Hoe logisch is atheïsme

Door: Feije Wieringa

Naar aanleiding van het boek ‘God is not Great, How Religion Spils Everything’ van de Brits-Amerikaanse journalist Christopher Hitchins (in het Nederlands uitgebracht als God is niet groot; Hoe religie alles vergiftigd), vroegen we onze meest belezen redacteur Feije Wieringa om een artikel te schrijven over atheïsme. Hier zijn relaas.

Laten we beginnen met een citaat van de man die erom bekend staat dat hij God of cieel dood heeft verklaard, Friedrich Nietzsche (nou niet meteen stoppen met lezen want het wordt echt niet ingewikkeld!). Het gaat om een aforisme uit “Menselijk al te Menselijk,” en ik geef het hier enigszins ingekort, doch ongecensureerd weer.

“Als we op een zondag de kerkklokken horen, vragen we ons af: hoe is dit mogelijk? Het gaat hier om een tweeduizend jaar geleden gekruisigde jood, die beweerde dat

hij Gods zoon was. Bewijs voor die bewering ontbreekt. Zonder twijfel is de christelijke godsdienst een uit de prehistorie reikende antiquiteit, die tot onze tijd reikt. En dat men erin gelooft, terwijl men in alle andere gevallen zo hecht aan bewijzen, is wellicht het oudste aspect aan deze erfenis. Een God die bij een sterfelijke vrouw een kind verwekt, een God die als plaatsvervangend offer (het verhaal van Abraham) een onschuldige accepteert, iemand die zijn volgelingen beveelt zijn bloed te drinken, wonderbaarlijke genezingen, vrees voor een hiernamaals, waartoe de dood de toegangspoort is, de vorm van het kruis als symbool midden in een tijd die de bestemming en de schande van het kruis niet meer kent (zou Jezus een lethale injectie hebben gehad, zouden de kerktorens dan gepiekt zijn met een injectiespuit? F.W.)- hoe akelig doet dit alles, als afkomstig uit het graf van een oeroud verleden ons aan! Zou men geloven dat zoiets geloofd wordt?”

Godsdienst en wetenschap

Godsdienst en wetenschap staan sinds mensenheugenis met elkaar op gespannen voet. Denk maar aan de weerstand van het Vaticaan tegen de astronomie en bijvoorbeeld de onwil in bepaalde protestantse kringen om kinderen te laten inenten of bloedtransfusies te aanvaarden. Maar over wetenschap. De grote fysicus Carl Sagan, die nou niet bepaald als beunhaas bekend staat, schreef: “Waarom heeft bijna geen enkele grote godsdienst naar de wetenschap gekeken en geconcludeerd: Dat is

Ik ben atheïst en ik zal pas gelovig worden als op de berg Ararat de botten van een kangoeroe en een dodo opduiken.

beter dan we dachten! De wereld is groter dan onze profeten zeiden, majestueu zeggen ze: Nee, nee, nee! Mijn god is een kleine god, en ik wil dat hij dat blijft.” Een godsdienst, oud of nieuw, die zou bena onthuld door de moderne wetenschap is, zou reserves aan eerbied en ontzag kunnen aanspreken die de traditionele geloofsovertuigingen nauwelijks hebben aangeboord.”

Helaas is tegenwoordig de tendens dat de traditionele godsdiensten groeien, zij het niet uitbundig, en dat ze tevens fundamentalistischer van karakter worden. Voeg daarbij het grote aantal semi-religies, zoals sektes als de scientologybeweging, en de vele aanhangers van de astrologie. Om een beeld te krijgen van de omvang van die semi-religie, hoef je maar een blik te werpen in bladen als Happinez en Onkruid. Je verstand staat erbij stil. Een groot deel van de mensen vindt een bovennatuurlijke verklaring voor de ons omringende verschijnselen blijkbaar troostender en hoopvoller dan een logische. Geloof is natuurlijk voor een groot deel gebaseerd op hoop. En hopen tegen beter weten in is voor velen nu eenmaal comfortabeler dan het accepteren van blinde feiten. Maar wat wij willen is bewijs, dear Watson!

Kerken en sektes

Naar mijn idee zijn kerken en sekten op hetzelfde basale principe gegrondvest. Een kerk is gewoon een uit z'n voegen gegroeide sekte. Een groepering met een stellige overtuiging, die hiërarchisch is opgebouwd, met een leider aan de top, die met elkaar bepaalde rituelen deelt. Uiteindelijk begon Jezus ook maar als een gewone rondtrekkende preker met twaalf volgelingen die in relatie tot de baas in een duidelijke rangorde stonden. De kwestie of Jezus echt heeft bestaan, is voor gelovigen een voldongen feit, maar wetenschappelijk is er geen intertje bewijs. Ook het verslag van de 40 jaren durende zwerftocht onder leiding van Mozes is, buiten de bijbel, in geen enkele andere oude bron gevonden. De evangeliën zijn verslagen uit de tweede en derde hand. Geen enkele evangelist kan bogen op een rechtstreekse dialoog met zijn raadsheer. Meestal gaat het om een guur die beweert dat hij een goddelijke openbaring heeft gehad. Zo'n openbaring is een puur individuele zaak, waarbij getuigen ontbreken. Hetzelfde zie je ook in de wereld van de parapsychologie: Jomanda beweert in contact te staan met 'de andere wereld'. Die claim wordt door haar aanhangers geloofd, maar Jomanda zelf kan allerminst bewijzen dat dat werkelijk zo is en een buitenstaander al helemaal niet. Zo'n twijfelende derde partij binnen de sekte wordt overigens meestal aangeduid als: “afvallige.”

Tegenstander van de drukpers

'de schrift' te lezen en wel in het Latijn. De schrift, in feite een collectie overleveringen van orale en schriftelijke verhalen, vaak veranderd door ingeslopen fouten vanwege het vele kopiëren, was het fundament voor de 'waarheid' waaraan niet getornd mocht worden. Aan de priesters (in feite de zelfbenoemde vertegenwoordigers van God op aarde) de taak om die waarheid aan het volk op te leggen. Dat ging lang goed, maar toen de boekdrukkunst kwam en de bijbel al snel in druk verscheen, en ook in talen die iedereen kon lezen, verslapte het monopolie van de priesterlijke macht. Met de boekdrukkunst werd razendsnel kennis verspreid en daar waar kennis z'n intrede doet, ontstaan twijfels en vragen. Niet zo gek dus dat de kerk een geducht tegenstander van de drukpers was. Ze verloor haar greep op de intelligentsia en met de verspreiding van boeken groeide die intelligentsia snel. Niet iedereen bleek meer bereid om in sprekende ezels, appels verstrekkende slangen en maagdelijke geboortes te geloven.

In een sekte heeft de man bovenaan de piramide de macht. Hij is alwetend en wordt omringd door ingewijden die allemaal een stukje van de koek krijgen, maar niet allen even veel. Een verdeel- en heers-tactiek dus. Daaronder vind je de 'gelovigen' die er voortdurend op worden gewezen dat ze zondig zijn, dat leven lijden is, en dat het geloof uiteindelijk leidt tot de ultieme verlossing. Dit mechanisme kom je bij vrijwel elke godsdienst tegen, tot aan het Boeddhisme toe. Vrijwel altijd wordt de nadruk gelegd op het lijden, nooit op het genieten. Terwijl de mens vrijwel altijd in een van deze beide toestanden verkeert. Genieten = zonde. Lijden, ascese = goed. Dus zijn lms, muziek, geestverruimende middelen slecht en je dagenlang laten uithongeren uit devotie goed. Zou God dit, stel dat hij echt bestond, werkelijk zo hebben bedoeld?

Evolutie

Denk je eens in: momenteel zijn er honderdduizenden soorten bekend. Uit alle windstreken. Hoe kan één man die allemaal in zo'n klein notendopje gepropt hebben en ze ook nog eens gevoed? Het zou jaren hebben geduurd, los van het feit dat Noach eerst Australië had moeten ontdekken, want ook de kangoeroes leven nog... Dat verhaal wordt tot op de dag van vandaag serieus onderwezen op scholen met de bijbel. Dan lijkt de evolutie mij toch een veel plausibeler verklaring. En dan nog de oorlogen die uit naam van religie worden gevoerd: katholieken tegen protestanten, christenen tegen moslims, Boeddhisten tegen hindoes, het gaat maar door. Om over de veldtocht van de paus tegen condooms nog maar te zwijgen. Ik ben atheïst en ik zal pas gelovig worden als op de berg Ararat (je hebt dwazen die werkelijk naar dat bootje zoeken) de botten van een kangoeroe en een dodo opduiken.

En in plaats van te bidden voor je planten, doe je er beter aan goed voor ze te zorgen. Net als voor jezelf! Of zoals de Arabieren zeggen: “Vertrouw op Allah, maar bind je kameel vast!”

Darwin gaf het laatste zetje

Nog steeds is de evolutieleer een heet hangijzer in Christendom en Islam (beide religies zijn nauw verwant). In Genesis is de wereld in zes dagen geschapen (volgens kenners was dat zo'n 6000 jaar geleden), compleet met mensen, dieren en vegetatie. God gaf er zelfs een heelal met zon, maan en sterren bij cadeau. Omdat God blijkbaar van een grapje houdt, schiep hij ook de fossielen. Deed hij dat om ons geloof te toetsen of wilde hij ons in het ootje nemen? Omdat God de mens niet helemaal (naar zijn beeld nota bene) volmaakt op de wereld zette, werd zondigen mogelijk. Daarvoor moest er echter wel ink worden gestraft en het gevolg was een vloed die alles op aarde verzwolg. Alleen Noach en zijn familie bleven over. De familie moest een ark van zo'n twaalf meter bouwen en van elke levende soort een paartje aan boord brengen, zodat de mensen later weer gewoon door konden zondigen. Toen het water zakte, strandde de Ark op de berg Ararat.