Sjećanje: Banjalučka izletišta

Vrbas sa plažom ispod Zelenog mosta

Arhivski snimci magazina ”Šeher Banjaluka”

BANJA LUKA KROZ PROSTOR I VRIJEME Banjalučka izletišta

Tekst i foto: Adem Čukur

OBALE RIJEKA I PARK-ŠUME

U Banjaluci i njenoj bližoj okolininalazi se niz ugodnih prirodnih prostora gdje su još od davnina stanovnici grada za lijepa vremena odlazili na izlete i teferiče da se odmore od svakodnevnog rada. Za gradove Mostar sa Neretvom, Bihać sa Unom, Višegrad sa Drinom i Banjaluka sa Vrbasom moglo bi se reći da su bogatiji za jednu pravu rijeku u odnosu na Sarajevo i Tuzlu.

Na cijelom toku kroz grad skoro uz svako naselje na obalama Vrbasa postoje prirodni ili uređeni prostori / plaže (Liman, Studenac, Abacija, Ada...), na kojima su djeca i omladina najvećim dijelom provodila ljeto, a stariji ljudi akšamlučili. Područja brda Starčevica, Šibova i Trapiske šume Urbanističkim planom iz 1975. definisana su kao park šume.

U sklopu Starčevice nalazi se Spomen park šuma Šehitluci čiji se vrh izdiže oko 200 metara iznad naselja Ilidža, a na kojem je godine 1961. izgrađen Spomenik palim Krajišnicima u Drugom svjetskom ratu, rad kipara Antuna Augustinčića. Spomenik je urađen u mermeru sa figurom čovjeka i razvijenom zastavom na čeonoj strani i reljefno prikazanim scenama iz Narodnooslobodilačkog rata na bočnim stranama, te širokim pristupnim stepenicama. Istovremeno sa spomenikom izgrađen je i asfaltni put od Sitara do vrha brda. Istočno od spomenika nalazi se dosta velik proplanak koji je dobio naziv ”Trešnjik”, po eksperimentalno zasađenim sadnicama trešnje izmedju dva svjetska rata. Naziv se zadržao iako trešanja skoro da više i nema Još između dva svjetska rata izgrađen je put od naselja Ilidža do vrha brda sa blagim nagibom i serpentinama, pogodan za laganu šetnju u hladu okolnog drveća, posebno u proljeće kada se šuma prošara grupacijama šumskog cvijeća. Godine 1981. organizovana je Savezna omladinska radna akcija / ORA kojom je uređen niz pješačkih staza kroz šumu, izvorišta, prostor za roštiljanje i klupe od drvenih poluoblića na Trešnjiku. Rukovodilac akcije bio je Muharem Handan, a glavni traser Ismet Mravac.

Istočno od grada nalazi se jedno od izletišta-park šuma Šibovi poznata i po skijaškim terenima. Park -šuma obuhvata i prostor neposredno južno od brda -dolinu Suturlije. To je rječica kratkog toka, koja izvire jugozapadno od grada.U srednjem toku , tekući prema istoku, ona nailazi na stjenovito brdo i, ne mogavši se tuda probiti, zaokreće prema sjeveru formirajući tu relativno velik bazen, pogodan za kupanje i skokove u vodu, zvani Devinica. U njenom daljem kratkom toku prema sjeveru, pred njom se ispriječilo veoma visoko brdo Šibovi te u dosta širokom polukrugu, dodirujući podnožje brda, nastavlja teći prema jugu. Tu se na kraju formirao visok stjenovit kanjon – Kazani sa prilično dubokom vodom, pogodnom za kupanje. Sav taj prostor dugo vremena je bio omiljeno mjesto za teferiče / izlete, u prvom redu mještana Gornjeg Šehera, ali i iz Donjeg Šehera. Pedesetih godina pojavila se ideja da se na Kazanima izgradi ustava/brana i eventualno manja hidroelektrana, čijom bi se izgradnjom uzvodno formiralo i jezero, ali je to ostalo samo na osnovnoj ideji, bez odgovarajuće prethodne studije, vezano za slab protok vode u ljetnjem periodu. Tvorci Urbanističkog plana iz 1975. su prepoznali taj opisani prostor i markirali ga kao mjesto za pasivnu rekreaciju.

Izletište u Trapiskoj šumi, pored samostana trapista ”Marija Zvijezda”, između ostalog, bilo je poznato u periodu između dva svjetska rata po proslavi Praznika rada - Prvog maja. Tu tradiciju poslije Drugog svjetskog rata su nastavili uposlenici ”Elektrokrajine” , ”Jelšingrada”... U knjizi ”Stara Banjaluka ” Zlatko Puvačić piše : ”U Trapiste se išlo u kantinu Pivovare na sir i buter ( i pivop.a.), ali i zbog debele Trapiske šume u kojoj je bila i kantina.” U istoj knjizi autor navodi da su na prostoru tada neizgrađenih brda Paprikovac i Petričevac postojale šume sa velikim stablima hrastova, Gajgarov i Otmarov gaj, u kojima su austrijski oficiri uredili izletište sa drvenim klupama i stolovima, kao i ljuljaškama zavješenim o grane hrastova, te izgradili manji ugostiteljski objekat u sklopu kojeg je bila i kuglana sa kuglom obješenom o tavanicu. Šuma je posječena za vrijeme Drugog svjetskog rata, a na tom prostoru kasnije su zasađeni vinogradi. U isto vrijeme na brdu Petričevac uređeno je izletište skoro istog sadržaja koje su koristile škole i razna drušva gdje su izvodili svoje priredbe. Brdo Šehitluci

Proslava Prvog maja u Trapiskoj šumi 1921. g.