Samsam Junior - Soja, superboon (2014/4)

Groep 5 + 6

SAMSAM – midden in de wereld

n it i lles z ja a) a o S ijn (b

Zet hier je tanden in!

A J n o O Sperbo

su

it u oja inië s s & gent e Vle Ar

n va a’s t ep m e c M á xi k j e s r t Me ngin skoe ni ng ko veli lie

Start Soja superboon WaT gebeurt hier?

Eet je graag een of een boterham met salami? Of moet je er niet aan denken om vlees te eten en vervang je vlees vaak voor sojaproducten? Vleeseters én vegetariërs eten bijna elke dag wel iets dat gemaakt is van sojabonen. Soja zit in ijsjes én in varkensvoer.

Het is met recht een super­boon. Of niet? Hier in Nederland is de sojaboon niet zo bekend als de sperzie­boon.

Daarom nemen we je mee naar Argentinië. Goeie reis!

Mirjam Bonting, hoofdredacteur

Check pagina 6.

pagina

14

5 x soja snoepen

Denk je dat Matías deze stier op zijn knieën krijgt? Bekijk het filmpje op samsam.net

OP PAD Journalist Liesbeth en fotograaf Victoruro speurden in Argentinië naar sojabonen.

2

samsam junior soja superboon

DEZ GAATE SAMSA ARGE over M NTIN IË

Ondersteboven van soja

pagina

20 lars en de langnek

samsam gaat altijd over kinderrechten Ieder kind heeft recht op:

eten en drinken

gezondheidszorg

onderwijs

schoon milieu

spel

eigen mening eigen geloof, cultuur, taal, identiteit bescherming tegen oorlog en geweld bescherming tegen kinderarbeid

pagina

Samsam gaat over kinderen wereldwijd. Samsam laat zien hoe kinderen samen leven, spelen, delen, leren en samen verantwoordelijk zijn voor de wereld.

Wereldburgerschap heet dat.

5

SUPERBONEN Dit zijn ze!

En verder 4 Allebei 8 Zo werkt het 10 Interview met Manuel 16 Puzzelen!

18 Fotostrip met Maurice 22 Koningin Måxima’s lievelingskoekjes

23 Doe de quiz!

24 Sam & Sam detectives

samsam junior soja superboon

3

Allebei

Alle kinderen ter wereld maken hetzelfde mee. Of toch niet?

In deze Allebei vertellen Abril (9) uit Argentinië en Nina (9) uit Nederland wat zij het liefste van de barbecue eten.

NEDERLAND ARGENTInië

“We barbecuen elke zondag. Een kippenpoot is lekker, maar biefstuk is het allerlekkerst!”

“Het is geen vlees, maar dat proef je niet. Het smaakt heerlijk!”

Nina hapt in broodje sojaburger.

Foto Victoruro Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten

Abril is gek op vlees.

Met Nina op sojaspeurtocht of barbecuen met Abril? Bekijk de filmpjes op samsam.net

4

samsam junior soja superboon

Foto Douwe Spoelstra Tekst Madeleine Vreeburg

Vlees & soja

Foto’s Victoruro Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten Met dank aan Nidera

Super bonen

Aan deze planten groeien peulen. In de peulen zitten bonen. Zonder dat je het weet, eet je deze bonen elke dag! Fijngemalen sojabonen zitten in koekjes en olie. En in ijs, mayonaise en nog veel meer! Patricio (9) en Facundo (9) uit Argentinië laten zien waar die bonen vandaan komen.

samsam junior soja superboon

5

Nieuwsbegrip

Soja zit in eten voor mensen en dieren VLEES De vader van Facundo (9) werkt bij een bedrijf dat sojabonen verbouwt.

Soms mag Facundo met zijn vader mee naar het veld waar de soja groeit.

Facundo weet er alles van. “De soja gaat op de boot naar andere landen. Ook naar Nederland. Van soja wordt eten gemaakt.

Voor mensen en dieren.”

Koeien, kippen en varkens krijgen sojameel. Daardoor groeien de dieren snel. Als ze groot zijn worden ze geslacht. Hun vlees gaat naar slagers en supermarkten. Zij verkopen veel vlees.

Mensen in de hele wereld eten steeds meer vlees. Daarom is er ook steeds meer soja nodig.

Zaaien In Argentinië groeit bijna de meeste soja van de wereld. Er zijn veel sojavelden. Elk veld is groter dan vijftig voetbalvelden bij elkaar. Het zaaien van sojazaad gaat met een machine. Facundo legt het uit. “Je hoeft de aarde niet om te ploegen. Het zaad strooi je zo op het land.”

Als de planten groter zijn sproeien de bedrijven gif. Vanuit vliegtuigjes. Want tussen de planten groeit onkruid. Door het gif gaat het onkruid dood. Er zijn ook insecten die schadelijk zijn voor de planten. Zij gaan ook dood door het gif.

Peulen Patricio (links) en Facundo weten hoe het zit: “De bonen zitten verpakt in deze peulen.”

6

samsam junior soja superboon

Pedro en zijn klasgenoten zorgen voor nieuwe planten in de buurt.

planten

Wind

Groen

De vader van Facundo let goed op.

De wind mag het gif niet naar huizen of scholen blazen. Maar niet iedereen is zo netjes. Sommige bedrijven sproeien ook als de wind verkeerd staat.

Pedro (11) woont in een stad waar gif naartoe waaide. Hij vertelt: “Het gif kwam in de bodem van onze buurt. En in het grondwater. Dat water drinken we uit de kraan. Daarom werden mensen ziek.

De moeders uit onze buurt waren heel boos op de sojaboeren. Daarom gingen ze naar de rechter. Die gaf de moeders gelijk. Hij stuurde de schuldigen naar de gevangenis. Het is nu verboden om gif te sproeien waar mensen wonen.”

Pedro en zijn klasgenoten willen hun buurt weer groen maken.

Daarom planten ze overal zaadjes. Daar groeien plantjes uit. Daarmee versieren ze stoepen en pleinen. Pedro vertelt: “Eerst maakten de mensen de plantjes stuk. Ze snapten het niet. Daarom hebben we brieven uitgedeeld. In die brieven stond dat de plantjes moeten blijven staan. Want dat is goed voor het milieu. En je krijgt dan gezonde lucht.

Sojaboeren in de buurt durven nu geen gevaarlijk gif meer te gebruiken. Dat is beter voor onze gezondheid!”

Het gif kwam in ons drinkwater

samsam junior soja superboon

7

Zo werkt het infographic

Van boon tot knakworst Hoe komt een sojaboon op jouw bord of in de voerbak van een varken? Hier zie je de reis die een sojaboon maakt.

Hoe wordt soja verwerkt?

1 In de fabriek worden de bonen gewassen en gedroogd.

1

2

2 Door ze te verwarmen gaat de schil er af.

3 De boontjes worden plat gemaakt. Van de platte bonen maken ze sojameel en sojaolie.

waar gaat SOJA naar toe?

Op REIS De soja uit ArgentiniĂŤ gaat per boot naar Europa en naar China.

8

samsam junior soja superboon

haven Nederland koopt heel veel soja uit ArgentiniĂŤ.

Hoe groeit soja?

3

sojabonen De bonen groeien in een peul.

Illustraties Bouwe van der Molen Tekst Liesbeth Schouten

planten Sojavelden zijn enorm groot. Machines en vliegtuigjes sproeien gif tegen onkruid en schadelijke insecten. De soja blijft leven.

En mijn melk dan?

waar zit SOJA in?

veeVOER Sojameel gaat door voer van bijna alle (huis)dieren.

voedsel Soja zit in ons eten: brood, crackers, koekjes, bakolie.

Vega En ook in sojamelk, ketjap, tofu en vegaburgers.

bio-diesel Van soja-olie kun je ook bio-diesel maken.

Lecithine (lee-sietiene) Het zit in crème, lippenstift, knakworst, verf en zeep.

samsam junior soja superboon

9

Ontdekkingstocht xxx Manuel (11) woont in Córdoba, een grote stad aan de rand van een gebergte. In de vakantie gaat hij vaak de bergen in.

Is dat gevaarlijk?

“Je moet hier met vuur goed opletten! Dit gebied is heel droog.

Twee maanden geleden waren er flinke bosbranden. Alles was verbrand. We zagen overal as.

Sommigen zeiden dat kinderen met vuur hadden gespeeld.

Anderen zeiden dat het kwam van een wedstrijd autoracen. Hier in de stad kon je niet goed meer ademen door de rook.”

Wat eet je het liefst van de barbecue?

“Rundvlees! Dat zullen de meeste kinderen in Argentinië zeggen.

Iedereen hier is gek op steaks.”

Wat eten Argentijnen nooit?

“Paardenvlees. Paarden zijn hier bijna heilig. Het zijn eigenlijk net mensen. Hond of kat zal ook niemand willen eten. Wel slakken of haas. Maar Argentijnen zijn vooral gek op rundvlees.”

Weet je waar rundvlees vandaan komt?

“Uuh… van runderen natuurlijk.

Maar waar en hoe ze leven weet ik niet. Ik weet ook niet waar onze groenten vandaan komen. Dat leer ik later op school nog wel, denk ik.”

In Argentinië groeit veel soja.

Weet je waarom? ”Geen idee. Mijn oma is architect.

Zij zegt dat de sojaboeren veel geld verdienen. Met dat geld laten ze hier in Córdoba huizen bouwen die ze weer verhuren. Ze zijn rijk.”

Hebben jullie huisdieren?

“We hadden vijf honden.

Drie zijn er verdwenen en twee gingen dood. We hebben nu een kat.”

Wat eet jouw kat?

“Kattenbrokjes.”

Daar zit soja in.

“Echt? Dat wist ik niet!”

Mijn kat

is altijd binnen, anders loopt hij weg.

Ik eet het liefst

stoofschotel met rundvlees, pasta.

10

samsam junior soja superboon

Foto’s XxxTekst Xxx

Ga je dan kamperen?

“Nee, we huren een huisje met de hele familie. Niet ver buiten de stad. En dan ga ik met een neef op ontdekkingstocht. We spelen bij de beekjes. We moeten wel uitkijken uit voor giftige slangen. ’s Avonds helpen we om het vuur van de barbecue aan te steken.”

Foto’s Victor Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten

Interview met Manuel

Beroemde Argentijnen:

voetballer Messi! De paus.

En mijn oom Juan Falú, die gitaar speelt. En koningin Máxima!

Ik Wil later veel

reizen.

Favoriet vak: wiskunde.

Leukste computerspel:

Draken van Atlantis.

Mijn Hobby’s zijn voetbal,

rugby, basketbal, pianospelen.

samsam junior soja superboon

11

Poster Boondorp Zoek tien producten waar soja in zit!

12

samsam junior soja superboon

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 De oplossing staat op samsam.net.

Illustratie Zsuzsanna Ilijin

1

samsam junior soja superboon

13

5 x soja snoepen

Wat eet je

eigenlijk? Soja snoep je heel vaak zonder het te

weten. En niet alleen jij. Ook je kat of je hamster eten het elke dag!

Ik eet een hamburger

De kat van

Manuel (11)

knabbelt tevreden aan zijn brokjes. In kattenvoer zit sojameel. Net als in voer voor honden, konijnen, hamsters en zangvogels.

14

samsam junior soja superboon

Ik eet brokjes

Foto’s Victor Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten

Paco (11)

De hamburger van zit vol soja. Het vlees is gemaakt van koeien die gevoerd zijn met soja. In het broodje zit sojameel om het zacht te houden. En in de mayonaise zit lecithine. Dat is gemaakt van soja. Het maakt de mayonaise glad en romig.

Micaela (11)

is er gek op. Sojamelk met een smaakje: perzik, aardbei, ananas of appel. Het is een heel populair drankje in Argentinië.

Ik eet een koekje Lucas (10)

weet goed de weg in de buurtsuper.

“Hier zijn de koekjes en crackers.

Ik denk dat in bijna alles soja zit.”

Ik drink zoete sojamelk

Dolores (11) en haar

vriendin Micaela (links) proeven er niets van. “Soja? In ijs?” vragen ze.

Roomijs is gemaakt van koeienmelk.

De koeien aten soja als krachtvoer.

In ijs zit ook lecithine. Dat is gemaakt van sojaolie.

Ik eet een ijsje samsam samsamjunior juniorsoja kinderrechten superboon

15

................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . Hersenkrakers ........................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . Streep . . . . . . . . woorden . . . . . . . . . . . .Van . . . . . . . naar . . . . . . . . . .of. .van ................................................................. . . . . . . . . . . . . . .de . . . . . . . . . .weg. . . . . . . . links . . . . . . . . rechts . . . . . . . . . . .rechts .............................................................. . . . . . . . . naar . . . . links, . . . . .van . . .boven . . . . . naar . . . .beneden . . . . . . . of . . .van . . .beneden . . . . . . . naar ............................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . boven, ........................................................... . . . . . . . . of . . schuin. . . . . . . De . . . letters . . . . . die . . . overblijven, . . . . . . . . . .vormen . . . . . . samen . . . . . .een . . . rijmpje. ............................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .B. . . . .i . . . .g. . . . g . . . . . . . . . . . . . .k. . . . a. . . . .s. . . . t. . . . .t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .e. . . . n ................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .e. . . . l. . . . .n. . . . v. . . . .o. . . . e. . . . .r. . . . k. . . . .s. . . . e. . . . .z. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .z. . . . e. . . . .u. . . . g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .e. . . . e. . . . .k. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .n. . . . v. . . . .a. . . . n ....................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .a. . . . E. . . . .s. . . . u ......................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .n. . . . E. . . . .t. . . . j. . . . .e. . . . s. . . . .e. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................................................ ................................................................................................................ .........w . . . . . . . . . .j. . . . .i . . . .t. . . . t. . . . .i. . . . p. . . . .l. . . . g .............................................................. . . . . . . . . . . . . . .m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................................................ . . . . . . . . . .o. . . . a. . . . .t. . . . s. . . . .a. . . . p. . . . .i. . . . e. . . . .v. . . .m .............................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .e. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .b. . . . A. . . . .a. . . . t. . . . .ij. . . . n . . . . . . . . . . . . . .O. . . . l. . . . .r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d. . . .w ....................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .s. . . . r. . . . .o. . . . a. . . . .o. . . . l. . . . .o. . . . p. . . . .i. . . . k. . . . .e. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Zoek . . . . . . . . . . woorden ....................................... . . . . . . . . . .g. . . . j. . . . .a. . . . l. . . . .e. . . . r. . . . .o. . . . y. . . . .v. . . . e. . . . .n. . . . . . . . . . . . . . .de .......................................... ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .biggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pasta .......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . worst ................ . . . . . . . . . .I. . . . .i . . . .i. . . . v. . . . .s. . . . n . . . . .r. . . . d . . . . .a. . . . j. . . . .e. . . . . . . .brood . . . . . . . . . . koeien . . . . . . . . . . . . . stal . . . . . . . . . . ijsje ................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .eieren . . . . . . . . . . mayonaise . . . . . . . . . . . . . steaks . . . . . . . . . . zeep ................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .eiwit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . veld .......................... . . . . . . . . . .o. . . . e. . . . .f. . . . t. . . . .v. . . . e. . . . .b. . . . r. . . . .a. . . .m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . meel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zeug ................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .l. . . . . . . .gif . . . . . . . . . . netjes . . . . . . . . . . . . . vet .......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .gras . . . . . . . . . . olie . . . . . . . . . . . . . vlees .......................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . Vul . . . . . . rijmpje . . . . . . . . . .in: ........................................................................................ . . . . . . . . . . . het . . . . . . . . . hier ............................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . 16 . . . . . . . . . . .junior . . . . . . . .superboon ..................................................................................... . . . . . . . . . . . . .samsam . . . . . . . . . . .soja ........................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

Puzzelen!

Puzzels Anne Nederkoorn Illustratie Zsuzsanna Ilijin

strepEN Maar

–––––––––– –– ––––––––––, –––– –––– –– ––––––

Strip Studio de Leijer

KUIKENTJE TWIDO

................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TIP ............................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tel . . . . . . . . en .......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .goed . . . . . . . . denk ....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . aan . . . . het . . . . alfabet. .......................... ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . .Hallo, . . . . . . . . . . Sam . . . . . . .ik. heb . . . . . . . geheim! .......................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . .ik. .ben . . . . . . .en . . . . . . . .een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Succes! .............................. . . . . . . . . . . . . .Je . . kunt . . . . het . . . te . . weten . . . . . .komen . . . . . .door . . . .mijn ........................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . .sojabonenschrift . . . . . . . . . . . . . .te. .ontcijferen. ................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vul . . . . . . . geheim . . . . . . . . . . in: ......................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn . . . . . . . . . . .hier ............................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .De ................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . oplossing ................. staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . op ............... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .samsam.net ................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . samsam . . . . . . . . . . .soja . . . . . . . . . . . . 17 ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . junior . . . . . . . . superboon .................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

bonenboodschap

–– ––– –––––––– –––

Zoek de 10 verschillen

Onder de Loep

Koken met de zon

Gewapend met een loep onderzoekt Maurice Lede duurzame uitvindingen. Vandaag is hij bij TNO in Eindhoven. Daar bedachten wetenschappers een kookplaatje dat gloeiendheet wordt door de zon. Handig in de tropen, maar hier?

De missie van vandaag: worstjes braden in de Hollandse zon.

Dus: zonder hout te kappen of kooltjes aan te steken.

Gevonden: een vreemd, onbekend voorwerp.

Maar dan vindt Maurice iets in het struikgewas.

AHA! Het is een lachspiegel.

Ik lach me een hoedje!

18

samsam junior soja superboon

Foto’s Rob Keeris Tekst Karin Wesselink Met medewerking van TNO

Is het een vliegtuig? Een raket? Een zonnebank?

In het kookboek staat een heel ander recept...

Eens kijken of een worstje van soja ook lekker smaakt.

Warm is het wel. Maar kokendheet nog niet...

Ondertussen...

Deze buis zet zonnestralen om in warmte

‌ werken de weergoden niet echt mee.

Het is in elk geval beter voor het milieu dan BBQ.

Voor meer informatie en een kijkje achter de schermen: www.samsam.net

samsam junior soja superboon

19

Reportage Dierentuin

Langnekken voeren

Het is etenstijd in DierenPark Amersfoort. In de verte krijst een aap, maar Lars (11) komt voor de giraffen.

Hun magen knorren. Daar mogen wel weer wat sojabrokken in. drollen De vader van Lars is bioloog in de dierentuin. Hij opent de deur van een houten gebouw. Lars en zijn vriend Daniël (10) zetten een paar stappen naar binnen. Wat een stank! De jongens houden hun adem in. Ze ruiken giraffendrollen vermengd met hooi. Tegen de muur staat een enorme bak met brokken. “Dit zijn samengeperste granen, vitaminen en mineralen.

Er zit ook soja in. Elke giraffe krijgt vijf kilo brokken per dag. Geef ze maar wat. Dan kunnen jullie zien of ze echt zo dol zijn op soja.”

20

Tong Dan ziet Daniël ineens het raam in de stal. Hij krijgt een idee: “Mag het raam open? Lars, houd jij eens wat voer in je hand, dan komen ze vanzelf!” En ja hoor, een nieuwsgierige giraffe steekt zijn kop naar buiten. Met zijn lange tong likt hij de brokken van Lars hand. “Wat ruw en slijmerig!” roept Lars.

hapje hooi samsam junior soja superboon

Behalve brokken, staat er ook hooi op het menu. Hoog in de stal hangen bakken vol gedroogd gras.

De giraffen trekken er gretig hele grote plukken hooi uit.

harige lippen Lars en Daniël klimmen op een balkon. Nu staan ze op ooghoogte met de langnekken. De jongens pakken ook plukjes hooi en houden die voor de harige lippen van Maamuni en Kibo. De giraffen happen het hooi van hun handen.

Het is een raar gevoel, maar bang zijn de jongens niet.

Foto’s Marlijn Olislagers Tekst Liesbeth Schouten

Olifanten houden ook van soja

brokken-schrokker

Lange benen Lars wil later dierenverzorger worden. Hij weet al veel van zijn vader. “Dat giraffen op hun knieën slapen bijvoorbeeld. Ze gaan niet liggen omdat ze door hun lange benen niet meer kunnen opstaan.” Ze slapen maar een paar uur per nacht. Soms rusten giraffen overdag een beetje. Dan laten ze het voedsel in hun maag verteren. “Giraffen kunnen soja beter verteren dan hooi,” vertelt de vader van Lars. “Door het vocht in de maag vallen brokjes sneller uit elkaar dan hooi.”

Eerlijk voer

Olifanten

In het giraffenvoer zit ‘eerlijke’ soja. Die komt uit Argentinië en andere landen in Zuid-Amerika.

Eerlijk betekent dat de sojaboeren minder gevaarlijk gif gebruiken.

De arbeiders werken veilig.

Niemand wordt van zijn land gestuurd om plaats te maken voor soja. DierenPark Amersfoort en vijftien andere dierentuinen in Nederland hebben met elkaar afgesproken dat ze hun dieren alleen nog ‘eerlijke’ soja geven.

De jongens vragen welke dieren nog meer sojabrokken krijgen. “Olifanten eten ze ook,” zegt de vader van Lars. We kunnen wel even gaan kijken. Als je geluk hebt zijn ze nog aan het eten.” Maar ze zijn te laat. Warwar, oma van de kudde, staat alweer buiten. De voerbakken binnen zijn leeg. Jammer! “De volgende keer gaan we olifanten voeren.”

goed mikken

Sol (11) en Mica (11) uit Argentinië voeren ook giraffen.

Bekijk het op samsam.net

Lars, Daniël en Warwar samsam junior soja superboon

21

Lekker koekjes van Lucas Als Lucas (10) jarig is, trakteert hij altijd op alfajores (spreek ‘j’ uit als ‘g’). Het lekkerste koekje van Argentinië!

nodig Koekjes, bijvoorbeeld maïzenakoekjes of roomboterkoekjes.

Een zakje geraspte kokos.

tip Neem de tijd!

tip Lik de lepel met karamel niet steeds af.

Dan krijg je buikpijn, net als ik!

gin Konin a Máxim an tv houd leche. e d e dulc

Alfajores Maken ∞ Smeer de karamelpasta op een koekje. ∞ Strooi er geraspte kokos op. ∞ Plak er een ander koekje bovenop. ∞ Rol de zijkant door de kokos. ∞ KLAAR!

22

samsam junior soja superboon

Foto Victoruro Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten

tip Probeer ook eens een koekje met vijf verdiepingen!

Dulce de leche (karamelachtige crème).

Als je het niet kunt vinden, gebruik dan chocopasta.

................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . .Doe . . . . . . . . . . . .quiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .op: . . . . . . . .zijn . . . . . . . antwoorden .................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Let . . . . . .soms . . . . . . . .meer . . . . . . . . . . . . . . .goed! ....................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 ................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .Op . . . . . barbecue . . . . . . . . . . . . . . .ik. . . . . . . . . . . . . .Soja . . . . . . . . .… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sojavelden . . . . . . . . . . . . . . . . ze ............... . . . . . . . . . . . . .de . . . . . . . . . . rooster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .is. .een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Op . . . . . . . . . . . . .spuiten . . . . . . . . .…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .het . . .liefst . . . . .een . . .…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. . . . p.it.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. . . . w. ater. .............................. ................................................................................................................ . . . . . . . . . .A. . . w . .orstje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b. . . .boon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. . . .gif. ............................... . . . . . . . . . .b. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. .................................. . . . . . . . . . . . . maïskolf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .noot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .olie. ............................... . . . . . . . . . .c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. .................................. . . . . . . . . . . . . kippenpoot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .vrucht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .meel. ............................... . . . . . . . . . .d. ...................................................................................................... . . . . . . . . . . . . marshmellow. .................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . .4 ..................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .Welke . . . . . . . . . . . eten ........................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . dieren . . . . . . . . . . soja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sam ..................... . . . . . . . . . .A. . . G . .iraffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . oplossing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .&. Sam ................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . detectives ..................... . . . . . . . . . .b. . . Katten .................................................................................................... ................................................................................................................ . . . . . . . . . .c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Waar . . . . . . . géén . . . . . . . . .in? .................................................... . . . . . . . . . . . . Hamsters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .zit . . . . . . .soja ........................................................ . . . . . . . . . .d. . . Varkens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M. ayonaise ................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. .................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b. . . .Roomijs ................................................................. ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .c. . . .Olifantenbrokken ................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d. .................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Spinazie ................................................................. . . . . . . . . . . .6 ..................................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .Vlees . . . . . . . .ik. ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .eet ................................................................................................. . . . . . . . . . .A.. .elke .................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . dag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Surf . . . .voor ............................................................... . . . . . . . . . .C.. .alleen . . . . . op . . .brood. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . antwoorden . . . . . . . .de ........................................................... ................................................................................................................ . . . . . . . . . .B.. . b.ijna . . . nooit, . . . . . behalve . . . . . . .de . . . . . . . . . . . . . . . . . naar ................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . samsam.net ................................................................... . . . . . . . . . . . .gehaktballen . . . . . . . . . . . . . .mijn ...................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .van . . . . . . .oma. .................................................................................. . . . . . . . . . .D.. .Vlees, .................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . .ieuw! ............................................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . .COLOFON . . . . . . . . . . . . .Redactie . . . . . Mirjam . . . . Bonting . . . . . . . . . . . . . . . Marinde . . . . . Hurenkamp, . . . . . . . . . . .Serrarens, . . . . . .Karin . . . . . . . . .Jenny . . . .Mustamu . . . . . . . . . . . . .Layla ................. . . . . . . . . . .Rehorst . . . . . . . . . . . . . &. sales), . . . . . . . Verheul . . . . . . (hoofdredacteur), . . . . . . . . . . . . Vreeburg . . . . . . . . . . .Hans . . . . . . Verder . . . . . .Wesselink, . . . . . . .Carry . . . . . . . . (secretariaat), . . . . . . . Ilijin, . . . . te. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (communicatie . . . . . . . . . . . . . . Liane . . . . . . . .(marketing), . . . . . . .Madeleine . . . . . . . . . . . .(Samsam . . . . . Academie) . . . . . . . . . . .werkten . . . . .mee . . . . . . Brugman, . . . . . .Zsuzsanna . . . . . . . . . Dick ............... . . . . . . . . . .Heins, . . . .Rob . . Keeris, . . . . Maurice . . . . .Lede, . . . Anne . . . .Nederkoorn, . . . . . . .Marijn . . . .Olislagers, . . . . . .Willem . . . .Ritstier, . . . . .Liesbeth . . . . .Schouten, . . . . . .Victoruro . . . . . Sepúlveda, . . . . . . .Douwe . . . .Spoelstra, . . . . . .Studio . . . .de. Leijer, ................ . . . . . . . . . .Madeleine . . . . . .Vreeburg . . . . . Met . . .dank . . . aan . . .Nidera, . . . .TNO, . . . Sojabarometer . . . . . . . . .2012 . . .Ontwerp . . . . . .en. vormgeving . . . . . . . .Barbara . . . . .Pilipp, . . . Bouwe . . . . .van. .der . . Molen . . . .Lithografie . . . . . . .en. .druk . . .Dinq ............... . . . . . . . . . .&.Roto . . .Smeets . . . . Adressenbeheer . . . . . . . . . . Pondres . . . . . Abonnement . . . . . . . . in. .de. .klas . . . . . . . kijk . . . . samsam.net . . . . . . . Nieuwsbegrip . . . . . . . . .scholen . . . . . . . een . . . . . . . . . . op . . Samsam . . . . . . . . .Media ............ . . . . . . . . . .krijgen . . . .bij . elk . . nummer . . . . . .een . .lesbrief . . . . met . . .Nieuwsbegrip . . . . . . . .van . . CED-groep . . . . . of. .thuis .Lesopdrachten . . . . op . . . . .zie. lesbrief . . . . .of. kijk . . op . . samsam.net . . . . . . .met .Samsam . . . .abonnement .is.een . . uitgave . . . . . van . . .NCDO .................. ................................................................................................................ . . . . . . . . . .Adres . . . Samsam, . . . . . .Postbus . . . . .94020, . . . .1090 . . . GA . . Amsterdam . . . . . . .Tel . . +31 . . .(0). 20 . . 5688440 . . . . . .Fax . . +31 . . .(0). 20 . . 5688787 . . . . . Mail . . . info@samsam.net . . . . . . . . . . .Web . . .samsam.net ............................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . samsam . . . . . . . . . . . soja . . . . . . . . . . . . .23 ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .junior . . . . . . . superboon ..................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................

Wat weet je over soja?