Brazilië: plastic (2012/4) by samsam

sam samsam sa amsam samsam samen delen samen leren s a m e n werkens a m s a m = samen delen samen leren s a m e n werk en

Maandblad

.2 2012

Maan dbla

.4 201

Brazilië

plastic msam samsam s voor jonge wereldburgers

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

• Een leeg boterkuipje waardeloos? Echt niet! • Pedro (12) voert actie voor een schone stad

Met puzzelboekje!

Maandblad

.4 2012

Met puzzelboekje!

Brazilië

afval? Maak er iets moois van! Een bikinitopje bijvoorbeeld

Vraag je juf of meester

win ticke ts voor MixM in trope nMuse uM Junio ax Brasi l r in aMst erdaM

voor jonge wereldburgers

naar de mIxMax tas

de tentoonstelling waar loopt iedereen op slippers? waar zijn voetballers de beste dansers iedereen een mix uit verschill? waar is alles en ende werelddelen? olá, in Brazilië natuurli voel je de Braziliaanse jk! in MixMax Brasil mix tot in je tenen.

de wedstriJd vul deze tas met zoveel mogelijk kleine dingetjes. kijk voor voorbeelden op de achterkant ... z.o.z.

d e z e ta s h o o r t bij samsam nr.4 2012 • p lastic • braz iliË

win tickets voor mix max brasil in tropenmuseum junior in amsterdam

rebus

Samsam = samen Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld.

Maak de rebus en ontdek wat de officiële taal van Bra ilië is

rland

pa ro eu

Klopt het? Kijk voor het goede antwoord op pag.13

Brazilië

Bra

zili

Reci

per u

chili

Boliv ia

Ineke Holtwijk (journalist, vooraan) en Roberta Guimarães (fotograaf, achter) maakten deze samsam

van de redactie

suriname

ecuador

Grote Oceaa n

de makers :

colombia

BraziliË

Pa ra gu ay

e Rio d

Janei

Ar ge nt in iË

z am uid erika

venezuela

At lan tisc he Oc eaa n

Nede

vul hier de oplosssing in

nu weer

Plastic is heel handig, maar het heeft één nadeel: het verteert bijna niet. Een milieuvriendelijke oplossing om van onze bergen plastic afval af te komen is recycling. Dat betekent: van oud plastic nieuwe plastic spullen maken. In Brazilië zijn ze daar heel goed in. Brazilianen hebben trouwens ook allerlei leuke ideeën voor hergebruik van plastic. Kinderen uit de stad Recife vertellen er alles over in deze samsam.

stic Fa f i l m p nt a s tic

v ao o r

B r a z i l i ë

o p

s a m s a m . n e t

astic Fan

t a s tic

asti

t a s tic

astic Fan

t a s tic

astic Fan

s tic

astic Fan

ik het liefst op blote voeten.”

Pl Pl

asti

loop bijna altijd op t a s t ic“Ik slippers, maar dansen doe

astic Fan

t a s tic

astic Fan

t a s tic

astic Fan

t a s ti

t a s tic

astic Fan

o v e r

astic Fan

s tic

j e s

K i j k

t a s tic

Ik heb mee een broodtromme je geen plastic weg Een brood dat is beter h Dat isvoor makk Eendan trommel is gee oo Ikhoef hebjehet l want ik hebMijn altijd gooien. zakje. Een broodm en een etui m trommel deinvolg zwaar en groot in dieschudt maken het bro kruim zijn veel de handige plastic wel zakje kinderen niet vo straat straat, of in het k maa zoudeninindedevuiln toe moeten ontwikk str opru

estal l. Dan hoef

gdtrommel. te gooien, het milieu. kelijk, want ok enhandiger, zakje liefst een weg te d een map moeder wast de dtrommel is zo mijn tas en Of ze ngende je tas.dag. Zakjes ood in eenIk zie mels er en eruit. ik gooi ze e plat.rommel op vaak op kanaal ar altijdgooien. Ze ekomst nisbak. een robot kelen die vuil op raat uimt.

wegwerptasjes

Wat doen Flavia uit Brazilië en Saul uit Nederland allebei hetzelfde?

Recife, Brazilië

Flavia (10) en haar ouders gaan één keer per week naar de supermarkt. Hun boodschappen nemen ze mee naar huis in dunne plastic zakken die ze van de winkel krijgen. “We hebben thuis wel boodschappentassen, maar die zijn we dit keer vergeten,” zegt Flavia. “Ik vind het goed dat ze plastic tasjes in de supermarkt willen afschaffen. Op school hebben wij daarover gepraat. Wij bewaren plastic tasjes om afval in te doen. Maar we gooien ook veel tasjes weg, want we krijgen er zoveel iedere keer.”

“Gratis plastic tassen afschaffen is goed voor de planeet.”

Amsterdam, Nederland Saul (11): “Ik denk eigenlijk niet zo na over afval, maar ik vind het wel opvallend dat sommige dingen in heel veel verpakkingen zitten. Bijvoorbeeld als je blikjes limonade koopt, dan zitten die weer met een plastic omhulsel aan elkaar vast. En als je niet oppast krijg je er ook nog een plastic zakje bij. Als ik boodschappen doe, neem ik altijd een tas van thuis mee. Soms vergeet ik het en dan probeer ik alle boodschappen in mijn armen te dragen. Als dat niet lukt moet ik wel een tasje vragen, maar dat vind ik dan wel heel stom.”

“Deze containers voor plastic afval staan op proef in onze stad. Ik vind recyclen een goed idee.”

Pedro laat het er niet bij zitten

Slimme oplossingen voor de

plasticberg Ieder kind heeft recht op:

eigen mening

Vuilniszakken, boterhamzakjes, speelgoed, bekers, bakjes, pennen en flesjes. Veel spullen om ons heen zijn van plastic. Plastic is heel handig, want het is licht en toch stevig. De plastic zak die je in veel winkels gratis krijgt, gaat lang mee. Te lang eigenlijk. Want hoe handig plastic ook is, het heeft één nadeel: je komt er niet vanaf. Wist je dat een rondslingerende plastic zak pas na tien tot twintig jaar ‘verteert’? Een plastic frietbakje doet er nog veel langer over.

Het meeste plastic valt uiteindelijk wel uit elkaar, maar het verdwijnt nooit helemaal

Een Nederlander gooit gemiddeld vijftig kilo plastic afval per jaar weg. In Brazilië is dat dertig kilo per persoon per jaar. Hoog tijd voor oplossingen dus: oud plastic inzamelen om nieuwe plastic spullen te maken. Recycling heet dat.

Lees verder op pagina 8 en 9

Vier vuilnisbakken

Pedro (12) woont in een flat in Recife, een stad aan de oostkust van Brazilië. Bij hem thuis staan vier vuilnisbakken. “Eén voor metaal, één voor papier, één voor plastic en één voor de rest. Want metaal, papier en plastic kun je recyclen. Dat is beter voor de natuur,” zegt Pedro. “Ik ken niemand met zoveel vuilnisbakken. Mijn vrienden zijn lui. Zij gooien al het vuilnis gewoon in de container die de vuilnisdienst leegmaakt. De gemeente heeft zelfs geen glasbak.” Pedro en zijn vader brengen de zakken oud papier, metaal en plastic met hun auto naar school. Die helpt daarmee weer de vuilnispikkers.

Lege boterkuipjes

Toespraak

Pedro’s school voert ieder jaar een actie die mensen oproept beter voor de rivier in de stad te zorgen. In het water drijft veel plastic. De vorige keer heeft Pedro een toespraak gehouden voor de gemeenteraad. Hij was zelf op het idee gekomen. “Ik heb gevraagd om beter op de rivier te passen. Volwassenen denken te weinig aan ons. Straks is er helemaal geen schoon water meer en gaan mensen dood.”

Achterkleinkinderen

Pedro maakt zich terecht zorgen. Over twintig of vijftig jaar willen onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen ook natuur, schone lucht en schoon water. Maar dat wordt moeilijk. Bomen worden sneller gekapt dan aangeplant. We vissen de oceanen langzaam leeg. De zee dient als afvalplaats. Olie, gas en steenkool raken op. En door uitlaatgassen van fabrieken en auto’s verandert zelfs het klimaat.

Vroeger woonden vuilnispikkers bij de vuilnisbelten. Daar plukten ze waardevolle spullen zo uit het afval. Maar veel steden in Brazilië kregen moderne afvalverwerkende fabrieken. Daarom Toekomst van de aarde gaan vuilnispikkers Wat Pedro in het klein deed, gebeurt straks in juni in het nu langs flatgebougroot. In Brazilië komen de leiders van verschillende lanwen. Ze vragen de den bij elkaar om te vergaderen over de toekomst van de portiers om plasaarde. Deze grote vergadering heet Rio+20. Dat is omdat tic, papier, metaal ze in de stad Rio de en afgedankte Janeiro vergaderen. apparaten. Net als twintig jaar Vuilnispikkers geleden. Toen spraherken je van ver. ken de wereldleiZe dragen een ders daar ook over grote plastic zak het milieu. En na over hun schouder. het praten komt Hun echte werk is het moeilijkste: met sorteren. Dus legt z’n allen écht veel de vuilnispikker slimmer en zuiniger boterkuipjes bij botergaan leven. kuipjes. En plastic zakken bij plastic zakken en flessen bij flessen. Het meeste verkoopt hij aan fabrieken. Deze Pedro is trots dat de conferentie Rio+20 in zijn land wordt gehouden gebruiken oud plastic om nieuwe plastic spullen te maken.

Zwerfplastic

Pedro vertelt over zwerfafval in zijn buurt. Vooral de witte, dunne plastic tasjes die je in de supermarkt krijgt zijn een probleem. “Bij ons in de straat komt de gemeente soms drie keer per dag vegen,” vertelt Pedro. De tasjes waaien makkelijk weg omdat ze zo licht zijn. Overal raken kanalen en afvoerbuizen verstopt met deze tasjes. De regering wil ze daarom verbieden, maar de supermarkten zijn tegen.

gratis

De 195 miljoen inwoners van Brazilië gebruiken per jaar twaalf miljard plastic zakken. De dunne zakjes van de supermarkt hergebruiken ze voor afval. Vier op de vijf Brazilianen vindt het maar niks om te betalen voor een plastic zak. In sommige supermarkten krijg je wel korting als je je eigen boodschappentas meeneemt.

Iets anders of iets nieuws

Normaal plastic wordt gemaakt van aardolie. Er bestaat ook ‘biologisch afbreekbaar’ plastic. Dat verdwijnt uiteindelijk. Een oplossing voor onze afvalberg is recycling. • Recyclen Van gebruikt plastic (afval) nieuwe plastic spullen maken. • Hergebruiken Iets opnieuw gebruiken. Bijvoorbeeld van een lege cola-fles een bloempot maken.

Almiro is vuilnispikker, net als een miljoen andere arme Brazilianen. Hij verzamelt plastic flessen in rijke wijken en verkoopt ze aan een grote handelaar

De inwoners van Recife zorgen zelf dat er plekken zijn voor gescheiden inzameling van afval. De gemeente doet dat niet

• We gooien heel veel plastic weg • Weggegooid plastic verteert nooit helemaal • Rio+20 is een vergadering over de toekomst van de aarde

recycling, zo werkt het

het lange leven van een petfles statiegeld bij de supermarkt

inzameling

bij het afval

in speciale zakken op straat of in afvalbakken voor plastic tussen alle andere troep

sorteren

En wist jij dat … Wist jij dat …

… het Nederlands elftal voetbalt in shirts gemaakt van plastic flessen? In één shirt (made in China) gaan ongeveer dertien flessen.

…. zo’n zachte fleecejas of fleecetrui ook van draad van plastic flessen is gemaakt?

pletten

… in Brazilië een fabriekje staat dat plastic fietsen maakt? Voor iedere fiets zijn 120 flessen nodig. Deze fietsen zijn goedkoop, licht en gegarandeerd roestvrij!

recyclen tot korrels

verwerken tot nieuwe grondstof voor allerlei produkten

… veel auto bumpers, tennisballen, vloerbedekking, DVD-hoesjes en reflectorpaaltjes in de berm ook van gerecycled plastic zijn gemaakt?

… in Schotland een brug van 50.000 kilo gerecycled plastic afval is gebouwd? Hij is zo stevig, dat er ook vrachtwagens over heen kunnen. … we in Nederland per jaar 650 miljoen PET-flessen gebruiken. Daarvan gaat 95% leeg terug naar de supermarkt.

huh, twee dezelfde plaatjes, of toch niet?

zoek de

verschillen

Deze kinderen hebben voor carnaval sambaballen gemaakt, van plastic flessen! Op bladzijde 4 en 5 van het puzzelboekje zie je hoe je dat zelf kunt doen.

Kun je de 10 verschillen tussen deze twee plaatjes vinden?

Kijk voor de oplossing op pag. 13

win een

doe mee met de wedstrijd

aan

bezoek braziliË win tickets voor MixMax Brasil in tropenMuseuM Junior in aMsterdaM

voor jonge wereldburgers

Vraag je juf of meester

win ticket s voor MixM in trope nMuse uM Junior ax Brasi l in aMste rdaM

voor jonge wereldburgers

naar de mIxMax tas

de tentoonstelling waar loopt iedereen op slippers? waar zijn voetballers de beste dansers? iedereen een mix uit verschill waar is alles en ende werelddelen? olá, in Brazilië natuurlij voel je de Braziliaanse k! in MixMax Brasil mix tot in je tenen.

de wedstriJd vul deze tas met zoveel mogelijk kleine dingetjes. kijk voor voorbeelden op de achterkant ... z.o.z.

d e z e ta s h o o r t bij samsam nr.4 2012 • p lastic • braz iliË

de tentoonstelling waar loopt iedereen op slippers? waar zijn voetballers de beste dansers? waar is alles en iedereen een mix uit verschillende werelddelen? olá, in Brazilië natuurlijk! in MixMax Brasil voel je de Braziliaanse mix tot in je tenen.

de wedstriJd vul deze tas met zoveel mogelijk kleine dingetjes. kijk voor voorbeelden op de achterkant ... z.o.z.

d e z ewe t aermee s h o doen? o r t b i j s a m s a m n r . 4 2Een 0 1bikini 2 • zoals p l a op s tdei cvoorkant • b r avan z i ldeze i Ë samsam Wat gaan

In de Mixfabriek van de tentoonstelling MixMax Brasil maken kinderen er mooie dingen van.

bijvoorbeeld. Kijk op www.tropenmuseumjunior.nl voor meer informatie

D o e

d e

t e s t

Wat weet jij er nu van? 3

Omcirkel het goede antwoord

Plastic wordt

gemaakt van

Wat is recycling?

a. b. c.

Brazilië ligt in

a. Zuid-Azië b. Zuid-Afrika c. Zuid-Amerika

Een eco-fleecetrui

is gemaakt van

a. Ecologische katoen b. Schapenwol c. PET-flessen

Rio+20 is

a. Een wiskundige formule b. Een grote vergadering over de aarde c. Een bedrijf voor rioolontstopping

Van afval een nieuwe grondstof maken Afval opnieuw gebruiken Met afval geld verdienen

a. Spaans b. Portugees c. Braziliaans

A. Aardgas B. Glasvezel C. Aardolie

De officiële taal

van Brazilië is

minuten test

Een plastic frietbakje

in de natuur ..

A. vergaat nauwelijks B. is na 25 jaar helemaal verdwenen C. verandert in olie

Waarom moet je in de plasticfabriek een haarkapje op?

A. Voor de hygiëne. Plastic spullen voor etenswaar moeten schoon zijn. B. Voor je gezondheid. Anders waaien er plastic korrels in je haren. C. Voor de veiligheid. Anders raken je haren verstrikt in de machines.

oplossingen groene randen aan t-shirt links

groen geworden, 4. letters op geel t-shirt

9. blauwe streep op fles in midden, 10.

rood t-shirt zijn weg, 3. rood t-shirt is

8.A

7.C

verwisseld, 8. wit t-shirt is roze geworden,

1. deuren zijn roze, 2. gele strepen op

5.B

4.A

hoofden van twee jongens in midden zijn

2.B

1.C

shirt, 6. rode pruik bij meisje vooraan, 7.

De test op deze pagina:

zijn weg, 5. Sponge Bob staat op wit t-

Zoek de verschillen pag. 11: Rebus pag. 2: Portugees

6.A 3.C

heb je deze tekeningen bij de verhalen gezien? ze gaan over de rechten van kinderen Ieder kind heeft recht op:

Ieder kind heeft recht op:

eten & drinken

onderwijs

eigen godsdienst

gezondheid

Ieder kind heeft recht op:

spel

Ieder kind heeft recht op:

eigen mening

Ieder kind heeft recht op bescherming tegen:

mishandeling

geweld, oorlog

kinderarbeid

adres samsam postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo w e b s i t e www.samsam.net

colofon

welke plaatjes heb je in deze samsam gevonden? R e d a c t i e Liesbeth Schouten (hoofdredacteur), Hans Serrarens (eindredacteur), Marinde Hurenkamp (redacteur), Jenny Mustamu (secretariaat) T hema ‘ Pl a stic / B r a zi l ië’ Ineke Holtwijk (tekst) Roberta Guimarães (fotografie), Wineke Onstwedder (p. 6, NL) V e r d e r w e r k t e n m e e Studio De Leijer, Carry Brugman, Willem Ritstier, Dick Heins ontwerp & illustraties Studio Boot, 's-Hertogenbosch Lith o g r a fie & D r u k Veronica Litho & Roto Smeets a d r e s s e n b e h e e r Pondres a b o n n emen ten n ed er l a n d gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 13 jaar a b o nneme n t in d e k l a s o f thu is Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ N i e u w s b e g r i p Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer Nieuwsbegrip-opdrachten van CED-groep L e s o p d r a c h t e n Op www.samsam.net staan lesopdrachten onder 'voor docenten' samsam is een gratis uitgave van:

Toveren met schaar en lijm

Paleis van Het bedrijf dat in deze loods werkt heet Lixiki. Dat is een samentrekking van de Portugese woorden voor ‘vuilnis’ en ‘chic’. En dat is precies wat ze hier doen: van afval de prachtigste dingen maken. De blauwe en roze kransen aan het plafond waren ooit plastic flessen. En de carnavalskragen van de kinderen zijn gemaakt van oud plastic zeil. Ze zijn versierd met spiegeltjes en stukjes oude cd’s die glimmen in het licht.

Ieder kind heeft recht op:

plastic

Dansen maar Lucas! De muziek mag voluit, oefenen voor carnaval!

spel

Juca (rechts) is onder de indruk van de superkauwgom die uit de grote buis stroomt

“Waar snijden jullie de zakken dan?” wil Rebeca weten. “Dat gebeurt weer bij een andere machine,” zeggen de mannen

Rebeca en Rafael bekijken de nieuwe plastic zakjes

Deze machine trekt lange draden van het plastic

De lange draden worden in stukjes gehakt. Hiervan worden nieuwe plastic spullen gemaakt

Rondleiding door de plasticfabriek

Ieder kind heeft recht op:

Superkauwgom en mega-spaghetti

gezondheid

“Wist jij dat plastic van aardolie is gemaakt?” vraagt Juca (11) aan Rebeca (12). Juca heeft dat met aardrijkskunde op school gehad. Rebeca nog niet. Ze zit op een andere school, net als Rafael, haar neef. “Echt waar?” vraagt Rebeca. Rafael (12) is niet onder de indruk: “Eerst zien dan geloven.” De kinderen mogen kijken bij Icasa. Dat is een fabriek die plastic maakt. Eerst moeten ze een muts op en oordoppen in. Die muts voorkomt dat je via je haar bacteriën van buiten mee naar binnen neemt. Deze fabriek maakt ook plastic voor etenswaar. Daarom moet het binnen extra schoon zijn.

Korreltjes

Binnen in de fabriek is het heel warm en het is er een hels kabaal. Je moet schreeuwen om elkaar te verstaan. ”Waar is die olie dan?” roept Rafael. Hij had vaten olie verwacht, maar die zijn er niet. Wel bakken met witte plastic korreltjes. In de landen waar de aardolie wordt gewonnen, maken ze van de olie plastic korreltjes. Als je die korreltjes smelt, krijg je een soort kauwgom. Daarvan maak je plastic. “Oh, daarom is het hier smoorheet,” zegt Juca. “We staan bij een soort kookpot.”

Grote bel

“Het lijkt wel kauwgom,” zegt Rafael. Juca tuurt naar het vloeibare plastic. “Het stroomt van onderen naar boven in plaats van boven naar beneden. Hoe zouden ze dat nu voor mekaar krijgen?” vraagt hij. “We blazen het heel hard met hele hete lucht naar boven,” antwoordt de baas van de fabriek. “Net zoals je een kauwgombel blaast, “ zegt Juca. De warme bel van plastic gaat daarna door een soort wringer. Dan krijg je een hele dunne plak.

Vuilniszak

Rebeca loopt naar een wringer waar vuilniszakken uitkomen. Ze heeft ze meteen herkend aan de kleur. Het plastic gaat op een grote rol. Die weegt wel vijfhonderd kilo. De vuilniszakken worden gemaakt van oud plastic. Als plastic doorzichtig is, is het altijd van nieuwe korreltjes gemaakt, legt de baas van de fabriek uit. Maar als het zwart , grijs, grijsgroen of grijsblauw is, weet je bijna zeker dat het oud plastic is. Dat noem je recyclen. De fabriek doet dat veel: gebruikt plastic inzamelen en er nieuw plastic van maken. “Recyclen is goedkoper dan korreltjes laten komen uit het MiddenOosten,” zegt de directeur.

Een luchtje

“Maar waarom recyclen we dan niet alles?” wil Rafael weten. “Er is een wet in Brazilië die zegt dat je voor het verpakken van etenswaar alleen nieuw plastic mag gebruiken,” legt de baas uit. “Bij recyclen kom je ook lege verfemmers of chloorflessen tegen. Voor een vuilniszak of een emmer maakt zo’n luchtje niet uit. Voor boterhamzakjes of waterflessen natuurlijk wel.”

Vorig leven

De opslagplaats voor oud plastic is ergens anders. Daar ligt echt alles. Stapels lege boterkuipjes, oude emmers, pakken plastic tasjes en veel resten uit de eigen plasticfabriek. Het oude plastic wordt gesmolten en dan tot spaghetti getrokken. Die spaghettidraden worden afgeknipt in kleine stukjes. “Hé, dan krijg je weer korreltjes. Maar nu zijn ze groen,” merkt Juca op. “Omdat ze in hun vorig leven een groen plastic ding waren,” zegt Rebeca die goed heeft opgelet.

• Plastic maak je van olie • Recyclen is oud plastic vermalen en smelten om er nieuwe plastic spullen van te maken

Op samsam.net staat een filmpje over de plasticfabriek

Knip in een petfles

vijf dingen

die je zelf van een plastic fles kunt maken 1 Bloemetjesbehang Neem een lege plastic frisdrankfles. • Maak met je schaar een gaatje op ongeveer 8 cm van de opening. Knip nu verder rond om. Pas op dat je steeds op 8 cm van de opening blijft. Je houdt dan twee stukken fles over: de bovenkant en de onderkant. • Nu meet je met een centimeter de onderrand van het bovenste stuk op. Dat getal deel je door 5. Zo weet je hoe breed de bloem blaadjes moeten worden. Als de omvang van de fles 30 centimeter is, krijg je 5 blaadjes van 6 centimeter bijvoorbeeld. • Met een viltstift teken je 5 streepjes om de 6 centimeter. Knip ze in. Let er op dat de blaadjes bij de opening van de fles smaller worden. • Als je alle blaadjes geknipt hebt, kun je ze uitvouwen en verven. • Plak je bloemen op de muur met sterke lijm.

Jammer dat je de bloemen niet ziet als je op de wc zit

Tuinsproeier

Boor gaatjes in een lege plastic fles en maak de tuinslang met veel plastic tape vast op de fles. Je moet er wel voor zorgen dat de gaatjes schuin naar boven liggen als je de kraan aanzet. Je kunt de fles natuurlijk ook vasthouden.

Een puike plantenspuit

Vreemde beesten Deze beesten zijn gemaakt door Fabio. Vroeger werkte hij als lasser en nu maakt hij prachtige figuren van plastic flessen. Bedenken hoe je een beest maakt van een fles vindt hij spannender dan lassen. Fabio’s beesten worden als kunstobjecten verkocht. Buurkinderen komen gewoon bij hem thuis om de kunst af te kijken.

Wil jij ook een beest van een fles maken? Kijk op samsam.net voor het filmpje

Ieder kind heeft recht op:

Je hebt alleen een scherpe schaar nodig én geduld want een beest knippen is precies werk

spel

Brenda (11) en Icaro (9) maken in Fabio’s atelier een eigen beest

Waterpistool Vul een frisdrankfles met water. Draai er een waterschietpomp uit de speelgoedwinkel op.

Genoeg water om je vrienden te doorweken

Flinke jongen die hier nog doorheen vliegt

Vliegengordijn Dit kleurige vliegengordijn is gemaakt van de ringetjes die aan de draaidoppen van flessen zitten. Je knipt ze open en rijgt ze aan elkaar. Plastic smelt als je het warm maakt, bijvoorbeeld door het plastic even in een brandende kaars te houden. Zo las je een opengeknipt ringetje weer dicht.

t a s tic

astic Fan

"mensen dumpen Pl

astic Fan

gezondheid

stic Fa

Ieder kind heeft recht op:

spel

astic Fan

t a s tic

astic F

a s tic

astic Fan

Eiland van god De plek waar Stefanne woont heet Ilha de Deus (spreek uit als: iel-jaa de dee-oesj). Dat betekent Eiland van God. Wil je weten hoe deze plek aan zo’n bijzondere naam komt? Kijk dan op samsam.net

astic Fan

t a s tic

astic Fan

t a s tic

astic F

astic Fan

a s tic

astic Fan

tic 20 as Fan t

t a s tic

a s tic

t a s tic

astic Fan

stic Fa

t a s tic

Ieder kind heeft recht op:

astic Fan

t a s tic

“Het is fijn om hier in de baai te wonen, omdat iedereen elkaar kent. Je hebt veel vrienden. Maar het nadeel is het afval.”

stic F

zelfs

hun computer in" de rivier Stefanne (10) woont met haar broer, moeder en stiefvader op een piepklein eilandje in de mangrove. Mangrove is een bos dat half onder water staat. Omdat het water niet zo diep is, kan je over een dijkje naar andere eilandjes of naar de kant lopen. Stefanne helpt haar stiefvader de mangrove schoon te houden.

a s tic

Wat doe je met het afval?

"Ik sorteer het plastic. Als mijn stiefvader terugkomt met de boot, laden we alles uit. Ik maak twee stapels. Eén van plastic flessen en één van plastic zakken. Mijn stiefvader doet dat in grote zakken en hij brengt het aan de kant. Daar verkoopt hij het aan een man met een vrachtwagen. "

Waarom gooien mensen al die dingen in de rivier?

"Ze willen niet wachten op de vuilnisman. Mensen zijn lui. Er staan wel tonnen waar je afval in kunt kieperen en iedere dag komen vuilnismannen met een karretje langs, maar toch gooien heel veel mensen hun rotzooi gewoon in het water. Onbegrijpelijk."

Zeg je er wat van als je dat ziet?

"Als je wat zegt, doen ze het expres de volgende keer weer. Het helpt niets."

Is er ook een school op de eilandjes?

Ga jij ook mee in de boot om afval op te pikken?

"Soms. Het is leuk, behalve in de blubber staan. Dat vind ik niks. Mijn stiefvader zegt dat het gevaarlijk kan zijn. Er zijn dode vissen met stekels. Als je daar op stapt, moet je naar de dokter. Want de stekels zijn giftig. Ik ben ook bang om het water binnen te krijgen. Het is heel smerig."

a s tic

Waarom haalt je stiefvader alle rotzooi uit het water?

"Ja. Op het grootste eiland is een lagere school met 250 kinderen. Daar ga ik ook naartoe. "

Ga je vaak naar de kant?

Meer dan dertig vrachtwagens vol troep haalde Stefanne’s stiefvader in 2011 uit het water

"Hij doet het omdat hij goed wil doen voor de planeet. Hij wil de baai schoonhouden. Maar het is niet zijn echte werk. Hij kweekt garnalen."

Wat is het raarste dat hij ooit vond?

"Hij vindt van alles. Stoelen, banken, televisies. Er zijn zelfs mensen die de computer in de rivier gooien als hij het niet meer doet. De rivier brengt alles vanzelf hier. Het blijft hangen achter de takken van de bomen. "

astic Fa

interview

a s tic

"Om de dag ga ik naar de kant. De familie van mijn moeder woont daar. Ik loop over de dijkjes en dan over de brug die ze gemaakt hebben tussen het grote eiland en de kant."

Wat doe je buiten schooltijd?

"Spelen, zoals verstoppertje spelen tussen de huizen op het grote eiland. En als ik thuis ben kijk ik het liefst televisie."

Wat wil je later worden?

“Danslerares en als dat niet kan dokter. Dan kan ik geld verdienen en toch nog danslerares zijn.” Op samsam.net staat een filmpje van jongens uit Ilha de Deus die van de hoge brug in de baai duiken

Gabriel wil

Schelpen zoeken in de baai

Ieder kind heeft recht op:

een rugzak

Je krijgt wat je verdient, vindt Gabriel’s moeder. Aan de slag dus Gabriel!

’s Ochtends geeft GabriEl eerst zijn hond Bonzo te eten

´s Middags moet hij naar school

Iedereen heeft een rugzak om schoolboeken in te doen alleen gabriel niet

Na school op de markt

Gabriel mag zijn vader helpen, daarvoor krijgt hij zakgeld

onderwijs

De zon is fel

Gabriel springt

En hierâ&#x20AC;Ś de schop en de emmer van de schelpenzoeker

Als je luchtbelletjes ziet weet je dat er een beestje zit

Gabrielâ&#x20AC;&#x2122;s oma zoekt iedere dag mosselen

Weer thuis

Aan het einde van de dag op de markt

De volgende dag op het schoolplein

m samsam sams sam samsam sa .4 2012

samen delen samen leren s a m e n werken

somaliland

Maan dblad m = m s a dader zoeks ade met sam & sam detectives elen

samsam = samen delen samen leren s a m e n werken

samsam

.2 2012

samen d samen leren s a m e n werk en

aard olie

Maandblad

.2 2012

aardolie

sam