Wereldwijd: zenuwen voor de toets (2011/1)

samsam samsam samsam sams m

d

d

samen delen samen leren s a m e n werken

samsam = samen delen samen leren s a m e n werke n

Maan dblad n r .1 2011 were ldwij d

voor jonge wereldburgers

Samsam = samen

de wereld

Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde.

Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld.

Deze symbolen verwijzen naar de rechten van het kind

Ieder kind heeft recht op:

Thema Zenuwen voor de Toets

een eigen mening

19

Test – Blijf jij koel?

Sam & Sam En de dader is…

eten en drinken

20

Beeldpuzzel Wegstreeppuzzel

2-20

21

onderwijs spel eigen godsdienst

Ondertussen in… Colombia

gezondheid ... en bescherming tegen:

kinderarbeid geweld, oorlog mishandeling

Samsamjournalist Aletta André sprak in India met kinderen over toetsen.

van dteie redac

2

Sommige kinderen vinden het leuk en spannend, anderen maakt het razend zenuwachtig. De Cito-toets! In februari is het zo ver. Dan moet groep 8 er weer aan geloven.

Je juf of meester en je ouders zeggen vast dat je je niet al te druk moet maken. Het is geen echt examen, waarvoor je moet slagen.

In andere landen moeten kinderen aan het eind van de lagere school wel examen doen. Of ze stressen? Je leest het in deze samsam.

adres samsam postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo.nl w e b s i t e www.samsam.net Redactie Liesbeth Schouten (hoofdredacteur) Hans Serrarens (eindredacteur) Marinde Hurenkamp (redacteur) Jenny Mustamu (secretariaat) Thema 'Zenuwen voor de Toets' Hilde Janssen, Ilona Eveleens, Aletta André, Victoruro (tekst). Mohamad Iqbal, Kate Holt, Brian Sokol, Victoruro, Marcel van den Bergh/ Hollandse Hoogte (fotografie) Verder werkten mee Wies Ubags (tekst) Ronald de Hommel (fotografie), Anne Nederkoorn (puzzel p. 20), Carry Brugman, Willem Ritstier (strip), Leen Baars (inkleuring), Studio Boot (illustraties) vormge vi ng & illu str aties Studio Boot, Den Bosch www.studioboot.nl L ithografie & D ruk Biegelaar BV, Maarssen a d r e s s e n b e h e e r Pondres, Tilburg grat i s abonnemen ten n ed er la n d gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 14 jaar abonnement in de klas of thuis Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ Lesbrief Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer een lesbrief: ‘Het uur van samsam’.

Op www.samsam.net staat een pdf onder ‘voor docenten’ @samsam is een gratis uitgave van

M e e r o v e r e x a m e n s w e r e l d w i j d ? S u r f n a a r w w w. s a m s a m . n e t

I

Hoi, ik ben Peter.

Ik woon in Kenia. Vorig jaar was ik de beste leerling van het land. Van alle kinderen die eindexamen deden op de lagere school, had ik de hoogste cijfers.

Mijn foto stond in alle kranten. Best stoer. Of ik hard gewerkt heb? Dat vertel ik op pagina 10 en 11.

Peter (14) was even de beroemdste jongen van Kenia

3

India

New Delhi In India moeten kinderen het hele jaar door toetsen maken, maar de uitslag van de eindtoets in maart is het belangrijkst. Die bepaalt of leerlingen van de vijfde klas (groep 7) naar een goede middelbare school mogen.

Op de beste middelbare scholen kan je alleen met de allerhoogste cijfers terecht.

Op deze school is het elke week raak. Maandag =

NEDERLAND Kerkdriel In de laatste klas van de basisschool moeten leerlingen in Nederland meestal een eindtoets doen: de Citotoets. Eigenlijk is de Citotoets in groep 8 een groot proefwerk. Je laat zien wat je allemaal geleerd hebt. Met de uitslag bepalen leerkrachten en je ouders naar welke middelbare school je kan.

Opperste concentratie in groep 8 tijdens de Cito-toets op basisschool de Meidoorn

4

De beste scholen alleen voor de besten

Stil tuurt Lanang (12) naar buiten.

Zometeen gaat hij met zijn moeder naar school. Het is de laatste dag op zijn basisschool in Jakarta. De dag van de rapportuitreiking. Lanang maakt zich zorgen. Het examen was best moeilijk.

“Als ik maar geslaagd ben,” mompelt hij.

Zijn moeder hoort het niet. “Je moet je schooldas nog om!” roept ze.

Lanang knijpt ’m flink Lees verder op pagina 6 en 7

5

Als Lanang op school zijn cijferlijst van juffrouw Erna krijgt, springt hij een gat in de lucht. “Joepie!

Geslaagd! Allemaal voldoendes en een totaalscore van 20,1.” Zijn moeder is minder enthousiast. “Dit is geen superscore. Daarmee kom je niet zomaar op een goede middelbare school.”

Balen

Met een lolly in haar mond volgt Euis (11) de rapportuitreiking vanuit de deuropening van het klaslokaal.

Zij is niet bang. Zij is de beste van de klas. “Altijd geweest,” zegt Euis.

Haar score van bijna 23 is veel beter dan die van Lanang. “Niet echt goed,” vindt ze zelf. “Dat komt door die 6+ voor biologie.

Daar baal ik van. Taal en rekenen was geen probleem, maar biologie, pfff.”

Echt gratis

Lanang wil het liefst naar SMP 28. Die school is lekker dichtbij. “Geen buskosten dus,” benadrukt moeder Sukaysi. “En het onderwijs is echt gratis. Geen extra kosten of boekengeld.” Met de vier euro die zij per dag met naaiwerk verdient kan ze met moeite drie kinderen en haar werkloze man onderhouden. “Voor nieuwe schooluniformen en schoenen moet ik maanden sparen.”

Besten eerst

De ouders van Lanang en Euis hebben niet veel geld.

Daarom willen ze dat hun kinderen naar een gratis middelbare school gaan. “Leerlingen met de hoogste scores worden als eerste toegelaten,” verduidelijkt het schoolhoofd. “Dus zorg dat je scholen kiest waar je kind ruim boven de vereiste score zit.”

Niet eerlijk

De leerlingen van de zesde klas (groep 8) kijken alleen naar de examenscores voor taal, rekenen en biologie. Hun rapportcijfers voor geschiedenis, Engels, sport of tekenen tellen niet mee.

Hoe hoog ze ook zijn.

“Voor de toelating voor een middelbare school gaat het alleen om de score van de drie vakken van het nationale examen,” verklaart het schoolhoofd Warkini. "Eerlijk is dat niet. Onze rapportcijfers geven een betere indruk van de prestaties.”

6

Sip

Lanang maakt een dansje met zijn cijferlijst. Geslaagd!

Lanangs moeder kiest voor de populaire SMP 28. Ook al is de score van haar zoon krap. “Ze hebben zeven brugklassen,” zegt ze optimistisch.

Maar eenmaal op het schoolplein van SMP 28 vreest ze het ergste. Er staan tientallen andere ouders met een aanmeldingsformulier.

De uitslag volgt een dag later per sms. Geen SMP 28, maar de derde keuze. Lanang kijkt sip.

“Geeft niet joh,” troost ma. “Negen klasgenoten kunnen alleen bij een dure privé-school terecht.

Jij kunt in elk geval gratis naar school.”

• In Indonesië moeten kinderen op de lagere school eindexamen doen • Om toegelaten te worden op ‘goede’ middelbare scholen moeten ouders veel geld betalen aan iemand die dat ‘regelt’

De ouders rondom juf Erna (midden) willen uitleg over de uitslag, de diploma’s en de aanmeldingen voor middelbare scholen

Gratis, maar niet heus Regeringsscholen in Indonesië zijn gratis. Nou ja, gratis. Sommige scholen vragen toch geld aan de ouders: voor verbouwingen, bibliotheek of sportvelden, maar ook voor het nationale examen en het diploma.

Euis - het slimste meisje van de klas - heeft geluk. Ze mag naar SMP 2. Een diploma van die school opent alle deuren

Lanang (in het midden) met zijn familie op weg voor de aanmelding op de middelbare school in de buurt

ff regelen Vooral het laatste jaar op de basisschool is duur. Een Indonesische organisatie die speurde naar corruptie (bedrog) ontdekte maar liefst 47 extra kosten.

Voor bijles, proefexamens, fotokopieën van toetsen en diploma’s, pasfoto’s, het afscheidsfeest en cadeautjes. Op sommige ‘rijke’ scholen loopt dat op tot 350 euro per leerling. Op 'armere' scholen zoals die van Lanang betalen ouders een paar tientjes: voor het afscheidsfeest. Maar een toelating “regelen” voor de middelbare school kost een paar honderd euro, fluistert een bemiddelaar.

Kijk op www.samsam.net voor meer foto's uit Indonesië

7

Het is lastig spieken als je in in rijen achter elkaar zit

Peter’s school is nog uit de tijd dat de Engelsen in Kenia de baas waren. De schooluniformen zijn nog steeds hetzelfde. Behalve de schoenen. Afrikaanse kinderen mochten van de Engelsen geen schoenen dragen. Dat mochten alleen blanken. Dat is nu niet meer

8

• In Kenia staat de top 10 van beste leerlingen in de krant • Alleen de beste leerlingen kunnen naar de middelbare school • Staatsscholen zijn gratis, maar de boeken en uniformen niet

Toppers in de krant

In Kenia doen kinderen examen in de laatste klas van de basisschool. De basisschool duurt acht jaar. Omdat er niet genoeg middelbare scholen zijn, krijgen alleen scholieren met de beste score een plaats.

Vorig jaar had Peter (14) de hoogste cijfers

9

Zo blijf je de zenuwen de baas

Mansi (10) uit New Delhi begint elke maandag met een toets. Dit jaar moet ze extra hard werken, want na deze klas (groep 7) begint de middelbare school. De uitslag van de grote eindtoets is heel belangrijk. Alleen met de hoogste cijfers kan je naar een goede school. Zenuwslopend allemaal. Maar Mansi laat zich niet gek maken. Dit zijn haar anti-stress tips.

Keten in de schooltaxi

Deze fietstaxi brengt de kinderen elke dag naar school. Het is een beetje proppen, maar wel gezellig. Niet over huiswerk praten, maar een beetje geinen.

Het filmpje met de fietstaxi staat op www.samsam.net

Yang als klein meisje in China

Kletsen met vriendinnen In de pauze wisselen Mansi (links) en haar vriendinnen Walt Disney plaatjes uit. Ze zwijmelen weg bij de verhalen van Jasmine, Sneeuwwitje en Assepoester.

1 0

Even bijtanken Tussen de middag krijgen de kinderen een half uur om te eten en te spelen. In Mansi’s lunchdoos zitten vers gebakken chapati’s (plat brood) en gekookte groenten. Warm eten maakt slaperig.

Jammer dat in de klas geen bedden staan voor een middagdutje.

Potje karate Donderdag is de leukste dag, want dan krijgt de klas na de pauze les in karate.

“In de lucht schoppen en schreeuwen is het leukst,” lacht Mansi.

“Vooral na al dat stilzitten en opletten!”

Meer karatefoto’s van Mansi’s klas op www.samsam.net

BEN IK WEL GOED GENOEG? Op haar oude school stond Mansi op een lijst als vierde beste leerling van de klas. Op deze school is niet bekend wie de beste is.

Dat mag niet meer van de regering, omdat het kinderen onzeker maakt. Mansi vond de lijst juist fijn. “Omdat ik zo hoog stond.

Nu weet ik niet of bij de besten hoor. Dat maakt me zenuwachtig.”

Knuffelen met …

Voor het donker knuffelt Mansi nog even met haar kleine buurmeisje.

Knuffelen is goed tegen stress. Je hartslag wordt weer rustig en je bloed gaat weer langzaam stromen.

1 1

blokken voor hoge cijfers

De klas van Mansi begint elke maandag met een toets. Vandaag is het Sanskriet, een hele oude taal.

Juffrouw Felix schrijft de vragen op het bord en de kinderen schrijven de antwoorden in hun schrift.

Blijven zitten Scholieren in India kunnen tot de vijfde klas (groep 7) niet blijven zitten. Dat mag niet meer van de wet. Veel kinderen worden ongelukkig omdat ze veel huiswerk en toetsen moeten maken.

Ze zijn altijd bang om te zakken. Sommige kinderen plegen zelfs zelfmoord. De regering heeft daarom besloten dat de jongste leerlingen zich geen zorgen meer mogen maken. Tijdens de basisschool moeten ze altijd over gaan.

1 2

Juffrouw Felix houdt goed in de gaten of de kinderen niet spieken. Dat is lastig in een tjokvol lokaal met 54 leerlingen

Hier maakt Mansi elke dag twee uur huiswerk. Dat moet wel als ze voor de eindtoets goede cijfers wil halen. Als ze klaar is kijkt ze het liefst televisie.

“Mijn vader heeft het kanaal met tekenfilms geblokkeerd, anders kijk ik te veel.”

Op samsam.net zie je meer van Mansi’s school

1 3

Als een man naar groep 7

Het is vaste prik op bijna alle scholen in Oruro, een stad in Bolivia. De ontgroening van de jonge leerlingen. Ontgroening betekent “ophouden met een groentje zijn.” De oudere leerlingen plagen de brugsmurfen met geheimzinnige rituelen en spelletjes. Na “de doop” horen ze erbij. Dat klinkt griezelig, maar op de Aniceto Arce school hebben de leerlingen grote lol.

1 4

De Aniceto Arce jongensschool begint met groep zeven van het basisonderwijs en eindigt met de vierde klas van de middelbare school.

Elk jaar verzinnen de oudere jongens (17-18 jaar) een ritueel waarmee ze de jongeren (12-13 jaar) welkom gaan heten.

Schuilplaats

Voor de 'doop' op zaterdagmiddag krijgen alle ouders en familie een uitnodiging. Het is traditie om ook de meisje van de meisjesschool uit de buurt te vragen. Het publiek zit op een tribune.

Op de speelplaats staan vier schuilplaatsen, die gemaakt zijn van papier, plastic en ander afvalmateriaal. Daar houden de gemaskerde vierdeklassers zich verstopt met hun spullen.

De oudere jongens dragen maskers uit de griezelfilm Scream

De vierdeklassers doen van alles om de jonkies bang te maken

Ja, ja mannen, met een masker op durven jullie wel hè?

De hel

De vuurtjes zorgen voor veel rook op het schoolplein.

Vuur (een symbool voor zuivering) hoort bij dit ritueel

De vierdeklassers noemen de ontgroening dit jaar De Rails naar de Hel. Met kostuums, voorwerpen en griezelige onderwerpen proberen de vierdeklassers de jongere leerlingen bang te maken. Een beetje angst is goed voor kinderen, vinden ze in Bolivia. Je wordt er sterk en moedig van. En je krijgt respect voor anderen en voor de school.

Schurftjes

De grote jongens mogen er dan eng uit zien met hun maskers, ze zijn niet hardhandig. Met een grapje sturen ze iedereen de schuilplaats in. Ze noemen de jonge leerlingen 'de schurftjes.' Dat is een koosnaam én een spotnaam, want van schurft krijg je jeuk.

De jongsten wachten geduldig voor ze één voor één de schuilplaats in moeten

1 5

Tegenstribbelen helpt niet, iedereen moet de schuilplaats in

Bloed en olie

Aan de achterkant van de schuilplaats komen de leerlingen even later weer naar buiten. Maar wat zien ze er uit!

Besmeurd met olie, meel, verf, dierenbloed en schoensmeer! Wie tegenstribbelt wordt bij de kraag gegrepen en kaalgeknipt of kaalgeschoren.

Lekker hoor, de hele inhoud van de keukenkast over je heen

Respect! JosĂŠ David lacht nog steeds

1 6

De pad, het symbool van de school, gaat in vlammen op

Nog even tanden op elkaar Brandon

Marcelo (rechts) vertrouwt Dennis maar half met die grote schaar

Meer man

Aan het einde van de middag is iedereen ontgroend.

Het zit erop. Vandaag zijn de jongens uit groep 7 officieel toegelaten op een belangrijke school.

De moeders halen schone kleren en schoonmaakspullen uit hun tas om hun kinderen weer toonbaar te maken.

Het vuur dooft langzaam uit.

Het was een bijzondere dag. Een dag waarop de jongens iets moediger en respectvoller werden, en iets meer man...

Onder aanvoering van de gemaskerde vierdeklasser roept iedereen de strijdleus van de school

“Ha, schoensmeer op je tanden Alejandro!” roept Alex (rechts)

• Een ontgroening is een inwijdingsritueel • In Bolivia ontgroenen oudere leerlingen de jongeren • Het spel ziet er gevaarlijk uit, maar het gaat er vrolijk aan toe

1 7

goede raad voor schooldirecteuren

Tien jaar geleden beloofden regeringsleiders van 189 landen dat in 2015 alle kinderen overal ter wereld naar de basisschool kunnen gaan. Die belofte heet millenniumdoel 2.

Ondertussen gaan meer kinderen naar school dan tien jaar geleden.

Maar het kan n贸g beter. Veel leerlingen, vooral meisjes en kinderen van arme ouders, haken af voordat ze een diploma hebben. Meisjes moeten trouwen of thuis helpen en jongens moeten geld verdienen.

Om kinderen op school te houden zijn een paar oplossingen bedacht.

Het zijn natuurlijk geen wondermiddelen, maar vaak werken ze wel!

In veel landen willen meisjes de wc liever niet met de jongens delen. Als meisjes op school een eigen wc hebben, is de kans groter dat ze blijven.

Van vies drinkwater krijg je wormen die je ziek maken. In Kenia en Tanzania gaan veel meer kinderen naar school n谩 een anti-wormenkuur.

Nadenken en dingen onthouden gaat namelijk veel beter zonder wormen in je lijf.

Arme ouders sturen hun kinderen naar school in ruil voor iets anders: gratis doktersbezoek en inentingen bijvoorbeeld, of een envelop met geld.

Niet alle ouders vinden het prettig dat hun dochters samen met jongens in de schoolbus zitten. Een aparte bus voor meisjes is de oplossing.

1 8

Voor kinderen met honger is een gratis schoolmaaltijd een goed lokkertje. Bovendien: met een volle maag kan je beter leren. En grote kans dat meisjes die ook extra eten voor hun familie mee naar huis krijgen, elke dag naar school komen.

K i e s h e t a n t w oo r d d a t h e t m e e s t b i j j e p a s t

O m c i r k e l

j o u w

a n t w oo r d e n

1

Als we een toets 2 hebben... a. ga ik fluitend naar school b. zeg ik dat ik ziek ben c. lig ik de hele nacht wakker

4

Ik snap niet dat... a. klasgenoten huilen om een onvoldoende b. ze die toetsen niet makkelijker maken c. anderen mij stress-kip noemen

7

Als de juf/meester iets uitlegt... a. luister ik maar half b. denk ik: maar dat weet ik al c. schrijf ik alles precies op

e n

v i n d

u i t

wat

v oo r

Je bent de enige met een slecht cijfer. Wat doe je? a. je haalt je schouders op b. je roept dat de juf/meester niet goed heeft nagekeken c. je kan niet stoppen met huilen

5

8

Iets nieuws leren... a. maakt me blij b. is okay, als het niet te moeilijk is c. vind ik alleen leuk als ik het begrijp

Een goed cijfer... a. maakt niet gelukkiger b. is mooi meegenomen c. is heel erg belangrijk

3

6

9

t y p e

j i j

b e n t

3

minuten test

Andere mensen zeggen dat ik... a. serieuzer moet worden b. meestal mijn best doe c. me wat minder druk mag maken

Als ik een fout maak... a. denk ik daarna snel aan iets anders b. ben ik bang dat anderen me stom vinden c. fouten? Ik maak nooit fouten

Tijdens een proefwerk... a. kijk ik veel naar buiten b. lever ik mijn blaadje als eerste in c. komt de juf/meester zeggen dat ik moet afronden

U it s l ag

hoe toetsbestendig ben jij?

Heb je vooral antwoord a?

Jou krijgen ze niet snel gek. Te veel uitsloven, daar heb je geen zin in.

Meestal antwoord b?

Je houdt niet van testen en proefwerken. Als het even kan, probeer je er onderuit te komen.

Vaak antwoord c?

Een beetje een stress-kip ben je wel.

Je doet heel erg je best. Ontspan, het komt allemaal goed. kan je niet kiezen ?

Of heb je 3 x A,B of C, doe dan de test nog eens. Of kies hierboen het antwoord dat het best bij je past 19

HUH, wat is een homoniem ?

Als één woord verschillende betekenissen heeft, dan is zo’n woord een homoniem. De schrijfwijze en de uitspraak zijn hetzelfde, maar de betekenis is anders.

Het woord bank is bijvoorbeeld een homoniem. Op een bank kan je zitten en bij een bank kan je geldzaken regelen. Of het woord bal. Mét een bal kan je voetballen en óp een bal (feest) kan je dansen.

In dit plaatje zitten 8 homoniemen.

Kan je ze allemaal vinden? Het woord toets geven we je vast: de test op school én een deel van je toetsenbord.

De woorden in de lijst zijn kriskras verstopt in het letterveld: horizontaal, ver-

D e o p l o s s i n g e n va n d e z e p u z z e l s s ta a n va n a f 1 0 j a n u a r i o p samsam.net

ticaal, diagonaal, van links naar rechts of van rechts naar links. Sommige letters worden in meer woorden gebruikt. Alle woorden gevonden en doorgestreept?

Mooi, dan vormen de overgebleven letters, in de leesrichting, een woord.

Angst

Examen

Toets

Cijfer

Rapport

Zakken

Cito

Slagen

Zweet

Diploma

Test

Docent

Tien

hier eind finigt het the ma 20

to et s

Onde rtus sen in …. Colom bia

Zo’n goudklompje van 23 gram maakt de dag van iedere mijnzoeker goed!

Lucía en Camilo wonen in El Paso, een dorpje aan een rivier in Chocó in Colombia (Zuid-Amerika). De voorouders van de dorpelingen zijn als slaven uit Afrika naar Colombia gehaald om in de mijnen te werken. De mensen in El Paso leven nog Lees op de steeds van de mijnbouw. Ze halen goud en volgende pag in waarom Lucía a’s platina uit de grond en uit de rivier. en

Camilo balen

Camilo

Lucía

Ondertussen in…. colombia

DOSSIER

ondertussen op de noordpool ...

zuid-amerika

Lucía (rechts) met schoolvriendjes voor haar huis

Lucia woont bij haar oma. Haar moeder en zusjes wonen aan de andere kant van het land. Daar is het oorlog. Het Colombiaanse leger vecht tegen de guerrillagroep FARC. Die wil de regering wegjagen en een eigen regering vestigen. De FARC ronselt kinderen om in de oorlog te vechten. In het dorp van haar oma is ze veiliger. “Ik mis mijn moeder en zusjes heel erg” vertelt Lucía.

Het is al bijna donker en de ergste hitte is voorbij. Lucía heeft een stoel buiten gezet voor haar oma. De oude vrouw gaat zitten en haalt de vlechten uit haar grijze kroeshaar.

Lucía gaat nieuwe maken. Met een kam trekt ze steeds een scheiding; ze pakt een pluk haar en vlecht het met snelle bewegingen. Oma moppert als Lucía te hard aan de vlechtjes trekt.

n” “Auw! Niet zo hard trekke moppert Lucía’s oma

El Paso ligt aan een snel stromende rivier in de jungle

Soms moet Lucía helpen met het zoeken naar goud en platina. “Dan hak ik met een schep stukjes van de bergwand. Dat is zwaar werk. Soms komt de hele wand naar beneden en dan raken de mensen bedolven onder de modder.” Lucía is blij als ze niet hoeft te werken. “Ik ga liever naar school.

Of zwemmen in de rivier. Later wil ik in een grote stad wonen. Daar is meer te zien dan hier. En ik wil studeren. Voor dokter of

Camilo is vandaag hartstikke chagrijnig. Samen met zijn kleine zusje moet hij zijn moeder Luisa helpen met goudzoeken. Hun vader is overleden en hun oudere broers en zussen zijn uit El Paso weggetrokken. Andere kinderen mogen voetballen of touwtje springen. Camilo baalt zo dat hij liever niet wil praten. Met zijn zware schep hakt hij brommig verder.

Goudzoeken spannend? Camilo vindt er niks aan

Goudzoeken is hard werken. Met keiharde waterstralen spuiten de goudzoekers tegen een stukje bergwand in de goudmijn. De modder en de stenen laten dan los. Daarna scheppen ze het water op met een schaal om te kijken of er stukjes goud en platina in zitten. Goud is geelachtig en platina wit.

Net als goud wordt platina gebruikt voor sieraden. Maar het zit ook in apparaten omdat het heel sterk is.

Goudzoekers vinden per dag tientallen of honderden kleine goudkruimeltjes. Samen leveren ze een paar tientjes op. Iedereen droomt van een goudklompje van meer dan 20 gram. Dat is al snel 750 euro waard. Een fortuin in El Paso.

Camilo’s moeder Luisa heeft geen geld voor een dure brandslang, daarom gebruikt ze een schaal om in de modder naar goud te zoeken

zuid-amerika

Het meeste goud wordt verkocht aan het buitenland.

Deze ring met het Nike-symbool is in Colombia gemaakt

amsam samsam samsam samsam samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

msam = men delen men leren m e n werke n

24

Maandblad n r .1 2011

zoek de dader met sam & sam detectiveswereldwij d Maan dblad nr.7 2010 jemen