Wereldwijd: VIES? (2013/4)

sam samsam sa msam samsam s samsam = samen delen samen leren s a m e n werken samsam = samen delen samen leren s a m e n werk en

voor jonge wereldburgers

Maandblad

. 4 2013

nr

wereldwijd Maandblad

. 4 2013

nr

wereldwijd

plassen in een zakje

• wormen in je cupcake

• Mehraj werkt in een leerlooijerij

nu weer

Samsam = samen

Samsam gaat over kinderen wereldwijd.

Samsam laat zien hoe kinderen samen leven, samen delen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor de wereld, dichtbij en ver weg.

Wereldburgerschap heet dat.

Wat is vies? Uit je neus eten? Je een week lang met dezelfde handdoek afdrogen? Haren uit het doucheputje halen?

Rauwe vis eten? Stel de vraag aan de mensen om je heen en iedereen antwoordt iets anders.

Hûh, een wereldburger?

Jij bent ook een wereldburger!

Want een wereldburger …

• doet dingen die bijdragen aan een eerlijke, veilige en schone wereld

voor iedereen.

• snapt dat mensen op de wereld met

elkaar te maken hebben.

• vraagt zich af of wat hij/zij doet invloed heeft op het leven van andere mensen.

rd-A

mer

ika

Ethio

pië ia

Colomb ia Peru

Ken

China

Ban ia

Ind

Noo

Af

gh

an

Ne

ist

de

an

rla

nd

Er is ook viezigheid waarvoor je moet uitkijken. Bacteriën in poep bijvoorbeeld. Of uitlaatgassen. Die kunnen je flink ziek maken.

glad

Yuli en Anidela fotografeerden voor Samsam in Peru. Kijk maar op pagina 12-13.

esh

Deze plaatjes gaan over de rechten van kinderen. Bij de verhalen in Samsam staan lege hokjes. Teken of schrijf in elk hokje het kinderrecht dat bij het verhaal past. Soms kun je meer kinderrechten kiezen.

Check het op samsam.net Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

Ieder kind heeft recht op:

kinderarbeid

schoon milieu

Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

mishandeling

geweld, oorlog

Ieder kind heeft recht op:

spel

de makers

2

eigen mening

Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op:

eigen godsdienst

gezondheid

Ieder kind heeft recht op:

Ying (links), journalist, ging met kinderen in Shanghai op zoek naar vieze dingen.

Kijk op samsam.net

Ieder kind heeft recht op:

eten & drinken

Ieder kind heeft recht op:

onderwijs

kijk v o o r m ee r v ie z i g hei d en an d e r e r o t z o o i o p sa m sa m . ne t

met mijn I handen eten Hallo, ik ben Beza! Ik woon in Ethiopië. Voor het eten wassen we altijd onze handen.

We eten met onze rechterhand.

De linkerhand is vies! Daarmee was je je billen als je naar de wc bent geweest.

Beza (12) voert Jappy een hapje pittig gekruid rauw rundvlees, een Ethiopische delicatesse. Kinderen mogen nog geen rauw vlees. Dat is niet goed voor hun maag.

Je vingers aflikken, of tijdens het eten aan je haren zitten, vinden we ook vies! Na het eten moet je je handen natuurlijk wéér wassen.

Speciale gasten krijgen een hapje gevoerd. De bedoeling is dat je het aanneemt zonder met je mond, lippen en tanden de hand van de ander te raken. Hier voer ik Jappy, een vriendin van mijn tante.

Beza geeft haar vrienden in het restauran t geen hand. Waarom niet?

Bekijk het filmpje op samsam.ne t

3

Keutelrapers

In Amsterdam, maar ook in de Chinese stad Shanghai gelden strenge regels. Poept je hond op straat of op een grasveld? Dan moet je de keutels oprapen. Laat je de boel liggen? Dan krijg je een boete!

Shanghai, China In een stad met meer dan 600.000 honden moeten de regels wel streng zijn. “Maar ik zie nog steeds veel hondenpoep liggen. Vooral bij bomen en op grasveldjes,” vertelt Hu Mingming (12), terwijl hij zijn hond uitlaat in een park.

“Ze zeggen wel dat je een boete krijgt, maar dat gebeurt bijna nooit. Ik vind poep oprapen ook vies. Het stinkt!”

“Als ik met XiaoBai (Klein witje) ga wandelen, neem ik een plastic zakje mee.”

Amsterdam, Nederland Ook op de speciale uitlaatplaatsen voor honden is het meestal verplicht om poep op te ruimen. Toch doet niet iedereen dat. “Op het grasveld moet ik soms op m’n tenen tussen de drollen door lopen,” vertelt Fabiënne (11) als ze haar hond Eva (6) uitlaat.

4

“Honden mogen hier poepen, als je het maar opruimt.

Het is verplicht om zakjes bij je te hebben.”

“Eva’s poep herken ik makkelijk: die is wit en droog. Gelukkig! Dat komt omdat ze alleen rauw vlees en botten eet.

Toch vind ik drollen oprapen vies. Ze zijn warm en de geur komt door het plastic zakje heen. Daarna wil ik altijd meteen m’n handen wassen.”

Badkamer voor de hele buurt

Schoon in een sloppenwijk Hoe blijf je schoon in een huis zonder stromend water? En wat als je op school héél nodig moet, maar er is geen wc?

In Kibera, één van de grootste sloppenwijken van Afrika, zijn niet genoeg douches en wc’s voor iedereen. Een groot probleem, vinden Night (12) en Niven (13) die daar wonen.

Lees verder op pagina 8 en 9

Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op:

Night springt over een open riool; een geul met afvalwater en huisvuil.

te weinig wc’s

Kibera ligt aan de rand van Nairobi, de hoofdstad van Kenia.

Niemand weet precies hoeveel mensen er wonen. Misschien wel een miljoen. Voor al die bewoners zijn maar zeshonderd wc’s. Meer dan 1500 mensen moeten samen doen met één pot . Geen wonder dat afgelegen hoekjes in de wijk ook als wc worden gebruikt. Maar bacteriën in rondslingerende poep komen zo in drinkwater of op voedsel terecht. Wie poepbacteriën binnenkrijgt kan flink ziek worden.

5

Vuilniswagen

In het vieze water van een open riool drijft een drol. Night kijkt er niet van op.

Onderweg naar school ziet ze elke dag vuil en afval. In de buurt is nergens een afvalbak te vinden. Tussen de huizen die gebouwd zijn van houten palen, lemen bakstenen, golfplaat en karton, ligt daarom overal vuilnis. De stegen tussen de huizen zijn zo smal dat er niet eens ziekenwagen of brandweerauto doorheen kan. Laat staan een vuilniswagen.

Badhuis

Terwijl Night al naar school loopt, gaat Niven met een handdoek om zijn nek nog snel naar het badhuis.

Niemand in zijn wijk heeft thuis stromend water.

Niven moet vijftig meter lopen voor het badhuis, een badkamer voor de hele buurt. “Voor vijf cent kan ik een douche nemen en het stuk zeep gebruiken. De

wc kost ook vijf cent en daarvoor krijg je ook een beetje wc-papier,” vertelt Niven. Betalen doe je bij de kiosk waar ook frisdrank, koekjes en batterijen te koop zijn.

Vliegend toilet

Niven heeft nog geluk met een badhuis vlakbij zijn huis. Night moet elke dag water halen om zich te wassen. “Ik koop elke ochtend twintig liter water. Dat sjouw ik in een jerrycan naar huis.

Dan was ik me in een teil achter een gordijn,” vertelt ze. “Plassen doe ik in het open riool achter het huis, als niemand kijkt. Een grote boodschap doe ik in een plastic zak. De dichtgeknoopte zak slinger ik met een grote boog over het dak.” Zo’n projectiel noemen ze in Kibera ‘vliegend toilet’.

Night wil er niet aan denken wat er gebeurt als het zakje bovenop iemand valt en openbarst.

“Maar wat moet ik anders?”

Plassen in een zakje

De peepoo is een mini-wc in de vorm van een zakje. Het woord komt van de Engelse woorden pee (= plas) en poop (= poep).

De peepoo is speciaal gemaakt voor mensen in sloppenwijken.

Voordelen: • Goedkoop: een zakje kost maar drie cent.

• Hygiënisch: volle zakjes worden opgehaald en verzameld.

• Veilig: je hoeft in het donker je huis niet uit.

Een peepoo is gemaakt van milieuvriendelijk materiaal.

6

Niven heeft water gekocht.

Konijnenhok

Na het douchen, gaat Niven naar huis. Voor hij naar school gaat, wil hij het konijnenhok nog schoonmaken. “Ik heb tien konijnen. Ze krijgen groenteafval van de markt te eten. Als ze groot en dik zijn, verkoop ik ze. Dan kan ik mijn oom wat geld geven, omdat hij voor me zorgt. Ik woon bij hem omdat mijn ouders zijn overleden.”

Niven veegt de vloer rond het hok en geeft de konijnen schoon water uit een jerrycan. “Ik woon in een vieze buurt, maar ik probeer het hier zo schoon mogelijk te houden. Dat is niet altijd makkelijk, vooral niet in de droge zomermaanden.

Dan moeten we zuinig zijn met water omdat het zo duur is.”

Handen wassen

Als de konijnen verzorgd zijn, haast Niven zich naar school. Hij glijdt bijna uit over de plastic zakken op het modderige pad. “Soms houden we schoonmaakacties. Maar er is hier zoveel troep.

We weten ook niet waar we het vuil heen moeten brengen,” zegt Niven schouderophalend.

Bij de ingang van de school hangt een bak met een kapot kraantje. Er staat bij geschreven: ‘Handen

Niven is dol op zijn konijnen. Het zal nog moeilijk voor hem worden om ze te verkopen.

wassen na het plassen.’ “Er is geen geld voor een nieuwe kraan,” zegt een juf. “Handen wassen doen we in een teiltje water.” En de wc’s? De juf wijst naar een rieten schutting. Daar plassen de jongens tegen aan. De meisjes gaan naar een gammel hokje. Daar doen ze hun behoefte in plastic zakken.

Die zakken worden aan het einde van de dag naar een afvalhoop gebracht.

Meer badhuizen

“Mijn ouders praatten nooit over hygiëne en mijn oom ook niet. Maar onze lerares zegt vaak dat we ons best moeten doen om zo schoon mogelijk te zijn. Anders worden we ziek,” vertelt Niven.

“De regering zou ons moeten helpen door meer badhuizen in Kibera te bouwen.”

“Maar het is niet overal vies in Nairobi,” weet Night. “Toen ik een keer met de bus door de stad reed, zag ik veel schonere wijken.” Niven doet er nog een schepje bovenop. “Soms zie je op televisie plaatsen waar het zó schoon is dat je van de straat kunt eten! Later ga ik veel geld verdienen en dan ga ik daar wonen.”

In het filmpje op samsam.net zie je Niven naar het badhuis gaan.

Night laat zien hoe een ‘vliegend toilet’ werkt.

• In Kibera zijn veel te weinig wc’s en douches.

• Gebrek aan schoon water maakt mensen ziek.

Meer weten over een sloppenwijk? Kijk op samsam.net in de menubalk bij trefwoorden.

7

Zo werkt het

Slimme plee

Pure verspilling, vonden wetenschappers. Eén druk op de spoelknop van de wc en er stromen liters schoon drinkwater weg. Hoog tijd voor een experiment met een waterbesparende wc die óók nog nuttige stoffen haalt uit poep en plas.

2. Vergister 1. Vacuümtoilet

(een soort vliegtuig-wc)

Door verhitting worden de bacteriën in ontlasting gedood.

Er komt gas (energie) vrij.

Dat gas kun je gebruiken, bijvoorbeeld voor verwarming.

Deze wc gebruikt grondwater en geen drinkwater.

3. Bioreactor Algen, piepkleine plantjes, halen fosfaat uit de ontlasting.

Fosfaat is nodig voor kunstmest en kunstmest is nodig voor de landbouw.

grondwater

4. Kunstmest

8

5. Voedsel Wij eten de gewassen en de cirkel is weer rond.

De algen gooi je over het land als kunstmest.

De gewassen nemen het fosfaat op.

huh, twee dezelfde plaatjes, of toch niet?

Zoek de verschillen Een potje worstelen in het zand? Noor (11) uit Kabul in Afghanistan kijkt wel uit. Hij houdt zijn kleren en tulband liever schoon.

Kun je de 7 verschillen tussen deze twee plaatjes vinden?

9 Kijk voor de oplosing op samsam.net

Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

Eerlijke sneakers

In Nederlandse winkels liggen schoenen die gemaakt zijn van leer uit Bangladesh.

Wil je meer weten over schoenen die gemaakt zijn zonder kinderarbeid en zonder schade voor mens en natuur?

Kijk op samsam.net “In de fabriek zijn geen plastic laarzen in mijn maat en ik krijg uitslag van die laarzen.”

Mehraj en zijn baas zijn beste vrienden.

Het afvalwater tast je huid en nagels aan.

10

• Leer maak je van dierenvellen en chemische stoffen.

• Werk in een leerlooierij in Bangladesh is slecht voor de gezondheid.

Vissen naar koeienhaar en koeienvet

Elke dag met blote voeten in giftig water

“Je stinkt! Waar heb je gewerkt?” vraagt Mehraj’s moeder terwijl ze aan de haren van haar zoon snuffelt. “Ga je maar snel wassen!” Ze weet wel waar Mehraj was. De lucht van zwavel en rottend vlees kent ze maar al te goed. Het is de geur van een leerlooierij.

Mehraj (13) rent in het donker naar de waterpomp om zich in te zepen. Daarna gaat hij naar binnen voor het avondeten. Morgen moet hij weer vroeg op voor zijn werk in de leerfabriek. Hij maakt lange dagen. Soms werkt hij twaalf uur op een dag. “Werken is gewoon voor me geworden,” vertelt Mehraj. “Het enige wat ik doe is werken. En thuis speel ik met mijn tol!”

Leerfabrieken

In Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh, staan meer dan tweehonderd leerlooierijen. In deze fabrieken maken ze leer van koeien- en geitenhuiden.

Het werk in een leerlooierij is vies en gevaarlijk. De arbeiders werken met giftige stoffen, vaak zonder beschermende kleding.

De huiden moeten ze snijden en bewerken met scheermesjes en ouderwetse machines. In de fabrieken werken ook kinderen.

Omdat hun families arm zijn, moeten zij meehelpen met geld verdienen.

Hoge cijfers

Mehraj herinnert zich nog dat hij als zesjarige naar school ging: “Ik haalde hoge cijfers.” Nu kan hij nauwelijks meer tot dertig tellen. Ook lezen en schrijven lukt niet meer. Mehraj wrijft over zijn rechtervoet. De huid bij zijn achillespees is ontstoken. Dat komt door de chemische stoffen waarmee hij werkt.

Riolen

De volgende ochtend vertrekt Mehraj in de dichte mist naar zijn werk. Hij loopt over de zandvlaktes en langs de open riolen waar het afvalwater uit de looierijen terecht komt. Het water vervuilt niet alleen de rivieren, maar ook de grond en de lucht. De bewoners klagen over koorts, huidziektes en diarree. Ze weten zeker dat het door chemicaliën komt.

Beste vriend

“Goedemorgen Mehraj!” roept Mohammed Mohsin. Hij is de opzichter. Mehraj werkte al eerder met hem in een andere leerlooierij. Mohsin is voor Mehraj veel aardiger dan voor de andere jongens. Hij vindt het niet erg dat Mehraj soms kletst tijdens het werk.

“Het is zwaar hier, maar het went wel,” vertelt Mohsin. “Na het Offerfeest, een belangrijk feest voor alle moslims hier, “Ook je voeten goed boenen Mehraj!” moeten we extra hard werken.

Gelovigen slachten dan als Vader offer voor God miljoenen koeien, schapen en geiten. Wij Mehraj werkt al sinds zijn zesde jaar. “Toen mijn man kopen de huiden van al die dieren. Na een dag werken verlamd raakte kon hij geen geld meer verdienen. tijdens het Offerfeest zijn we van top tot teen bedekt Daarom moest Mehraj van school,” vertelt zijn moeder. met viezigheid. We stinken!”

“Met mijn man ging het steeds slechter, hij overleed drie maanden geleden. Toen we allebei werkten, hadden we elektriciteit. Nu niet meer. Er is nauwelijks genoeg te eten. Ik werkte zelf in een leerlooierij, maar mijn gezondheid is nu te slecht. Werken is Op samsam.net staat een filmpje over het vieze werk beter voor Mehraj dan op straat hangen met in een leerlooierij. jongens die drugs gebruiken.”

11

Respect

Geld verdienen o Tussen de lege blikjes en rottende sinaasappels zoeken Manuel Jésus (15) en Maria Mercedes (12) naar plastic flessen, glas en metaal. Die materialen kunnen ze weer verkopen. Manuel: “Het werk op deze plek is zwaar en heel vies, maar we moeten wel. Ik moet geld verdienen én ik wil naar school. Het is niet makkelijk om ander werk te vinden waar ik óók tijd krijg om naar school te gaan. Het is een goede baan, waar je niet op neer hoeft te kijken.”

jonge fotografen

Deze foto’s zijn gemaakt op een vuilnisbelt in Trujillo, een stad in Peru.

De fotografen Anidela Rios Pizan (15) en Yuli Silva Acuna (18) doen mee aan een fotografieproject van FairMail. Hun foto’s worden verkocht als wenskaarten. Ze krijgen de helft van de winst. Zo betalen ze hun school en de kosten van wonen en verzekeringen. Yuli werkte vroeger in de ‘canteras’, een steengroeve bij de vuilnisbelt.

12

op de vuilnisbelt Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

Maria ziet haar werk op de vuilnisbelt als een kans om vooruit te komen: “Iedereen kan dit werk doen om geld te verdienen voor zijn familie. Het is goed werk.�

Hans (11) woont naast een vuilnisbelt in Manilla op de Filipijnen. Zijn hobby heeft 2 x 8 pootjes. Bekijk het filmpje op samsam.net

13

3 x Lekker kliederen

Wat nou vies?

Ieder kind heeft recht op:

Het is gewoon leuk!

Spelen met eten, verf of modder.

Aan het einde van de dag spuiten brandweermannen iedereen weer schoon

1 14

Duik in de tomatenpuree Om het einde van het oogstseizoen te vieren, bekogelen de inwoners van Boyaca in Colombia elkaar met tomaten. De tomaten zijn overgebleven en niet meer geschikt om te eten.

Belangrijke regel tijdens het festival: je mag alleen met geplette tomaten gooien.

wegstreeeppuzzel De woorden in de lijst zijn verstopt in het letterveld: horizontaal, verticaal en diagonaal, van links naar rechts of van rechts naar links. Sommige letters worden in meer woorden gebruikt. Alle woorden gevonden? Mooi, dan vormen de overgebleven letters, in de leesrichting, de oplossing.

Nicholas en Yasmin uit Amerika vinden modder helemáál niet vies

2

BACTERIE

MILIEU

TOILET

DEODORANT

PEEPOO

VIES

DIARREE

POEP

VLEES

DOUCHE

RIOOL

WASMACHINE

GEZONDHEID

ROT

WATER

HARING

SCHIMMEL

ZEEP

HYGIENE

SCHOON

ZWEET

MADEN

STANK

Smeer je in met modder Een modderbad is een eeuwenoud schoonheidsmiddel voor een stralende en gladde huid. Olifanten of varkens, wentelen zich ook graag in de modder: om af te koelen, als bescherming tegen de zon en om parasieten van hun huid te verjagen.

Wel een oud T-shirt aantrekken, want deze kleurstof gaat niet meer uit je kleren.

3

Gooi met verf

Holi is één van de vrolijkste festivals in India. Om de lente te vieren gooit iedereen naar elkaar met gekleurd poeder en gekleurd water.

Antwoord:

15

"Ik wil bananen in de Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

Ma Xin’s favorieten Eten: Game: Muziek: Hobby: Film:

gefrituurde inktvis straatvoetbalgame FIFA Jay Chou (R&B uit Taiwan) badminton De Avonturen van Kuifje

16 Ma Xin baalt van de luchtvervuiling.

Interview

uitlaatpijpen van die auto's stoppen" In grote Chinese steden hangt soms dagenlang een dikke grijze sluier. Dat is geen regenwolk, maar luchtvervuiling. Samsam vroeg Ma Xin (12) uit Shanghai hoe het is om in de smog naar school te fietsen.

Wanneer draag je een mondkapje?

“Meestal op de fiets. Ik draag het niet altijd, maar vandaag is de lucht echt vies. In de winter houdt een mondkapje je neus ook lekker warm.

Veel van mijn klasgenoten dragen ook mondkapjes buiten.”

Wat gebeurt er je als het niet draagt?

“Ik ga hoesten. De lucht in de stad stinkt heel erg.”

Wat stinkt er zo?

Wat is er mis met uitlaatgassen?

“In ieder geval stinken ze heel erg. De rook is soms blauw, dat kan wel giftig zijn.”

Wat is een oplossing voor smog?

“Mijn vader heeft vorige maand een Toyota hybride gekocht. Hij zegt dat dat een groene auto is. Die is minder slecht voor het milieu dan andere auto’s.

Misschien helpt dat.”

Of moeten ze auto’s verbieden?

“Ik heb een hekel aan al die rokende auto’s, maar verbieden gaat te ver. Dat wil ik niet. En soms is het in de winter te koud om te fietsen. Ik denk dat we in de lente meer met de fiets moeten gaan en minder met de auto. Voor mij is het makkelijk. Ik loop of fiets naar school omdat ik vlakbij woon.”

“De auto’s! Bij mijn school staan elke middag heel veel ouders in hun auto’s te wachten.

In Chinese steden dragen veel Ze blokkeren de hele straat en laten mensen mondkapjes op straat de motor lopen. Sommige hebben “In de buurt waar ik woon, staan veel vanwege de smog. zelfs twee uitlaatpijpen. bomen. Naast ons huis is een mini-bos.

Als ik de school uitkom hou ik mijn Daar speel ik vaak met mijn vrienden. adem drie seconden in en dan ren ik er vandoor.

Elke ochtend hoor ik de vogels in de bomen zingen.

Ik zou wel een banaan in de uitlaat van al die Volgens mij hebben we de schoonste lucht van auto’s willen stoppen.” heel Shanghai!”

Is er nog schone lucht in de stad?

Smog

Het woord smog komt van het Engels smoke (rook) en fog (mist).

Smog is luchtvervuiling die in een bepaalde periode sterker is dan in een andere periode. Dat is afhankelijk van het weer en de schadelijke stoffen in de lucht. Alle grote steden op de wereld hebben last van smog, maar Aziatische steden zijn het meest vervuild. In China sterven jaarlijks ruim 1 miljoen mensen door luchtvervuiling.

Met Chinees Nieuwjaar zorgt vuurwerk voor extra luchtvervuiling. De regering vraagt mensen daarom niet te veel vuurwerk af te steken. Anderen zeggen: rook van vuurpijlen is tijdelijk. Laat de regering zorgen dat auto’s en industrieën minder vervuilen.

17

k w eenie k w ee t w e l

wat is bweeee Tongzoenen! Het ziet er zo slijmerig uit. En het idee dat in rode M&M’s en roze koeken luizen zitten.

Toch eet ik ze!

Eten zonder eerst je handen te wassen.

Met blote voeten over straat lopen is ook vies. Mensen spugen daar!

Iemand die iets van straat opraapt en het opeet, bah.

18 Ri f aa t ( 1 1 )

a m be r ( 1 1 )

eeeeeurhk...?

Als ik mensen zie kotsen, dan moet ik ook.

En oude kaas, die stinkt!

Atruwa en sokro po.

Dat zijn Surinaamse groenten. Ze smaken heel bitter!

C hin y e r e ( 1 2 )

Wil je meepraten over deze stelling?

Doe het op samsam.net

19

Kokkerellen met insecten

Sprinkhanen

Een gebakken ei is een makkie voor Ram (12). Maar wat doet hij met een sprinkhaan in de keuken? Griezelen?

Miljoenen mensen eten insecten. Lekker en gezond!

met chocola

Het is vroeg in de ochtend.

Ram vertelt op school dat hij een kookworkshop heeft gewonnen.

En dit gaan ze maken: sprinkhanenwraps, meelwormenburgers ‌

20

Rosy en Emily zijn de gelukkigen.

Cecile legt alles uit over insecten eten.

Meelwormen zijn slimme vleesvervangers. Ze zijn niet zo slecht voor het milieu als een hamburger.

De meisjes willen niet flauw doen.

Ram praat de meisjes moed in.

Maar al snel trekt Emily met een pincet de pootjes van gedroogde sprinkhanen.

Ram kneedt meelwormen door het gehakt.

Alle gerechten zijn klaar. De meisjes bijten gretig in een ‌

Ram bakt de sprinkhanen in olie met kruiden.

Rosy maakt het beslag voor cupcakes.

Rosy heeft sprinkhanen in gesmolten chocola gedoopt.

Ram durft echt niet.

21

Ontwerp het zelf

Broodje vies

Maak dit broodje zo vies mogelijk. Teken, of scheur plaatjes uit tijdschriften.

Vijf inzenders f winnen voor hun ju ek bo t he r of meeste p ‘Wereldburgerscha p’. hu tc met Ke

Stuur je broodje vóór 1 september naar: samsam, postbus 94020, 1090 GA Amsterdam

22

Vergeet vooral je naam en adres niet

Doe de test

Wat weet jij er nu van?

Sommige antwoorden vind je in de verhalen in deze Samsam met andere vragen check je wat voor type wereldburger je bent. kijk op samsam.net

Hondenpoep moet

1 je opruimen omdat …

2

a. ik er anders in trap. b. dat hoeft niet, dat doet de gemeente. c. iedereen zijn/haar afval moet opruimen. d. uitwerpselen ziektes verspreiden.

4

Smog ontstaat door …

A. uitlaatgassen en industrieën. b. smeltende ijskappen.

C. spuitbussen.

D. roken.

5

Waarom verdienen de kinderen

op pagina 12-13 respect?

A. Ze verdienen geld voor hun familie.

B. Ze komen vooruit in het leven.

C. Ze verzamelen materiaal voor hergebruik. d. Ze werken en gaan ook naar school.

6

Wat zou jij doen tegen

uitlaatgassen bij jouw school?

A. Iedereen vragen op de fiets te komen. b. Bananen in de uitlaatpijpen stoppen.

C. Een bordje ophangen met ‘Wacht u hier? Motor uit.’

D. Niets. Uitlaatgassen zijn er nu eenmaal.

Insecten eten vind ik …

A. slim: insecten zijn minder slecht voor het milieu dan hamburgers.

B. leuk om te proberen: ik eet vaak dingen die ik niet ken.

C. te vies voor woorden. d. prima, als er maar chocola omheen zit.

8

Wat is vies aan het werk

in een leerlooierij?

A. De geur van dierenhuiden.

B. De baden met chemische stoffen.

C. De open riolen. d. Vies hoezo?

9

3

7

In Ethiopië voer je iemand een

en tanden aan te raken. Waarom?

a d r es sa m sa m postbus 94020 1090 GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo.nl w ebsi t e www.samsam.net

colofon

A. De ander kan je bijten.

B. Dat is vies.

C. Er zijn geen servetten. d. Omdat het eten erg heet is.

Bij jullie thuis komt geen water uit de kraan, wat doe je?

a. Ik ren naar de buren om te douchen.

B. Ik douche op school, na gym.

C. Ik vang regenwater op in een teil. d. Ik merk het pas na een paar dagen.

hapje zonder zijn/haar mond

10

3

minuten test

De wc doorspoelen met

schoon drinkwater is…

A. doodzonde.

B. alleen iets voor heel rijke mensen.

C. beter voor het milieu. d. nodig voor de landbouw.

Een schonere wereld …

a. begint bij jezelf. b. is een taak van de regering. c. helpt tegen de crisis. d. is onmogelijk.

Re d ac t ie Mirjam Bonting (hoofdredacteur), Marinde Hurenkamp, Hans Serrarens, Karin Wesselink (redactie), Jenny Mustamu (secretariaat) Thema ‘Wat is vies?’ tekst Ying Huang, Ilona Eveleens, Petterik Wiggers, Nabil Rahman, Annemarie Bon, fotografie Petterik Wiggers, Dianele Philo,Yangyang Chen, Marijn Olislagers, Felix Kalkman, Anidela Rios Pizan, Yuli Silva Acuna, Peepoople/Camilla Wirseen, John Vizcaino/ Reuters-Novum, Jose Azel/HH, Corbis, Ton Koene, Saikat Mojumder, Studio Boot Me t d ank aan Cecile Lormans-Giebels/meridiez.nl, FairMail/ fairmail.info, de Volkskrant/Raymond van der Meij Ve r d e r w e r k t en m ee Studio De Leijer, Carry Brugman, Willem Ritstier, Dick Heins ontwerp & illustraties Studio Boot, 's-Hertogenbosch Li t ho g r a f ie & Dr u k Veronica Litho & Roto Smeets a d r essenbehee r Pondres ab onne m en t en ne de r l an d gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 13 jaar ab onne m en t in d e k las o f t h uis Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ N ie u w sbe g r ip Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer Nieuwsbegrip-opdrachten van CED-groep

Les o p d r ach t en Op www.samsam.net staan lesopdrachten onder 'voor docenten' samsam is een gratis uitgave van:

23

m samsam sams am samsam sam samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

Maandblad

. 4 2013

nr

hallo wereld Maandblad

zoek m = dader met sam & sam detectives s a m s a de samen delen samen leren s a m e n werk en

.5 2012

nr

hallo wereld