Rara, wat is dit?
Alles over katoen! Mijn vacht is van wol, maar mijn T-shirt niet.
Bèh!
samen delen samen leren samen werken samen delen samen leren samen werken samen delen samen leren samen werken samen delen samen leren samen werken
groep 4 & 5 nummer 1 2012 Turkije / katoen
1
Turkije In deze samsam gaan we naar Turkije. Dat land ligt niet zo ver van Nederland. Hoewel. Met het vliegtuig duurt de reis drie uur. Maar als je met de auto gaat drie dagen! Dit is de wereldbol
pff zijn we er nog niet?
Dit is Nederland.
Dit is Turkije. Ga je mee?
Lees de vragen hieronder. Wat denk jij dat waar is?
1 Turkije is net zo groot als Nederland.
2 Katoen groeit aan een plant.
Waar Niet waar
3
Waar Niet waar
Katoen groeit op de Noordpool.
4 Van katoen maken we kleren, ondergoed en sokken. Waar Niet waar
oplossing op pag. 10
2
5
.
Watten en verband zijn van katoen. Waar Niet waar
Waar Niet waar
Iedereen draagt katoen Kleren van katoen zijn lekker om te dragen. Katoen is zacht en het kriebelt niet. Het houdt je koel als het warm is.
Dit is Eylül (8) uit Turkije. Ze staat in het katoenveld van haar vader. In haar handen houdt ze net geplukte katoenpluis. Voor één T-shirt heb je veel meer nodig. Wel twee armen vol. Kijk maar op de voorkant van deze samsam. Dit is Ruben (8) uit Nederland. Zijn voetbalshirt is van katoen gemaakt. Misschien wel van katoen van het veld van Eylül’s vader.
Teken hier jouw katoenmonster
Katoenmonster
3
Mijn papa is katoenboer
Wist je dat ... “Geef hem van katoen!”, dat betekent: Zet hem op! Doe je best!
De vader van Eylül is boer. Vandaag gaat hij kijken hoe zijn katoenplanten erbij staan. Eylül mag met haar vader mee. In de klas spreek uit als Ei-luul
Eylül vindt het leuk op school. Ze heeft een lieve juf en ze houdt van rekenen en taal. Tussen de middag blijft Eylül op school. Ze eet dan samen met andere kinderen.
Bij de bakker
Op het schoolplein
De school is uit. Eylül’s vad er staat op het sch oolplein te wachten . “Kom, eers t je spijkerbroe k aan en dan hale n we wat lekkers voor onderweg,” zegt hij.
4
In Turkije zijn overal broodjes met sesamzaad te koop. Bij de bakker en bij kleine kraampjes op straat. “Die ronde vind ik het lekkerst,” zegt Eylül.
In het katoenveld Dit zijn katoenpl anten. De witte pluisjes gaan na ar de fabriek. Daar maken mac hines er stof van. Eylül houd t van de pluisjes . Ze zijn lekker za cht. Het heeft te veel geregend. Dat is niet goed. Kat oen moet droog zijn. Voor mooie , droge katoen krijgt een boer m eer geld. Eylül trekt haar vader mee. “Kom pap, niet so mber kijken. We gaan pickni cken.”
Picknickplek
Mmm, sesambroodjes met kersensap. Best een goede picknickplek, zo’n katoenveld!
5
Het wonder van de wattenbolletjes Een bloem die verandert in een watje. Hoe kan dat?
Gif Boeren spuiten veel gif dat de katoenplanten beschermt tegen ziektes en insecten. Het gif is slecht voor de natuur en voor mensen. Sommige boeren gebruiken daarom geen gif. Die katoen heet biologisch.
1
In de lente stoppen boeren zaadjes in de grond. Uit die zaadjes groeien deze planten. Ze zijn gek op zon en water.
2
Na een paar maanden verschijnen
3
De bloemen veranderen in vruchten.
5
De wattenbolletjes puilen naar buiten. Katoen!
zachtgele bloemen.
4 6
De rijpe vruchten springen open.
Wat gebeurt daarna met de wattenbolletjes? Lees de teksten. Wat is de goede volgorde? Schrijf 1, 2, 3 en 4 in de hokjes.
In de fabriek ligt de katoen op
In de fabriek stoppen ze de katoen in
hoge stapels. Tot aan het plafond!
zakken. Klaar!
e
e
n
In de herfst komen de katoenplukkers.
De geplukte katoenbolletjes gaan in
Katoen met de hand plukken is
de blauwe aanhangwagen. Een tractor
zwaar werk. Er zijn ook machines die het kunnen.
g
brengt de katoen naar de fabriek.
Maak de puzzel Heb je de goede volgorde gevonden? Schrijf de letters in de goede vakjes
1
=
2
=
3
=
4
=
hiernaast. Wat lees je van boven naar beneden?
Te vĂŠĂŠl . . . . . is slecht voor katoen.
oplossing op pag. 10
r
7
Van daar naar hier Katoen groeit alleen in warme landen. In Nederland is het te koud. Maar hoe maken ze van die katoenbolletjes echte kleren?
Zelf spinnen Neem een watje en rol dat tussen je handen. Trek het heel voorzichtig uit elkaar. Zie je
1
dat je de draad steeds langer en
start
dunner kunt maken?
2
De katoen gaat naar de spinnerij. Daar maken machines er eerst dikke en dan dunne draden van. Dat heet spinnen.
Andere machines draaien de draden razendsnel in elkaar. Dat heet weven. Zo krijg je stof.
3 34 De rollen stof gaan naar de ververij voor een verfbad.
5
En dan naar de kledingfabriek. Die kan ook in een ander land staan. Bijvoorbeeld in China.
De stof en kleding gaan per boot of vliegtuig oplossing op pag. 10
naar Nederland.
REBUS Weet jij het?
6
Omdat katoen vroeger heel duur was, noemden de mensen het
Jij koopt de kleren in de winkel. einde
8
p=h
-el
...
..
.
-en
t=g w=d
..
....
Ontwerp je eigen T-shirt
100% katoen Kijk eens op het label in je T-shirt, hemd of onderbroek. Waarschijnlijk staat er: 100% katoen. Of cotton of Baumwolle, dat is Engels en Duits voor katoen.
Opdracht Ontwerp hier het T-shirt dat je altijd al hebt willen dragen.
Stuur je tekening vóór 25 mei 2012 naar samsam, postbus 94020, 1090 GA Amsterdam De ontwerpers van de 25 mooiste shirts krijgen een samsam T-shirt. Naam Straat + huisnummer Postcode Woonplaats Leeftijd
In de winkel Als je kleren koopt, kun je kijken of er bio of eko in staat. Dat betekent: katoen zonder gif. Op het label in je kleding kan ook staan ‘fair’ (= eerlijk). Dat betekent: de katoenplukkers en kleermakers krijgen genoeg geld voor hun werk. En ook: dit 9 is niet door kinderen gemaakt.
9
10 Pag. 2 1. Niet waar. Turkije is 21 keer zo groot als Nederland. / 2. Waar. Katoenplanten zijn niet hoog. Ze zijn kleiner dan jij. / 3. Niet waar. Katoenplanten houden van veel water en veel zon. Ze groeien in warme landen. / 4. Waar. Handdoeken en lakens ook. / 5. Waar. Pag. 7 regen Pag. 8 het witte goud Pag. 10/11 1. Zo wit als KATOEN / 2. Ik heet Katoenprinses. Of in het Turks: Pamuk Prenses. Want pamuk = katoen en prenses = prinses. / 3. Gekleurde katoensuiker. Want een suikerspin lijkt op een roze katoenbol. / 4. Knop kast, poes, auto op muur rechts, T.shirt op bed, groene bus op muur, rijtje stickers op muur, strepen op bed. / 5. Antwoord 2: de rotsen lijken op een kasteel en ze zijn zo wit als katoen! Pamukkale zeggen ze in het Turks. Pag. 13 Geiten en koeien eten katoen. De andere dieren niet. Hun maag kan er niet tegen. Pag. 14 1. modeontwerper / 2. modeontwerper / 3. allebei is goed / 4. modeontwerper / 5. directeur Pag. 15 Sportsok Hier staan de oplossingen van alle puzzels
❤=t ★=i = k =e = a
= p = r = s = n = oe
uit Sneeuwwitje? lees je me voor Zeynep,
❤ ★ Ik heet ... Kraak de code. Hoe heet Sneeuwwitje in Turkije?
Sneeuwwitje
2
In Turkije zeggen ze zo wit als onder de witte pijl? erachter. Wat lees je en schrijf het woord
1
Kijk naar de plaatjes
Wit
In Nederland zeggen we als iets héél wit is: zo wit als sneeuw of sneeuw-wit. In Turkije zeggen ze iets anders. Wat? Maak de puzzels!
Spelen met katoen
Suikerspin in plastic zakje
Lees in het rond
3
Hoe noemen Turken een suikerspin? Lees in het rond. Sla steeds een letter over.
v kpe
s r u eu nsauui
i
oe l n
d k e
k
k es n
g a e t k ta t te o r zr
Zoek de 7 verschillen Ruben’s bed ligt vol spullen van
4
katoen: T-shirts, handdoeken, sportsokken, een dekbedovertrek, lakens en kussenslopen. Kun jij de 7 verschillen tussen de foto’s vinden?
5
Raadsel Deze witte rotsen liggen in Turkije. Waarom heet deze plek Kasteel van Katoen?
Omdat hier vroeger een koning
woonde die Katoen heette.
Omdat het lijkt alsof er een
kasteel van katoen staat.
Omdat de rotsen heel zacht zijn.
11
Vrienden
Dez
e ho nd i s mi Grap jn v efru rien it, n Hij w d. H e t ij he o a ont ls de Grap et i n v efru ruch de k it is a t toen . op t gek fabr e ete op k i e k n, m atoe . aar n. N om iet o in te m ligg en.
Wist je dat ... “Zo zacht als katoen.� Dat zeggen ze in Turkije over iemand die lief en aardig is.
sp Kre reek ep uit fro et
Grapefruit
er je d kk Le t be ch
za
12
Gek op katoen!
oplossing op pag. 10
Sommige dieren eten katoen. Echt waar. Ze peuzelen de bolletjes zo van het veld! Volg de lijnen en je ziet welke dieren dat doen.
13
Modeontwerpster of directeur? Zeynep (9) is een vriendin van Eylül. Ze wil modeontwerpster worden. Of baas van de katoenfabriek, net als haar vader. Maar wat is het leukst?
baa s kat oen fab iek
1
m od e on tw er pe r
Zoek het uit! Kijk naar de foto’s en lees de tekst eronder.
Ik ga vaak etalages kijken met mijn
Past het ballonnetje bij een directeur of bij
moeder en zusje Hanzade.
een modeontwerper? Of bij allebei? Teken een cirkel om het goede ballonnetje.
b ka aas toe fab niek
b ka aas toe fab niek
2 m od e on tw er pe r
3
m od e on tw er pe r
Hoe zijn de plooien in deze jurk gemaakt? Voor het werk heb je een b ka aas toe fab niek
4
bureau en computer nodig.
5 m od e on tw er pe r
m od e on tw er pe r
Ik teken een jurk met bijpassende schoenen.
“Even voelen, is dit goede katoen?”
Allebei oplossing op pag. 10
14
Zeynep weet nog niet wat ze het leukste vindt. Ze heeft een goed idee: “Ik word allebei. Dan ontwerp
Weet jij wat je later wilt worden?
ik kleren voor katoen uit mijn
Schrijf het hier op
eigen fabriek!”
b ka aas t fab oeniek
Wat weet jij van katoen? TEST het! Lees de vragen! Weet je het antwoord niet,
Wist je dat ...
zoek het dan op in deze samsam. Alles
Lang geleden (3000 jaar)
ingevuld? Schrijf de letters in de gekleurde
maakten mensen al
hokjes, in de hokjes onderaan deze pagina
kleding van katoen.
met dezelfde kleur. Wat lees je?
pag. 2
Katoen groeit aan een pag. 2
Hoeveel uur duurt een vliegreis van Nederland naar Turkije? pag. 4 en 5
De vader van Eylül is pag. 4 en 5
Maak deze zin af: Zo zacht als pag. 6 en 7
Wat stopt een boer in de lente in de grond? pag. 8
Als je katoen weeft, krijg je pag. 9
‘fair’ betekent pag. 1
Een geit eet katoen. Welk dier nog meer?
3
Wist je dat ... In katoenpluis zitten zaden die weer worden gezaaid voor nieuwe
Een
is van katoen.
oplossing op pag. 10
katoenplanten.
15
Een uitgave van samsam voor groep 4-5 Adres samsam: postbus 94020, 1090 GA Amsterdam • Tel: 31(0)20 5688440 • E-mail: samsam@ncdo.nl • Website: www.samsam.net Concept: Studio Boot i.s.m. Team<21 • Grafisch ontwerp: Studio Boot • Tekst Marieke van Zutphen (Team>21) en Marinde Hurenkamp • Lithografie: Veronica Litho • Druk: Roto Smeets • Fotografie: Wineke Onstwedder • Illustraties: Studio Boot - Caroline van Pelt p. 1, Milja Praagman p.13) • Strip: Willem Lagerwaard • samsam is een gratis uitgave van NCDO
16