Tanzania: hiphop (2012/2)

sam samsam sa amsam samsam samen delen samen leren s a m e n werken a m s a m = s samen delen samen leren s a m e n werk en

voor jonge wereldburgers

msam

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

• MAry is zangeres van x plastaz

Maandblad

.2 2012

nr

Maan dbla

.2 201

nr

tanz ania

samsam

Maandblad

.2 2012

nr

tanzania

s

de bekendste hiphop-act van tanzania

• Mijn vader weet niet dat ik een rapper ben

Bij deze

samsam hoort een

vragenlijst Vraag je

juf of meester!

(want jouw klas kan een prijs winnen! )

Kijk naar de videoclipwedstrijd op samsam.net Welke school vind jij de beste?

sam

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

samsam

Maandblad

.2 2012

nr

tanzania

sa

Samsam = samen Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen

3 weken lang een spannende videoclip wedstrijd op samsam.net

rebus

samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld.

Nede

vul hier de oplosssing in

rland

ani

Uganda

a

de makers:

Kenia

Congo rwanda Burundi

Aru

Dod

sha

oma

Tanzania

Dar

Zambia

Mozambique

Romwaldi (13, midden) leerde de samsam-journalisten een paar hiphopgebaren. Van links naar rechts: Rogier Kappers (filmmaker), Laurent Peter Kiria (geluidsman) en Wineke Onstwedder (fotograaf)

van de redactie

2

Klopt het? kijk voor het goede antwoord op pag.23

Ta n z

Maak deze rebus en zie in welke taal Romwaldi rapt.

Indisch e Ocea an

leven, samen spelen,

nu weer

Hiphop ken je waarschijnlijk door de muziek van Ali B, Keizer, Lil’ Wayne en Kanye West, bekende Nederlandse en Amerikaanse rappers.

De eerste hiphop ontstond bijna veertig jaar geleden in de arme wijken van grote steden in Noord-Amerika. Nu vind je hiphop in allerlei vormen en stijlen overal ter wereld. Samsam ging op bezoek bij X Plastaz, een superpopulaire hiphopband uit Tanzania. Op de volgende pagina’s vertellen deze jonge rappers over hun muziek.

es S

alaa

m

K i j k v o o r f i l m p j e s e n f o t o ’ s o v e r tan z an i a & h i p h o p o p sa m sa m . n e t

I love Tanzania “Mijn naam is Romwaldi.

Ik woon in Arusha, een stad in Tanzania. Ik ben gek op hiphop. Ik schrijf zelf ook songs. De liedjes gaan over het leven hier. Dat is niet altijd makkelijk, maar je moet niet triest zijn.

Ga naar school, en blijf leren, daarover gaat mijn muziek.

Ik ben niet rijk, maar ik ben gelukkig dat ik een rapper ben. Muziek is mijn talent!”

Romwaldi (13) vertelt op pagina 18 meer over zijn muziek

Op samsam.net staat een filmpje over Romwaldi

3

kweenie kweetwel

Hiphop past

4

goed bij samsam

5

Hiphop fans Nederland

Rosa (13) en Ceciel (12) zijn op de finale van de Grote Hiphop Prijs van Nederland. Vanavond treedt Rosa’s broer Joram (18) op. Zijn hiphopband heet Makkie & Krankjoram.

“Mijn broer is echt héél goed! Hij schrijft de muziek en zijn vriend Makkie de teksten. Joram speelt ook heel mooi piano. Vaak hoor ik hem op zijn kamer oefenen. Zijn rustige en zachte nummers vind ik ook heel mooi. Ik ga niet naar al zijn concerten, want die zijn vaak ’s avonds laat. Maar nu natuurlijk wel! Ik denk dat hij gaat winnen!”

Tanzania

Amsterdam

Rosa (rechts) en Ceciel tijdens de finale. Joram won niet de eerste prijs, maar hij gaf wel een fantastisch optreden (in Paradiso, een beroemd muziekpodium in Amsterdam)

Arusha

Nora (11) en Irene (15) zijn fans van de hiphop-band X Plastaz. Eén van de bandleden is Nora’s nichtje Mary (16).

“Ik ga vaak naar concerten en optredens van Mary,” zegt Nora. “Omdat Mary nu optreedt, mag ik haar gestreepte vest lenen. Lief hè? Na de show geef ik het terug. Gelukkig is dit optreden ’s middags. ’s Avonds mag ik niet. Dat is te laat, want ik moet ’s ochtends vroeg naar school.”

Nora en Irene (rechts) tijdens een optreden van Mary

6

Irene vindt de teksten van de liedjes van X Plastaz heel goed: “Ze gaan over armoede, weeskinderen en straatkinderen. Als weeskinderen deze muziek horen, voelen ze zich minder alleen. Ze weten dan dat iemand om ze geeft.”

R a p p e n m e t d e h e l e fa m i l i e

Muziek die je

wakker Hiphop is niet alleen muziek. Het is ook een manier van leven, zeggen hiphoppers. Je kunt met hiphop laten zien wie je bent en vertellen wat je denkt.

schudt

Hiphop komt uit de arme stadswijken van Noord-Amerika.

Bijna veertig jaar geleden begonnen jongeren daar met ‘praatzingen’, of in het Engels: rappen. Hun raps gaan vaak over de moeilijke dingen in hun leven. Door muziek te maken voelen ze zich weer trots en zelfverzekerd.

Ondertussen is hiphop overgewaaid naar andere landen.

Daar rappen jongeren in hun eigen taal. In het Swahili bijvoorbeeld, dat ze in Tanzania spreken.

X Plastaz is de bekendste hiphopact van Tanzania.

De band bestaat uit: Ziggy, Gsan, Merege, Diana, Steve en Mary. Mary leer je kennen op de volgende pagina’s. Deze foto is een paar jaar geleden gemaakt. Mary was toen nog te jong om op te treden. Het meisje rechts is haar zus Diana

‘Plastaz’ is straattaal voor ‘pleister’. De ‘X’ betekent ‘bedekken’. Muziek als pleister op de wond dus Lees verder op pagina 8 en 9

7

De familie Rutta uit Arusha in Tanzania is een bijzondere familie. Bijna iedereen maakt muziek. De kinderen met hun eigen band X Plastaz en hun moeder in het kerkkoor. Het gezin woont in een ruim huis, dat betaald wordt van het salaris van één van de broers. Hij heeft een baan in Amerika. De grote muziekkamer is ook logeerkamer. Gasten kunnen op ieder moment van de dag binnenvallen: er staat altijd eten en drinken klaar.

optredens, maar de allereerste keer wel. Ik was superzenuwachtig. Mijn stem trilde,” vertelt Mary.

“Nu stap ik zo het podium op.”

In het begin gebruikte ik wel eens make-up voor een optreden, maar mijn oudste zus heeft alles meegenomen naar Duitsland. Daar woont ze nu. Ik heb alleen nog nagellak.

Hiphoppers moeten zich eigenlijk niet opmaken.

Je moet zo natuurlijk mogelijk overkomen, lippenstift past daar niet bij.”

Mix

Lekker schreeuwen

Zenuwachtig

Laat naar bed

Muziekkamer

X Plastaz is één van de populairste hiphopbands van Tanzania. De groep heeft zes bandleden: twee broers en twee zussen van de Rutta-familie en twee vrienden.

De taal waarin X Plastaz rapt is een mix van Afrikaanse talen: Swahili, Haya en Maa. Ook de muziek is een mengsel van muziekstijlen uit verschillende landen.

Mary is de jongste van de band. Ze begon met zingen toen ze 14 was. “Ik ben nooit nerveus voor

“Als we een nieuw nummer hebben, ga ik met mijn broer Steve naar de rivier beneden bij ons huis om te oefenen. Door het ruisen van de rivier hoort niemand ons. Zelf horen we het juist heel goed. Zo oefenen we nieuwe teksten en melodieën. Het maakt niet uit of het vals is, daar kan ik lekker schreeuwen!”

Omdat drie bandleden in het buitenland wonen, treden de leden niet vaak samen op. Via internet sturen de broers en zussen elkaar teksten en muziekopnamen voor nieuwe liedjes. “Optreden,” vertelt Mary, “doe ik meestal met mijn broer Steve.

Mijn moeder vindt het goed, ook als het ’s avonds is. Ze is het gewend door mijn oudere broers en zussen. Als het laat wordt, slaap ik uit. Dan ga ik later naar school. De meesters en juffen balen daar van, maar ja. Ik probeer allebei goed te doen, school en optredens. Gelukkig steunen mijn ouders me.”

Hiphop & Nederhop

De eerste rappers waren Afrikaanse verhalenvertellers die lang geleden ‘praatzingend’ van dorp naar dorp trokken. Bij hiphop horen rap (praten op muziek), breakdance (eigenlijk breaking of b-boying), DJ’ing (diedjeejing, plaatjes draaien) en graffiti (tekeningen op straat). Nederlandstalige hiphop heet Nederhop.

8

Het is een swingende boel in huize Rutta. Mary’s moeder loopt altijd zingend en dansend door het huis

Onbenullig

Een studio van een muzikant huren is niet zo duur.

Je liedje op de radio krijgen is lastiger. Je moet de juiste mensen kennen en soms geld betalen

Veel hiphoppers uit Tanzania houden niet van de raps van populaire Amerikaanse artiesten. Ze vinden het maar niks: miljoenen dollars verdienen met onbenullige teksten. X Plastaz wil muziek over het échte leven maken. Mensen moeten denken: “Hé, dat heb ik ook.” Daarom rappen de muzikanten: ook al ben je arm, geloof in jezelf. Ga naar school, blijf leren en zoek kansen. Gebruik geen drugs en geweld! De raps zijn ook een waarschuwing voor de politieke leiders: open je ogen en vecht tegen armoede en oneerlijkheid.

Mary en Steve oefenen het liefst bij de rivier. Valse noot?

Niemand die het hoort

• Hiphop is een mix van muziekstijlen • Rappen is ‘praatzingen’ op muziek • Hiphoppers vind je overal ter wereld

Op samsam.net staan filmpjes en foto’s over X Plastaz.

9

r a p p e n i n j e m o e r staa l

muziek van overal Arusha is dé hiphopstad van Tanzania. Overal in de stad is muziek.

X Plastaz zingt in het Engels, Swahili en het Maa, de talen die ze in Tanzania spreken. Inspiratie voor de muziek haalt de band uit de hele wereld.

In Chicago woont Mary’s oudste broer Gsan, oprichter van X Plastaz.

noord

Jazz, blues en soul zijn oude muziekstijlen uit Noord-Amerika. Afrikanen die als slaven naar Noord- en ZuidAmerika werden gebracht, namen hun eigen ritmische muziek mee. Daaruit ontstonden jazz, blues en soulmuziek.

De R&B van nu, is daarop gebaseerd.

zuid

am er ika

a

In Arusha zie je op straat afbeeldingen van Bob Marley, de beroemde reggae-zanger uit Jamaica. Sommige mensen dragen hun haar net als hij.

De kleuren van reggae zijn rood, groen en geel.

10

e m

A

Mary is fan van Rihanna, een R&B-ster uit Amerika.

ka i r

X Plastaz trad op in Amsterdam.

Hier komen de muziekvideo’s van X Plastaz vaak op de televisie.

Hiphop ontstond in de getto’s (arme wijken) van grote steden in Noord-Amerika, bijvoorbeeld in New York.

X Plastaz stond overal op het podium: Gabon (Libreville), Engeland (Londen), België (Brussel), Nederland (Amsterdam), Brazilië (Rio de Janeiro en Salvador).

In Stockholm, woont Ziggy, vriend en oprichter van X Plastaz.

europa

In Keulen, woont Diana, bandlid en zus van Mary. In Duitsland kwam ook de eerste CD van X Plastaz uit.

azie

a

ik

r Af

Hindi is een taal uit India. Lang geleden kwamen veel Indiërs naar Tanzania. Ze namen niet alleen hun taal, maar ook hun eigen muziek mee: hindi-muziek. Die hoor je terug in de nummers van X Plastaz.

Bandlid Merege hoort bij de Maasai, een nomadenvolk in Oost-Afrika.

Hij woont niet in Arusha. Vaak is hij onderweg om het vee te hoeden.

Door Merege zingt X Plastaz ook in het Maa, de taal van de Maasai. Zijn dansstijl is ook van de Maasai.

australie

11

huiswerk, voetbal en hiphop

Romwaldi &

Romwaldi (rechts) heeft een druk leven. Overdag gaat hij naar school, daarna maakt hij huiswerk, hij voetbalt met vrienden en ’s avonds schrijft hij songs. Gelukkig maakte Rowaldi even tijd om met zijn vrienden te poseren. Vóór de studio waar zijn hiphop-idool JCB vaak muziek opneemt.

12

Van rechts naar links: Romwaldi (13), Kelvin (14), Erik (13), Juma (14)

zijn vrienden

Twee manieren om elkaar te begroeten. Daarbij zeg je: Mambo?

(Hoe gaat het?) Poa! (Goed!)

Wil je Romwaldi horen rappen?

Kijk op samsam.net

13

videoclip

Van 6 t/m 30 maart is de website van samsam extra leuk! Dit keer staat de site vol muziek en videoclips. Uit Tanzania ĂŠn uit Nederland. Kijk mee!

14

w e d st r i j d

Drie Nederlandse scholen laten op www. samsam.net zien hoe zij een videoclip maken bij een liedje van X Plastaz. Meer dan honderd scholen uit Nederland en Suriname zitten in de jury. Zij bepalen welke school de beste videoclip maakt. Op 3 april is de winnaar bekend!

Bekijk de filmpjes op samsam.net en laat horen wie jij de beste vindt!

h u h , t w e e d e z e l f d e p l aat j e s , o f t o c h n i e t ?

zoek de

verschillen

Dit zijn Tinga Tinga schilderingen. Je vindt ze op muren overal in Tanzania. Tinga Tinga is een oude manier van schilderen.

Tanzaniaanse kunstenaars schilderen zo mensen en dieren.

Kun je de 7 verschillen tussen deze twee plaatjes vinden?

15

oplossing: trommel midden, bloemen op rok rechts, ketting 2e vrouw links, extra arm 2e vrouw links, sterretjes broek 1e vrouw links, gele bloemen op rok 2e vrouw links, voet 2e vrouw links.

Achter de schermen

Ster zonder poeha Mary is wel beroemd, maar

De ochtend voor het optreden

niet verwaand. Voor een optreden met haar broer Steve regelt ze alles zelf.

Oudste zus Tina wil Mary mooi maken

Nog even aan een songtekst werken

Naar de copyrette met een zelfgemaakte poster

16

Hier zullen veel mensen de poster zien

Broer Steve helpt met posters plakken

Dan naar breakdanceles

Kleren uitzoeken voor het optreden

Of toch maar iets anders ‌

Steve is niet zenuwachtig

Mary en Steve rappen de sterren v/d hemel

Alle fans zijn gekomen

Aan het einde van de avond...

17

“Mijn vader

JCB (rechts) is de beroemdste rapper van Arusha.

JCB zegt dat Romwaldi een goede rapper kan worden. “Maar hij moet wel wat harder zingen.”

18

Int e r v i e w

weet niet dat ik

een rapper ben” Romwaldi (13) vertelt over zijn leven als ‘ondergrondse’ rapper.

Welk muziekinstrument heb je?

Wanneer begon je met rappen?

"Geen, maar ik droom van een eigen keyboard."

"Toen ik 9 jaar was, hoorde ik JCB op de radio. Hij is de beste rapper in Arusha!

Hij zingt dat arme mensen optimistisch moeten blijven.

Ze moeten iets van hun leven proberen te maken, ze moeten in beweging blijven. Door JCB ben ik zelf gaan schrijven.

Ik heb al drie songs af."

Je ouders zijn zeker trots op je?

"Mijn moeder steunt me, maar mijn vader weet niet dat ik een rapper ben. Hiphop heeft hier een slechte naam. Dat komt door de namaak Amerikaanse hiphop. Mensen denken dat alle hiphoppers gangsters met drugs en geweren zijn."

Waar gaan jouw songs over?

"Over dat je altijd hard moet werken om je doel te bereiken. Je moet niet droevig zijn, ook al ben je arm. Ik woon in een arme buurt, maar het uitzicht op de vulkaan is heel mooi!"

Raad eens wat dit gebaar betekent?

Wanneer vertel je je vader dat je een rapper bent?

"Als ik zestien of zeventien ben. Het is mijn droom om een echte muzikant te worden. Ik wil naar de universiteit om muziek te studeren.

Dat is hard werken, maar het zal me lukken."

Wanneer schrijf je?

"Na schooltijd, als mijn huiswerk af is. School is heel belangrijk voor me. Meestal ga ik eerst basketballen of voetballen met mijn vrienden.

Daarna ga ik onder een boom in de schaduw zitten. Daar schrijf ik mijn liedjes."

In een filmpje op samsam.net zie je hoe JCB Romwaldi coacht

Bij JCB thuis in de studio mag Romwaldi laten horen wat hij kan

19

dans j e z o r g e n w e g

Op het feest!

Bij deze rap van X Plastaz maken drie scholen een videoclip. Het is een feestlied: het leven is soms moeilijk, maar zo nu en dan moet je feestvieren. Dit is de tekst in het Swahili en Nederlands, bekijk op samsam.net de clips die de scholen bij dit lied gemaakt hebben.

Refrein ndani ya sherehe op het feest

hakuna kulala mpaka kukuche gaan we niet slapen voor de zon weer opkomt

ndani ya sherehe op het feest

nataka watu wote tustarehe

vinywaji …vijiko viko vingi er was van alles te eten en drinken

watu wanakula kunywa pasipo na wingi iedereen eet en drinkt

sherehe inanoga zaidi kwani tuko na maza na dingi het feest is nog leuker nu mijn vader en moeder er ook zijn

hakuna noma geen probleem

mambo yote ni poa alles is cool

raga hip hop tunacheza na kufurahia danszaal, hiphop, we dansen en hebben plezier

wil ik dat iedereen zich ontspant

ndani ya sherehe op het feest

masela na mabinti tucheze jongens en meisjes, laten we dansen

ndani ya sherehe op het feest

kina mama piga vigelegele meiden, laat van je horen!

eerste couplet eerste couplet nimefika kwenye sherehe nikakuta watu ni wengi wengi ik kwam op het feest en zag dat er veel mensen waren

tussenRefrein

(vertaald uit het Maa, de taal van de Maasai)

er is één ding dat ik heb geleerd het maakt niet uit of ik vroeg of laat ben mijn ouders begrijpen het toch niet het valt niet op te lossen

tweede couplet couplet tweede ho ongezeni vileo hé, breng nog wat te drinken

pesa nilizo nazo nataka ziishi leo ik ga al m’n geld uitgeven vandaag

vijana watu wazima nataka mlewe leo jong en oud, iedereen moet iets drinken

watoto samahani sitaki mlewe leo sorry kinderen, jullie niet

nikakuta watu wana furaha ile kishenzi ik zag dat iedereen veel lol had

fanya fujo uone ndani ya hii sherehe ya leo wie voor problemen zorgt op dit feest, zal wat beleven

leo tunakamua mawio mpaka machweo

20

vandaag blijven we de hele dag op, tot de zon weer ondergaat

umesikia hujasikia shangilia ho hebben jullie me gehoord? hallo?

umeona hujaona furahia leo hebben jullie het door? maak plezier!

Refrein derde couplet Baada ya mparangano wa maisha Na het dagelijks gedoe

muda mrefu sana maofisini biashara lange dagen op kantoor en op de zaak

muziek in je hoofd Zoek de weg in dit doolhof-hoofd.

De kortste weg leidt langs een aantal woorden.

Als je deze woorden op een rij zet krijg je een tekstregel van JVT. (de Jeugd Van Tegenwoordig...)

mishen town au kulima met straathandel of werk op het land

tukishavuna ni vyema kutanua na het werk is het fijn om los te gaan

japo mara moja kwa mwaka als is het maar ĂŠĂŠn keer per jaar

sasa naam wel nu...

start

ndugu waungwana mijn lieve broers en zusters,

mabibi na mabwana mannen en vrouwen,

kuanzia madogo vijana einde

kinderen, jongeren

na wazee wazima en ouderen

karibuni sana van harte welkom

tena sana sana

schrijf hier je oplossing

en nog een keer van harte

sana sana sana sana van harte, van harte, van harte!

Wil je horen hoe het klinkt?

Ga naar samsam.net

21

beeldpuzzel

Watskeburt?

Herken jij deze zeven Nederhoppers?

Hun namen staan in deze lijst.

De eerste letters van de overgebleven namen vormen een woord.

Al deze rappers gebruiken het.

Vieze Fur Manu Kraantje Pappie Osdorp Posse Excellent Extince Faberyayo Raymzter Azahlee Skate The Great Gers Pardoel T-Slash Appa Ali B Afrika Bambataa Lange Frans

wegstreeEppuzzel

22

U T A N A E O A A R

O I R B K Z O P G G

O P T A T I R P B I

P I T S A E D E O T

O L D R L T K R E A

H E N U E A T S K A

P S G S T D P A A R

I Z D M P S E E A B

H R E T S O P N N L

De woorden in de lijst zijn verstopt in het letterveld: horizontaaal, verticaal en diagonaal, van links naar rechts of van rechts naar links. Sommige letters worden in meer woorden gebruikt. Alle woorden gevonden? Mooi, dan vormen de overgebleven letters, in de leesrichting, de oplossing.

BASKETBAL

HIPHOP

RAPPER

DAGBOEK

LES

STRAATTAAL

DROOM

OPTREDEN

STUDIO

GITAAR

POSTER

UITSLAPEN

Antwoord:

oplossingen wegstreeppuzzel: zing dans maak plezier - beeldpuzzel: moerstaal

S L I A A L M R D E

D o e

d e

t e s t

Wat weet jij er nu van?

Omcirkel het goede antwoord

1 Tanzania

2 Maasai zijn

a. Azië b. Amerika c. Afrika

5

In welke rijtje staat een naam die er niet bij past?

a. Ali B, Lange Frans en Baas B., Gers Pardoel b. X Plastaz, Raymzter, Brainpower c. Def P., 50 Cent, Lady Gaga

6

4

Wat hoort

3 bij hiphop?

a. nomaden in Oost-Afrika b. bewoners van Malawi c. saaie mensen in hiphoptaal

ligt in

a. breakies b. b-boys of b-girls c. breakers

a. stijldansen b. jodelen c. rijmen

7

Wat is dissen?

A. B.

C.

Lekker eten Iemand op zijn nummer zetten Plaatjes draaien

8

Hoe heten

breakdancers?

3

minuten test

De officiële talen

van Tanzania zijn

a. Tanzaniaans en Frans b. Tanzanees en Spaans c. Swahili en Engels

hiphop

Jazz, soul en

9

ontstond in

blues zijn

A. Muziekstijlen B. Radiozenders C. Spijkerbroekmerken

A. in 1980 in New Delhi B. in 1998 in Nieuw-Zeeland C. in 1973 in New York

rebus pag. 2: SWAHILI muziek in je hoofd-puzzel pag. 21: DE WERELD IS WEER PLAT JA OP JE BOLLE BIPS NA EEN GOLFLENGTE AFSTAND VAN JE HEMELLICHAAM antwoorden op test van deze pagina 1. c 2. a 3. c 4. b 5. c 6. b 7. c 8. a 9. c

Antwoorden: Deze symbolen verwijzen naar de rechten van het kind

... en bescherming tegen: eten & drinken

onderwijs

eigen godsdienst

gezondheid

spel

een eigen mening

geweld, oorlog

ad r e s sa m sa m postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo w e b s i t e www.samsam.net

colofon

Ieder kind heeft recht op: kinderarbeid

mishandeling

R e da c t i e Liesbeth Schouten (hoofdredacteur), Hans Serrarens (eindredacteur), Marinde Hurenkamp (redacteur), Jenny Mustamu (secretariaat) Th ema 'Hipho p Tan zan ia ' Wineke Onstwedder (tekst en fotografie) Thomas Gesthuizen (advies) V e r d e r w e r kt e n m e e Studio De Leijer, Carry Brugman, Willem Ritstier, Leen Baars v o r mg ev in g & illu st r at ies Studio Boot, 's-Hertogenbosch Lith o g r afie & D r u k Veronica Litho & Roto Smeets ad r e ss e n b e h e e r Pondres a b o nn ementen n ed er land gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 13 jaar ab o nn ement in d e k las o f t hu is Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ N i e u w s b e g r i p Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer Nieuwsbegrip-opdrachten van CED-groep L e s o p d r a c h t e n Op www.samsam.net staan lesopdrachten onder 'voor docenten' samsam is een gratis uitgave van

23

m samsam sams sam samsam sa nr

tanzania

Maan dblad zoeks ade met sam & sam detectives m = m s a dader

.2 2012

nr

samen delen samen leren s a m e n werk en

am

m

.2 2012

samen delen samen leren s a m e n werken

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

aard olie

samsam

Maandblad

.2 2012

nr

aardolie

sam

23

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

samsam

Maandblad

.2 2012

nr

tanzania

sams