Bhutan, hoe meet je geluk? (2011/4)

samsam samsam m samsam sams

d

samen delen samen leren s a m e n werken

1

samsam = samen delen samen leren s a m e n werke n

Maan dblad nr.4 2011

Geluk samsam s b h u ta n

voor jonge wereldburgers

msam

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

Maandblad nr.4 2011

b h u ta n

extra

zomer puzzel boekje

• 9 geluksmomenten • Test: hoe gelukkig ben jij?

• Geluk meten in Bhutan met

filmpjes

amsam 4

geluk,

5

op de

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

h o e

6

website

samsam

m e e t

7

j e

8

d a t

Maandbl nr.4 20

b h u ta

9

?

Samsam = samen

inhoud

de wereld Bhutan

Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde.

Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld.

Deze symbolen verwijzen naar de rechten van het kind

Ieder kind heeft recht op:

een eigen mening

2-23 Thema: Geluk,

hoe meet je dat?

16 19

9 geluksmomenten Is het glas halfvol of halfleeg?

Hoe gelukkig ben jij?

Doe de test!

b h u ta n

eten en drinken

onderwijs spel eigen godsdienst gezondheid ... en bescherming tegen:

kinderarbeid geweld, oorlog mishandeling

Hoofdredacteur Liesbeth Schouten en fotograaf Victoruro Sepúlveda praten met kinderen tijdens het Punakha festival

van dteie redac

Wetenschappers hebben het onderzocht: om gelukkig te zijn, is een goede band met de mensen om je heen het allerbelangrijkst.

Geld, spullen, een mooi uiterlijk en zelfs een gezond lichaam maken niet gelukkig. Het zijn je vrienden, familieleden, buren, leraren en klasgenoten die voor je geluk zorgen.

2

In Bhutan, een bergachtig land in de Himalaya, probeert de regering uit te zoeken wat de bevolking nodig heeft voor een gelukkig leven. Dat rijkdom en bezit niet gelukkig maken weten de Bhutanese onderzoekers al, maar wat dan wel? Grote huizen misschien? Of werk, mooie natuur, auto’s of scholen? Hoe meet je of die zaken belangrijk zijn voor geluk?

Samsam vroeg aan Bhutaanse kinderen wat hen gelukkig maakt.

adres samsam postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo.nl w e b s i t e www.samsam.net Redactie Liesbeth Schouten (hoofdredacteur) Hans Serrarens (eindredacteur) Marinde Hurenkamp (redacteur) Jenny Mustamu (secretariaat) T h e m a ' g e l u k , h o e m e e t j e d at ? ' Liesbeth Schouten (tekst) Victoruro Sepúlveda (fotografie) Felix Kalkman (foto NL pag.4) Verder werkten mee Carry Brugman, Willem Ritstier (strip), Leen Baars (inkleuring) v ormge v i ng & illu str aties Studio Boot Anzicht (puzzelboek pag. 6 en 8) L ithografie & D ruk Veronica Litho & Roto Smeets a d r e s s e n b e h e e r Pondres grat i s abonn emen ten n ed er la n d gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 14 jaar abonnement in de klas of thuis Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ Lesbrief TeamOnder21 (tekst) Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer een lesbrief: ‘Het uur van samsam’.

Op www.samsam.net staat een pdf onder ‘voor docenten’ @samsam is een gratis uitgave van

M e e r f o t o ’ s é n f i l m p j e s o v e r b h u ta n o p s a m s a m . n e t

Bhutan

“Hoi, ik ben Chimi Wangmo, ik zit links. Naast me zitten mijn beste vriendinnen: Dorji Pema en Pema Wangmo. Wij wonen in Bhutan. Onze koning en de regering praten veel over geluk. Op school en op televisie horen we erover. Geluk vinden zij belangrijker dan geld.

Eén van mijn overgrootvaders was een rijke gouverneur.

Hij had een paleis. Nu zijn we niet rijk meer; maakt niet uit. Onze families hebben allemaal een stukje grond.

Daar verbouwen we veel van ons eten. ”

Chimi Wangmo (l) en haar vriendinnen

3

Mooie maken dingen Amsterdam

Imane (11) werkt het liefst met felle kleuren

Nederland

“Dit schilderij heet ‘Imane’s Wereld’. Het is een fantasiewereld waarover ik soms droom,” vertelt Imane (spreek uit i-men).

“Je ziet een prinses, een heks en een kabouter op de brug. Zij komen bij mij een feestje vieren. Die vallende ster aan de hemel is een teken dat je een wens mag doen. Ik zou wensen dat iedereen gezond en gelukkig is.

Tekenen of schilderen maakt me blij en als ik blij ben voel ik me vaak gelukkig.

Niet altijd hoor! Wat me nog meer gelukkig maakt? Mijn familie. Of naar mijn oma en opa in Marokko gaan.”

Bhutan Ugyen Choki (14) laat breed lachend haar borduurwerk zien. “Ik ben blij dat ik in dit nonnenklooster woon. We hebben het gezellig samen en we delen alles. We leren hier ook borduren. Als ik iets moois maak, word ik blij. Daarom doe ik erg mijn best.”

Met naald en draad borduurde Ugyen het boeddhistische beeldverhaal over samenwerking: een vogel brengt een zaadje, de haas zorgt voor mest en de aap voor water.

Zo kan uit het zaadje een boom groeien. De olifant beschermt de boom. Samen kunnen de dieren dan genieten van de vruchten die aan de boom groeien.

4

Bumtheng

Ugyen Choki is trots op haar borduurwerk

C h i l l e n t i j d e n s h e t f e s t i va l

Werken aan Sherab Dorji (10), Tandin Norbu (13) en Kinley Tenzin (10) zijn vandaag ongelooflijk happy.

In vlot Engels ratelen ze van opwinding door elkaar. Morgen gaan ze voor het eerst naar een groot festival in een klooster in Punakha. Dit uitstapje staat bovenaan hun Geluks Top 3.

Ze gaan chillen, naar de dansers en clowns kijken en lotjes trekken op de markt. Natuurlijk in hun mooiste kleren!

geluk

Op naar het festival!

5 Lees verder op pagina 6 en 7

Kinley: “Mijn ‘lucky moment’ was gisteren. Ik heb niet veel vrienden, maar gisteren vroegen andere jongens zomaar of ik mee wilde voetballen.

Gelukscijfer 10 dus!”

“en Kinley was een hond. Wij geloven in reïncarnatie, dat je na je dood opnieuw wordt geboren in een andere gedaante.”

Chocolaatje

Volgens de jongens kun je werken aan je geluk. Bij je geboorte geeft een boeddhistische astroloog aanwijzingen hoe je het beste kunt leven. Daarnaast kent iedereen de algemene regels. “Wees tegen iedereen vriendelijk en maak vrienden voor het leven.” Jaloers zijn maakt ongelukkig, weet Tandin uit ervaring. “Als iemand uit mijn klas andere jongens snoep geeft en mij niet, baal ik wel. Maar ik probeer niet jaloers te zijn.

Tandin zit op een school ver weg. Vandaag kwam hij met de bus weer thuis. “Ik was zo blij om mijn broertje na lange tijd weer te zien! En in de bus gaf ik een chocolaatje aan een klein kind dat dankjewel zei. Die dingen maken me gelukkig,” zegt Tandin met een glimlach. “Maar ik voel me ook wel eens rot.

Vorige week bijvoorbeeld kreeg ik op mijn kop van mijn oom. Hij vond dat ik mijn kleren niet goed had gewassen. Toen zakte mijn geluksgevoel wel even naar een 4.”

Vorig leven

Sherab: “Toen ik gisteren in de bus zo wagenziek werd dat ik moest overgeven, voelde ik me ook echt rot! En als ik verlies met darten, moet ik soms huilen.

Maar meestal ben ik een gelukkige jongen. De lama (= boeddhistische geleerde) heeft gezegd dat ik in een vorig leven monnik was en dat ik in dit leven, net als hij, ook een lama word. En bovendien erg rijk!”

“Ik was in een vorig leven een olifant,” roept Tandin,

Vrienden voor het leven

Yoga met de laptop

“Je moet goed zorgen voor je lichaam en je ziel.

Bijvoorbeeld door te sporten en door aandacht te geven aan je geloof. Ik houd van tafeltennis en basketbal, dus dat doe ik zo veel mogelijk,” zegt Tandin.

“Meditatie is ook belangrijk,” vult Sherab aan. “Op school doen we dat een paar keer per dag. Onze meester laat op zijn laptop een yogameester zien en die doen we na.”

Topje van je neus

Sherab: “Mediteren kun je leren. Je moet je geest openen. Dat gaat zo: handen op je knieën, ogen half dicht en naar het topje van je neus kijken, je tong licht tegen je gehemeltje houden, zodat je een beetje via je mond ademt en een beetje via je neus.

Alles heel langzaam en met rechte rug.

Ik vind mediteren niet altijd leuk, maar ja, ik word ooit lama, dus ik moet wel….”

Sigaretje

Sherab begint te giechelen: “Een keer had ik van papier een sigaretje gerold dat ik tijdens de meditatieoefening in de mond stak van een meisje naast me. De meester zag het niet, maar het meisje was kwaad. En ik maar lachen..!”

Sherab aait over de buik van de lachende Boeddha; dat brengt geluk

6

Bekijk het filmpje ‘Geluk is …. mooie kleren’ op samsam.net

Bekijk het filmpje ‘Geluk is …. uitgaan’ op samsam.net

Tandin, Sherab en Kinley eten een bord rijst voor ze zich gaan omkleden

In Bhutan moeten mannen op feesten, op school en op kantoor verplicht een gho (traditioneel kostuum) dragen. Sherab heeft bij het aantrekken hulp nodig De vrienden vinden de dansen prachtig, maar die clown met zijn opgeblazen condooms is pas echt lachen…!

• Familie en vrienden zorgen voor geluk • Boeddhisten geloven in reïncarnatie (wedergeboorte) • Sporten en mediteren maken je rustig en blij

7

De gouverneur en zijn gevolg van krijgers en monniken spelen hoe het vroeger was

Het Punakha klooster is een oud fort. Op de binnenplaats vindt het festival plaats

De schedeltjes aan het masker zijn de vijf eigenschappen die ongelukkig maken: onwetendheid, hebzucht, jaloezie, trots en boosheid

8

• Natuur en feesten maken gelukkig • Volgens het boeddhisme mag je geen dieren doden • Dansers en clowns vertellen een verhaal waarvan je kan leren

P u n a k h a - f e s t i va l o v e r d o n d e r e n d

Beduusd in de

De binnenplaats van het klooster in Punakha is volgestroomd met mensen.

Ze zijn gekomen voor het festival. Drie dagen lang duurt dat. Pema Wangmo (13) heeft een perfecte plaats vooraan.

Ze kan de kostuums en maskers van dichtbij zien en toch kijkt Pema bedrukt.

Trompetgeschal klinkt door de luidsprekers. De gong laat de lucht trillen: dojng, dojng, bèng. Langzaam en statig draaien de dansers om hun as; hun rokken zwieren als bolle parachutes om hun benen. De goudbrokaten stof glinstert. Hun maskers met doodskopjes bewegen dreigend op en neer. De kinderen kijken zwijgend toe, het is allemaal zo plechtig. Maar iedereen weet: dansen verjaagt kwade demonen en dat brengt geluk voor de aanwezigen.

De natuur

Pema Wangmo kijkt beduusd. “Eigenlijk ben ik niet zo gelukkig hier,” bekent ze. “Gelukscijfer 5, meer geef ik deze dag niet. Wat mij wel gelukkig maakt? De natuur.

Ik word blij als ik vogels hoor fluiten. Ik houd niet van mensenmassa’s en al helemaal niet van veel lawaai. En de zon schijnt vandaag ook al niet. Vandaar dat lage cijfer,” zegt Pema Wangmo.

Bekijk het filmpje ‘Geluk is …. een festival bezoeken’ op samsam.net

mensenmassa Plaagclown

“Ik moest van mijn moeder met mijn tante mee naar het festival. Kijk, die man met dat gele masker speelt de gouverneur die heel lang geleden dit klooster liet bouwen.”

De stoet met krijgers en monniken brengt de gouverneur naar zijn troon. Een zwart geklede clown met pijl en boog plaagt het publiek. Half dreigend en half lachend struikelt hij over de voorste rijen.

geven is goed

Pema Wangmo: “Hij bedelt om geld. In het boeddhisme is het goed om te geven.” Haar tante vult aan: “We geloven dat deze man in een vorig leven dieren heeft gedood. Dat is slecht. De clown laat zien: als je dieren doodt, word je later een bedelaar.” Het publiek geeft gul.

Lachen

Om de clown kan Pema Wangmo gelukkig wel lachen. “Dit vertel ik morgen aan mijn vriendin,” zegt ze. Haar gezicht straalt nu. “Mijn vriendin is heel lief. Ze helpt me bij alles.

Als ik de meester geen antwoord durf te geven, helpt ze me altijd. En als ik enge dromen heb – wat vaak voorkomt – dan beurt ze me op.”

Pema Wangmo vindt het allemaal maar zozo

9

Geluk = dansen & lekker eten (en naar de film!)

Dorji Pema kletst honderduit terwijl ze met haar vriendinnen Chimi Wangmo en Pema Wangmo naar school loopt. Vanaf hun dorp is het een half uur bergafwaarts, glijdend over resten sneeuw. Ze zijn het erover eens dat Nieuwjaar het gelukkigste moment van het jaar is. Dan wordt op het schuttersveld gedanst. Dorji Pema twijfelt: “Ik geloof toch dat ik het gelukkigst was toen mijn moeder me meenam naar de stad, naar de bioscoop.

Super was dat!”

“Morgen wordt ook fijn,” vindt Chimi Wango.

“We moeten houtblokken meenemen, want de meesters gaan voor ons koken. Een feestmaal, want we vieren de verjaardag van de koning. Dansen en lekker eten maakt iedereen gelukkig.”

10

De school ligt in de verte, bij de rode pijl

Propjes van het schoolplein rapen in de pauze

11

Geluk

onderzoek

Geluk kan je het beste meten door mensen te vragen of ze gelukkig zijn. Volgens Amerikaanse onderzoekers is iemand gelukkig als hij of zij op de vraag ‘Ben je gelukkig?’ minstens een zeven invult. Als je ook een acht of hoger geeft voor je toekomst, dan ben je een echte geluksvogel.

even meten

Bhutan is een arm land. De regering wil dat inwoners het beter krijgen.

Maar, zeggen de leiders van het land: beter is niet per sé rijker.

Volgens de regering is het leven de moeite waard als: 1. je lekker in je vel zit 2. je je veilig voelt in je groep/dorp/stad

moeilijk te meten Gelukscijfers

De Amerikaanse onderzoekers stelden de geluksvragen aan heel veel mensen.

Ze ontdekten dat bewoners van landen in Latijns-Amerika en delen van Azië gelukkiger zijn dan Europeanen. In Afrika zijn mensen somberder.

In 2010 gaven Nederlanders gemiddeld een gelukscijfer van 7,7.

Op een lijst van 155 landen stond Nederland op de vierde plaats van landen met de gelukkigste inwoners.

Les in geluk

Op school leren Bhutaanse kinderen wat belangrijk is voor geluk: anderen helpen, bidden, geen ruzie maken en niet haasten. Ze leren ook oude liedjes, dansen en traditionele sporten zoals boogschieten of stenen werpen. Een paar keer per dag moeten de leerlingen mediteren.

Zo leren ze zich concentreren.

3. je gezond bent 4. je het niet te druk hebt 5. je goed onderwijs krijgt 6. jouw cultuur belangrijk is

(tradities, feesten, taal)

7. iedereen respect heeft voor de natuur 8. de regering het beste met je voor heeft 9. je genoeg eten, kleren en woonruimte hebt

Om de paar jaar vraagt de Bhutaanse regering aan de inwoners hoe het met deze negen punten staat. Zo meten

zij het nationaal geluk.

12

Groene scholen Scholen in Bhutan moeten milieuvriendelijk zijn. Zo is er een ‘groene’ school waar de leerlingen zelf voorstelden voortaan eten van thuis in trommeltjes mee te nemen. Of ze daar gelukkiger van worden?

Het scheelt in ieder geval een hoop plastic.

ghostbusters op zolder

Een mini-altaartje dat de monniken gebruiken om kwade demonen weg te houden

Sherab Dorji (10) klautert graag op de hanebalken

Tandin Norbu heeft de geestenvanger van de zoldervloer gepakt; eigenlijk mag dat niet zomaar Elk Bhutaans huis heeft een grote, open ruimte onder het dak. Omdat het er goed doorwaait is het een geschikte droogplek voor ma誰s of graan. Op zolder ligt ook een geestenvanger die kwade geesten moet verdrijven. Monniken die het huis met een gebed komen zuiveren, laten vaak een geestenvanger achter.

Een witte vlag op het dak betekent: dit huis is door gebed gezuiverd.

De kwade geesten zijn vertrokken, het geluk mag komen.

Geestenvangers

13

Een bijzondere ontmoeting

De koning zag mij lopen en

"De gelukkigste dag van mijn leven, was de dag dat ik de koning ontmoette”, zegt Sonam Tobgyel grijnzend.

“Wat was dat prachtig zeg! Dat vergeet ik nooit meer. Die dag krijgt een 8.”

stapte uit!

Dat betekent: bekijk jij het maar! Pas als ik mijn pink omhoog steek, is dat een teken dat ik weer vrienden wil zijn.

De vakantie is voorbij. Sonam Tobgyel (12) en zijn zusje Ugyen (14) lopen in hun mooiste kleren naar school. De leerlingen helpen met het inwijden van het klaslokaal.

Kalm vult Sonam de kommetjes op het altaar met water en hij steekt wierrook aan: het dagelijkse eerbetoon voor de god van de kennis. De meester kijkt goedkeurend toe. “Wij willen leerlingen leren hoe ze gelukkig kunnen worden. Als je alles met aandacht doet, word je vanzelf rustig en dan voel je je goed. En wij vertellen veel verhalen over hoe je liefdevol kunt omgaan met dieren en mensen.”

Koninklijk cadeau

Pink omhoog

“Ik ben nooit verdrietig, eerlijk waar,” zegt Sonam Tobgyel, terwijl hij opgewekt over grote keien en terrassen naar huis loopt . Binnen schept vader boterthee in zijn mok. Uit een trommel pakt Sonam een handvol geroosterde rijstkorrels. In de tempelkamer ernaast weerklinken de diepe tonen van de hoorns van twee monniken. “Ze zegenen het huis elk jaar. Mijn zus helpt met het bakken van koeken, offervoedsel voor op het altaar. Ik hoef lekker niks te doen”, zegt Sonam tevreden. Met zijn pijl en boog vertrekt hij weer naar buiten.

Uguyen geniet van de verhalen die ze op school hoort, maar rustig blijven is niet haar sterkste kant. “Als ik ruzie heb, kan ik het echt niet altijd meteen goedmaken. Zo ben ik niet. Ik zwijg en houd mijn duim omhoog.

Uguyen is dol op dansen en traditionele muziek. Haar broer Sonam Tobgyel gaat liever boogschieten. “Buiten voel ik me het fijnst.” Bij de rivier had hij ooit een bijzondere ontmoeting. “Ik liep bij de brug, toen een auto stopte.

Ik geloofde mijn ogen niet toen ik zag wie er uit stapte!

De koning zelf! Hij vroeg hoe het ging en gaf me een medaille! Op de ene kant staat Boeddha, op de andere een kroon met een raaf, het symbool van het koningshuis.”

Boterthee

14 “Deze ketting kreeg ik van de koning!”

De meester kijkt na de vakantie of de hele klas weer present is

“Pink omhoog betekent: we zijn weer vrienden,” zegt Ugyen lachend

“Mijn vader heeft deze pijl en boog voor me gemaakt”

Sonam zit muisstil bij de monniken die in de huistempel hun trompetten laten schallen

• Elke dag eren leerlingen de god van de kennis • De koning van Bhutan is erg geliefd • Monniken zegenen het huis elk jaar

15

Geluk is...

Negen geluksmomenten

1

…. je veilig voelen, bij mensen zijn van wie je houdt, dingen doen waar je blij van wordt.

Deze kinderen vertellen over hun geluksmomenten.

.. kaarten

met vrienden

Tsering Dorji (13), Chengay Dorji (13) en Tashi (14) houden van een spelletje kaart onder de boom bij de dzongh (kloosterburcht) van Paro.

Tashi (links): “Met mijn vrienden is het leuk. We moeten paren trekken. Eén kaart is verstopt. Wie de laatste kaart heeft, verliest. We lachen de hele tijd.”

.. studeren

2

Sonam Wanchuk (14) woont met 42 jongens in een klooster: “Ik ben gelukkig als ik studeer. En in de pauze, als we tikkertje doen, of een beetje hangen en kletsen.

Maar een festival is pas echt tof!

Dan mogen we onze ouders zien!

Na afloop van het feest ben ik altijd bedroefd. Vooral omdat mijn familie weer weg is.”

3

.. gamen Sagar (12, midden): “Ik kom al zes jaar in deze speelhal. Ze noemen me hier de “prof”, want ik win heel vaak. Guitar Hero is het leukst. Thuis heb ik een echte gitaar, later wil ik muzikant worden. Spelletjes met worstelen en voetballen zijn ook leuk. Als ik verlies, heb ik de pest in.”

16

2

.. muziek maken Nima (15): “Ik ben blij omdat ik vandaag een half uur op de dung (= lange trompet) mag blazen. Muziek maken is het fijnste dat er is. Gisteren was ik verdrietig omdat ik geen kans kreeg om te oefenen. Als een vriend me verraadt, ben ik ook verdrietig. Nee, ik noem geen voorbeelden, ik vergeet het liever zo gauw mogelijk.”

4

5

.. darten

(met concentratie)

Tashi (10) probeert zijn houten dartpijl in een paaltje twintig meter verderop te mikken. Je krijgt twee punten als je het doel raakt en één punt als je dart op duimlengte van het paaltje neerkomt.

“Je moet je goed concentreren. Dat is fijn. We zijn fanatiek, maar we maken ook veel lol.”

6 .. geld

verdienen

Namghe Zam (14) heeft een geluksdag: ze kreeg zomaar warm eten van een stel dat zat te picknicken. En ze verkocht zojuist een paar ‘cordyceps’: piepkleine paddestoeltjes met geneeskrachtige werking. Chinezen, Japanners en fabrikanten van medicijnen betalen veel geld voor deze zeldzame zwammetjes.

Lees verder op pagina 18 Bekijk het filmpje ‘Geluk is …. spelen’ op samsam.net

17

7

.. in de roos

schieten

Sonam Lhendup (12) oefent met zijn pijl en boog. Boogschieten is de nationale sport van Bhutan. “Als ik op een dag een paar keer raak schiet, kan ik wel dansen van geluk! Dat hoort trouwens ook bij deze sport. Als je in de roos schiet, moet je een overwinningsdansje maken.”

8

.. de zon

De sneeuw maakte Phab Gyeltshen (14) vannacht erg ongelukkig. “Ik had het koud! Nu schijnt de zon gelukkig!” Phab trekt met zijn ouders en een kudde jaks door de bergen. Ze slapen in een tent van plastic en jakwol. Wel eenzaam, zo zonder vrienden. En soms is Phab bang voor de jaks; ze kunnen erg agressief zijn. “Maar als de zon schijnt en de vogels fluiten, ben ik gelukkig.”

.. nieuw

9

huis

Een paar maanden geleden verwoestte een brand de hele straat van Tenzin Pelzung (11). Hij zag de vlammen en zelfs een paar doden. Van zijn huis bleef niets over. Gelukkig kwam de koning op bezoek.

Hij gaf Tenzin een shirt, pennen, boeken en een rugzak. “Ik heb me nog nooit zo gelukkig gevoeld. De koning zorgde ook dat het leger hielp met wederopbouw.

Kijk mijn nieuwe huis is bijna klaar!”

18 Bekijk het filmpje ‘Geluk is …. lachen’ op samsam.net

Is jouw glas halfvol of halfleeg?

Hoe gelukkig ben jij?

Doe deze test!

1. Je krijgt een glas

limonade dat tot de helft gevuld is.

Wat denk je?

a Heb ik weer, een halfleeg glas. b Ah, precies genoeg voor de ergste dorst. c Mooi, halfvol, dan kan er nog meer bij.

2. Wat zou je veranderen

als je terug kon gaan in de tijd?

a Alles. b Niets. c Een paar dingen.

3. Als ik mezelf vergelijk

met andere kinderen in mijn klas denk ik:

a Dat zij vaker gelukkig zijn dan ik. b Dat zij vaker ongelukkig zijn dan ik. c Dat ze zich net zo vaak. ongelukkig of gelukkig voelen als ik.

5. Als ik op het nippertje

de trein mis denk ik:

a Rotconducteur!

Hij zag me toch rennen!? b Misschien zit ik in de volgende trein wel naast leuk gezelschap. c Pech, maar nu kan ik nog even een strip kopen.

6. Als ik mag kiezen ga ik: a In mijn eentje televisiekijken. b Vrienden bellen. c Winkelen.

8. Kan je rekenen

op je vrienden?

a Vrienden? Ik heb geen vrienden. b Ja! Mijn vrienden zijn super. c Soms, als ze niets anders te doen hebben.

9. Zou jij jezelf als

vriend/vriendin willen?

a Nee, liever niet. b Jazeker, als dat zou kunnen! c Mmm, misschien, als ik guller zou zijn.

10. Ben jij trots op iets

dat je goed kan?

a Ik kan eigenlijk niks echt goed. b Ja, niemand kan zo goed……………. als ik. [vul in] c Ja, vooral als anderen zeggen dat het goed is.

11. Een moeilijk

proefwerk…

a verknoei ik altijd. b geeft me een kick. c hoort erbij.

12 . Jouw beste vriend/

vriendin ziet jou niet staan op het schoolplein.

Wat doe je?

a Je kijkt ook de andere kant uit. b Je zwaait en loopt naar hem/haar toe. c Je denkt: wat heb ik verkeerd gedaan?

13 . Je hebt nog twee dropjes

en je bent met z’n drieën.

Wat doe je met de dropjes?

a Die hou ik natuurlijk in m’n zak. b Ik deel ze uit. c Ik eet ze zelf 14 Als ik later groot ben

wil ik in ieder geval…

a veel geld. b lieve vrienden en familie c een groot huis met . verwarmd zwembad.

15. Als ik blij, boos of

verdrietig ben…

a weet ik vaak niet waarom. b vertel ik het aan anderen. c schrijf ik erover in mijn dagboek.

16. Dit maakt mij gelukkig: a Een flinke verhoging van mijn zakgeld. b Iemand aan het lachen maken. c Heel laat opblijven.

17. Als iemand mij pest a word ik heel boos. b haal ik mijn schouders op. c zeg ik dat ik het niet leuk vind.

uitslag op de

website 19

Naar de

sterren kijken

Een astroloog in de dop

De jonge monnik Khandu Wangchuk (15) zit al drie jaar in het beroemde Pangrizapma klooster.

Samsam vroeg hem of hij daar gelukkig is.

Hoe kwam je hier terecht?

“Op mijn tiende wilde ik al monnik worden. Mijn ouders vertelden dat aan een oom. Die bracht me naar dit klooster. Hier wonen veel jongens van mijn leeftijd. We leren van alles: rituelen uitvoeren, bidden in de tempel, maar ook tuinieren, opruimen en kleren wassen.”

Voel je je gelukkig?

“Ja. Ik vind het geweldig dat ik hier mag studeren.

Het is een eer. Dit klooster is het enige in Bhutan waar je een goede astroloog (= iemand die uitlegt wat de stand van de sterren te maken heeft met het leven op aarde) kunt worden. Na de derde klas basisschool begin je met astrologielessen. Als je tenminste goed kunt rekenen. En dat kan ik!”

Kijk je ’s nachts naar de sterren?

Moet een astroloog nog meer kunnen?

“We moeten ook heel snel van rechts naar links leren schrijven op een houten schrijfplank. Er ligt een laagje fijngemalen poeder op. Daar kras je de astrologische nummers in; je moet ze ook weer snel uitwissen door het poeder met de rug van je hand weer over het leitje te verspreiden. In het begin is dat best lastig.”

Wel eens aan papier of een rekenmachine gedacht?

“Haha, laat de meester het maar niet horen!”

Heb je nog wel tijd om lol te trappen?

“Ja, tijdens het voetballen. Ik ben er niet erg goed in, maar toch… We verwisselen onze lange gewaden voor sportkleren. Dat is wel fijn, even niet nadenken over van alles. Ik ben trouwens fan van Robin van Persie.”

“Soms, maar we hebben ook een astrologiekalender; een boekje vol berekeningen en tekeningen. Elk jaar “Ik word boos als mijn vrienden maken tien astrologen me niet aan de bal laten. Als ze Aan de hand van deze kalender weet deze kalender opnieuw. me schoppen en pesten, voel ik een astroloog wat er gaat gebeuren Dat is een precisiewerkje. me ook rot. Ook de eerste dag na Bij geboortes, een huwelijk, een sterfgeval of bij de vakantie ben ik bedroefd. Dan mis ik mijn familie, maar belangrijke beslissingen, roept de familie een het gaat wel gauw over. Echt verdrietig ben ik als ik me astroloog. Die maakt een horoscoop en zegt wat niet kan concentreren en de boeken niet snap. ” ze moeten doen. ”

Wanneer voel je je ongelukkig?

Dus eh, moeilijke rekensommen maken jou happy?

“Ja! Het is een kick om zoiets ingewikkelds te snappen! Als een berekening lukt, ben ik blij en trots op mezelf. Maar okay, deze school is best zwaar.

Tijdens de vakantie ben ik daarom wel gelukkiger: spelen met mijn broertje en zusje en 20 even niet studeren.”

Vinden de andere jongens jou aardig?

“Ik geloof het wel. Ik help graag vrienden met de studie.

Of ik help hen met kleren wassen. Als ik veel eten heb, deel ik het met hen. Zij doen hetzelfde voor mij.

Wie van je vrienden is het grappigst?

“Met Denchen Wangdi en Pasang Dorji kan je allebei lachen. Maar Pasang Dorji kan je echt de stuipen op het lijf jagen. Heb je gezien hoe hij zijn ooglid kan vouwen?

Dat bedoel ik nou!”

Khandu Wangchuk oefent astrologische nummers onder het toeziend oog van de meester De schrijfplank met speciaal schrijfpoeder

Het vraagt wat oefening, maar succes is verzekerd!

21

Pech en mazzel Een lach en een traan

Vandaag wordt hun geluksdag, zo verwachten vier jongens.

Vooruit, ze geven hun geluksgevoel alvast een negen. Ze gaan immers naar het grote Punakha festival.

Uitgelaten gaan ze op pad

Even pauzeren onder de boeddha boom...

Joepieeee, we gaan naar het festival!!

.. . en tijd voor een geintje

In de Punakha dzong (klooster) wordt het festival gehouden

op de binnenplaats zijn de dansvoorstellingen

22

in de loterij

de monniK zegent de jongens

Even later gaan ze picknicken langs de rivier

En dan op weg naar de feestmarkt

Voor een loterij kraam

De drie jongens hebben een lotje gekocht en….

Zijn moeder is gevoelig voor gejengel

…maar Sherab heeft pech

Sherab is niet echt gelukkig met de bloemen Bij de marktkraam met plastic geweren

snif

Sherab heeft het geweer dat hij zo graag wilde

23 Bekijk het filmpje ‘Geluk is …. picknicken’ op samsam.net

amsam samsam samsam samsam

msam = men delen men leren m e n werke n

samen leren s a m e n werken

b h u ta n

zoek de dader met samMaan &3 dblad sam detectives

msam

nr.

2011

chili

samsam

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

samsam

sam

Maandblad nr.3 2011

chili

sa