8 minute read
The National Observatory of Athens
STArS Of AThENS
τα αΣτερια τηΣ αθηναΣ
Advertisement
απΟ την κατερινα παπαπΟστΟλΟυ / φωτΟγραφιεσ: θεΟφανησ ματσΟπΟυλΟσ, μαριΟσ παπανικΟλαΟυ one of The BesT-kepT seCreTs of The CapiTal wiTh a hisTory daTing BaCk 169 years, The naTional oBservaTory of aThens, ConTinues iTs quesT To spread knowledge and organises nighT walks wiTh a view of The aCropolis and sTargazing open nighTs ThaT reduCe The disTanCe BeTween The earTh and moon.
By kaTerina papaposTolou / phoTos: Theofanis maTsopoulos, marios papanikolaoy
Εαν ψαχνετε τρόπό να ενιΣχυΣετε την αγαπη ΣαΣ γι' αυτη την τόΣό πόλυΣυλλεκτικη πόλη, να νιώσετε με τρόπο αυθεντικό το μεγαλείο της γεωφυσικής της θέσης και να ρεμβάσετε μέχρι εκεί όπου ο ορίζοντας σβήνει, τότε δεν έχετε παρά να επισκεφθείτε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.
ΕΚΕι ΠΟΥ ΧΟρΕΥΑν Οι νΥΜΦΕΣ Στο πιο εξέχoν σημείο του Θησείου, πλάι στα απομεινάρια του Ιερού Ναού των Νυμφών, το αρχιτεκτόνημα του Theophil hansen γίνεται το εισιτήριο για ένα ταξίδι στον κόσμο των αστερισμών και των πλανητών. Tο Αστεροσκοπείο Αθηνών ξεκινάει την πορεία του περί το 1842, όταν ο καθηγητής Αστρονομίας, Γεώργιος Βούρης, πείθει τον Έλληνα πρόξενο της Βιέννης, βαρόνο Γεώργιο Σίνα, για τη σπουδαιότητα της ύπαρξης ενός Αστεροσκοπείου στην Ελλάδα. Οι λόγοι; Καθαρά πρακτικοί, αφού υπήρχε ανάγκη μετεωρολογικών προβλέψεων και μέτρησης του χρόνου. Έτσι λοιπόν, ο Φον Σίνας, δωρίζει στο ελληνικό κράτος το αστρονομικό ποσό των 500.000 δραχμών και στις 26 Ιουνίου του 1842 -μάλιστα με έκλειψη Ηλίου- τοποθετείται ο θεμέλιος λίθος. Επιστημονικά βιβλία, μετεωρολογικά όργανα καθώς και το πρώτο τηλεσκόπιο στήνουν ένα οργανωμένο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών και το Αστεροσκοπείο Αθηνών τίθεται σε λειτουργία υπό τη διεύθυνση του Γεώργιου Βούρη. Τον διαδέχεται ο Γερμανός αστρονόμος Julius Schmidt, ο οποίος μετοικεί στην Ελλάδα και αναλαμβάνει την εκπόνηση του λεπτομερέστερου χάρτη της Σελήνης του 19ου αιώνα. Έπειτα, η διεύθυνση περνά στα χέρια των παιδιών τού Γεώργιου Σίνα, για να καταλήξει ύστερα από μία πολυετή φθίνουσα πορεία στον ικανότατο Δημήτριο Αιγινήτη, ο οποίος χωρίζει το Αστεροσκοπείο σε τρία Τμήματα (σημερινά Ινστιτούτα): Αστρονομίας, Περιβάλλοντος και Γεωδυναμικού, που λειτουργούν μέχρι και σήμερα. IF yOu ARE LOOKINg FOR A WAy TO DEEPEN yOuR LOVE FOR THIS INESTIMABLE CITy, to embrace the grandeur of its geophysical location in a truly authentic manner, and ponder the breadth of the horizon, then a visit to the national Observatory of Athens, is just the ticket.
WHere tHe nyMpHs danCed At the most prominent point of Thissio, next to the ruins of the Sanctuary of the nymphs, the building designed by architect Theophil hansen is admission into a world of constellations and planets. The national Observatory of Athens embarked on its course circa 1842, when Professor of Astronomy Georgios Vouris managed to convince baron Georgios von Sina, the Greek consul in Vienna, that it was of paramount importance to establish an Observatory in Greece. The reasons? Purely practical, as there was a need for meteorological forecasting and time measurement. hence, von Sina, donated the astronomical sum of 500,000 Drachma to the Greek State, and on 26 June 1842 (a day marked by a partial eclipse of the sun), the foundation stone was placed. Scientific books, meteorological instruments and the first telescope comprised an organised network of meteorological stations, while the national Observatory of Athens operated under the direction of Georgios Vouris. he was succeeded by the German astronomer Julius Schmidt, who arrived in Greece to undertake the scientific observations on the new institute. in the process Schmidt produced the most detailed map of the moon in the 19th century. The management of the Observatory then passed into the hands of Sina's children and after a period of decline that lasted several years, it was taken over by the very capable Dimitrios Eginitis, who restructured the Observa-
Παρατηρητήριο Δωρίδη - doridis observatory
Γεώργιος Βούρης - George Vouris ιούλιος Σμιτ - Julius schmidt Θεόφιλος Χάνσεν - theophil Hansen Γεώργιος Σίνας - Georgios sinas
Βιβλιοθήκη του Μουσείου - Museum library
τηλεσκόπιο Δωρίδη - doridis telescope Υδατογραφία του Θεόφιλου Χάνσεν - theophil Hansen’s watercolor
Μεσημβρινό τηλεσκόπιο - Meridian telescope
Η ΑιΘΟΥΣΑ τΟΥ… ΧρΟνΟΥ Περνώντας το κατώφλι του κτηρίου Σίνα και αφήνοντας πίσω μας τη «μυστική» Βιβλιοθήκη 4.000 σπάνιων επιστημονικών συγγραμμάτων, συναντάμε την αίθουσα του χρόνου -μία ανάσα μακριά από την πιο μαγική ξενάγηση μουσείου και ένα μόλις βήμα από το άπειρο! Από αυτόν ακριβώς τον χώρο και με το ίδιο μεσημβρινό τηλεσκόπιο Starke-fraunhofer που στέκει εκεί μέχρι και σήμερα, οι αστρονόμοι μελετούσαν τις αστρικές τροχιές και υπολόγιζαν τον χρόνο. Λόγω της περιστροφικής κίνησης της Γης γύρω από τον εαυτό της, ο παρατηρητής βλέπει τη διέλευση ενός συγκεκριμένου αστεριού που έχει θέσει υπό παρακολούθηση ακριβώς στο ίδιο σημείο, έπειτα από ένα 24ωρο. Έτσι, όταν για παράδειγμα ο αστρονόμος Βούρης εντόπιζε στο νήμα του τηλεσκοπίου τον ίδιο αστέρα που είχε περάσει από εκεί την προηγούμενη βραδιά στις 09:00 η ώρα, ήξερε πως το εκκρεμές έπρεπε να δείχνει 09:00, αφού ο ουρανός δεν λέει ποτέ ψέματα. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν, όταν το εκκρεμές έδειχνε 12 το μεσημέρι, μία σφαίρα που βρισκόταν τοποθετημένη στον θόλο του κτηρίου και συνδεόταν μαζί του μηχανικά έπεφτε δίνοντας το σήμα στις εκκλησίες να σημάνουν τις καμπάνες και οι πολίτες να ρυθμίσουν τα ρολόγια τους στη σωστή ώρα.
ΕνΑΣ τΕΧνΟΛΟΓιΚΟΣ ΘΗΣΑΥρΟΣ Καθώς συνεχίζεται η ξενάγηση, σειρά έχει η αίθουσα όπου φυλάσσεται το σημαντικότερο απόκτημα του μουσείου, ένα πιστό αντίγραφο του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων έδειχνε τη θέση διαφόρων ουράνιων σωμάτων, πιθανώς και πλανητών, προέβλεπε εκλείψεις καθώς και τις κινητές εορτές των Ελλήνων (Ολυμπιακοί Αγώνες, Νέμεα, Πύθια, Ίσθμια). Πρόκειται, στην ουσία, για το αρχαιότερο επιστημονικό όργανο, που εμπεριέχει τέτοια γνώση Αστρονομίας και Μηχανολογίας που τότε ο ανθρώπινος νους δεν φανταζόταν πως υπήρχε.
Ο ΠΕριΠΛΟΥΣ τΗΣ ΣΕΛΗνΗΣ Η ξενάγηση ολοκληρώνεται στο κτήριο Σίνα, με μία βόλτα στην αίθουσα του δεύτερου ορόφου που αποτελεί, ίσως, το ιστορικότερο και πιο μαγικό σημείο του Αστεροσκοπείου. Ένας χώρος καλυμμένος από χάλκινο θόλο, ο οποίος είναι φιλοτεχνημένος εξωτερικά με τρισδιάστατες φιγούρες του ζωδιακού κύκλου, στεγάζει το ισημερινό τηλεσκόπιο Ploessl, με το οποίο ο αστρονόμος Julius Schmidt σχεδίασε τον πλέον ακριβή χάρτη της Σελήνης του 19ου αιώνα.
ΕτΗ ΦωτΟΣ Η βόλτα στο Σύμπαν κλείνει με τη μεταφορά μας στον λόφο της Πνύκας, όπου βρίσκεται το μεγάλο ισημερινό τηλεσκόπιο που φέρει το όνομα του δωρητή Δωρίδη. Τοποθετημένο σε περιστρεφόμενο θόλο με ξύλινη επένδυση, το τηλεσκόπιο βρίσκεται εδώ και έναν χρόνο ξανά σε λειτουργία και είναι ανοιχτό προς το κοινό για βραδιές παρατήρησης. Μία κατάλληλα μελετημένη κλίμακα με ξύλινα σκαλοπάτια, η οποία εδράζεται σε σιδηροτροχιές και κινείται σε δύο οριζόντιους άξονες προς και πέριξ του τηλεσκοπίου, επιτρέπει στους επισκέπτες να κοιτάξουν μέσα από το προσοφθάλμιο και να περιπλανηθούν στους κρατήρες της Σελήνης, να θαυμάσουν τη Μεγάλη Άρκτο και να αγγίξουν τη λάμψη αστέρων που βρίσκονται 400 έτη φωτός μακριά.
*Tο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου λειτουργεί για ViP Tours και νυχτερινές ξεναγήσεις με δυνατότητα ξενάγησης σε γλώσσες εκτός της ελληνικής και αγγλικής, κατόπιν συνεννόησης. Πληροφορίες: www.noa.gr, Λόφος Νυμφών, Θησείο, τηλ.: 210 3490160. tory into three institutes: the Astronomy, Meteorology and Seismology institutes, which continue to operate, with slightly different names, until the present day.
tHe rooM oF… tIMe leaving the “secret” library with 4,000 rare scientific books behind us, we cross the threshold of the Sina building and find the room of time -just a stone’s throw from the most magical museum tour and a footstep away from infinity! it was in this room and at this very same Starke-fraunhofer meridian telescope, standing in precisely the same spot, that astronomers studied stellar orbits and calculated time. Due to the earth’s rotation on its axis, the observer saw the movement of a particular star that had initially been scheduled for observation 24 hours earlier, in the identical position. hence, when the astronomer Vouris, for example, spotted the same star in the telescope that he had observed the previous evening at 9.00, he knew that after applying some corrections for the annual revolution of the earth around the sun, the pendulum should indicate it was 9.00, because the sky never lied. Therefore, when the pendulum showed 12.00 noon, a ball installed and mechanically connected to the dome of the building fell, giving the signal to the churches to ring the bells and citizens adjusted their watches to the correct time.
a teCHnoloGICal treasUre The tour continues to the room housing the most important acquisition of the museum, the exact replica of the Antikythera Mechanism. The Antikythera Mechanism revealed the position of various celestial bodies, predicted eclipses, and the movable Greek feast days (Olympic Games, nemea, Pythia, isthmia). it is, in essence, the oldest scientific instrument to contain such significant Astronomy and Engineering knowledge and it is difficult to fathom that the human mind was so advanced at such an early date.
aroUnd tHe Moon The tour comes to an end at the Sina building, in a room on the second floor which is, perhaps, the most historic and magical place in the Observatory. The room is covered by a copper dome, with three-dimensional zodiac figures on its exterior and houses the Ploessl equatorial telescope, with which astronomer Julius Schmidt drew the most accurate map of the Moon in the 19th century.
lIGHt years The circuit of the universe comes to its end at Pnyx hill, where the large equatorial telescope is located and which is named after donor Doridis. installed on a rotating dome with wood panelling, the telescope has become fully operational again in the past year and is open to the public during stargazing nights. A well-planned flight of wooden stairs, which is mounted on iron rails and moves on two horizontal axes to and around the telescope, permits visitors to look through the eyepiece and wander through the craters of the moon, admire the ursa Major (Great bear) constellation and “touch” the shimmery light of stars that are 400 light years away.
*The Thissio Visitor Centre operates ViP and night guided tours in languages other than Greek and English upon request. further information: www.noa.gr, hill of the nymphs, Thissio, tel.: +30 210 3490160.
