Rynek 7 | Listopad 2021 | nr 10 (204)

LISTOPAD 2021 | NR • 10 • (204) |ISSN 1642-9869

IRENEUSZ HERISZ

MDK W WIELKIM STYLU

SCENA CECHOWNIA 6 11

sobota | 19:00

7 11

niedziela | 19:00

8 11

poniedziałek | 9:30 i 11:00

9 11

CZY MNIE KOCHACIE?

BILETY

Reżyseria: Kamil Bończyk

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

CZY MNIE KOCHACIE?

BILETY

Reżyseria: Kamil Bończyk

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

CZY MNIE KOCHACIE?

Spektakle dla szkół

Reżyseria: Kamil Bończyk

wtorek | 19:00

LULLABY FOR THE RESTLESS? + REAL LOVE

Choreografia: Aleksandra Krajewska Choreografia: Daniel Abreau | Teatr Tańca Zawirowania Spektakle grane w ramach Polskiej Sieci Tańca

13 11

sobota | 19:00

14 11

niedziela | 19:00

20 11

sobota | 18:00

20 11

sobota | 19:30

20 11

sobota | 20:30

21 11

niedziela | 19:00

23 11

wtorek | 19:00

26 11

piątek | 18:00

27 11

sobota | 19:00

28 11

niedziela | 18:00

29 11

poniedziałek | 19:00

30 11

wtorek | 9:00 i 11:15

BILETY 20 zł ulgowy | 30 zł normalny

PROPAGANDA.UCIELEŚNIENIE

BILETY

Reżyseria i choreografia: Anna Piotrowska

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

PROPAGANDA.UCIELEŚNIENIE

BILETY

Reżyseria i choreografia: Anna Piotrowska

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

POLICZALNI

BILETY

Choreografia: Anna Piotrowska

20 zł ulgowy | 30 zł normalny bilet łączony 40 zł/osoba*

FINAŁ PROJEKTU ZARAPUJ MNIE ŚLUNSK KONCERT - DANTE LIVE

Wstęp bezpłatny

BILETY 25 zł osoba

POLICZALNI

BILETY

Choreografia: Anna Piotrowska

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

TOŻSAMOŚĆ W RYTMIE

Wstęp bezpłatny

Reżyseria: Paweł Grala

FINAŁ PROJEKTU TRADYCJE ROZBARSKIE

Wstęp bezpłatny

CZY MNIE KOCHACIE?

BILETY

Reżyseria: Kamil Bończyk

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

CZY MNIE KOCHACIE?

BILETY

Reżyseria: Kamil Bończyk

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

SZEKSPIR: MAKIETA

BILETY

Koncepcja: kolektyw dziewczyński blisko – Mira Mańka/Anna Rogóż

20 zł ulgowy | 30 zł normalny

SZEKSPIR: MAKIETA

Spektakle dla szkół

Koncepcja: kolektyw dziewczyński blisko – Mira Mańka/Anna Rogóż

* Obejmuje spektakt „POLICZALNI” i koncert „DANTE”

teatrrozbark.pl | tel.: 32 428 13 11 | bow@teatrrozbark.pl

2 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

11

W TYM N U M E R Z E . . .

03

WSTĘP/ BEZPŁATNE KONSULTACJE Z PSYCHOLOGIEM

04 ROZMOWA RYNKU/ MDK W WIELKIM STYLU 11

ZIELONY BYTOM/ 5 PYTAŃ O GEOGRAFICZNE SERCE ŚLĄSKA

12

HISTORYCZNY BYTOM/ NOC, KTÓRA WSTRZĄSNĘŁA MIASTEM. „KRISTALLNACHT” W BYTOMIU

14

POZARZĄDOWY BYTOM/ BYTOMSKI TOZ SZUKA WOLONTARIUSZY

16

WYJĄTKOWE MIEJSCE/ WIDZIMY SIĘ „POD MISIAMI”?

18

DZIEJE SIĘ W BYTOMIU/ REPERTUAR

BEZPŁATNE KONSULTACJE Z PSYCHOLOGIEM

Obniżenie odporności psychicznej osób w różnym wieku, problemy w sferze funkcjonowania społecznego, pogłębione stany lękowe i depresyjne to znak ostatnich czasów. Dla mieszkańców Bytomia potrzebujących wsparcia psychologicznego naprzeciw wychodzą trzy nowe punkty konsultacyjne w mieście, w których będzie można porozmawiać z psychologiem. Wsparcie udzielane jest w formie rozmowy indywidualnej i ukierunkowane na dalszą pomoc. Usługi punktów są bezpłatne. Punkt konsultacyjny w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Bytomiu (ul. Wrocławska 120) kierowany jest w szczególności dla osób w wieku 19-26 lat. Punkt konsultacyjny w Centrum Usług Społecznych w Bytomiu (ul. Józefczaka 14) będzie obsługiwał przede wszystkim osoby w wieku 60+. Punkt konsultacyjny zlokalizowany w Dziennym Domu Pomocy Nr 1 w Bytomiu (ul. Piłsudskiego 69/9) zaprasza w szczególności osoby w wieku 27-60 lat.

Drodzy Czytelnicy, „Bytom. Zamieszkaj w wielkim stylu” – to hasło nowej kampanii promocyjnej, którą chcemy zwrócić uwagę na walory Bytomia, decydujące o tym, dlaczego warto tu zamieszkać.

O zaletach Bytomia oraz o tym, co sprawia, że przyciąga do siebie nowych mieszkańców opowiadają #NowiBytomianie – mieszkańcy, dla których w ostatnich latach Bytom stał się nowym domem. Atrakcyjna cena nieruchomości, stylowa architektura, dobre położenie i kompaktowość miasta, duży obszar terenów zielonych – to atuty miasta, które stały się argumentami przy podjęciu decyzji o zamieszkaniu w Bytomiu dla wielu osób.

W ramach kampanii promocyjnej, w listopadzie ambasadorów kampanii zobaczymy na kilkudziesięciu bilbordach w Katowicach, Gliwicach, Krakowie i Bytomiu. W mediach społecznościowych ambasadorowie kampanii promocyjnej będą opowiadać, dlaczego postawili na Bytom.

Małgorzata Węgiel-Wnuk Redaktor Naczelna

Nakład: 3000 szt. |Wydawca: Urząd Miejski w Bytomiu, ul. Parkowa 2, 41-902 Bytom |Redakcja: Biuro Promocji Bytomia, Rynek 7, 41-902 Bytom, promo@um.bytom.pl |Redaktor naczelna: Małgorzata Węgiel-Wnuk |Redaktor prowadząca: Katarzyna Mołdawa |Skład: Krzysztof Więckowski |Zespół redakcyjny: Tomasz Sanecki, Leszek Błażyński, Anna Krzyszkowska-Kuc, Grzegorz Goik |Druk: Mikopol, ul. Nałkowskiej 51, 41-922 Radzionków | Zdjęcie na okładce: Grzegorz Goik. Numer zamknięto: 10.11.2021 r.

Wydawca nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów oraz zastrzega sobie prawo do ich redagowania i skracania.

|2 3

ROZMOWA RYNKU

Ireneusz Herisz – dyrektor Młodzieżowego Domu Kultury nr 1 Bytomiu od 1997 r., nauczyciel. Uczestnik licznych wypraw żeglarskich w najdalszych krańcach świata.

Założyciel zespołu szantowego Brasy, z którym koncertował w wielu krajach Europy.

Odznaczony Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego.

4 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

MDK W WIELKIM STYLU Przenieść się choćby na chwilę do Bytomia z początku XX w. to z pewnością marzenie niejednego pasjonata historii miasta. Po przekroczeniu progu odrestaurowanego z wielką pieczołowitością budynku Młodzieżowego Domu Kultury nr 1 taki transfer jest gwarantowany. W stylowych wnętrzach już wkrótce setki młodych bytomian pod natchnieniem niemal wszystkich muz będą rozwijać swoje pasje.

O wielkomieszczańskim stylu w kolorze pompejańskiego różu, historii budynku spod znaku dalekomorskich statków i masońskich symboli opowiada Ireneusz Herisz, dyrektor MDK nr 1, który zna obiekt od podszewki.

Tekst: Katarzyna Mołdawa / Zdjęcia: Grzegorz Goik

W trakcie gruntowych remontów tak wiekowych budynków jak ten, w którym znajduje się Młodzieżowy Dom Kultury, ekipy budowlane trafiają czasem na ślady historii. Czy mury MDK -u kryły jakieś tajemnice?

Oczywiście. Po pierwsze w różnych częściach budynku udało nam się odkryć zabytkowe ceramiczne podłogi. Okazało się też, że na ujawnienie czekały freski.

Fragmenty dawnego wystroju zostały odrestaurowane i wyeksponowane. Teraz pomieszczenia, w których się znajdują, nabrały zupełnie innego charakte-

ru. Na pewno warto będzie zobaczyć na pierwszym piętrze piękne róże zdobiące sufity.

Prace stricte remontowe trwały blisko półtora roku. Jaki był całkowity zakres robót?

Remont objął niemal cały gmach. Odrestaurowane zostały obie fasady: z przodu i z tyłu. Wewnątrz budynku zmianie uległ układ i kształt niektórych pomieszczeń. Wymieniono wszystkie tynki i większość podłóg, oczywiście poza tymi, które zostały odkryte; ponadto wszystkie instalacje: elektryczne, cie-

|4 5

płownicze, sanitarne, kanalizacyjne. Powiem więcej, idziemy z duchem czasu – mamy obecnie oddzielną kanalizację deszczową i sanitarną. Zakres remontu był bardzo duży, a stopień jego trudności był związany z tym, że budynek jest zabytkowy.

skorzeźby w budynku zostały tak wyczyszczone, że właściwie dopiero teraz można zobaczyć kunszt tych dekoracji.

Wyraźny kontrast ciemnego marmuru na ścianach i białego na podłogach jest teraz bardzo efektowny. Wchodzimy jak do pałacu.

Jakie historyczne elementy wnętrza Albo do willi bogatego kupca. Wargmachu udało się przyto przypomnieć trowrócić do dawnej świetchę historii budynku, CAŁE PIERWSZE ności? bo co prawda od 1953 r.

PIĘTRO WYNAJĘŁA Na wyglądzie bardzo zygmach nieustannie służy LOŻA MASOŃSKA, skała klatka schodowa, jedzieciom i młodzieży, ale KTÓRA CZĘŚCIOWO dyna w swoim rodzaju. Su- PRZEBUDOWAŁA jego wcześniejsze dziefitowe zdobienia zostaje były dość burzliwe.

GMACH NA SWOJE ły wyczyszczone i pokryte Czy jakieś elementy, wePOTRZEBY. DRUGA złotem. Pięknie prezentuwnątrz lub na zewnątrz, CZĘŚĆ BYŁA ją się diamentowane rozewskazują na przeszłość WYNAJMOWANA ty. W jednym z zakamartej nieruchomości?

PRZEZ KOMITET ków MDK-u odnaleźliśmy Oczywiście. Budynek poROZJEMCZY fragment poręczy, któwstawał od roku 1895 DO SPRAW rej większość została skrado roku 1906, kiedy to zoGÓRNEGO ŚLĄSKA. dziona z klatki pod koniec stał oddany do użytku lat 90. Dzięki niemu, udajako biura i mieszkanie NASTĘPNIE ło się odtworzyć całą pokupca Feliksa Beniamina.

W 1937 ROKU ręcz i teraz ten detal klatW momencie gdy właOBIEKT ZOSTAŁ ki wygląda dokładnie tak, ściciel wyjechał do BerliWYREMONTOWANY jak w początkach istniena na stałe, gmach został NA SIEDZIBĘ nia budynku, czyli w 1906 przekazany miastu. No BIBLIOTEKI roku. W całym gmachu i tu zaczyna się ciekawa MIEJSKIEJ ORAZ zostały odtworzone dębohistoria. Od miasta całe ARCHIWUM MIASTA. we parkiety. Ręcznie docipierwsze piętro wynajęła nane i z pietyzmem ukłaloża masońska, która czędane kawałek po kawałku, mają dościowo przebudowała gmach na swokładnie taki wzór, jak przed dekadami. je potrzeby. Śmieszne wydaje mi się Na pierwszym piętrze odnowiliśmy zato, że druga część była wynajmowana bytkowy kaloryfer, który wraz z autenprzez komitet rozjemczy do spraw Górtyczną podłogą, przeniesioną z innenego Śląska ‒ mamy więc tutaj ciekago miejsca budynku, oraz zachowanywe zderzenie, bo ich działalność wcami do dzisiaj kafelkami ściennymi stale nie szła ze sobą w parze. Następnowi część aranżacji toalety. Łącznie nie w 1937 roku obiekt został wyremonz wiekowym zaworem to wszystko dziatowany na siedzibę biblioteki miejła i pracuje. Wszystkie rzeźbienia, płaskiej oraz archiwum miasta. Ostatni

6 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

Pochodzący z 1906 roku budynek przeszedł diametralną metamorfozę, bo remont objął niemal cały gmach. Inwestycja dofinansowana ze środków unijnych w ramach Obszaru Strategicznej Interwencji pochłonęła prawie 9 mln zł, z czego 4 mln zł to dofinansowanie z UE, 500 tys. zł z budżetu państwa, zaś 4,4 mln zł to wkład własny gminy.

|6 7

tak poważny remont, jak ten, który zobudynku. Dokąd finalnie miało ono jedstał wykonany teraz, miał miejsce w lanak prowadzić, tego nie wiemy. tach 1938-39. Wówczas większość zdobień masońskich usunięto. Jednak Sercem Młodzieżowego Domu Kultudo dnia dzisiejszego płaskorzeźby móry była zawsze sala kameralna. Czy wią o profesji pierwszego właścicieremont tej przestrzeni też wypadł sala budynku Feliksa Beniamina. Przedtysfakcjonująco? stawienia statków i fabryk przypomiOj, tak. Sala zyskała na zmianie kolonają, że zajmował się handlem oraz rystyki: róż pompejański na ścianach eksportem stali i węgla. Kiedy będziew połączeniu z kością słoniową pilamy wchodzili główną klatką schodostrów dał bardzo ciekawy rezultat. Ale wą na pierwsze piętro budynku, warclue programu będzie foyer sali kato spojrzeć w górę. Są tam meralnej, w której obecODKRYLIŚMY rzeźbienia, w których monie wisi mający ponad 2,5 DODATKOWE żemy zobaczyć grecki symmetra kryształowy żyranPOMIESZCZENIE, bol słońca. To także nawiądol, sprowadzony z cenzanie do przeszłości butralnej Francji. OdrestauW KTÓRYM dynku. Również w starych rowane wnętrze naprawSĄ SCHODY meblach zachowały się dę robi duże wrażenie.

Z PORĘCZĄ ślady, które mówią nam PROWADZĄCE o czasie wybudowania Z jednej strony budyDO KONKRETNEGO budynku i jego przeznanek zbliżył się do autenPRZEJŚCIA czeniu. Na jednym z metycznego wystroju, ale W KIERUNKU bli są ponadto umieszczoz drugiej wkroczył w XXI NASTĘPNEGO ne cytaty z poematu Frywiek.

BUDYNKU. DOKĄD deryka Schillera ,,O dzwoOczywiście, nie można FINALNIE MIAŁO nie”. Dokładnie te same cybyło zrobić inaczej. BuONO JEDNAK taty z Schillera znaleziodynek został wyposażoPROWADZIĆ, TEGO no w siedzibie innej loży. ny w nowoczesne systeNIE WIEMY. Uważne oko dostrzeże himy przesyłu danych. Nie storię w wielu miejscach będzie już takiej sytugmachu. acji, że gdzieś w obiekcie nie ma internetu. Dążymy do cyfryzacji. Jesteśmy Wśród pomieszczeń MDK-u budząna etapie zakupu ekranów dotykowych cych zainteresowanie miłośników i tablic multimedialnych. Dobrą wiadziejów Bytomia była zawsze piwnidomością jest także to, że cały gmach ca. Czy prace remontowe coś rozjajest przyłączony do wentylacji zwykłej śniły w tej kwestii? i mechanicznej, dzięki której powieMyślę, że trochę tak – potwierdzitrze może być skuteczniej wymieniane. ły, że w piwnicy, uznawanej za schron, W sali kameralnej jest dodatkowo klibyło przejście. Odkryliśmy dodatkomatyzacja. W kwestii standardów przewe pomieszczenie, w którym są schociwpożarowych i sanitarnych MDK jest dy z poręczą prowadzące do konkretw tej chwili chyba najlepiej wyposażonego przejścia w kierunku następnego nym wśród obiektów szkolnych w mie-

8 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

ście. Budynek został też przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Udało się wkomponować windę, która pozwoli na wjazd do sali kameralnej i na pierwsze piętro. Dzięki temu, mieszkańcy uzyskają szerszy dostęp do kultury i sztuki.

Jest Pan dyrektorem od 1997 roku.

Doskonale zna Pan budynek i widział postęp remontu oraz jego rezultat.

Z jakiego efektu jest Pan najbardziej zadowolony?

Trudne pytanie. Jestem szczęśliwy, że udało się wreszcie do remontu doprowadzić. Największą satysfakcję mam z odrestaurowania sali kameralnej i foyer. One czekały na tę nową odsłonę od wielu dekad. Również konserwator zabytków jest zachwycona tym, w jaki sposób udało się obiekt przywrócić do życia. Warto powiedzieć, że budynek MDK-u jest jedynym na Śląsku mieszczańskim budynkiem, który został w tak naturalny sposób i z tyloma oryginalnymi elementami zachowany w całości, mimo że cały czas był użytkowany. Bo przecież od 1953 roku swoje pasje rozwijało w nim tysiące dzieci.

Wiemy, że babcie, które chodziły do nas na zajęcia, przyprowadzają teraz swoje wnuczki, więc widzimy ciąg pokoleń. Budynek był cały czas użytkowany, a jednak był szanowany i doglądany. Miasto też się do tego przyczyniło.

Dbało o budynek i dzięki temu można go było teraz doprowadzić do obecnego stanu.

Porozmawiajmy o działalności Młodzieżowego Domu Kultury. To placówka z bardzo długą historią. Z jakiej oferty korzysta tutaj młodzież?

Oferta jest bardzo szeroka. Jest ponad

110 kół zainteresowań prowadzonych przez 35 nauczycieli. Dzieci mogą korzystać z różnego rodzaju zajęć: począwszy od muzyki i gry na instrumentach (m.in. perkusja, wibrafony, orkiestra, big band, instrumenty dęte, smyczkowe) przez wokal i naukę śpiewu (w zespołach i indywidualnie), po całą gamę zajęć z plastyki, częściowo ukierunkowanych na specyficzne działania z witrażu, batiku, tworzenia czegoś z niczego czy recyklingu. Jest nauka dykcji. Jest i sport, choć nie do końca typowy: mamy żeglarstwo, brydż sportowy, szachy, które cieszą się dużym zainteresowaniem – nasi szachiści są już w trzeciej lidze szachowej. Jest sport halowy i wiele rodzajów tańca. W zajęciach uczestniczy około 1,5 tys. dzieci i młodzieży.

Kiedy możemy spodziewać się otwarcia?

15 listopada uroczyście otworzyliśmy budynek Młodzieżowego Domu Kultury nr 1. Czekamy jeszcze na niektóre urządzenia do wyposażenia sali kameralnej, m.in. sterowanie kurtyny, które musimy sprowadzić zza granicy. Spodziewam się, że na początku grudnia każdy będzie mógł obejrzeć wnętrza. Będziemy zapraszać mieszkańców Bytomia do zwiedzania budynku, opowiemy o tym, co zostało odnowione, odnalezione i w jakim miejscu się znajduje. Przejdziemy od strychu po piwnicę.

Posłuchaj podcastu z Ireneuszem Heriszem

|8 9

Mecenas:

10 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

Partner:

ZIELONY BYTOM

PYTAŃ O GEOGRAFICZNE SERCE ŚLĄSKA Nazywany jest też śląskim Greenwich lub geodezyjnym pępkiem Europy. Punkt triangulacyjny w Suchej Górze jest cennym zabytkiem geodezji. O jego historii i pomyśle na popularyzację opowiada Walter Spałek, prezes Towarzystwa Suchogórskiego.

Czym właściwie jest punkt triangulacyjny?

Dawniej, żeby np. określić położenie obiektów w terenie, geodeci musieli odnosić się do specjalnych, wyznaczonych za pomocą wiedzy astronomicznej, punktów na Ziemi. Połączone punkty tworzyły siatkę triangulacyjną ułatwiającą pracę geodetom.

Jeden z najstarszych takich punktów znajduje się w Suchej Górze.

Dlaczego ten punkt jest tak ważny?

W oparciu o ten punkt zerowy, oznaczony na mapach jako „null Trockenberg”, powstała lokalna sieć geodezji górniczej. Wszystkie pomiary w śląskich kopalniach czy mapy Górnego Śląska opierają się na nim. Poza tym punkt miał położenie przygraniczne, i scalił siatkę pruską z austriacką i rosyjską. W 1860 r. roku triangulacją na tym terenie zajął się Johann Baeyer, sprowadzony tu przez Donnersmarcków.

Czy ten punkt jest do dzisiaj widoczny?

W Suchogórskim Labiryncie Skalnym zachował się granitowy kamień. Do lat 60. stała nad nim 13-metrowa drewnia-

na wieża. Jeszcze ją pamiętam, mam ją też na starym zdjęciu. To dzięki niemu nawiązałem kontakt z dr Marzeną Lamparską z Uniwersytetu Śląskiego i stworzyliśmy grupę zapaleńców, którzy chcą to miejsce popularyzować.

Kto jeszcze tworzy grupę?

Są to pasjonaci geodezji i astronomii: Mariusz Meus znany jako Pan Południk; Mirosław Danch z planetarium w Chorzowie; kartograf Tomasz Nycz. Przyłącza się coraz więcej osób.

Wspiera nas też suchogórzanka senator Halina Bieda. Od pomysłu doszło do projektu, który wystartował w Bytomskim Budżecie Obywatelskim i wygrał.

Jakie są założenia punktu?

Planujemy w samym punkcie odtworzyć wieżę, ale w mniejszej wersji, a w otoczeniu stworzyć trasę edukacyjną ze stanowiskami do nauki geodezji i astronomii z prostymi przyrządami, jak zegar słoneczny czy kompas. Myślę, że to będzie wspaniała atrakcja Suchej Góry, nie tylko dla dzieci, ale i osób starszych.

||10 11

HISTORYCZNY BYTOM

NOC, KTÓRA WSTRZĄSNĘŁA MIASTEM. „KRISTALLNACHT” W BYTOMIU Tekst: Tomasz Sanecki /Zdjęcie Z archiwum Czesława Czerwińskiego

Bytom, podobnie jak wiele miast III Rzeszy, był świadkiem tragicznych wydarzeń, jakie rozegrały się w Noc Kryształową „Kristallnacht” z 9 na 10 listopada 1938 roku. Wówczas na bezprecedensową skalę dewastowano żydowskie miejsca kultu, niszczono własność, a samych Żydów zabijano lub osadzano w obozach koncentracyjnych.

Pretekstem do akcji odwetowej wobec Żydów był zamach, jakiego dokonał Herszel Grynszpan na sekretarza niemieckiej ambasady w Paryżu, Ernsta vom Ratha. Rodzice Grynszpana w wyniku prześladowań na tle ustaw norymberskich zostali deportowani na wschodnią granicę Niemiec – do Polski. O ich losie dowiedział się Herszel, który od 1936 roku przebywał w Paryżu. Chcąc zaprotestować wobec działań, jakie władze niemieckie podjęły wobec Żydów mieszkających w Rzeszy, 7 listopada udał się do ambasady niemieckiej w Paryżu, gdzie oddał kilka strzałów w kierunku vom Ratha. Ten po dwóch dniach zmarł. Dla niemieckiej propagandy wydarzenia w Paryżu stały się pretekstem do rozpoczęcia działań. Wówczas 9 listopada 1938 roku podczas wieczornego spotkania członków NSDAP w Monachium z okazji obchodzonej wówczas rocznicy puczu monachijskiego, minister propagandy Rzeszy Joseph Goebbels wygłosił przemówienie, które w Niemczech odczytano jako brak sprzeciwu władz na organizowane „spontaniczne” antyżydowskie wiece.

Dało to początek wydarzeniom określanym jako „Kristallnacht”, od odłamków szkła i kryształów ze zniszczonych witryn żydowskich sklepów i mieszkań.

12 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

W Bytomiu w trakcie Nocy Kryształowej nie tylko spalono synagogę przy Friedrich Wilhelm Ring (obecnie plac Grunwaldzki), a ortodoksyjnych Żydów zmuszano, aby na kolanach patrzyli na płonącą świątynię, ale również dochodziło do masowych pobić. Splądrowano około 70 sklepów, nieznaną do dziś liczbę żydowskich mieszkań, a około 800 Żydów uwięziono, z których według różnych źródeł od 150 do nawet 300 zostało wywiezionych do obozu w Buchenwaldzie.

O wydarzeniach w Bytomiu i niemieckim Górnym Śląsku szeroko rozpisywały się w listopadzie 1938 roku polskie gazety. Już 10 listopada w katowickim „Kurierze Wieczornym” w artykule „Po zgonie vom Ratha zajścia antyżydowskie w Niemczech” rozpisywano się o masowym paleniu synagog na terenie III Rzeszy, głównie w Berlinie, jednak w kolejnych dniach polska gazeta wychodząca w Katowicach szczegółowo zrelacjonowała wydarzenia, jakie miały miejsce w niemieckim wówczas Bytomiu. W katowickim „Kurierze Wieczornym” z 11 listopada 1938 roku na pierwszej stronie widnieje wytłuszczony tytuł „3 Żydów powiesiło się w Bytomiu. Burzenie spalonych synagog”, gdzie czytamy: „W cią-

gu czwartku, po spaleniu bożnic, członkowie SA i S.S. w Bytomiu, Gliwicach i Zabrzu wydobyli z mieszkań wszystkich znakomitszych Żydów kupców, rzemieślników itd., prowadząc ich pod eskortą policji oraz uzbrojonych hitlerowców przed płonące bożnice, gdzie kazano im przez kilka godzin z rzędu wśród kpin i wycia tłumów, przyglądających się niesamowitemu pożarowi, przyglądać się temu widowisku. Nie szczędzono nawet starców, staruszek, ani dzieci. W samym Bytomiu sprowadzono na mały rynek Fryderyka Wilhelma, gdzie znajduje się spalona bożnica, około 200 Żydów z rodzinami, poczem odprowadzono ich wśród wyzwisk i wycia tłumów, przyglądających się pochodowi, do prowizorycznych aresztów domowych”.

W dalszej części artykułu czytamy również: „Około 300 Żydów bytomskich zamknięto w żydowskiej szkole ludowej

przy ulicy Długiej. O ile chodzi o pożar bożnicy w Bytomiu, zaznaczyć należy, że mieści się ona zaledwie o kilka metrów od wielkiej gazowni bytomskiej, położonej przy tejże samej ulicy, na której znajduje się przylegający do bożnicy Żydowski Dom Gminny, który również doszczętnie spłonął. W czasie pożaru ludność nieżydowską zamieszkującą w pobliżu bożnicy i gazowni ogarnęła niebywała panika. Mieszkańcy tych domów bowiem obawiali się, że w każdej chwili może nastąpić katastrofalny wybuch w gazowni. Wreszcie jednak władze nakazały straży ogniowej pilnować odcinka położonego obok gazowni, by w ten sposób uniemożliwić przerzucenie się ognia na zakłady gazowe i zbiorniki […] Jak się dowiaduje, w jednym z żydowskich domów modlitwy w Bytomiu powiesiło się w piątek, 3 Żydów. Nazwiska ich są nieznane, gdyż władze niemieckie trzymają ten fakt w tajemnicy”.

| 12 13

POZARZĄDOWY BYTOM

BYTOMSKI TOZ SZUKA WOLONTARIUSZY Tekst: Leszek Błażyński / Zdjęcie: Grzegorz Goik

Najstarsza w Polsce organizacja działająca na rzecz braci mniejszych – Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami ma swój oddział w Bytomiu. Zrzeszeni w towarzystwie miłośnicy zwierząt codziennie wyjeżdżają na kilka interwencji.

– Pracujemy 24 godziny na dobę, bo ludzie dzwonią do nas także w środku nocy. Trafiają do nas zwierzęta w różnej kondycji. Niestety często przywozimy z interwencji zwierzaki, które są w bardzo ciężkim stanie. Później stawiamy je na nogi i znajdujemy im nowy dom lub sami się nimi opiekujemy – mówi Stefania Hitnarowicz, prezes bytomskiego oddziału TOZ, która zwierzętom poświęciła życie.

TOZ pomaga kotom, psom, królikom, świnkom morskim czy ptakom. Wiele zwierzaków trafia do domów tymczasowych. – Działają schroniska dla bezdomnych zwierząt, ale często są one przepełnione. W domu tymczasowym chory zwierzak ma szansę szybciej wyzdrowieć, a odrzucony – uwierzyć w siebie. Dom tymczasowy to też idealne rozwiązanie dla osób, które nie mogą zajmować się psem lub kotem przez całe życie.

Zapewniamy też naszym podopiecznym w domach karmę oraz opiekę weterynaryjną – dodaje Stefania Hitnarowicz. Przedstawiciele TOZ zajmują się również dokarmianiem oraz opieką nad zwierzętami wolno żyjącymi, w tym m.in. sterylizacją.

W bytomskim oddziale TOZ pracu-

14 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

je również Joanna Stuka, która została wybrana przez internautów „Osobowością roku 2020” w kategorii „Działalność społeczna i charytatywna” w plebiscycie „Dziennika Zachodniego”. – Asia to osoba mocno oddana swojej pracy – mówi Stefania Hitnarowicz. Inspektorem TOZ w Bytomiu jest również zastępca prezydenta Bytomia Waldemar Gawron. – Zawsze możemy liczyć na jego pomoc i wsparcie, bo podobnie, jak my, kocha zwierzęta – zaznacza prezes bytomskiego oddziału TOZ. Bytomski oddział poszukuje wolontariuszy. – Niestety często młodsi ludzie szybko zniechęcają się, kiedy trzeba przykładowo pojechać na interwencje w nocy. Poszukujemy głównie wolontariuszy zmotoryzowanych, bo zwykle interwencje mają miejsce daleko od naszego miejsca zamieszkania – zaznacza Hitnarowicz.

Gmina Bytom wspiera bytomski TOZ. W 2021 roku TOZ otrzymał dotację na sterylizację i kastrację kotów wolno żyjących w kwocie 5 tys. zł. Od listopada do marca pracownicy TOZ rozdzielają karmę zakupioną przez Schronisko Dla Bezdomnych Zwierząt w Bytomiu ze środków gminy.

| 14 15

WYJĄTKOWE MIEJSCE

WIDZIMY SIĘ „POD MISIAMI”?

Tekst: Anna Krzyszkowska-Kuc / Zdjęcie: archiwum Czesława Czerwińskiego

Są w Parku Miejskim miejsca – ikony, a jedną z nich jest bez wątpienia teren dawnego Miejskiego Ogrodu Zoologicznego z 1898 r. i zachowany niemal w niezmienionym kształcie wybieg dla niedźwiedzi. Obiekt znalazł nowego dzierżawcę, dzięki któremu to klimatyczne miejsce powróci na gastronomiczną mapę Bytomia.

Najstarsi mieszańcy pamiętają jeszcze żyjące w parku niedźwiedzie brunatne, bo zagroda istniała do lat 60. Młodsi natomiast zachowali w pamięci sadzawkę, w której pływał żółw i dawne niedźwiedzie groty, w których można było kupić lody i napoje.

– Wiemy, że to miejsce dla bytomian ma szczególne znaczenie, o czym świadczy zainteresowanie przechodniów prowadzonymi pracami. Czasami podchodzą panowie i panie starszej daty i opowiadają o swoich wspomnieniach, np. randkach w tym miejscu – mówi Alina Gacek, bytomianka, nowa dzierżawczyni obiektu.

Nowi gospodarze podkreślają swoje przywiązanie do Bytomia i jego historii, a ich koncepcja zagospodarowania tego miejsca jest jasna: ma wyglądać tak, jak na starych pocztówkach. Ponieważ park jest zabytkowy, prace w dawnym minizoo objęte są nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wyczyszczono już elewacje oraz zlikwidowano elementy dobudowane na przestrzeni lat, które zaburzały pierwotny wygląd miejsca.

Odbudowane zostanie też oczko wodne,

16 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

w którym pojawią się odzyskane w czasie rozbiórki elementy niebieskiej mozaiki. Odrestaurowana zostanie też plenerowa rzeźba Misie I z 1978 r. autorstwa Henryka Fudalego i Józefa Sawickiego.

Choć tożsamość i charakter tego miejsca będzie się dopiero tworzyć, nowi właściciele chcą, by ich gośćmi były osoby w każdym wieku. – „Widzimisie”, bo taką nazwę wybraliśmy dla naszego sezonowego lokalu, będzie dla wszystkich, którzy lubią nieoczywiste historie – dodaje pani Anna.

Otwarcie planowane jest na przyszły rok.

Ogród zoologiczny został otwarty dla zwiedzających w 1898 roku, a jego budowę zasponsorował Ignatz Hakuba, niemiecki przemysłowiec i filantrop. Choć największą atrakcją bytomskiego ogrodu były niedźwiedzie, można tam było oglądać małpy i wiele gatunków ptaków. W wyniku II wojny światowej działalność zoo została przerwana. Po zmianie granic i przyłączeniu Bytomia do Polski, powojenne władze wznowiły działalność placówki w 1947 roku.

| 16 17

DZIEJE SIĘ W BYTOMIU Miejska Biblioteka Publiczna pl. Sobieskiego 3 tel. 32 787 06 01 do 30.11 Projekt „Lem 2021. Widziałem przyszłość” – wirtualna wystawa prac, quiz z wiedzy o twórczości Lema (on-line), warsztaty dla dzieci, spotkanie z klubem gier planszowych, ekspozycja książek. Wstęp bezpłatny Pałac w Miechowicach ul. Dzierżonia tel. 789153878 19.11, g. 17.00 Spotkanie z Izabellą Kühnel bytomska społeczność żydowska przed Nocą Kryształową. Bilety: 2 zł 25.11, g. 17.00 Spotkanie z Martą Knopik, autorką książek „Czarne miasto” i „Rok zaćmienia”. Bilety: 5 zł 26.11, g. 15.00 XXV Turniej Jednego Wiersza im. Stanisława Horaka – konkurs otwarty dla autorów wierszy. Kontakt: 32/ 389 31 09 w. 10 Bytomskie Centrum Kultury pl. Karin Stanek 1 tel. 32 389 31 09 20.11, g. 17.00 10. edycja „Kobiecy Bytom”.

W programie: występ iluzjonisty Konrada Mościńskiego, pokaz mody, fotobudka, konkursy z nagrodami, kiermasz artystyczny, drobny upominek dla każdej z Pań. O godzinie 18.30 film „Bo we mnie jest seks” (Polska, 2021).

21.11, g. 18.00 „Telewizja kłamie” – spektakl komediowy. Występują: Tamara Arciuch, Adam Fidusiewicz, Bartek Kasprzykowski, Bartosz Opania. Bilety: 30.11, g. 14.00 - 20.00 Becekowy Pokój gier

Sala Gloria 19-25.11, g. 17.00, 26.11-02.12, g. 19.30 „Psie pazury” – dramat W. Brytania, 2021.

19-25.11, g. 19.30, 26.11-02.12, g.

17.30 „Bo we mnie jest seks” – biograficzny Polska, 2021; Sala Ki-Nowa 19-25.11, g. 19.00 „Wszystko zostaje w rodzinie” – dramat Włochy, 2020; 26.11-02.12, g. 19.00 „Chrzciny”– komedia obyczajowa, Polska, 2021 Muzeum Górnośląskie w Bytomiu pl. Sobieskiego 2 – gmach główny, ul. W. Korfantego 34 tel. 32 281 82 94 20.11, g. 12.30 „Opowiadania do oglądania” – zabawa rodzinna. Prowadzi: Marek Ryś i Zuzanna Orzeł.

Centrum Edukacji, pl. Sobieskiego 2. Obowiązują zapisy.

Bilet: 10 zł 21.11, g. 12.00 „Harmonia i fantazja” – koncert „Cztery pory roku” Vivaldiego, op. 8. Sala Gorczyckiego, ul. Korfantego 34. Bilet: 25 zł 24.11, g. 17.00 „Jest już późny wtorek, a ja nadal jestem wczesnym poniedziałkiem” – biografia Kurta Vonneguta – wykład.

Prowadzi: Jolanta Zaczkowska. Centrum Edukacji, pl. Sobieskiego 2. Bilet: 1 zł 25.11, g. 16.30 Wspomnienie o profesorze Jerzym Szydłowskim – wykład.

Prowadzi: Beata Badura. Centrum Edukacji, pl. Sobieskiego 2. Bilet: 1 zł

27.11, g. 12.30 Wróżby i zabawy w noc św.

Andrzeja – warsztaty dla dzieci. Prowadzi: Magdalena Pospieszałowska. Centrum Edukacji, pl. Sobieskiego 2. Obowiązują zapisy. Bilet: 10 zł Wystawy stałe: „Ślad pokoleń.

Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu”, „Przyroda Górnego Śląska.

Lasy. Wody i mokradła”, „Z życia ludu śląskiego XIX–XX wieku”, „Galeria Malarstwa Polskiego”, Wystawy czasowe: „Pomiędzy magią a religią” do 2.01.2022 „Najcenniejsze. Wystawa archeologiczna” do 2.01.2022 Teatr Rozbark ul. W. Kilara 29 tel. 32 428 13 00 20.11 , g. 18.00, 21.11, g. 19.00 „Czas Ryby” – performans w wykonaniu tancerzy Teatru Rozbark. Bilety: 20 – 30 zł 20.11 g. 19.30 Finał projektu „Zarapuj mnie Ślunsk”. We wspólnym projekcie Fundacji Żywego Słowa Skaczący Słoń z Zabrza oraz Teatru Rozbark usłyszymy i zobaczymy rap, teatr, taniec i tradycyjny śpiew ludowy z Żywiecczyzny. Wstęp bezpłatny 20 .11, g. 20:30 Dante Live – koncert.

Bilet: 25 zł 26.11, g. 18.00 Finał Projektu Tradycje Rozbarskie. Wstęp wolny 29.11, g. 19.00 „Szekspir: makieta” – spektakl w koprodukcji Miry Mańki i Anny Rogoż, czyli kolektywu dziewczyńskiego “blisko” oraz zespołu Teatru Rozbark pod opieką artystyczną Anny Piotrowskiej.

* Repertuar może ulec zmianom ze względu na rozwój sytuacji epidemicznej.

18 | RYNEK 7 | LISTOPAD 2021

| 18 19

Prezydent Bytomia Mariusz Wołosz zaprasza mieszkańców na spotkania

22 listopada, godz. 16.00 - Rozbark, Centrum Edukacyjno-Kulturalne im. Gorczyckiegoul. Matejki 1 13 grudnia, godz. 16.00 - Śródmieście SP 51, ul. Łużycka 12a 20 grudnia, godz. 16.00 - Sucha Góra, SP 38, ul. Korczaka 1 10 stycznia, godz. 16.00 - Miechowice, SP 54, ul. Reptowska 86

więcej informacji na www.bytom.pl W spotkaniach wezmą udział: bytomscy radni, urzędnicy, przedstawiciele policji, straży miejskiej, Miejskiego Zarządu Dróg i Mostów, Bytomskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego, Bytomskich Mieszkań, Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej, Zakładu Budynków Miejskich.

Harmonogram spotkań może ulec zmianom ze względu na rozwój sytuacji epidemicznej.