SAMSAM SAMSAM M SAMSAM SAMS
D
SAMEN DELEN SAMEN LEREN S A M E N WERKEN
SAMSAM = SAMEN DELEN SAMEN LEREN N R KEN WERKE S A M E N WER
W
MAAN DBLAD NR.7 2011
WERE LDWI JD
Wereld AMSAM SAMSAM voor jonge wereldburgers
SAMSAM = SAMEN DELEN SAMEN LEREN S A M E N WERKE N
BURGERSCHAP
MAAN DBLAD M
NR.7 2011
WERE LDWI JD
ben jij
Wereldburger?
AMSAM
SAMSAM = SAMEN DELEN SAMEN LEREN S A M E N WERKEN
SAMSAM
MAAND
NR.7 2
WERELD
SAMSAM = SAMEN THEMA
2-20
INHOUD
WERELDBURGERS
14-15
Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld.
NIEUWE STRIP!
19
Doe de Bekende Wereldburger test
DEZE SYMBOLEN VERWIJZEN NAAR DE RECHTEN VAN HET KIND
Ieder kind heeft recht op:
Sam & Sam en de dader is…
20
ETEN EN DRINKEN
Ondertussen in … Mexico O
21 - 22 - 23
GEZONDHEID
DE WERELD
ONDERWIJS
SPEL
m
Hon
Ind
Colo
on
ë esi
Tu v a
EIGEN GODSDIENST EEN EIGEN MENING
Mo
lu
... en bescherming tegen:
za mb
KINDERARBEID
iqu e GEWELD, OORLOG MISHANDELING
Erik den Boer en Marieke Wensink, makers van deze samsam
van dteie redac
2
Hani Nusantari en Michelle Quach maakten het verhaal van pagina 5-6-7
Nederland is één van de vele landen van de wereld. Een klein land dat N wel, maar met een eigen taal, geschiedenis en tradities. We hebben w koeien k voor melk en kaas, kennis om autowegen en fietspaden aan te leggen l en er is voor bijna iedereen werk en een inkomen. Goed geregeld hier dus. Maar veel dingen kunnen we niet in ons eentje. Daarvoor moeten we samenwerken met mensen uit andere landen. En die mensen hebben ook weer van alles te maken met weer andere mensen in andere landen. En die mensen … In deze samsam laten kinderen zien dat we met z’n allen op ontelbaar veel manieren verbonden zijn. We zijn allemaal lid van de ‘wereldclub’. Voorbeelden van hoe dat lidmaatschap ‘wereldburgerschap’ er uit kan zien, staan in deze samsam.
ADRES SAMSAM postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail samsam@ncdo.nl W E B S I T E www.samsam.net REDACTIE Liesbeth Schouten (hoofdredacteur) Hans Serrarens (eindredacteur) Marinde Hurenkamp (redacteur) Jenny Mustamu (secretariaat) T H E MA 'WE RE L DBURGERS' Los Imagos/Marieke Wensink en Erik den Boer, Michelle Quach, Taufan Galaxy, Jonathan Ho, Joost Grol en Ton Koene VERDER WERKTEN MEE Studio De Leijer, Anne Nederkoorn/ Anzicht, Carry Brugman, Willem Ritstier, Leen Baars, Teake Zuidema VORMGE VI N G & I LLUSTRATI ES Studio Boot, 's-Hertogenbosch L I T H OGRAF I E & DRUK Veronica Litho & Roto Smeets A D R E S S E N B E H E E R Pondres ABON N E ME N T E N N EDERLAN D gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 13 jaar ABON N E ME N T IN DE K LAS OF THUI S Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ NIEUWSBEGRIP Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer Nieuwsbegripopdrachten van CED-groep LESOPDRACHTEN Op www.samsam.net staan lesopdrachten onder 'voor docenten' SAMSAM IS EEN GRATIS UITGAVE VAN
KIJK VOOR FILMPJES OVER WERELDBURGERS OP SAMSAM.NET
de Wereld Hûh, een wereldburger? Een wereldburger is géén beroemde president, of burgemeester van de wereld. Een wereldburger, dat ben jij! Niet omdat je wel eens in een ander land bent geweest, maar omdat de wereld de hele tijd om je heen is. Je kleren, je computer, je eten, dat heb je allemaal dankzij het werk van mensen in andere landen.
PLAK HIER JE FOTO OF TEKEN JE GEZICHT
D WEREL R E BURG
Wereldburgers snappen dat wat wij hier doen, invloed heeft op het leven van mensen die we nooit hebben gezien. En omgekeerd.
EEN WERELDBURGER: • weet dat de wereld groter is dan zijn/ haar eigen land. (lees p. 4) • heeft respect voor mensen met andere gewoontes of godsdiensten. (lees p. 16/17) • vraagt zich af of wat er in de wereld gebeurt, te maken heeft met zijn/ haar eigen leven. (p. 12/13) • wil dingen doen die bijdragen aan een eerlijke, veilige wereld voor iedereen. (p. 5-7)
3
Ik heb een wereldvader “Mijn vader zorgt voor de natuur in deze regio, dat vind ik heel goed,” vertelt Juliëtte (13). “Vroeger woonde hij met mijn moeder en zussen in Mali. Daar deed hij hetzelfde werk.” Juliëtte bijt in een appel. “Biologisch,” zegt ze met haar mond vol. “Mijn vader koopt elke week groente en fruit bij de biologische boer. Dat is beter zegt hij, omdat er geen rommel in zit. Ik vind mijn vader dus een n wereldburger omdat hij voor de e natuur zorgt, vroeger in Mali en nu in Nederland.”
Nederland
Ethiopie
Abel’s vader fikst een kapotte accu: “Zo, die rijdt straks weer als een zonnetje.”
4 Bekijk het filmpje “Hoe maak je een wereldburger?” op samsam.net
“Proef je het?” vraagt Juliëtte’s vader. “Onbespoten is véél lekkerder!”
Abel (12) komt graag bij zijn vader in de autowerkplaats. “Op internet laat mijn vader mij verschillende auto’s zien. Amerikaanse en Europese modellen. Soms zoekt hij een handleiding voor een oude auto die hij moet repareren. Hij kan veel beter googelen dan ik!” In de werkplaats komen mensen van allerlei nationaliteiten. “Mijn vader kent makelaars, taxichauffeurs, monteurs en hotelmedewerkers uit wel tien verschillende landen! Hij kan met iedereen goed opschieten en allemaal vinden ze hem aardig. Mijn vader zou in elk land kunnen wonen!”
KINDEREN BESCHERMEN BIJZONDER TROPISCH BOS
Broeikasgasslurpers Wandelen, hardlopen, vogels kijken, fietsen, kamperen, stilte zoeken en frisse lucht inademen. In het bos kan het allemaal. Behalve ontspanning voor mensen bieden al die bomen nog veel meer: onderdak voor dieren en planten, regen en schone lucht. Bomen houden namelijk broeikasgassen vast (CO²), plus vocht dat zorgt voor regen. Beide zijn belangrijk voor een goed klimaat op aarde. Die bossen hebben we dus hard nodig.
Mangrove is een bijzonder tropisch bos: de bomen groeien half in het water en half op het land
LEES VERDER OP PAGINA 6 EN 7
5
Hout
Veel spullen die je dagelijks gebruikt zijn gemaakt van bomen: papier, karton, potloden en nog veel meer. Nederland koopt veel snelgroeiend hout uit andere Europese landen. Hardhout (kozijnen en meubels) komt uit tropische oerwouden in Brazilië, Maleisië en Indonesië. Deze landen verdienen met de verkoop van dat hout veel geld dat ze hard nodig hebben. Geen wonder dat de bossen daar in razend tempo verdwijnen.
Stropers
Omdat tropisch hout zoveel dollars en euro’s oplevert, kappen stropers kilometers oerwoud zonder toestemming. In Indonesië (een land in Azië) is negentig procent van al het hout dat naar het buitenland gaat, illegaal gekapt. Indonesiërs die vinden dat het zo niet langer kan, gaan naar scholen om kinderen te leren hoe mooi en kostbaar de natuur is.
Bijzonder bos
De school van Ita (12) en Atun (10) op het eiland Gilli Asahan doet mee aan een natuurproject. “Ons eiland is omgeven door koraalrif en mangrove, dat is een bijzonder soort bos,” legt Ita uit. “Een mangrovebos groeit op land en een beetje in zee.” Het bos en de zee zijn voor de bewoners van Gilli Asahan heel belangrijk. Ze halen er voedsel zoals vis,
6 Atun (l) en Ita (r) verzamelen schelpdieren en mosselen om te eten
vruchten en vlees en ook brandhout vandaan. Met de kleurstof uit bast van de mangrove verven vissers hun netten oranje-bruin.
Beste vriend
Op school leren de kinderen van Gilli Asahan van alles over de bijzondere natuur op en rondom hun eiland. Ze weten dat mangrove niet te veel aangetast mag worden omdat het bescherming biedt tegen hoge golven tijdens een storm of tsunami. Het wortelstelsel van de bomen houdt het land vast. Zo spoelt het eiland niet weg. Die wortels filteren ook het water zodat het schoon blijft voor alle dieren die onder water leven. Op school leren kinderen het lied Laut sahabat kita: de zee is onze beste vriend.
Modderspringers
Ita en Atun en hun klasgenoten gaan vaak op ontdekkingstocht in het mangrovebos. Daar krioelt het van het leven: minivisjes, garnaaltjes en kreeften verschuilen zich tussen de met mosselen begroeide boomwortels. Door het zand hoppen modderspringers (een vissoort die ook op het land kan leven) en van overal komt geluid: gekwetter van vogels, geflapper van vleermuizen en geritsel van slangen. “Al dit moois willen we niet kwijt,” zegt Ita. “ Daarom beschermen we de mangrove. En we planten stekjes op plekken waar bos gekapt is. Leuk en belangrijk werk!”
Niet vervelend, les in de buitenlucht
KEURMERK KEU Wanne op een houtproduct het Wanneer FSC-logo staat, dan weet je dat FSC-lo het ho hout uit een goed beheerd bos komt. Het beheer product is gemaakt met produc respect voor milieu, respec dieren en mensen.
Purnamawati met een mangrovestekje dat ze gaat planten Muhammad Ali (11) maakte deze tekening
BROEIKASGAS-SLURPER
“In het mangrovebos ben ik heel gelukkig. Ik leer er veel en ik ben dankbaar voor een eiland vol bomen. Mijn boodschap: bescherm de oceaan goed.”
Mangrove neemt vijf keer meer broeikasgas (CO², dat zorgt voor opwarming van de aarde) op dan ander tropisch bos. Dus hoe meer mangrovebos, hoe meer opslag van schadelijke stoffen. Mensen die het mangrovebos beschermen zijn zorgzame wereldburgers. Ze zorgen in hun eigen omgeving voor een goed klimaat voor iedereen.
• Bomen zijn belangrijk voor het leven op aarde • Houtkap levert veel geld op. Stropers kappen daarom veel tropisch bos • In Indonesië planten schoolkinderen mangrovestekjes
7
Wereldburgers in beWeging
3 redenen om de grens over te gaan een paspoort vol stempels! Behalve een herinnering aan verre vakanties, soms ook hèt bewijs van verhuizingen van het ene land naar het andere. mensen gaan om allerlei redenen in een ander land wonen. Drie landverhuizers vertellen waarom ze vertrokken.
1
Werk
Stan (11): ”Mijn moeder werkt voor Unicef en daarom woon ik in het buitenland. Mijn vader en moeder zijn Nederlands, maar ik heb nog nooit in Nederland gewoond! Wel in Honduras, Pakistan, Vietnam en nu in Mozambique. Ik ga wel ieder jaar op vakantie naar Nederland. Misschien ga ik wel eens een tijdje in Nederland wonen. Dan zou ik wel het zwembad bij mijn school missen, en de wilde dieren. Daarna ga ik weer in een ander land wonen. Om mensen te helpen, net als mijn moeder.”
Stan (tweede van rechts) met zijn vrienden in Mozambique
Komen en gaan
8
In totaal kwamen vorig jaar ruim 150.000 mensen uit 120 verschillende landen naar Nederland. Daaronder waren zo’n 30.000 Nederlanders die terugkwamen. Ongeveer 120.000 mensen vertrokken uit Nederland.
2
V Veiligheid
V l ti (10): “Toen ik drie was Valentina moesten wij vluchten voor het geweld van het leger en terroristen in Colombia. Mijn opa en oom zijn vermoord in de burgeroorlog. Omdat wij ook werden bedreigd, zijn we gevlucht. Nu wonen we al zeven jaar in een asielzoekerscentrum in Apeldoorn. Binnenkort gaan we waarschijnlijk naar een echt huis. Ik hoop dat ik dan een piano krijg, want ik zit op pianoles. Voor de meeste mensen is vluchten niet leuk. Ik vind het niet zo erg. We hebben geen familie meer in Colombia en ik ken het land ook niet goed. Mijn broer Stiven heeft er een spreekbeurt over gehouden. Daarvan heb ik veel geleerd.”
Valentina en Stiven op het bed van hun ouders. Zelf slapen ze in de twee stapelbedden, net als hun oudere broer en jongere zusje
OP DE VLUCHT Op de wereld zijn 43 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog, onderdrukking, droogte en natuurgeweld. De meeste vluchtelingen uit arme landen gaan niet naar rijke landen, maar naar arme buurlanden. In Pakistan (een land in Azië) wonen méér vluchtelingen dan in heel Europa bij elkaar.
333.. LLiefde
Mil (13): “Mijn ouders Rob en Milan Mil Joaninha hebben elkaar in Amsterdam ontmoet. Daar werden ze verliefd. We hebben acht jaar in Mozambique gewoond, daar komt mijn moeder vandaan. Nu wonen we weer in Nederland, omdat mijn ouders willen dat ik hier naar een goede middelbare school ga. Later wil ik Engels studeren. In de Verenigde Staten of in Engeland. Het land maakt niet uit, als het maar in een grote stad is. Ik hou van de gezelligheid in een grote stad!”
9 Milan: “Ze zeggen dat ze nog steeds verliefd op elkaar zijn” Kijk op www.samsam.net naar het filmpje over landverhuizers
WAAROM STIJGT HET ZEEWATER? Door de opwarming van de aarde smelten de ijskappen op de Noordpool. Dat levert zoveel extra water op dat het water in de oceanen stijgt. Veel eilanden hebben daardoor last van overstromingen. Ook in Nederland zijn mensen die zich zorgen maken over het stijgende water. Bijna de helft van Nederland ligt onder de zeespiegel. De dijken houden het water tegen, zodat wij droge voeten houden. Door het stijgende water, zouden de dijken verhoogd en verbreed moeten worden, zeggen deskundigen. Toei duikt naar de bodem van de zee voor schelpen en krabbetjes
WAAROM WORDT DE AARDE WARMER? Wetenschappers zeggen dat de aarde de komende honderd jaar 1,1 tot 6,4 graden warmer wordt. Ze zijn het alleen niet eens over de oorzaak. Komt het door de mens of is het een natuurverschijnsel? Veel geleerden zeggen: het komt door de luchtvervuiling van auto’s en fabrieken. De vieze gassen vormen een deken rondom de aarde waardoor een deel van de warmte van de zon niet terug de ruimte in kan. De extra warmte zorgt voor hogere temperaturen. Een warmer klimaat heeft grote gevolgen voor mensen en dieren. In Afrika drogen waterputten op. Andere plekken dreigen te overstromen.
10 Bekijk op samsam.net het filmpje “De weerman voorspelt.”
Kinderen op Tuvalu leren al vroeg voor zichzelf zorgen. Toei kan een vis vangen met een speer en hij weet hoe je een kano bouwt
HET ZINKENDE PARADIJS
toei wil niet weg Toei (11) woont op Tuvalu, een groep eilanden in de Stille Zuidzee. Op het eerste gezicht een paradijs met kokospalmen en witte stranden. Maar Toei weet welk gevaar zijn eiland bedreigt.
ziekenhuizen en scholen. “Mijn leven is perfect,” zegt Toei. “Nou ja… bijna. In het voorjaar zijn de golven zo hoog dat ons eiland voor een groot deel overstroomt. Als ik het huis uit stap, sta ik tot mijn enkels in het water. De juf op school zegt dat dat komt door smeltend ijs op de Noordpool. Daardoor stijgt het zeewater. Op het grote eiland, waar ik naar school ga, kwam het water al door het asfalt van de wegen omhoog.”
HAAIEN VANGEN “Op mijn eiland SOMBERE wonen maar TOEKOMST twintig mensen: Wetenschappers elf volwassenen en zeggen dat de zee negen kinderen,” rond Tuvalu elk zegt Toei. “Ik woon jaar zes millimeter hier met mijn stijgt. Dat is over ouders, mijn zus, honderd jaar dus mijn broertje en zestig centimeter. mijn nichtje. We Tuvalu ligt vangen elke dag vis grotendeels maar voor het avondeten. een meter boven We hebben zelf een het zeeniveau. huis gebouwd met Niet alleen Tuvalu hout uit het bos.” loopt gevaar, Toei heeft een het stijgende heerlijk leven: zeewater bedreigt altijd in zijn blote ook eilanden in bast lopen, op het de buurt zoals de strand spelen, Bahamas en de Als het zeewater stijgt verdwijnen deze eilanden in palmbomen Malediven. klimmen en Toei ligt wakker kanovaren op zee. In zee zwemmen ontelbaar veel van die sombere voorspellingen. “Ze zeggen gekleurde visjes, maar ook haaien, die Toei vangt dat onze eilanden over honderd jaar misschien met zijn visnet. helemaal overstroomd zijn, maar ik wil niet weg van mijn eiland.”
OVERSTROMING Naast het eiland van Toei liggen andere eilanden waar veel meer mensen wonen. Daar zijn winkels,
Op samsam.net kan je fantaseren over over wat er gebeurt als het eiland echt overstroomt! Doe mee met jouw verhaal.
11
E T E N E N S P U L L E N VA N O V E R D E G R E N S
Made in... Je huis staat vol spullen en eten van overal. Kijk maar eens rond in de keuken van Merel (11) en Anne (13) uit Herwen.
Aa r in dbeie de n Spa win kom e ter nje uit n en Isr aĂŤl .
Even lachen naar de camera. HĂŠ die komt uit Japan!
Ro z No ijnen ord -Am uit T eri urki je ka en , Sp an je.
Gro t sch e kan oen sd of I a nd en in t je k ia g l Vie Kij tn eren km e aa maak am, C en r op t hin het zijn. a lab el.
12
Dit is Bruce , een chich u. Dit hond uit Tibet, ee enras kom n land aan t de voet van laya. Bruce de Himakomt uit A rnhem, aa van de Velu n de voet we. Missch ien heeft B wel iets M ruce ook altees (va n het eilan Is Bruce m d M alta). isschien ee n 'wereldd ier'?
Bekijk op samsam.net het filmpje "Kleren van overal."
, hina uit C s n. e j t el pijne p i l i Mobi F en de India
Eerlijk
Op de verpakking van etenswaren (rijst, pinda’s, bananen) en op labels in kleren, staat steeds vaker dat het product ‘eerlijk’ gemaakt is: met respect voor mensen, dieren en de natuur. Maar een ‘eerlijke’ laptop, mobieltje of MP3 speler kopen is lastig. Het metaal coltan dat in deze electronica zit, kan uit Congo komen. Congo is een land in Afrika, waar coltan-winning voor grote conflicten zorgt. In de coltanmijnen werken ook kinderen. Het werk is zwaar en gevaarlijk.
Gra kom an vo o Fra t mee r bro nk sta od rijk l of D uit uit sla nd .
Pi n Am da’ su e r of Ar ika, it N o ge nt Wes ordt-A in ië. fri ka
Houten kozijnen zijn meestal van tropisch hardhout. Grote kans dat een kozijn in Nederland ooit een boom in Maleisië of Indonesië was.
Dit brood komt van de bakker.
en arat p p a e ij a all Bijn n batter . e e hina met uit C n e kom
lk, l me rland e e V e . and uit Ned . l r e r nd ed it N en bote itenla u k Mel , vlees r het bu a en eier ook na n gaa
An Gh an an as a, uit Co Ba st a Co nan Ri st e ca n a Ri ui ca t C , E olo cu m ad bi or. a,
n te no el az H
je. ki ur tT ui
Ca c In ao u do ne it Gh sië an . a, Ivo ork us te n Rubb er vo or re uit r genla ubbe arze r bome Thai n kom n in land t bijvo . Veel gebru o rbeel T hais iken d ru we vo or au bber toba nden .
13
KWEENIE KWEETWEL
Ik praat op Hyves graag vaak met vrienden ver weg. Daar kan ik niet iedere keer heen. Maar in het echt kan je ook over moeilijke dingen praten, zoals de scheiding van je ouders. Hyves is niet geschikt voor ĂŠchte vriendengesprekken. MSN is beter, maar de telefoon is het beste.
Vreemden kunnen ook echte vrienden worden, als je bijvoorbeeld allebei gek bent van iets. Ik ben bijvoorbeeld gek van de band Linkin Park. Op internet heb ik vrienden gemaakt die daar ook fan van zijn.
14
Ik vind het leuk om te gamen met mensen over de hele wereld. Ik ga niet met onbekende mensen praten, wel met echte vrienden. Het is hetzelfde als op straat: daar ga je ook niet met vreemde mensen mee.
15 Laat horen wat jij vindt! Ga snel naar www.samsam.net
H E T Z E L F D E P L A AT J E , A N D E R V E R H A A L
Wat zie jij? 1
Elke dag zie je oneindig veel foto’s. In de krant, op internet, in boeken en op straat. Elke foto vertelt iets anders over wat er in de wereld gebeurt.
Foto’s in de krant hebben een ander doel dan foto’s in een reclamefolder. Een organisatie die geld verzamelt voor slachtoffers van een aardbeving, kiest een andere foto dan een reisbureau dat verre reizen wil verkopen. Ook de tekst bij de foto is belangrijk. Zo belangrijk dat je met dezelfde foto verschillende verhalen kunt vertellen.
TEST HET ZELF 1. Verzin zelf een tekst bij deze foto’s. Schrijf deze op regel 1. 2. Kies daarna één van onderstaande zinnen, voor elke foto een andere. Schrijf de zin op regel 2. • • • • • • • •
Jongeren demonstreren tegen voedseltekort. Meisjes presteren beter dan jongens. Groot voedseltekort op het platteland. Meisjes proberen glimp van Justin Bieber op te vangen. Jongens door betere voeding langer dan meisjes. Regen zorgt voor goede oogst. Straatkinderen verdienen beter! School weigert meisjes.
3. Vergelijk je werk met dat van een klasgenoot.
1
Wie niet groot is moet slim zijn.
2
4. Hij/zij heeft het vast anders gedaan. Dat is interessant! Vertel elkaar waarom je een tekst hebt gekozen. Zie je dat de betekenis van een foto verandert door een andere tekst? De fotograaf maakte deze bijschriften. Lees ze pas als je alles ingevuld hebt.
Bekijk op samsam.net het filmpje “Ik zie, wat jij niet ziet.”
foto 1. Spelen op straat (Indonesië) foto 2. Op het schoolplein voor de les begint (Gazastrook) foto 3. Jongens rusten uit na onderhouden sportveld (Ethiopië) foto 4. Meisje onderhoudt het sportveld (Ethiopië)
16
2 BEDENK ZELF EEN BIJSCHRIFT 1 2
3 1 2
4
1
17 2
INTERVIEW MET EEN IMAM EN EEN PASTOOR
De opdracht VAN BASIR EN MIKE Basir (11) en Mike (12) uit Zevenaar zijn vrienden. Ze houden allebei van gamen en voetballen. Basir is moslim en Mike is katholiek. Dat maakt voor hun vriendschap niks uit. Dat christenen en moslims elkaar soms in de haren vliegen, snappen ze niet. In opdracht van samsam legden ze Huseyin Edogan (imam) en Thanh Ta (pastoor) hun vragen voor.
Pastoor: “Er is in de geschiedenis heel veel oorlog gevoerd vanwege religie. Ik geloof niet dat het de wil van God is dat we ruzie met elkaar maken.” U BENT BELANGRIJK VOOR GELOVIGE MENSEN. HEEFT U TIPS HOE WE RUZIE KUNNEN VOORKOMEN?
Imam: “We zijn allemaal broeders. Je moet je heilige boek goed lezen, dan word je een goed mens. We zijn allemaal geschapen door dezelfde God.”
HADDEN JULLIE OP SCHOOL OOK EEN BESTE VRIEND? Imam: “Mijn beste vriend in Turkije heette Hassan. Wij speelden veel buiten, vooral voetbal.”
Pastoor: “Je moet accepteren dat mensen anders zijn en dan kun je tot vriendschap komen. Bijvoorbeeld door elkaar uit te nodigen en kennis te maken met elkaars geloof.”
Pastoor: “Toen ik 11 was kwam ik met mijn ouders als bootvluchteling uit Vietnam naar Nederland. Ik maakte vrienden op een school waar kinderen verschillende religies hadden.”
Na het interview stelt Basir voor om ijs te gaan eten bij de Italiaan tegenover de kerk. Onderweg vertelt de imam over de nieuwe moskee: “Er komt een WAAROM GELOOFT Ú IN DE feestelijke opening en Van links naar rechts: KORAN EN Ú IN DE BIJBEL? iedereen is welkom.” Mike, Basir, Huseyin Edogan en Thanh Ta Imam: “De Koran is ons door de De pastoor zegt: “Ik zou schepper gezonden en is nog het erg leuk vinden om helemaal origineel. Het is een heel interessant boek. ook een uitnodiging te krijgen.”“Komt voor elkaar,” Als je de Koran volgt ben je gelukkig in dit leven en in belooft de imam. het leven hierna.” Pastoor: “De Bijbel geeft je verhalen over hoe je met elkaar om moet gaan. Het boek nodigt je uit om goed te leven.”
18
WAT VINDT U ERVAN DAT MOSLIMS EN CHRISTENEN RUZIE MAKEN, ZOALS IN EGYPTE? Imam: “Er is geen geloof dat zegt dat je ruzie moet maken. Volgens mijn geloof mag je zelfs nog geen mier doodtrappen. Meestal gaat het om geld en hebzucht.”
BONJE Overal ter wereld wonen mensen met verschillende geloven bij elkaar. In de krant lees je daarover vooral wanneer dat fout gaat. Als mensen oorlog voeren over hun geloof, is er meestal meer aan de hand. Vaak heeft de ruzie ook te maken met macht, bezit en vrijheid. Ofwel: wie is de baas, wie is arm en wie is rijk?
D E
B E K E N D E
Wereldburger Test OMCIRKEL HET JUISTE ANTWOORD EN VIND UIT HOEVEEL BW-ERS JIJ KENT
2
MADONNA? IS DAT NIET…
A een Argentijnse voetballer? B. die zangeres die kinderen uit Malawi adopteerde? C. de hoofdstad van een Afrikaans land, denk ik.
A. de president van de Verenigde Staten? B. de eerste zwarte president van Zuid-Afrika? C. die musical waar Koningin Beatrix naar toe ging? LAURA DEKKER? DAT IS …
A. dat beroemde modepoppetje? B. die zeilster die in haar eentje om de wereld zeilt. C. die mevrouw die gewonde zeehonden opvangt?
5
FC BARCELONA? DAT IS …
4
6
A. een fast food-restaurant … in Barcelona misschien? B. de voetbalclub die reclame maakt voor Unicef. C. de voetbalclub die het goed doet in de eredivisie.
7
MARCO BORSATO? IS DAT NIET…
A. een beroemde Italiaanse pizzabakker? B. die zanger die speelde dat hij kindsoldaten ging bevrijden? C. de man van Natasja Froger?
JUSTIN BIEBER? JA, DAT IS …
A. zo’n spelletje waarbij je niet mag bibberen. B. dat gastje dat wereldberoemd werd via You Tube. C. gewoon Jan Bever. Die zit op Facebook.
JOHAN CRUIJFF?
A. de man van Joke, die musicalster? B. een ex-voetballer die trapveldjes voor kinderen aanlegt? C. die Nederlandse voetbaltrainer in Tsjetsjenië?
8
PRINS BERNHARD?
A. zo’n hond die mensen in de bergen redt? B. de vader van Koningin Beatrix, die zich inzette voor het Wereld Natuur Fonds? C. de man van Koningin Beatrix, toch? Die zo van Afrika hield?
UITSLAG Vooral A
Vooral B
Vooral C Duidelijke geval van vergeetachtigheid! Lees de goede antwoorden (de B’s) nog eens. Dan weet je dat ook weer.
3
3
MINUTEN TEST
Jij weet alles van BW-ers! Beken het maar!
NELSON MANDELA? DAT IS TOCH…
Voor jou hoeft het niet, al dat gedoe rond beroemdheden. Ook goed.
1
19
BEN JIJ EEN WERELDPUZZELAAR? Zoek twee plaatjes met hetzelfde onderwerp. Trek een rechte lijn tussen de wereldbolletjes in de plaatjes. Kies uit deze 13 onderwerpen: koken - een gezelschapspel doen - schrijven - hergebruik van afval - samen op de grond zitten - in een boot zijn – vissen om op te eten – voetballen – schooluniform – met je vingers papier/karton vasthouden – twee vriendinnen – zelfgemaakt! (wandkleed en bal) – toekijkers. WE HELPEN JE VAST. DEZE PLAATJES HEBBEN HETZELFDE ONDERWERP (HERGEBRUIK VAN AFVAL): DE BAL VAN TOUWTJES EN PLASTIC ZAKKEN EN DE SLEE VAN EEN OPENGESNEDEN JERRYCAN. ALS JE HET GOED DOET, ZIE JE OF JIJ EEN WERELDPUZZELAAR BENT!
DE OPLOSSING S TA AT VA N A F 1 5 N O V E M BER OP SAMSAM.NET
De woorden in de lijst zijn kris kras verstopt in het letterveld. Horizontaal en verticaal, van links naar rechts of van rechts naar links. Sommige letters worden in meer woorden gebruikt. Alle woorden gevonden en doorgestreept? Mooi, dan vormen de overgebleven letters in de leesrichting de oplossing.
20
AARDBOL
GOLVEN
ZEESPIEGEL
BANANEN
HAZELNOOT
VRIENDEN
BATTERIJ
KIWI
RADIO
BOS
LANDEN
STAD
EILAND
MANGROVE
MUG
HI ER EI ND IG T HE T TH EM WE RE LD BU RGAER
O N D E RT U SS E N
IN ‌ . M E X IC O
EDGARDO (10) HEEFT EEN MASKER GEMAAKT WAARMEE HIJ ZIJN JONGERE BROER ALDAIR (6) DE STUIPEN OP HET LIJF PROBEERT TE JAGEN
feestvieren op het kerkhof Elk jaar in november herdenken Mexicanen hun overleden E familieleden f met een feest: Allerzielen. Mexicanen vieren dit katholieke k feest uitbundig. Ze gaan naar het kerkhof met lekker ker r eten e en drinken. De graven van hun dierbaren versieren ze met m bloemen en slingers. Bij Allerzielen horen ook maskers, suikerschedeltjes s (om op te eten) en griezelige gedichten.
lees snel verder
ONDERTUSSEN IN …. MEXICO ONDERTUSSEN OP DE NOORDPOOL ...
DOSSIER
eten en drinken De Maya’s, een volk in Mexico, vieren Allerzielen op hun eigen manier. Ze noem het feest Hanal Pixan: ‘eten met de zielen’. De Maya’s bouwen in hun huizen altaren. Die versieren ze met voedsel dat samen met de zielen van overleden familieleden wordt gegeten.
MIDDEN-AMERIKA
OP HET ALTAAR ZETTEN DE MENSEN FOTO’S VAN DE OVERLEDENEN, VRUCHTEN EN BLOEMEN
schoonmaken De Maya’s begraven hun doden in een graf van steen en beton. Na een e jjaar of vijf gaan de botten van de overledene - gewikkeld in een laken o – naar een open grafhuisje. Tijdens Hanal Pixan gaan de kinderen mee H naar het kerkhof om de graven n schoon te maken. Ze zetten ook s kaarsen en bloemen neer. Het is een k vrolijke boel, maar veel kinderen v vinden het best eng om de botten van v ffamilieleden te zien. Daarom blijven ze dicht in de buurt van volwassenen.
“IK ZOU HIER NOOIT ALLEEN DURVEN KOMEN,” ZEGT ROQUE (10, BLAUW SHIRT). “IK BEN BANG DAT DE ZIELEN ME HIER WILLEN HOUDEN.”
mooie kleren
LINKS MEISJES IN ‘HUIPIL’, RECHTS JULIANA (RODE SJAAL) IN HAAR FAVORIETE SPIJKERBROEK
Ook de kinderen van de basisschool doen O mee. m “We vieren dat de zielen van overleden kinder k en ons bezoeken,” zegt Juliana (12). We W nemen fruit, brood, chocolademelk en lekkers l mee voor op het altaar. “Wanneer de zielen z het voedsel hebben “gegeten”, mogen de d scholieren alles opeten. Voor V Hanal Pixan trekken de meisjes hun h mooiste kleren aan. De meisjes van groep g vier komen nog in hun ‘huipil’, de traditio t nele jurk van de Maya vrouwen. Juliana J vindt dat waardeloos. “De jonge meisjes m laten zich door hun moeder in een huipil h hijsen, maar ik vind dat ouderwets, ik heb h veel liever echt mooie kleren aan.”
optocht Op de tweede dag van Hanal Pixan houden de katholieke Maya’s een processie door het dorp. De jonge meisjes voorop, dragen de afbeeldingen van de heilige Maria, de moeder van Jezus. Na de processie gaat iedereen naar het kerkhof om de graven schoon te maken.
Mexico MEISJES MET MOOI VERSIERDE AFBEELDINGEN VAN MARIA
naar de hemel lopen
KINDEREN LEGGEN VERSE BLOEMEN BIJ HET GRAF VAN EEN BROERTJE EN EEN ZUSJE DIE TWEE JAAR GELEDEN ZIJN OVERLEDEN
uitrusten Voordat Hanal Pixan begint krijgen ook de huizen een grote schoonmaakbeurt. “Als het rommelig in huis is, denken de overleden zielen dat zij het huis moeten schoonmaken en dan komen ze volgend jaar niet meer,” zegt Edgardo. Maar als de huizen en het kerkhof aan kant zijn en wanneer alle doden verse bloemen hebben, dan kun je op zo’n mooi gemaakt graf lekker even uitblazen.
“ALS JE HIER DE HELE MIDDAG BENT, DAN IS OP EEN GRAF ZITTEN HEEL GEWOON,” ZEGT CHRISTIAN (VOORGROND, GELE SHIRT).
MIDDEN-AMERIKA
Op de graven van overleden kinderen staan de schoenen die ze droegen toen ze nog leefden. Niemand weet precies waarom. “Ik denk dat ze die schoenen hard nodig hebben omdat ze helemaal naar de hemel moeten lopen,” zegt n Margarita (10). Ze vindt het wel erg M dat ze een broertje en zusje heeft d verloren. “Gelukkig heb ik nog zes v zusjes en een broertje over.” z
amsam samsam samsam samsam
msam = men delen men leren m e n werke n
samen delen samen leren s a m e n werken
nr.7 2011
wereldwijd
zoek de dader met samMaan & dblad sam detectives
msam
nr.5 2011
MALAWI
sa
samsam = samen delen samen leren s a m e n werken
samsam
Maandblad
nr.7 2011
sa
wereldwijd