OMGAAN MET ARTRITIS
Milder voor gewrichten Artritis kan iedereen treffen, ongeacht leeftijd, geslacht of sociale status. De behandelingsmogelijkheden zijn sterk verbeterd, maar de impact op het leven valt niet te onderschatten. CAROLINE DE RUYTER
Hoewel het verschillende aandoeningen zijn, worden artrose en artritis in de volksmond weleens door elkaar gehaald. Artritis of ontstekingsreuma kan op elke leeftijd voorkomen en heeft een immunologische stoornis aan de basis. Artrose of slijtagereuma is meestal leeftijdsgebonden en ontstaat doorgaans omdat ons kraakbeen met de jaren een deel van zijn kwaliteit en kwantiteit verliest en gaat afslijten. De behandeling van artritis gebeurt hoofdzakelijk met medicijnen, bij artrose is ze erop gericht de aangetaste gewrichten zo veel mogelijk te ondersteunen(bv. Met spierversterkende middelen) en onnodige overbelasting te vermijden. Symptomatische pijnbestrijding met medicatie komt pas op de tweede plaats. Typisch aan artrose is het patroon van de gewrichtsaantasting: doorgaans zijn een groot aantal gewrichten simultaan betrokken bij het ziekteproces. Meerdere gewrichten van bijvoorbeeld handen, polsen of voeten ontsteken symmetrisch, dus tegelijk aan beide zijde van het lichaam. Ontstekingsreuma zorgt ook vaak voor nachtelijke gewrichtspijn, in tegenstelling tot slijtagereuma, waarbij de patiënt in rust geen tot weinig pijn heeft en de pijn toeneemt bij belasting. Ook tekenend voor artritis is de uitgesproken lange ochtendstramheid die pas na enkele uren wegtrekt. Het is belangrijk om bij artritis geen tijd te verliezen voor het stellen van de diagnose, en dan snel met medicatie te beginnen. Professor Filip De Keyser, reumatoloog in het UZ Gent, bundelde tal van praktische tips voor patiënten (zie kader) Belastingsbewaking Een gewricht is een kostbare structuur waar je zorg voor moet dragen. Als gewrichtsbelasting pijn doet, is dat een waarschuwingssignaal. Gebruik dan een hulpmiddel om de activiteit uit te voeren, of neem op tijd wat rust. Zorg ook voor afwisseling tussen belasting en rust en verdeel kracht over meerdere, liefst grotere gewrichten. Armen en handen zijn te ontlasten door met beide handen te tillen of een handtas over de schouder te dragen. Maak de gewrichten niet extra kwetsbaar door ze in vreemde standen te zetten. Ga bijvoorbeeld niet op de tenen staan maar gebruik een keukentrapje. Onnodige piekbelastingen zijn te vermijden door bijvoorbeeld niet snel trappen te lopen of de bus niet achterna te rennen. Geregisseerde therapie Klassieke basistherapieën bij artritis zijn medicijnen die het ontstekingsproces onderdrukken, zoals methotrexaat, sulfasalazine en leflunomide. Als die onvoldoende effect hebben,
kunnen biofarmaca (in het Engels biologicals) ingezet worden. Dat zijn geneesmiddelen die heel gericht bepaalde moleculen in het immuunsysteem gaan blokkeren en zo het ontstekingsproces remmen. De behandeling is de voorbije jaren echt maatwerk geworden, met de reumatoloog als expert om de therapie te regisseren. De voorgeschreven medicijnen moeten in elk geval correct worden ingenomen. Een medicijnendoos of een gsm-seintje om te herinneren aan het tijdstip van inname kan helpen bij de therapietrouw. Het raderwerk moet rollen Blijven bewegen is noodzakelijk, een sport kiezend die bij de mogelijkheden past Zwemmen bijvoorbeeld oefent en ontspant de spieren, zeker in iets warmerwater. Fietsen ondersteunt de conditie van de onderste ledematen. Wie graag fiets in groep maar bang is om op een helling of bij tegenwind te moeten afhaken, kan de aankoop van een elektrische fiets overwegen. Tennis vraagt extra comfortabele sportschoenen en voldoende opwarming. Aansluiten bij een sportclub behoort is een goed idee, daarbij aangevend dat bepaalde oefeningen te belastend of te pijnlijk zijn. Sommige klassieke medicijnen zoals methotrexaat mogen tijdens de zwangerschap niet genomen worden, en best ook niet bij kinderwens: ze kunnen afwijkingen bij de foetus veroorzaken. Tijdig en duidelijk overleggen met de arts is dus de boodschap. Het goede nieuws is dat vrouwen met artritis tijdens de zwangerschap meestal een verbetering van de symptomen ondervinden. Bij de auto-immuunziekte lupus is dat helaas vaak omgekeerd en nemen de symptomen net toe. Vermoedelijk spelen de tijdelijke veranderingen in de hormoonhuishouding en de afweer hierbij een rol. Voetenmode op maat Artritis heeft vaak gevolgen voor de voeten, en klassieke schoenen zijn niet aangepast aan vervormingen. Er bestaan compromissen tussen comfort en elegantie. Bieden steunzolen niet voldoende comfort, dan is er bijvoorbeeld nog orthopedisch schoeisel op maat, dat er ook modieus uitziet (zie het vorige nummer van Bodytalk.12-13). In de regel is er terugbetaling door de ziekteverzekering voorzien. Er bestaan weinig wetenschappelijke gegevens die het nut ondersteunen van een dieet bij chronische artritis. Jicht vormt hierop een uitzondering, omdat het ontstaat als gevolg van een te hoge concentratie urinezuur. Concreet dienen jichtlijders zuinig te zijn met orgaanvlees, schaaldieren, haring, sardienen,
Biofarmaca kunnen heel gericht bepaalde moleculen in het immuunsysteem blokkeren en zo het ontstekingsproces remmen. De behandeling is maatwerk. ansjovis en alcohol. Wie een andere vorm van artritis heeft, neemt de algemeen geldende regels voor een gezonde en evenwichtige voeding in acht. Rokers reageren minder goed op reuma-medicijnen. Baat bij seks Artritis kan, net als andere chronische aandoeningen, zwaar wegen op het gemoed, de relatie en het seksleven. Pijn, vermoeidheid, depressiviteit en/of de behandeling kunnen gepaard gaan met erectiestoornissen of vaginale droogheid. Het is dan aangewezen om met de partner te spreken over eventuele veranderingen en onzekerheden, om op een andere manier met elkaar te vrijen of om te zoeken naar nieuwe houdingen. De arts kan indien nodig doorverwijzen. Seks, kan de aanleiding zijn van pijn, maar het kan pijn ook net verzachten en de relatie intenser maken. Vroeger werden vaccinaties weleens afgeraden
omdat men dacht dat ze een aanval van artritis konden uitlokken. Nu weten we dat dit risico heel klein is en dat het voordeel duidelijk de bovenhand haalt. Mensen met artritis mogen zich dus nog wel degelijk laten inenten tegen de seizoengriep of pneumokokken. De meeste vaccins bestaan uit dood of synthetisch materiaal dat zelf geen enkele infectieziekte kan veroorzaken of doen opflakkeren. Alleen vaccinaties met levende kiemen, zoals tegen gele koorts, worden afgeraden. Dat kan een probleem zijn voor wie naar Afrika reist. Exotische reisplannen worden dus het best besproken met de arts.1
1
Bodytalk Februari 2012 pag 12-13