sam samsam sa amsam samsam samen delen samen leren s a m e n werken a m s a m = s samen delen samen leren s a m e n werk en
voor jonge wereldburgers
msam
samsam = samen delen samen leren s a m e n werken
Maandblad
.2 2012
nr
samsam
Maandbla
.3 201
nr
somalilan
Maandblad
.3 2012
nr
somaliland
s
Doe mee met de wedstrijd:
verzin een woestijnbeest met slimme trucjes!
Eten en drinken in een Somalië en Somaliland Brood en oliebollen bakken • land • • vol kamelen en geiten het grote verschil in voedsel kijk op samsam.net
Samsam = samen
rebus
Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen
vul hier de oplosssing in
leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor
Maak deze rebus en zie waaruit een groot deel van het landschap in Somaliland bestaat
een duurzame wereld.
Klopt het? kijk voor het goede antwoord op pag.23
Nede
situatie somaliland november 2011
azI Ë
rland
zorgelijk honger erge honger hongersnood vluchtroute mariam (pag. 7)
opa eur
afrika
Som
jemen
den van A f l o G
She
alil
and
de makers:
e Harg
isa
ikh
SOMALILAND
ETHIOPIË
M og ad is hu
Liesbeth Schouten (links) hoofdredacteur samsam en fotograaf Petterik Wiggers (rechts) gingen naar Somaliland
2
Ind isch eO cea an
SOMALIË
nu weer
“Somaliland? Je bedoelt Somalië, waar oorlog en hongersnood heerst?”, zegt iedereen als we vertellen over welk land deze samsam gaat. Maar nee, we hebben het echt over Somaliland. Vroeger was het een provincie in het noordwesten van Somalië. Nu is het een onafhankelijk land met een eigen regering. Samsam ging kijken of Somalilanders wél genoeg te eten hebben.
van de redactie
K i j k
v o o r
f i l m p j e s
o v e r
S o m a l i l a n d
o p
s a ms a m . n e t
I
Somaliland Ik heet Hamda en ik woon in Sheikh, een stadje in de bergen. In Somaliland is veel woestijn en droge savanne, maar hier is het groen en ’s avonds koud.
Vorig jaar vierden we de twintigjarige onafhankelijkheid van Somaliland. Ik vond het prachtig, vooral de marcherende soldaten en de trommels. We kregen een feestmaal: macaroni met geitenvlees en vers ananassap.
Buitenlanders denken dat ons land een deel van Somalië is. En dat hier altijd oorlog is, maar er was al vrede lang vóór ik geboren werd!
Nou, doei! Sorry, ik bedoel: Nabad iyo caano! Zo neem je afscheid. Het betekent: Ik wens je vrede en melk.
Hamda (10) spreekt Somalisch en op haar islamitische school leert ze ook Arabisch en Engels
Op samsam.net kijkt Hamda naar het oliebollen bakken
3
kweenie kweetwel
Zeker weten, e
4
er is genoeg eten
5
Bij de slager Floor (12): “Frikandellen vind ik lekker, zolang ik niet weet wat er in zit. Het liefst eet ik runderbiefstuk en merquez-worstjes van lamsvlees; die gaan in de couscous. Ik eet niet elke dag vlees; dat is niet nodig en het is ook niet gezond zeggen ze. We eten ook vis. Vlees halen we vaak bij de scharrelslager. Dat is belangrijk, want het is diervriendelijk en het smaakt lekker. Onze slager haalt zijn vlees uit Nederland, behalve kip. Die komt uit Frankrijk. Plakjes vlees voor op brood kopen we in de supermarkt. Bij het ontbijt eet ik geen vleesbeleg. Dat vind ik niet lekker op de nuchtere maag.”
Nederland
Floor, in haar zelfgenaaide wereldrok, bestelt lamsworstjes bij de scharrelslager
Somaliland
6
Amal griezelt bij de kamelenslager: “Jakkie, moet ik dat aanraken?”
Amal (11): “Túúrlijk vind ik kamelenvlees lekker! Hoewel…, ik eet liever lamsvlees. Kamelenvlees is echt iets voor mannen. Hier op de markt tussen de slagers met kamelenvlees loop ik niet vaak. Rauw vlees stinkt en het voelt vies aan, ègh! Afgelopen vrijdag was ik met ons dienstmeisje mee om bieflappen te kopen. Ik viel flauw. De marktkooplui zeiden dat ik bezeten was van de duivel. Maar het kwam gewoon door mijn lege maag; ik had nog niet ontbeten. En dan die geur van rauw vlees.”
O n t s n a p t a a n d e h o n g e r s n oo d
Mariam
wil zo graag weer eens een banaan eten
Mariam (13) vluchtte vorig jaar voor de hongersnood in Somalië. “We woonden op een boerderij, vlakbij Mogadishu,” vertelt ze. “Dat is de hoofdstad van Somalië. We hadden vee, groente en bananen; genoeg eten voor mijn zeven broertjes en zusjes. Op een dag roofden gewapende mannen van Al-Shabaab onze koeien, kippen en geiten. Ze maakten ons huis kapot.”
Gewapende strijders die van Somalië een streng islamitisch land willen maken
Mariam (rechts) woont in een vluchtelingenkamp in Somaliland omdat ze moest vluchten voor de hongersnood in Somalië. Op pagina 2 zie je Mariam’s vluchtroute
7 Lees verder op pagina 8 en 9
Hongersnood
Hongersnood kan ontstaan als het lange tijd véél te weinig regent. Het water in rivieren en putten verdampt en de gewassen op het land verdorren. Het vee geeft geen melk meer of sterft door de hitte. In de Hoorn van Afrika, het uiterste puntje van Oost-Afrika, is hongersnood óók de schuld van islamitische strijders en politieke leiders. Zij vinden hun eigen macht en geld belangrijker dan voedsel voor de bevolking.
Lege marktkramen
Islamitische strijders in Somalië verhinderden dat nomaden hun kuddes bij waterbronnen konden laten drinken. Ze vernielden wegen en opslagplaatsen. Vrachtwagens met voedsel uit het buitenland hielden ze tegen. Op de markten bleven veel kraampjes leeg. De prijzen voor het eten werden steeds hoger. Veel mensen sloegen daarom op de vlucht. Mariam en haar familie ook.
Liften in de woestijn
Mariam: “De strijders dreven ons naar het dorpsplein. Daar moesten we zien hoe ze mensen ophingen. Ze waren zo wreed …. daarom zijn we gevlucht. We liepen achttien dagen door de woestijn. Soms kregen we een lift op een truck. Toen we in Somaliland kwamen, kenden we niemand die ons kon helpen. Uiteindelijk konden we een kamertje in deze ruïne huren. Mijn moeder werkt op de markt. Ze geeft mijn jongere broertjes en zusjes te eten. Ik zorg zelf voor mijn maaltijden. Hoe? Door geld te verdienen natuurlijk.”
Sloom
Veel kinderen in het vluchtelingenkamp zijn ondervoed. Ze krijgen wel genoeg te eten, maar hun voedsel is elke dag hetzelfde. In alléén spaghetti of rijst met tomatenpuree uit blik, zitten niet genoeg mineralen en vitaminen. Kinderen die naar school gaan hebben daarom geen energie. Ze zijn te sloom om op te letten. Mariam: “Ik zou later wel een kantoormedewerkster met een goede opleiding willen zijn, maar ik kan niet naar school omdat ik moet werken. Ik zou ook graag weer eens een banaan eten, net zoals vroeger, of geitenvlees.”
Bedorven melk
Mensen in Somaliland zijn er trots op: dankzij de vrede was er in hun land nauwelijks hongersnood. “Toch hadden stadsbewoners wel last van de droogte”, legt een schoolmeester uit. “De kuddes moesten dieper het land in, want daar op de hoogvlaktes groeide nog gras. Zo werd de afstand naar de stad te groot. Dertig of vijftig kilometer. Melk bederft tijdens zo’n voetreis in de hitte. Daarom was hier afgelopen jaar veel minder melk op de markt te koop.”
Vangnet
Ook al hebben Somalilanders geen honger, het kan toch tegenzitten. In dat geval hebben de meeste families in Somaliland een vangnet: familie in Europa, Canada of de Verenigde Staten die geld stuurt. En iedereen heeft wel een oom of neef die met kamelen en geiten rondtrekt. Voor familie bewaren zij altijd vlees of melk.
Afhaalspaghetti
Mariam: “Elke dag doe ik bij een ander gezin de was. Zij betalen het waspoeder, ik zorg voor water. Dat koop ik bij de pomp. Van de vijftig cent die ik verdien koop ik groente en rijst op de markt. Of ik eet spaghetti in het afhaalrestaurantje in het vluchtelingenkamp. Mijn vader woont nu bij een andere vrouw. Die zie ik nooit meer.” Op samsam.net staat een filmpje over Qadan
8
Qadan (links) krijgt elke dag twee bekers kamelenmelk. Is er te weinig, dan drinkt ze geitenmelk
minder melk
Koeien en schapen kunnen niet tegen héél warm weer. Ze gaan er dood van. Kamelen en geiten zijn hittebestendiger, maar als er niet genoeg gras te eten is, worden ze wel graatmager. Dieren die vermageren geven steeds minder melk.
Mariam (links) wacht in het restaurant op haar dagelijkse bord spaghetti met saus
Regenwater
Nomaden verhuizen elke drie maanden. Ze gaan dan op zoek naar nieuw grasland en water. In Somalië zijn veel waterbronnen vernietigd. In Somaliland brengt de regering in heel droge tijden water naar herders in nood. Eigenlijk moeten boeren en nomaden regenwater in het natte seizoen opvangen. Ze hebben dan een reserve voor droge tijden. Van de regen die valt, wordt maar 0,5% bewaard als drinkwater voor dieren. De rest 99,5% (bijna alles dus) verdampt of zakt diep in de grond.
Een drinkwaterplek waar herders in droge tijden hun jerrycans vullen
• Hongersnood komt door: te weinig regen, extreme droogte en ruzie (oorlog) over macht en geld • In Somalië hebben veel mensen honger, in Somaliland nauwelijks
9
D e s l i mm e t r u c j e s v a n e e n k a m e e l
Altijd melk
Oren Klein en vol lange haren die rondvliegend zand tegenhouden.
ondanks de droogte
In de droge, zanderige woestijnNeusgaten Kunnen dicht, steppe van Somaliland is een kudde om zand tegen te houden. In kamelen de beste garantie tegen de neusholte zitten slijmvliehonger. Vrouwtjeskamelen geven zen die waterdamp uit de namelijk heel gezonde melk; je krijgt ingeademde lucht zuigen. er geen maag- of darmklachten van. Het is zelfs goed tegen suikerziekte! En nog beter Bult Hier zit geen water is kamelenin, maar vet! Wel 50 kilo! Als het vet wordt afgemelk voor broken, ontstaat er water. kinderen: De vetreserves bescherje wordt er men ook tegen de zon. heel sterk en groot van.
Ogen Lange,
dikke wimpers houden fijne zandkorrels tegen.
Bek In de mondholte zit eelt. Daardoor kan de kameel doornige struiken zonder pijn vermalen.
Vacht Dun en zacht.
Darmen en nieren
Speciale cellen in de darmen zuigen elk druppeltje vocht op dat in eten zit. De nieren gebruiken zo min mogelijk vocht om de urine te verdunnen. Een kameel plast weinig. Zijn uitwerpselen zijn altijd erg hard en droog.
Maag Erg groot. Uier Een vrouwtjeskameel kan wel vijf liter melk per dag geven.
Zonnestralen kunnen niet binnendringen. Door de luchtige haarlaag kan warmte van het lichaam naar buiten.
Een kameel kan in vijftien minuten wel 200 liter water drinken.
Lichaamstemperatuur
De kameel begint pas te zweten bij een lichaamstemperatuur van 42 graden. De zon moet dus wel heel hard schijnen voordat een kameel vocht verliest.
Voeten Onder de hiel
10
zitten eeltkussens, die beschermen tegen scherpe stenen en hitte.
Kijk op www.samsam.net naar het filmpje waarin Nasr een kameel melkt
7 verschillen h u h , t w e e d e z e l f d e p l a at j e s , o f t o c h n i e t ?
zoek de
Deze marktkoopman verkoopt bijna alles: cornflakes, kruiden, bonen, blikjes met vruchten, waspoeder, shampoo en bezems. Amal wil rijst kopen.
Kun je de 7 verschillen tussen deze twee plaatjes vinden?
11 Kijk voor de oplossing op pag.23
G r o o t, s t e r k e n h é é l e i g e n w i j s
Lefgozer op de
kamelenmarkt
Mawlid (11) zwiept zijn dunne stok dreigend door de lucht. “Hup, daar blijven,” roept hij terwijl hij een groep dromedarissen bijeen drijft. Daarvoor moet je wel lef hebben als je zo klein bent als hij. Dromedarissen zijn groot, sterk en heel eigenwijs. Mawlid’s vader verkoopt ze op de markt. Aan de merktekens op de bulten van de dieren ziet hij wie de eigenaar is. Een vrouwtjesdromedaris brengt zo’n 1100 euro op, een mannetje ongeveer 350 euro. Als je ouders een kudde van zo’n tachtig dromedarissen hebben, waaronder veel vrouwtjes die melk geven, hoef je niet bang te zijn voor honger!
12 Dromedarissen noemen ze ook eenbultige kamelen
Meer dieren dan mensen
Volgens schattingen van het ministerie van veehouderij lopen in Somaliland 22 miljoen schapen en geiten, 1,7 miljoen kamelen en 0,8 miljoen koeien. Er wonen 3,5 miljoen mensen in Somaliland. Kun jij uitrekenen hoeveel dieren een Somalilander gemiddeld ‘heeft’? *) *Bijna elf dieren per persoon
Kijk op samsam.net om te zien hoe je een kameel melkt
13
Sappige Somalilandse sinaasappels
Vleeseters en melkdrinkers
Met het water uit dit riviertje maken Saïd en zijn vader hun grond vruchtbaar
De meeste Somalilanders zijn veehouders die met hun kuddes door de savanne trekken. Geen wonder: maar 10% van het droge land is geschikt voor landbouw. Daarvan wordt maar 3% echt gebruikt. Somalilanders zien landbouw als iets voor ‘erbij’. Alles draait om vee. Maïs en sorghum (= soort graan) groeien in gebieden waar het genoeg regent. Tuinbouw (groenten en zuidvruchten), vind je langs de oevers van rivieren. Met uitzondering van vlees en melk komt het meeste voedsel uit het buitenland. (zie p. 22).
Granaatappels zijn zoet en gevaarlijk lekker
14
• De meeste Somalilanders zijn veehouders • In het droge Somaliland is niet veel land- of tuinbouw • Veel voedsel komt uit het buitenland
Een moestuin voor de zekerheid
Geitenhoeder
Vraag Saïd (12) niet om zijn naam te schrijven, want dat lukt hem niet. Maar al heeft hij nog nooit een school van binnen gezien, de groene hellingen van de bergen rond het stadje Sheikh kent hij als zijn broekzak.
wordt beetje boer pijn van al dat hakken. Eigenlijk hoed ik liever geiten, dit is erg vermoeiend.”
Trots
Saïd weet aan welke struiken zijn geiten het liefste knabbelen, hij kent alle stille paadjes en de komst van regen ruikt hij al van ver. Hij is op zijn hoede als ’s nachts de hyena’s huilen en zelfs in het donker herkent hij het gescharrel van vossen of stekelvarkens die eten zoeken. En nu leert Saïd iets dat helemaal nieuw voor hem is. Zijn vader en oom doen ook mee.
Saïd is een echte Somalilander, een trotse veehouder die neerkijkt op landbouw. Toch is hij benieuwd of het lukt: geitenhoeder én een beetje boer tegelijk zijn. “Beneden loopt een riviertje. Daar groeien veel fruitbomen, met guave’s, granaatappels, mango’s en bananen. Ik jat daar nooit vruchten. Er is te veel schaduw. Het is er koud, ik loop liever in de zon met mijn kudde.”
Vegetariër
Geitenpoep
“Zie je die waterput daar op de helling beneden? Voor het eerst hebben we genoeg geld om diesel te kopen, zodat we het water naar boven kunnen pompen. Daarna gaan we uien planten, en kool, mijn lievelingsgroente.” Saïd glimlacht voorzichtig. “Eigenlijk hou ik niet van groente. Ik word in ieder geval nooit vegetariër. Het liefst eet ik geitenvlees. Dat hebben we genoeg: onze kudde telt honderd geiten en vijftien schapen. We hebben nooit honger, er is altijd melk en vlees, maar mijn oom wilde ook groente verbouwen.”
Spierpijn
Saïd leunt op zijn hak en wijst met een breed armgebaar over de helling. “Dit stuk grond hebben we ingenomen. Het is van niemand, de gemeente wil hier niet bouwen. Ik hak de grond los en ik haal onkruid weg. Van de keien maken we dammetjes. Ik zweet me rot. Ik krijg vast spier-
Iets voorzichtiger slaat Saïd de hak weer in de grond. “Hopen dat het blad er niet opnieuw uitvliegt.”
“Tijdens onze zwerftochten met de geiten zagen we dat mensen vanaf het stroompje dwarskanalen groeven. Zo lieten ze water op hun land stromen. Daarna konden ze uien en tomaten planten. Dat hebben wij toen ook gedaan. De poep van de geiten gebruiken we als mest. ”
Harde klap
Saïd zwaait de hak boven zijn schouder en slaat het gekromde blad met een klap in de harde grond. Nogmaals zwiept hij de hak omhoog en werpt hem tussen zijn gespreide benen. Het ijzeren blad vliegt uit de steel en valt met een droge klap tegen de keien. Ai, gelukkig raakt niemand gewond. Met een kei slaan Saïd en zijn oom, het blad weer in de steel. “Ja, Saïd,” zegt zijn oom lachend, “het is een hele kunst, boer worden.”
15
Melk goed voor elk
5 recepten
voormelk
1
Slurpen (vers van de kameel)
Khadar heeft net zijn kameel gemolken. Nu slurpt hij de melk met grote teugen uit een kom. In het natte seizoen krijgen Khadar en zijn broertjes na het ontbijt en avondeten een beker verse melk. Door het droge seizoen geven de vrouwtjeskamelen nu veel minder. In de regentijd, als kamelen veel gras en sappige blaadjes kunnen eten, maakt een kameel wel vijf liter melk per dag.
Volgens Khadar is verse kamelenmelk het gezondste wat er is
2 Nippen (een wolkje in de thee) Asia (15) zorgt dat er in haar theetentje altijd een thermoskan gloeiendhete Somalische thee staat. Natuurlijk doet ze er melk bij. Soms verse, gekookte koeienmelk, soms poedermelk uit blik. Klanten mogen zelf een brok suiker door hun thee roeren.
Khadafi (12) en Khalid (10) laten zich graag bedienen.
Slobberen (als drinkyoghurt)
3
Yoghurt maak je van koeien- of schapenmelk. Nooit van kamelenmelk. Dat vertellen de yoghurtverkoopsters op de markt in Hargeisa. Ze verkopen zelfgemaakte yoghurt in plastic zakjes. Of ze vullen je meegenomen pannetje. Khadafi en Khalid vragen of de verkoopster eerst wil laten zien hoe dik de yoghurt is. De vrouw schept wat yoghurt met een mok uit een 16 grote bak van boomschors.
“Zo hoog genoeg?� vraagt de yoghurtverkoopster plagend
Likken (aan een ijsje) Hanni en Bushra zijn in Nederland geboren. Sinds kort wonen ze hier. De zusjes willen dolgraag naar een nieuwe ijscobar. Helaas, er zijn alleen waterijsjes die van kraanwater zijn gemaakt. Dat mogen ze niet van hun moeder. Die is bang dat hun ‘verwende’ darmen geen kraanwater verdragen. Op naar een snackbar met softijs, dat van melk is gemaakt. Oef, weer pech. De ijsmachine is stuk. Dan maar naar de supermarkt voor een roomijsje uit de diepvries.
4
Wegstreep Puzzel De woorden in de lijst zijn verstopt in het letterveld: horizontaal, verticaal en diagonaal, van links naar rechts of van rechts naar links. Sommige letters worden in meer woorden gebruikt. Alle woorden gevonden? Mooi, dan vormen de overgebleven letters in de leesrichting de oplossing. Die betekent zoiets als: Nooit tekort aan eten. eten veehouders herder kameel savanne droogte nomade bron
kudde water geit regen import vleeseters tijd uier
grasland rijst lat room trek guave ui kei
lopen melk mes kan stok kogel trots ze
22
Een ‘veilig’ ijsje: goed verpakt en diepgevroren
5
Hanni strooit suiker op haar loxoox alsof het hagelslag is
Smeren (als broodbeleg) Hanni is dol op loxoox, een pannenkoekachtig brood waarmee veel Somalilanders ontbijten. Je kunt wel zien dat Hanni vernederlandst is: ze smeert de boter (gemaakt van het vet van melk) over haar loxoox alsof het een boterham is.
Antwoord
17 De oplossing staat op pag.23
“De kaas op de
18
De moeder van Hanni en Bushra wil dat haar dochters Somaliland goed leren kennen. Daarom wonen ze er een jaar. Hanni: “In Nederland vroegen ze altijd: waar kom je vandaan? Als ik zei uit Zwolle, keken ze verbaasd.”
interview
pizza’s' hier Hanni (10) en haar zusje Bushra (8) zijn geboren en opgevoed in Nederland. Hun moeder vluchtte daar als jong meisje naar toe. De stad waar zij woonde, was gebombardeerd door het leger van Somalië. Sinds kort wonen de meisjes voor een jaar in Somaliland. In het huis van hun oma, dat helemaal is opgeknapt. De zusjes kijken hun ogen uit in het land van hun moeder.
Hoe reageerden jullie Nederlandse klasgenoten op de verhuizing? Bushra: “Mijn juf schrok heel erg. Ze dacht dat we naar Somalië gingen! Iedereen dacht dat we naar een land met oorlog, droogte en honger vertrokken. Mijn moeder heeft uitgelegd dat Somaliland anders is, dat het er veilig is.”
Komt jullie vader ook uit Somaliland?
Hanni: “Nee, die komt uit Somalië. Daar gaan we dus echt niet heen, ook al woont er nog een oma van ons. Het is daar veel te gevaarlijk.”
Hoe is jullie school hier?
smaakt nergens naar
En het drinken?
Hanni: “Somalische thee is héél zoet, maar verder best lekker. We doen er meestal koeienmelk door, soms poedermelk. Gewoon water uit de kraan mag ik nog niet drinken van mijn moeder. Dat is niet gezuiverd. Mijn maag kan er nog niet tegen, daarom drink ik alleen water uit flessen.”
Wat eten jullie op school?
Hanni: “Meestal nemen we een lunchtrommel van huis mee. Deze week heb ik in de schoolkantine chips en koekjes gekocht. Mijn moeder wil niet dat we een schoollunch eten, want ze is bang dat het niet hygiënisch is gemaakt. Je krijgt hier snel diarree als je maag niet gewend is aan bacteriën.”
Was het erg wennen om in Somaliland te wonen?
Hanni: “In het begin heel erg. Ik miste Nederland, maar via Hyves heb ik contact met Nederlandse vriendinnen. Somaliland is arm, veel is er nog niet. We hebben daarom een ideeënschrift gemaakt. Ik wil bijvoorbeeld een zwembad bouwen waar ik zwemles kan geven. Of we richten een soort Kidscity op, met ballenbakken en speeltoestellen die werken op elektriciteit.”
Zou je geen voedselfabriek of winkel willen hebben?
Somalilanders zijn gek Hanni: “We gaan naar een interop zoete deegwaren nationale school. Er zitten veel Hanni: “Ja, ik wilde eerst een snoepkinderen op van teruggekeerde winkel beginnen met snoep zoals in Duinrell. Dat zullen Somalilanders die eerst in Engeland, Canada of de VS ze hier lekker vinden, want Somalilanders houden erg woonden. De eerste schooldag was best spannend. van zoet.” Iedereen komt met de schoolbus, zonder ouders, maar de eerste maand bracht mijn moeder ons met de auto. We krijgen bijles in Engels en Arabisch. Somalisch leren Bushra: “Jawel! Spaghetti met tomatensaus, dat eet bijna we op straat en van oma.” iedereen. Mijn moeder zegt dat alleen al in de hoofdstad 10.000 blikjes tomatenpuree per dag worden gegeten. Al dat eten komt uit het buitenland, want er zijn hier geen spaghettifabrieken of tomatenkassen. De kaas op de Hanni: “Het eten is hier veel vetter en zoeter. In Nepizza’s hier smaakt nergens naar. Mijn derland ontbeet ik altijd met cornflakes of brood met moeder wil een kaasfabriekje beginnen hagelslag. Hier krijgen we loxoox, pannenkoekjes met waar ze plakjes kaas maken en kaassuiker en boter. Met ei vind ik het lekkerder, maar dat blokjes met van die gaatjes erin.” krijgen we alleen in het weekend.”
Houden ze hier niet van pizza en spaghetti?
Eten jullie hier anders dan in Nederland?
19
K l u s j e s n a s c h o o lt i j d
Doornstruiken om van te snoepen
Ahmed-yasin gaat alleen ’s ochtends naar school, daarna hoedt hij de geiten.
In Haleya, een dorpje in de woestijn
De school is uit
De jongens rennen achter de bal aan
Bezweet loopt Ahmed-yasin naar huis
Op het erf wacht zijn broertje
20
Het heeft al twee maanden niet geregend
Eerst krijgen de geitjes water en gedroogde peulenschillen
Rijst is goedkoper dan spaghetti
21
waar komt het vandaan? So m a l i l a n d h a a lt v e e l e t e n e n d r i n k e n u i t a n d e r e l a n d e n . D at m a a k t d e m e e s t e e t e n s wa r e n d u u r . D e b a k k e r v e r k oo p t w e l b r oo d , m a a r h e t
m e e l i s p e r v l i e g t u i g , s c h i p o f v r a c h t wa g e n a a n g e v o e r d . R i j s t h a l e n g r oo t h a n d e l a r e n uit het buitenland.
Zoek het uit!
Nederland
Brazilië
• Kijk bij elk product waar het vandaan komt. • Schrijf de naam van het land in de goede rij. • Wat staat in de verticale gele balk?
14
VAE (Verenigde Arabische Emiraten)
10
12
1. Spaghetti
3
2. Blauwe zak rijst
3. Cornflakes
4
India
4. Koffie
2
Italië
5. Meel 6. Boter 7. Witte zak rijst
Pakistan
8. Nesquik 9. Couscous
6
10. Zonnebloemolie
Nederland
11. Coca-Cola 12. Melkpoeder
Nieuw-Zeeland
13. Thee
1
14. Maggi groentesoep
Saudi-Arabië
Kenya Engeland
Frankrijk
9 22
8
13
Oman
11
5
7
Turkije De oplossing staat hiernaast
Do e
d e
t e s t
Wat weet jij over Somaliland? O m c i r k e l h e t g o e d e a n t w oo r d
2
1 Somaliland is:
a. een pretpark, zoiets als Walibi b. een ander woord voor Somalië c. een land naast Ethiopië
4
5
Veel kinderen
a. Arabisch b. Somalisch c. Arabisch, Engels en Somalisch
7
De Hoorn van Afrika is:
a. b. c.
het puntig uitstekende deel van Oost-Afrika een koperen blaasinstrument de gouden tand van een neushoorn
a. lang, sterk en gezond b. klein, mager en ondervoed c. eenzijdig gevoed (door weinig vitaminen)
8
Koeien kunnen:
6
in Somaliland zijn:
Somaliland spreken:
3
a. beter tegen de hitte dan kamelen b. slechter tegen hitte dan kamelen c. net zo goed tegen hitte als kamelen
a. vlees en melk b. groente en fruit c. zoetigheid en suiker
Kinderen in
Somalilanders houden van:
3
minuten test
Internet in de woestijn
van Somaliland is:
A. langzaam B. snel C. bestaat nergens
Hongersnood komt meestal door:
A. extreme droogte waardoor niks groeit B. oorlog C. onverschilligheid van rijke landen
9
Wat heeft een kameel
in zijn oren?
A. eelt B. veel oorsmeer C. lange haren
oplossingen / 7. A / 8. A, B, C / 9. C. 1. C / 2. A, B en C / 3. B / 4. c / 5. a en C / 6. B De test p. 23 Waar komt het vandaan? p. 22: In de supermarkt Wegstreeppuzzel p. 17: voedselzekerheid
groene pak, doek, konijn op zak, pannetje zonder bloemen, geit achter verkoper, kuiken in hand roze rijst Zoek de verschillen p. 11: Rebus p. 2: savanne
Ieder kind heeft recht op:
a d r e s s a ms a m postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo w e b s i t e www.samsam.net
eten & drinken
onderwijs
... en recht op bescherming tegen:
colofon
Deze symbolen verwijzen naar de rechten van het kind
eigen godsdienst gezondheid
mishandeling
geweld, oorlog
spel
een eigen mening
kinderarbeid
R e d a c t i e Liesbeth Schouten (hoofdredacteur), Hans Serrarens (eindredacteur), Marinde Hurenkamp (redacteur), Jenny Mustamu (secretariaat) Thema 'Vo ed sel So ma li la n d ' Liesbeth Schouten (tekst), Petterik Wiggers (fotografie), Wineke Onstwedder (NL, p. 6) V e r d e r w e r k t e n m e e Studio De Leijer, Carry Brugman, Willem Ritstier, Dick Heins ontwerp & illustraties Studio Boot, 's-Hertogenbosch Litho g r a fie & Dr u k Veronica Litho & Roto Smeets a d r e ss e n b e h e e r Pondres a b o nn em en ten n ed er la n d gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 13 jaar a b o nn emen t in d e k la s o f th u is Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ N i e u w s b e g r i p Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer Nieuwsbegrip-opdrachten van CED-groep L e s o p d r a c h t e n Op www.samsam.net staan lesopdrachten onder 'voor docenten' samsam is een gratis uitgave van:
doei
m samsam sams sam samsam sa .3 2012
samen delen samen leren s a m e n werken
am
nr
somaliland
Maandblad zoeks ade met sam & sam detectives m = m s a dader
.2 2012
nr
samen delen samen leren s a m e n werk en
samsam = samen delen samen leren s a m e n werken
aard olie
samsam
23
Maandblad
.2 2012
nr
aardolie
sam