. Leiedepartement jaar Vil (1798-1799), Izegem, 1998, p. 355.
