In Memoriam

ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝ. ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ

Έκλεισε ένα μεγάλο κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας

του Δημήτρη Καπράνου

Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ, υπήρξε εμβληματική μορφή της Ελληνικής Ναυτιλίας. Υπήρξε ο επιφανέστερος εκπρόσωπος μιας παλιάς και μεγάλης ναυτικής οικογένειας. Υπηρέτησε πιστά μια εθνική ναυτιλία. Μια ναυτιλία οργανικά πάντοτε συνδεδεμένη με την Ελλάδα και την εθνική οικονομία της.

Η πίστη του σε αυτή την εθνική αντίληψη της ναυτιλίας οδήγησε την “Ηπειρωτική” στην κορυφή της παγκόσμιας κρουαζιέρας.

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος υπηρέτησε πολύπλευρα τα εθνικά συμφέροντα και ιδιαίτερα στην κυπριακή τους διάσταση.

Το 1964, σε στενή συνεργασία με τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης Α. Γαρουφαλιά και τον Αρχηγό ΓΕΣ Στρατηγό Ιω. Γεννηματά, συνέβαλε στον αθόρυβο εξοπλισμό της Κύπρου, μεταφέροντας με τα καράβια του την μεταμφιεσμένη σε αλλοδαπούς τουρίστες ταξιαρχία υπεράσπισης της Μεγαλονήσου.

Όταν ο Παπαδόπουλος του ζήτησε να φέρει πίσω στην Ελλάδα την Ταξιαρχία, απάντησε: “Ούτε έναν στρατιώτη δεν πρόκειται να μετακινήσω από την Κύπρο!”...

Είδε μεταπτώσεις στην εφοπλιστική του σταδιοδρομία που θα μπορούσε να είχε αποφύγει αν δεν πίστευε και δεν επέμενε, μέχρις εσχάτων, στην ελληνοκεντρικότητα της ναυτιλιακής δράσης.

Υπήρξε πάντοτε σεμνός και διακριτικός επιχειρηματίας, πιστός φίλος σε κάθε περίσταση και δεν ασχημόνησε ποτέ ως μέλος της σοβαρής εφοπλιστικής ελίτ.

Θα τον θυμόμαστε ως εκπρόσωπο μιας καθαρά ελληνοπρεπούς επιχειρηματικότητας στενά πάντοτε δεμένης και με τον Πειραιά...

Μια κατηγορία μόνος του...

Ο φίλτατος Ανδρέας, ανήκε -όπως επανειλημμένα του είχα πει- σε εκείνη την κατηγορία των ανθρώπων που “τους έχει φιλήσει ο Θεός”, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι. Ήταν ένας από αυτούς. Ένας άνθρωπος προικισμένος με ταλέντα, ένας άνθρωπος που ζούσε έντονα την κάθε μέρα σαν να ήταν η τελευταία, ένας ικανότατος επιχειρηματίας, γρήγορος στις αποφάσεις του.

Τον θυμάμαι να κάνει “ζέσταμα” στο σαλόνι του 7ου ορόφου, πηδώντας σαν εμποδιστής τις πολυθρόνες και τους καναπέδες, κάνοντας επί τόπου δέκα “κοιλιακούς” και δυο ανάποδες “τούμπες”, να σηκώνεται, να τινάζεται, να φτιάχνει το μαλλί και να μου λέει: “Τώρα είμαι μια χαρά, μπορώ να συζητήσω ακόμη και με εσένα!”...

Υπεράνω όλων, όμως, είχε την Ελλάδα! Την Πατρίδα, το Έθνος! Έννοιες που εμφύσησε στους αδελφούς Γιώργο και Ανδρέα Ποταμιάνο, η ακάματη μητέρα τους Ελένη, η αεικίνητη Ερυθροσταυρίτισα, η γυναίκα που αντιμετώπισε με θάρρος και αυτοθυσία τους Γερμανούς, η “αδελφή Ελένη”, που έκρυψε οικογένειες Εβραίων στο σπίτι της οδού Νίκης, η γυναίκα που έκλεινε κάθε παρουσία της σε κοινωνική εκδήλωση με τον Εθνικό Ύμνο!

“Ελληνική Σημαία - Ελληνικό Πλήρωμα - Ελληνική Φιλοξενία” ήταν το τρίπτυχο στο οποίο στηρίχθηκε όλη η φιλοσοφία της “Ηπειρωτικής”, της μεγαλύτερης και πρωτοπόρου εταιρείας κρουαζιέρας στη Μεσόγειο, στα τέλη του ’50 και μέχρι τις αρχές του 1970, με τον Βυζαντινό Σταυρό στην τσιμινιέρα της (και όχι με το... τετράφυλλο τριφύλλι”, όπως είπε ένας από τους εκφωνήσαντες επικηδείους στην απέριττη νεκρώσιμη ακολουθία, στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας...

Η Ελλάδα ήταν παρούσα σε κάθε σημείο των πλοίων, η Ελλάδα, που ταξίδευε μαζί με τους επιβάτες, στις αποσκευές τους, στα ταξίδια της επιστροφής τους. Και ήταν πολλές οι χιλιάδες των τουριστών που έρχονταν κάθε χρόνο για να κάνουν την κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά με ένα από τα δώδεκα(!) κρουαζιερόπλοια της εταιρείας!

Τα πλοία που απέπλεαν από τον Πειραιά κάθε Δευτέρα και Παρασκευή και ποτέ Τρίτη! Για τον Ανδρέα Ποταμιάνο, η Τρίτη ήταν η “αποφράς ημέρα”, καθώς Τρίτη έπεσε η Κωνσταντινούπολη! Γι’ αυτό και η κηδεία του έγινε Τετάρτη! “Όχι Τρίτη, προς Θεού”, είπαν οι θυγατέρες του όταν τους έγινε η σχετική πρόταση ...

Σαν πολεμική ταινία...

Στα 31 του χρόνια, το 1964 ο Ανδρέας Ποταμιάνος πρωταγωνίστησε σε μια περιπέτεια που θα άξιζε (αν είχε γίνει ευρύτερα γνωστή) να γυριστεί ταινία -υπερπαραγωγή στον κινηματογράφο!

Βρέθηκε σε “μυστική αποστολή”, με εντολή από τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, να μεταφέρει με τα πλοία της “Ηπειρωτικής” την περίφημη “Ελληνική Μεραρχία” στην Κύπρο! Φυσικά, κάτι τέτοιο ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνο.

“Με ενθουσίασε η ιδέα! Ήταν μια αποστολή που κάθε Έλληνας πατριώτης θα ήθελε να εκτελέσει! Δέχθηκα αμέσως και μαζί με τον φίλο μου, σήμερα στρατηγό Κόρκα (σημ. Συντ: είναι ακόμη εν ζωή, 102 ετών και αποχαιρέτισε τον Ανδρέα στην κηδεία με ένα φλογερό “Αντίο”) οργανώσαμε και εκτελέσαμε στο έπακρον την επιχείρηση. Το κάθε πλοίο περνούσε πρώτα από τη Δραπετσώνα, τα Λουτρά της Ωραίας Ελένης ή την Επίδαυρο, δήθεν για μικροεπισκευές και εκεί φορτώναμε τα πυρομαχικά.

Την επομένη, στο λιμάνι του Πειραιά, γινόταν η επιβίβαση των στρατιωτών. Όλοι τους ήταν ντυμένοι... τουρίστες. Μερικοί, μάλιστα, φορούσαν γυναικεία ρούχα και περούκες! Αυτό γινόταν επειδή όταν ζυγώναμε στην Κύπρο, τα αγγλικά αεροπλάνα, από την βρετανική βάση, πετούσαν χαμηλά, παρακολουθώντας τις κινήσεις των πλοίων μας.

Θα πρέπει να είχαν υποψίες ή πληροφορίες! Τελικά, με κίνδυνο να μας καταλάβουν και να γίνουν τα βαπόρια μας πυροτεχνήματα, μεταφέραμε ασφαλέστατα την Μεραρχία και θωρακίστηκε η Κύπρος!

Έπειτα από λίγα χρόνια, με κάλεσε ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, τότε πρωθυπουργός και μου είπε: “Όπως τους πήγες, να πας και να τους φέρεις”. Του απάντησα αμέσως λέγοντας ότι “ούτε ένας φαντάρος δεν θα γυρίσει στην Ελλάδα με πλοίο της “Ηπειρωτικής”, όπερ και εγένετο”, μου αφηγήθηκε ο Ανδρέας Ποταμιάνος, με τον οποίο είχαμε πολύ συχνή επαφή, σχεδόν καθημερινή κατά τους τελευταίους μήνες της ζωής του, (προαισθανόμενος ότι πλησίαζε στο τέλος αυτής τη εξαίσιας διαδρομής). Έχω καταγράψει δε όλη την ιστορία και τη δράση του!

Και δεν είναι μόνο αυτή του η ενέργεια, με πίστη και αφοσίωση στα εθνικά συμφέροντα.

Μαζί με τον αείμνηστο Γ.Π. Λιβανό, ασκούσαν ιδιαίτερη επιρροή στο Ελληνοαμερικανικό λόμπι και πετύχαιναν να αναπτύσσουν στενές σχέσεις με τον εκάστοτε Πρόεδρο των ΗΠΑ! Ο Ποταμιάνος με τον Λιβανό, είχαν αναλάβε, σε στενή συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό λόμπι, να πεισθεί η αμερικανική Προεδρία να δρομολογήσει τη “φόρμουλα” για την επιστροφή της Ελλάδος στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, από το οποίο την είχε αποσύρει (δικαιότατα, όπως έλεγε ο Ποταμιάνος) ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Το πλάνο τους απεδείχθη σωστό και η επιστροφή μας έγινε με τους κατά το δυνατόν λιγότερους κραδασμούς.

Όταν έγινε η φονική επίθεση των Παλαιστινίων κομμάντος στο μικρό ελληνικό κρουαζιερόπλοιο “City of Poros”, των αδελφών Κυρτάτα, όλες οι διεθνείς τουριστικές επιχειρήσεις, απείλησαν με διακοπή κάθε επαφής την Ελλάδα.

Ο Α. Ποταμιάνος ήταν εκείνος που “πήρε επάνω του” την προσπάθεια για την αποκατάσταση της ισορροπίας. Ταξίδεψε σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου και μίλησε ακόμη και με ηγέτες κρατών, προκειμένου να μην υποστεί η χώρα τουριστικό (και κατά συνέπεια οικονομικό) αποκλεισμό. Και τα κατάφερε!

Ασύλληπτη περιπέτεια

Κάποια στιγμή, οι αδελφοί Ποταμιάνοι, διαισθανόμενοι ότι η “παγκοσμιοποίηση” ήταν ζήτημα χρόνου, πούλησαν (έναντι ενός πολύ μεγάλου ποσού για την εποχή) την “ Ηπειρωτική” στην αμερικανικών συμφερόντων “Κάρνιβαλ”. Οι Αμερικανοί, όμως, που έβλεπαν μακρύτερα, ετοίμαζαν ένα πρόγραμμα που θα μείωνε στο ελάχιστο τα ελληνικά πληρώματα και, φυσικά, τα πλοία δεν θα έφεραν πλέον την ελληνική σημαία!

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος τότε, άρχισε μια επίπονη, αλλά προσεκτικά μεθοδευμένη, προσπάθεια για να “πάρει πίσω την εταιρεία”.

Ιδού τί αφηγείται ο ίδιος: “Η «Ηπειρωτική» είναι μια εταιρεία που αγωνιζόταν για τον τουρισμό της Ελλάδας. Όταν αποφασίσαμε να την πουλήσουμε στην “Κάρνιβαλ”, ένιωσα ότι ξεπουλάω τη χώρα μας και τον τουρισμό της. Μέσα μου είχα ένα αίσθημα ντροπής γιατί οι αγοραστές δεν είχαν τη νοοτροπία τη δική μας, δεν σέβονταν την Ελλάδα ούτε τους εργαζομένους μας. Σκέφτηκα ότι, κατά κάποιο τρόπο, το οφείλουμε στην πατρίδα μας να κρατήσουμε την εταιρεία μας.

Είχα πάει με τον Λαμπράκη κάτω στα νησιά Μορίσιους, στην Αφρική. Φεύγοντας με “έτρωγε” το ότι “κάναμε δουλειά” με την Κάρνιβαλ και λέω του αδελφού μου του Γιώργου, να μην υπογράψει μέχρι να γυρίσω. Ο Γιώργος υπό την πίεση που υπέστη, υπέγραψε. Εγώ αρρώστησα με αυτό. Μπορεί να ήταν η “Κάρνιβαλ” τότε η πρώτη εταιρεία στον κόσμο, αλλά εμένα δεν μου άρεσαν. Όταν κάναμε τη συμφωνία, απαίτησαν και τη διοίκηση, και απαγόρευαν στους υπαλλήλους να μπουν μέσα. Όταν ακυρώσαμε την πώληση, η “Κάρνιβαλ” κατέφυγε σε μεγάλα (ελληνικά, δυστυχώς), ναυτιλιακά δικηγορικά γραφεία! Κι εγώ επισκέφθηκα τον Ανδρέα Παπανδρέου και τη Μαργαρίτα στο Μαξίμου και τους εξήγησα ότι καλό είναι για την Ελλάδα να ακυρωθεί η συνεργασία με την Κάρνιβαλ. Ο Παπανδρέου έστειλε τον Κατσιφάρα να με βοηθήσει. Συμφώνησε και ο αδελφός μου ώστε να μην ξεπουλήσουμε την πατρίδα μας. Τότε γινόταν φοβερός πόλεμος από την Ένωση ότι θα αλλάξουν σημαία στα πλοία. Τα υπόλοιπα, τα γνωρίζεις”...

Για να λέμε την αλήθεια, ο Ανδρέας Ποταμιάνος κινήθηκε πολιτικά, κάτι που δεν μπορούσαν να συλλάβουν οι Αμερικάνοι! Από πλευράς του, επιστρατεύθηκαν “όλα τα μέσα”, η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ “έβγαλε το λάδι” στους νέους ιδιοκτήτες, οι ελληνικές (τότε) Τράπεζες (ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε ο Δημ. Κροντηράς) συνέδραμαν τους Ποταμιάνους και η “Ηπειρωτική” επέστρεψε στον “Βυζαντινό Σταυρό” με ελληνικά πληρώματα και ελληνική σημαία! Δεν έχει σημασία αν τελικά επικράτησε η “Παγκοσμιοποίηση” και η “Ηπειρωτική” έχασε όλα της τα βαπόρια!

Σημασία έχει ότι ο Ανδρέας Ποταμιάνος, δεν υπέστειλε ποτέ την ελληνική σημαία! Και η “Ηπειρωτική” έπεσε μαχόμενη (αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία)...

Μια ζωή Ελλάδα!

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος έμεινε πάντα πιστός στην Ελλάδα, στην Πατρίδα! Κράτησε την έδρα του στον Πειραιά και ήταν ο πρώτος που ανύψωσε ένα μεγαλοπρεπές μέγαρο στην τότε “οδό Αλκίμων”. Και κάλεσε τον τότε δήμαρχο Πειραιώς Αριστείδη Σκυλίτση, τον ανέβασε στο μπαλκόνι του εβδόμου ορόφου (εκεί ήταν μέχρι το τέλος το στρατηγείο του) και του έδειξε την περιοχή που ήταν ακόμη “τα Καρβουνιάρικα”, λέγοντας: “Καλά, δεν πρέπει αυτή η οδός να γίνει λεωφόρος και το λιμάνι να αλλάξει πια μορφή;” ...

Από τότε η “οδός Αλκίμων” μετονομάσθηκε σε “Ακτή Μιαούλη” και σε ελάχιστο χρόνο, ξεφύτρωσαν σαν “μανιτάρια” τα γύρω επιβλητικά κτίρια! Έτσι άνοιγαν τότε -στην κυριολεξία- δρόμους οι εφοπλιστές!

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος ήταν “άνθρωπος του Θεού”. Πίστευε βαθιά και είχε την Ορθοδοξία πάντα οδηγό του. Να, τί αφηγήθηκε για την “Κυρα-Παναγιά”...

“Είχα ακούσει για ένα νησί που βρισκόταν μετά την Αλόννησο και λεγότανε Κυρά-Παναγιά ή αλλιώς Πελαγονήσι. Όταν ο Πάρις έκλεψε την Ωραία Ελένη έμειναν εκεί αρκετό καιρό. Με τον φίλο μου, τον Δημητράκη τον Τσάτσο, πήραμε ένα μικρό σκάφος και μετά την Αλόννησο βρήκαμε την Κυρά-Παναγιά.

Γυρίζοντας γύρω από το νησί είδαμε ότι στην ανατολική πλευρά υπήρχε ένα μοναστήρι. Ήταν η Γέννησις της Θεοτόκου. Αράξαμε σε έναν όρμο και ανεβήκαμε σιγά σιγά το άγριο μονοπάτι.

Όταν φτάσαμε μας καλωσόρισε ο ηγούμενος. Είχε έξι μήνες να δει άνθρωπο. Ξεναγηθήκαμε στο μοναστήρι και είδαμε ότι τα δωμάτια ήταν τρύπια και έμπαιναν νερά. Υπήρχε η εικόνα της εγκατάλειψης.

Όταν αντικρύσαμε την εικόνα της Παναγιάς συνέβη κάτι το εκπληκτικό!

Τα μάτια Της ήταν σα να σε κοίταγαν. Καθίσαμε με τον Δημήτρη αρκετή ώρα.

Τον επόμενο χρόνο πήγαμε και συναντήσαμε έναν βοσκό από την Αλόννησο, τον Γιώργο που πήγαινε και βοηθούσε κάπου-κάπου. Μες την αυλή ήταν μόνο ένα γαϊδούρι. Στενοχωρήθηκα πάρα πολύ διότι το μέρος ήταν ένα αριστούργημα. Βλέπεις το Αιγαίο, και μακριά ένα άλλο νησί που λέγεται Ψαθούρα και ήταν πεδίο βολής της αεροπορίας.

Το νησί αυτό της Κυρά-Παναγιάς ανήκει στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας. Πήγαμε στο Άγιον Όρος, βρήκαμε τον ηγούμενο και του είπα ότι είμαι διατεθειμένος να συντηρήσω το μοναστήρι και να το επαναφέρω στη ζωή. Ο ηγούμενος ήταν ένας φωτισμένος άνθρωπος με γαλανά εκφραστικά μάτια. Έστειλε γράμμα ότι μας δίνει την άδεια να στείλουμε ανθρώπους να το συντηρήσουμε.

Παλιά είχαμε ένα ξυλουργείο για να φτιάχνουμε και να συντηρούμε τα ξύλινα μέρη των πλοίων μας. Είχαμε αρκετούς μαραγκούς. Τους έστειλα με το κότερο να πάνε να δουλέψουν. Δυστυχώς, η θάλασσα ήταν τόσο άσχημη που ήταν αδύνατο να πάνε στο νησί. Όταν ηρέμησε η θάλασσα φτάσανε. Ανεβήκανε με τα πόδια στο μοναστήρι. Κάνανε δύο μέρες να ανεβάσουν τα τεράστια ξύλα και μία εβδομάδα μέχρι να ανεβάσουν την γεννήτρια. Φτιάξαμε τις πόρτες, τις σάλες, την εκκλησία.

Η Κυρά-Παναγιά είναι ένα μέρος που δίνει δύναμη και μαγνητισμό. Σιγά σιγά έρχονταν άνθρωποι να το επισκεφτούν. Ήρθε και ο Φίλιππος, ο ηγούμενος της Μεγίστης Λαύρας και εκτίμησε το έργο μας. Από τότε γίναμε πολύ καλοί φίλοι.

Το νησί είχε αγοραστεί από τον Άγιο Αθανάσιο. Το είχαν στην κατοχή τους Βυζαντινοί άρχοντες. Λειτουργούσε ως μετόχι του Αγίου Όρους, για να προμηθεύει τα εκεί μοναστήρια με τρόφιμα όπως κρέας, μέλι, λάδι και στάρι. Έτσι ξεκίνησε τότε η εκτροφή κατσικιών στην Κυρά-Παναγιά και δεν σταμάτησε μέχρι σήμερα.

Μετά από αυτό το έργο μεγάλωσε η πίστη μέσα μας. Πηγαίναμε κάθε χρόνο και πολλές φορές πήγαιναν και οι ξυλουργοί μόνοι τους για να δουλέψουν χωρίς αμοιβή.

Όταν συνέβη το τρομερό ναυάγιο του πλοίου μας, του “Ωκεανός”, στη Νότιο Αφρική, με ξυπνήσανε τρεις το πρωί στη Σκιάθο! Καθώς επέστρεφα στον Πειραιά επειγόντως, προσευχήθηκα στην Κυρά Παναγιά. Το πλοίο μας χάθηκε! Οι 700 άνθρωποι όμως, που επέβαιναν, δεν έπαθαν ούτε γρατζουνιά! Σώθηκαν όλοι! Γύρω τους κολυμπούσαν δελφίνια και δεν άφηναν τους καρχαρίες να πλησιάσουν. Εκείνη την ημέρα λόγω κακοκαιρίας είχαν βουλιάξει γύρω άλλα οκτώ πλοία!

Κάθε Δεκαπενταύγουστο πάμε στην Κυρά-Παναγιά! Η “Ηπειρωτική” έσωσε το μοναστήρι και η Παναγιά έσωσε την “Ηπειρωτική!”...

“Τον Δεκαπενταύγουστο θα είμαι καλά και θα πάμε μαζί στην ΚυράΠαναγιά” μου είπε, λίγο πριν εισαχθεί για τελευταία φορά στο Νοσοκομείο.

Το ίδιο είχε πει στην αγαπημένη και πάντα δίπλα του σύζυγο, την Φλερ, στις τρεις του αγαπημένες θυγατέρες, την Ελένη, την Αλεξάνδρα και την Κατερίνα καθώς και στο “δεξί του χέρι”, την Εβίκα Εδιπίδη. Και το πίστευε γιατί πάντα στη ζωή του, κατάφερνε στο τέλος να κερδίζει!

Πολίτης του κόσμου

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος, μου μίλησε και για τις επαφές και τη γνωριμία του με μεγάλες διεθνείς προσωπικότητες.

Ρόναλντ Ρήγκαν: Θαύμαζα τον Ρήγκαν από τις ταινίες του. Όταν ανέλαβε, είδα ότι ήταν πρακτικός άνθρωπος και έπαιρνε αποφάσεις γρήγορες και ήταν φίλος με τη Θάτσερ. Τον γνώρισα μέσω του «National Prayer Breakfast», μια ετήσια εκδήλωση που πραγματοποιείται στην Ουάσιγκτον, συνήθως την πρώτη Πέμπτη του Φεβρουαρίου. Η εκδήλωση - η οποία είναι στην πραγματικότητα μια σειρά συναντήσεων, μεταξύ μεσημεριανού γεύματος και δείπνου - πραγματοποιείται από το 1953.

Το Εθνικό Πρωινό Προσευχής, που διοργανώνεται στην αίθουσα χορού του Hilton, φιλοξενεί κάθε χρόνο 3.500 περίπου επισκέπτες, συμπεριλαμβανομένων διεθνών προσκεκλημένων από περισσότερες των εκατό χώρες. Φιλοξενεί δε μέλη του Κογκρέσου αλλά και διάφορες προσωπικότητες από όλο τον κόσμο που πιστεύουν στο Θεό. Εκεί λοιπόν γνωρίστηκα με τον Μπερνέτ Τόμσον και γίναμε φίλοι. Εκεί συνάντησα και τον Ρόναλντ Ρήγκαν και συζητήσαμε για διάφορα θέματα όπως τα Special Olympics. Ήταν σπουδαία προσωπικότητα, ντυνόταν πολύ ωραία και όταν συζητούσες μαζί του ήταν σαν να μιλάς με έναν στενό σου φίλο.

Χίλαρι Κλίντον: Ήρθαμε πολύ κοντά, στην Διεθνή Ολυμπιακή Ακαδημία στην Ολυμπία. Ήταν μαζί και η κόρη της. Εκεί κουβεντιάσαμε για την Ελλάδα και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Κλίντον είχε κοντά του έναν Έλληνα, πολύ σημαντικό, τον Άντυ Μανάτος (αργότερα τις

υπηρεσίες του χρησιμοποίησε και η κυβέρνηση Παπανδρέου). Αυτός είχε πολύ καλές σχέσεις με όλους τους δημοκρατικούς. Έχει μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες πολιτικών συμβούλων/lobbying. Ερχόταν λοιπόν και βοηθούσε τον τουρισμό της Ελλάδας. Από αυτόν γνώρισα τον Κλίντον.

Βλαντιμίρ Πούτιν: Από τον Πούτιν έλαβα το παράσημο του «Αγίου Ανδρέα». Οι Ρώσοι είχαν εμμονή με τη Μονή Αγίου Παντελεήμονα στο Άγιον Όρος. Εκεί παλιά ήταν ένα μοναστήρι με 3.000 μοναχούς. Ένα μέρος της μονής κάηκε και τότε ο πρέσβης της Ρωσίας στην Ελλάδα, ο Στουκάλιν, που ήταν και φίλος μου, επειδή ήξερε και τις σχέσεις που είχα με τον Παπανδρέου με παρακάλεσε να αυξήσουμε το όριο των Ρώσων μοναχών που τότε ήταν μόνο 15. Διοργάνωσα ένα συνέδριο με τον Βλαντιμίρ Γιακούνιν, επι κεφαλής του τμήματος Πολιτικής Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λεμονόσοφ για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Ήρθαν καλεσμένοι και από την Ρωσική Εκκλησία στην Πάτμο. Και, φυσικά, όλα πήγαν κατ' ευχήν...

Θεόδωρος Κρίτας: Ήταν ένας εκπληκτικός άνθρωπος, ο Θεόδωρος Κρίτας, που προσκαλούσε διάφορους καλλιτέχνες. Δεν είχε, όμως, τα χρήματα να καλεί πάντα μεγάλες προσωπικότητες. Εγώ τον βοηθούσα στο ότι κάθε καλλιτέχνη που έφερνε μαζί με το συγκρότημά του, τους πήγαινα μια κρουαζιέρα! Έτσι γνώρισα τον Νουρέγιεφ, τον Παβαρότι και την ΜαργκότΦοντέιν, που χόρεψε με τον Νουρέγιεφ στο Ηρώδειο. Η Φοντέιν ήταν πολύ φίλη με την Μαρία Καρρά που ήταν παντρεμένη με έναν Κουβανό ονόματι Τεκουέβας. Την κάλεσα στο σπίτι της μητέρας μου και φάγαμε μαζί. Όταν τελείωσε το δείπνο, βάλαμε μουσική και χορέψαμε ένα σλόου.

Την ΝανάΜούσχουρη την γνώρισα στα νεανικά μου χρόνια. Τραγουδούσε σε ένα κέντρο στην οδό Μουρούζη. Ένα μικρό μπαράκι ήταν, αλλά από την πρώτη φορά που την άκουσα είπα ότι είναι καταπληκτική. Τότε ήταν άγνωστη. Αργότερα εξελίχθηκε .

Την ΜαρίαΚάλλας την θαύμαζε ο Λαμπράκης πολύ. Από αυτόν την γνώρισα. Μάλιστα τον έκανε έξω φρενών όταν του ζήτησε 5.000 δολάρια για να τραγουδήσει στην Επίδαυρο. Ήταν μεγάλη προσωπικότητα.

Με τον Ωνάση είχαμε πολλές φορές συναντηθεί στη «Χριστίνα». Ήταν φίλος με τον πατέρα μου και ερχόταν συνέχεια στο σπίτι των Ποταμιάνων στο Βόλο.

Ο επίλογος

Σαν επίλογο σε ετούτη την αναφορά μου στον αλησμόνητο φίλο μου, τον “Πατριάρχη” της ελληνικής κρουαζιέρας Ανδρέα Αν. Ποταμιάνο, επιτρέψτε μου να θυμίσω την περίφημη επιστολή, που απέστειλε στον υπουργό Ναυτιλίας ΓιάννηΠλακιωτάκη και κοινοποίησε στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τους υπουργούς Τουρισμού ΧάρηΘεοχάρη και Επικρατείας ΓιώργοΓεραπετρίτη, πριν ένα χρόνο.

Ήταν το “Κύκνεριο άσμα” ενός σπουδαίου ανθρώπου της Θάλασσας, που αγάπησε την Ελλάδα, την Κρουαζιέρα, την Κύπρο και την οικογένειά του.

Μια επιστολή, που ακόμη περιμένει να μελετηθεί καλά από τους παραλήπτες.

Ας την διαβάσουν προσεκτικά, πριν είναι πολύ αργά...

«Θα ήθελα με την επιστολή μου αυτή να σας ενημερώσω σχετικά με την πολιτική και τη στρατηγική που θα πρέπει να χαραχθεί ώστε η χώρα μας να επωφεληθεί στο μέλλον από το τραγικό γεγονός που αντιμετωπίζουμε παγκοσμίως και το οποίο θα επηρεάσει την πατρίδα μας σε πολλούς τομείς της οικονομίας.

Η παρούσα κρίση θα πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις εάν ήταν προβλέψιμη ή όχι, ή εάν οφείλεται σε λάθος επιπόλαιων χειρισμών από την παγκόσμια κοινότητα.

Εγώ θα προσπαθήσω να αναφερθώ στον τομέα της Επιβατηγού Ναυτιλίας και συγκεκριμένα στα πλοία περιηγήσεων και κρουαζιερών. Έχω ασχοληθεί περισσότερο από 50 χρόνια στον τομέα αυτόν, ως Πρόεδρος της Ενώσεως Επιβατηγών Πλοίων επί 23 χρόνια και ως αντιπρόεδρος άλλα τόσα και τώρα ως αντιπρόεδρος στον τομέα κρουαζιερών του ΣΕΕΝ, ο οποίος, υπό την προεδρία του κ. Μιχάλη Σακέλλη εκπροσωπεί περισσότερα από εκατό πλοία.

Η οικογενειακή εταιρεία «Ηπειρωτική» ήταν η πρώτη που δημιούργησε τον συγκεκριμένο κλάδο της ναυτιλίας παγκοσμίως. Από το 1953, για πρώτη φορά, ξεκινήσαμε τις κρουαζιέρες στα Ελληνικά νησιά με τους αείμνηστους Νίκο Φωκά, Γενικό Γραμματέα και Αριστομένη Παπαχελά, διευθύνοντα σύμβουλο του ΕΟΤ.

Γρήγορα, η «Ηπειρωτική» επεξέτεινε τις κρουαζιέρες αυτές ανά την υφήλιο οργανώνοντας τακτικές περιηγήσεις στην Καραϊβική, στην Αλάσκα, στον Αμαζόνιο, στον Ορινόκο, στα νησιά Γκαλάπαγκος, στην Ερυθρά Θάλασσα, στην Βαλτική και κρουαζιέρες στον Ειρηνικό, στην Χαβάη, την Καλιφόρνια και το Μεξικό.

Εκείνο που προσέφεραν οι κρουαζιέρες αυτές δεν ήταν μόνο τα σχεδόν «απάτητα από θαλάσσης» μέρη, τα καινούρια λιμάνια και τα εξωτικά νησιά που δεν είχε επισκεφθεί πλοίο κρουαζιέρας μέχρι τότε.

Το σημαντικό που προσέφεραν τα πλοία αυτά ήταν μια αληθινή φιλοξενία και άψογα ελληνικά πληρώματα, που έδιναν στους επιβάτες το αίσθημα φιλοξενίας και υπηρεσιών πρωτόγνωρων για εκείνη την εποχή.

Τα πλοία έφεραν την Ελληνική σημαία, κάνοντας όλους μας υπερήφανους, και εκάλυπταν μέρη άγνωστα τότε για πολλούς επιβάτες που ήταν κυρίως Αμερικανοί, Άγγλοι, Γερμανοί και από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα, στην Αλάσκα και σε άλλα μέρη είναι εγγεγραμμένο το όνομα του πλοίου της «Ηπειρωτικής», ΙΑΣΩΝ, που ήταν το πρώτο κρουαζιερόπλοιο που επισκέφτηκε την περιοχή.

Η επιτυχία των κρουαζιερών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε πολλοί από τους επιβάτες να επαναλαμβάνουν τα ταξίδια δύο και τρεις φορές τον χρόνο (οι περίφημοι “repeaters”) όχι μόνο για να δουν τα αξιοθέατα αλλά να συναντήσουν ξανά έναν φίλο τους, τον καπετάνιο, τον μηχανικό, τον cruise director, έναν θαλαμηπόλο που τους εξυπηρέτησε -τον αισθάνονταν φίλο τους -, τον Γιάννη, τον Κώστα, τον Γιώργο, τον Άδωνη…- με τους οποίους είχαν συνδεθεί κατά τη διάρκεια των κρουαζιερών.

Η ζωή στα πλοία ήταν καλά σχεδιασμένη. Με ψυχαγωγία, με διαλέξεις επιστημονικές και βεβαίως με πλούσια εστίαση που δεν την εύρισκαν τότε στα καλλίτερα ξενοδοχεία.

Την επιτυχία εκείνη ακολούθησαν και άλλες ελληνικές εταιρείες με πλοία υπό Ελληνική σημαία όπως η SUNLINE, ο Τυπάλδος, ο Καβουνίδης, ο Κυρτάτας, ο Χατζηϊωάννου, ο Κολάκης, η γνωστή «HELMES», o Χανδρής, η «GREEKLINE» και αργότερα η «FESTIVAL» και ο Περικλής Παναγόπουλος.

Η επιτυχία αυτή κίνησε το ενδιαφέρον του εξωτερικού, κυρίως των Αμερικανών, (όχι όμως και του αμερικανικού κράτους που διατήρησε το Jones Act -Cabotage- για τα πλοία με αμερικανική σημαία), οι οποίοι αντελήφθησαν ότι θα έπρεπε να επενδύσουν στον τομέα αυτόν που παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον.

Προσπάθησαν να αντιγράψουν ακριβώς ό,τι είχαμε σχεδιάσει από την

αρχή: Ψυχαγωγία στα πλοία και επισκέψεις στα διάφορα αξιοθέατα. Αντελήφθησαν όμως και κάτι άλλο, ότι για λόγους οικονομικούς θα έπρεπε να ναυπηγηθούν τεράστια πλοία και να ναυτολογηθούν τριτοκοσμικά πληρώματα, με μικρό οικονομικό κόστος, ώστε να δημιουργήσουν μεγάλη κερδοφορία για τις εταιρείες τους.

Έτσι γύρω στο 1975 άρχισε ο «πόλεμος». Θα έπρεπε να «εξουδετερωθεί» η ελληνική σημαία και τα ελληνικά πληρώματα για να παραχωρήσουμε την μοναδική μας γεωγραφική θέση υπό ξένες σημαίες πλοία και συμφέροντα.

Στον «πόλεμο» αυτόν επιστράτευσαν τις πρεσβείες τους, μέσα ενημέρωσης, ανθρώπους της Ελληνικής Ναυτιλίας που δεν είχαν σχέση με τις ελληνικές κρουαζιέρες ακόμη και πολιτικούς, υποσχόμενοι ότι αν καταργηθεί το προνόμιο των ελληνικών πλοίων να επιβιβάζουν και να αποβιβάζουν επιβάτες στον Πειραιά θα πλημύριζαν την Ελλάδα με ξένους και με μεγάλο όφελος για την ελληνική οικονομία, ότι θα επισκεύαζαν τα πλοία τους στην Ελλάδα, ότι θα είχαν αφετηρία την Ελλάδα ως «home port» και πολλά άλλα τέτοια.

Βεβαίως η δυνατότητα να παραλαμβάνουν επιβάτες και να πηγαίνουν στο εξωτερικό υπήρχε χωρίς κανένα περιορισμό. Το πρόβλημά τους ήταν πώς θα ανταγωνιστούν τα ελληνικά πλοία στο χώρο τον δικό μας, της Ανατολικής Μεσογείου όπου είχαμε καθιερωθεί. Ο «πόλεμος» από μέσα και έξω ήταν σκληρός.

Η Ένωσή μας με τη βοήθεια και την στήριξη της «Καθημερινής» και κυρίως του Δημήτρη Καπράνου και άλλων μέσων ενημέρωσης, (σημ.σντ: την Carnival) προσπάθησε επί χρόνια να δώσει στους πολιτικούς να αντιληφθούν το ότι το να ενδώσουμε στις απαιτήσεις των ξένων θα ήταν καταστρεπτικό για την Ελληνική Ναυτιλία.

Η «Ηπειρωτική» είχε και μια άλλη εμπειρία. Το 1993 αποφασίσαμε να συνεργαστούμε με μια από τις μεγάλες Αμερικανικές εταιρείες. (σημ. Συντ: Την Carnival). Το δοκιμάσαμε αλλά γρήγορα αντιληφθήκαμε ότι ο σκοπός τους δεν ήταν να προβάλουμε τις αρχαιότητές μας, την ελληνική φιλοξενία ή τα ελληνικά νησιά, αλλά οι επιβάτες να παραμένουν για μεγάλο διάστημα στα πλοία, περιορίζοντας τον χρόνο παραμονής στα νησιά, ούτως ώστε να αναγκάζονται να ξοδεύουν τα χρήματά τους πάνω στο πλοίο και όχι στα μέρη που επισκέπτονται, κάτι που βεβαίως ήταν σε βάρος της ελληνικής οικονομίας.

Είδαμε ότι αλλάζει τελείως το σκηνικό της φιλοξενίας, της προβολής και των σχέσεων, καθώς στην μελλοντική πολιτική τους περιλαμβανόταν το να αντικατασταθούν τα ελληνικά πληρώματα με τριτοκοσμικά και βεβαίως να αλλάξει η σημαία!

Για τους λόγους αυτούς αποφασίσαμε να διακόψουμε τη συνεργασία και να προσπαθήσουμε να παλέψουμε μόνοι μας. Ίσως εκ των υστέρων οικονομικά και σε συνδυασμό με τις μετέπειτα εξελίξεις παγκοσμίως, δεν ήταν η καλύτερη λύση για την εταιρεία μας.

Αυτό όμως δεν το λογαριάσαμε και πρέπει να πω πως για την απόφαση αυτή βρήκαμε συμπαράσταση από τον τότε Πρωθυπουργό και τον Υπουργό Ναυτιλίας. Ήταν μία απόφαση για την οποία ουδέποτε μετανιώσαμε…

Πέρασαν χρόνια, οι διάφορες κυβερνήσεις -εκτός της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος προσωπικά είχε αντιληφθεί απολύτως το πρόβλημα και κυρίως της τελευταίας περιόδου του ΠΑΣΟΚ και ελάχιστων αδύναμων φωνών- εκάμφθησαν προ των απαιτήσεων των ξένων με αποτέλεσμα, όπως είχαμε προβλέψει και προειδοποιήσει (Η «Καθημερινή είχε τότε δημοσιεύσει άρθρο με τίτλο «Σαμποτάζ στο καμποτάζ») να καταγκρεμιστεί το ΝΑΤ από έσοδα, να χάσουν οι Έλληνες ναυτικοί τη δουλειά τους στις κρουαζιέρες και να υποσταλεί η Ελληνική Σημαία από τα ελληνικά πλοία.

Οι επισκευαστικές βάσεις ερημώθηκαν και ο ελληνικός κλάδος πέρασε σε δοκιμασία.

Η σημαία του Παναμά, της Λιβερίας, των νήσων Μπαχάμας και Μάρσαλ υψώθηκαν σε πλοία αντί της Ελληνικής. Τους Έλληνες ναυτικούς τους αντικατέστησαν τριτοκοσμικοί ναυτικοί, κυρίως στον ξενοδοχειακό κλάδο, αμειβόμενοι ως επί το πλείστον από φιλοδωρήματα επιβατών.

Ναυπηγήθηκαν υπερμεγέθη πλοία τριών, τεσσάρων, πέντε και έξι χιλιάδων επιβατών που άρχισαν να επισκέπτονται τα νησιά της Καραϊβικής, τα Ελληνικά νησιά και άλλα μέρη καταστρέφοντας το θαλάσσιο οικοσύστημα, τα κοράλλια, τα χρωματιστά ψάρια, την υφή της θάλασσας, το πλαγκτόν, κατακλύζοντας νησιά και μέρη που επισκέπτονταν, αλλοιώνοντας τον χαρακτήρα των ανθρώπων και το αίσθημα φιλοξενίας, κυρίως στην Ελλάδα αλλά και στην γειτονική χώρα, την Τουρκία.

Και θα έλεγε κανείς ότι «τουλάχιστον με όλα τα άτομα που έρχονται, η οικονομία μας θα ανορθωθεί προς όφελος του Ελληνικού λαού». Δυστυχώς, συνέβη ακριβώς το αντίθετο! Οι επισκευαστικές βάσεις έκλεισαν, τα ξένα πλοία των τεσσάρων, πέντε και έξι χιλιάδων ατόμων περνούν απλώς για ολιγόωρη παραμονή ώστε να μην δίνεται η δυνατότητα στους επιβάτες να ξοδέψουν κάτι στη χώρα, τα δικά μας λιμάνια να είναι λιμάνια περαστικά και όχι λιμάνια αναχωρήσεων όπως είχαν υποσχεθεί.

Έτσι, τα σημεία εκκινήσεων των πλοίων αυτών είναι από τη Βενετία, τη Βαρκελώνη, τη Γένοβα, όπου η πρόσβαση είναι εύκολη με αεροπλάνα και αυτοκίνητα και από την Κωνσταντινούπολη, που έχουν τρία τεράστια αεροδρόμια και τυγχάνουν πολλών διευκολύνσεων.

Δυστυχώς, οι πολιτικοί, εντυπωσιαζόμενοι από τα μεγέθη και μη αντιλαμβανόμενοι την επερχόμενη καταστροφή, ενεθάρρυναν και ενθαρρύνουν τη δημιουργία τεραστίων προβλητών, την πώληση λιμανιών, την μερική καταστροφή των θαλασσίων χώρων επεμβαίνοντας στο οικοσύστημα, εμποδίζοντας τα θαλάσσια ρεύματα, καταστρέφοντας ιστορικά μέρη.

Θα πρέπει ίσως να σκεφτούμε αν ο «ιός» αυτός, που ήρθε ξαφνικά ήταν προβλέψιμος ή αν θα μπορούσαμε να τον αποφύγουμε. Δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη για άλλους κλάδους αλλά ξέρω ότι η αλαζονεία του ανθρώπου μας οδήγησε σε πλοία που δεν είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε.

Πλοία, τα οποία με το παραμικρό ατύχημα θα μπορούσαν να αποβούν μοιραία για πολλούς ανθρώπους, ναυπηγημένα σε μη ανθρώπινες διαστάσεις, οπότε αναγκαστικά γίνονται αβαρίες στα θέματα ασφαλείας των επιβατών.

Και όντως απεδείχθη ότι ένας «κορωνοϊός», μία σαλμονέλα, μία αόρατη γρίπη μεταδιδόμενη από τα κανάλια του αερισμού να αφανίζει μία ανθρώπινη πολιτεία πέντε χιλιάδων ανθρώπων!

Εάν συμβεί οποιοδήποτε άλλο ατύχημα μη προβλέψιμο, φωτιά, πρόσκρουση, εισροή υδάτων, οι «κανονισμοί» εγκλωβίζουν πολλούς ανθρώπους σε διάφορα καταστρώματα απ’ όπου είναι πολύ δύσκολο να διαφύγουν εφ’ όσον κάθε κατάστρωμα δεν έχει εισόδους-εξόδους διαφυγής προς τη θάλασσα και όλοι αναγκάζονται να πάνε μόνο σε καταστρώματα με λέμβους διασώσεως. Πράγμα δύσκολο για ηλικιωμένους ιδιαίτερα σε ένα πανικό και αδύνατο σε ένα «μπλακ άουτ» του πλοίου.

Ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε ότι ο πλανήτης μας είναι ένας ζων οργανισμός που κινείται από δυνάμεις στις οποίες όλοι πιστεύουμε και ότι κατά καιρούς προσπαθεί να προστατευθεί από την καταστροφή του από το ανθρώπινο είδος. Αυτό ζούμε σήμερα!

Είναι ευκαιρία για την Ελλάδα μετά τα όσα συνέβησαν και μετά από την εμπειρία που είχαμε, να αναλάβει πρωτοβουλία στον τομέα των επιβατηγών πλοίων και στα διεθνή φόρα και στον ΙΜΟ (International Maritime

Organization) ώστε να ναυπηγούνται πλοία ανθρωπίνων διαστάσεων με όλα τα μέσα ασφαλείας, π.χ. ο αερισμός να γίνεται με ατομικές μονάδες για να μη προσβάλλονται όλα τα μέρη του πλοίου, να δημιουργηθούν έξοδοι διαφυγής σε όλα τα καταστρώματα και να αποφεύγονται οι προσεγγίσεις σε χώρους που δημιουργούνται καταστροφές στο περιβάλλον.

Και αναφέρομαι κυρίως στα κρουαζιερόπλοια στα οποία η παραμονή των επιβατών είναι πολυήμερη. Δεν είναι ανάγκη τα μικρά νησιά να πλημμυρίζουν με ξένους που επισκέπτονται τη χώρα μόνο για μια ώρα και δεν προλαβαίνουν καν να δουν τα μέρη, αλλά να πάρουν μόνο μια φωτογραφία, χωρίς να κάνουν την παραμικρή δαπάνη.

Όλα αυτά δεν επιλύονται με τις πολυάριθμες επιτροπές κρουαζιερών και με μελέτες που δημιουργούνται από τις κυβερνήσεις όταν συμμετέχουν αντικρουόμενα συμφέροντα.

Παράδειγμα: Το τουριστικό γραφείο θέλει να έρχονται χιλιάδες άνθρωποι, η αεροπορική εταιρεία θέλει να αυξήσει τις πτήσεις και να χρησιμοποιήσει όσο το δυνατόν πιο μεγάλα αεροπλάνα, ο λεμβούχος θέλει να αποβιβάσει όσους περισσότερους μπορεί, τα λεωφορεία θέλουν ένα μεγάλο αριθμό επισκεπτών και τα μαγαζιά θέλουν να διαθέτουν αναμνηστικά κατασκευής τρίτων χωρών, μια που καταφέραμε να καταστρέψουμε την ελληνική χειροτεχνία και τα εργαστήρια τέχνης.

Τελικά, όμως, τα χρήματα που εισπράττει το κράτος είναι πολύ λίγα. Πιθανότατα θα ήταν πολλαπλάσια εάν θα μπορούσαμε να προσφέρουμε υπηρεσίες υψηλού επιπέδου σε ανθρώπινη διάσταση με σεβασμό προς τις αρχιτεκτονικές παραδόσεις, να παρέχουμε φιλοξενία και αμόλυντο περιβάλλον.

Ίσως να ξανασκεφτούμε αν καλώς ξεπουλάμε τα λιμάνια μας σε ξένα κράτη, σε ξένα οικονομικά συμφέροντα, όπως την πληθώρα των μαρινών που πουλήσαμε σε τρίτους.

Επίσης, τώρα έχουμε στο πρόγραμμά μας να πουλήσουμε και άλλα λιμάνια. Ασφαλώς, πολλοί ξένοι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν αυτόν τον μοναδικό γεωγραφικό χώρο της υφηλίου, τις θάλασσές μας και τα νησιά μας.

Ο Μιχάλης Λάμπρος –Majestic International Cruises, για τον Ανδρέα Ποταμιάνο:

Αγαπημένε μας φίλε και συνεργάτη Ανδρέα, Ολόκληρος ο ναυτιλιακός κόσμος του Πειραιά, και ιδιαίτερα οι τομείς της Επιβατηγού και της Κρουαζιεροπλοίου Ναυτιλίας, πενθούν σήμερα για την απώλεια του ανθρώπου που έβαλε τις βάσεις πάνω στις οποίες κτίστηκε το μεγάλο οικοδόμημα των δύο παραπάνω φορέων της ναυτιλίας μας. Φίλε Ανδρέα, σε μένα έτυχε ο κλήρος να σου απευθύνω το ύστατο κατευόδιο εκ μέρους των δύο φορέων που υπηρέτησες με όλες σου τις δυνάμεις για ολόκληρες δεκαετίες, της Ενώσεως Εφοπλιστών Επιβατηγών Πλοίων με τη σημερινή ονομασία Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, και της Ενώσεως Εφοπλιστών Κρουαζιεροπλοίων και Φορέων Ναυτιλίας.

Η οικονομία μας ίσως με την πώληση βελτιωθεί προσωρινά. Ας σκεφτούμε, όμως, τα εγγόνια μας και τις μελλοντικές γενεές και ας αναρωτηθούμε τι θα τους έχει απομείνει!

Η Ευρώπη με τον «ιό» κατακερματίστηκε. Ακόμη και το ανθρώπινο είδος απειλείται. Η ακτοπλοΐα είναι ακόμη Ελληνική με πλοία που έγιναν με μεγάλο κόπο. Είναι πλοία σύγχρονα που διασφαλίζουν την ενότητα του έθνους. Είναι οι φλέβες που συνδέουν τα νησιά με τον κορμό της χώρας μας. Πρέπει να κάνουμε κάθε προσπάθεια να διατηρήσουμε τον κλάδο αυτόν ανέπαφο, κλάδο τον οποίο με μεγάλο κόπο ο ιδιωτικός τομέας δημιούργησε με σύγχρονα πλοία.

Είναι ευκαιρία τώρα, με την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη, να αναθεωρήσουμε γενικότερα την πολιτική μας στη Ναυτιλία, να επαναφέρουμε τους Έλληνες ναυτικούς, να μειωθεί η ανεργία και να αφήσουμε στο περιθώριο συμφέροντα ξένα προς την χώρα μας, συμφέροντα ομοσπονδιών και μικροσυμφέροντα διαφόρων κλάδων.

Είναι λοιπόν ευκαιρία, την ώρα που βαλλόμεθα από έναν «αόρατο» εχθρό, να σκεφτούμε μήπως κάνουμε κάτι λάθος ενάντια στη φύση και τα ανθρώπινα μεγέθη και να χαράξει η Ελλάδα το μέλλον της με λίγους, ελάχιστους ανθρώπους της κυβερνήσεως και ειδικούς, μακριά από συμφέροντα (χωρίς να παραβλέπουμε τα οικονομικά), με ανθρώπους εγνωσμένης ευαισθησίας, όπως μας αποδεικνύει ο κ. Τσιόδρας στο θέμα του «κορωνοϊού».

Λέμε ότι είμαστε η μεγαλύτερη ναυτιλία στον κόσμο. Ας φροντίσουμε, ως σωστοί Έλληνες, να γίνουμε πρωτοπόροι και σε μία ανθρώπινη ναυτιλία.

Αξιότιμε κ. Υπουργέ, Σκεφτείτε…. Θα είμαστε κοντά σας για κάθε βοήθεια. Αναμένοντας τις σκέψεις σας. Με φιλικούς χαιρετισμούς και τιμή,

Ανδρέας Ποταμιάνος»

Ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να βρω τα κατάλληλα λόγια για τον ύστατο τούτο αποχωρισμό.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ για όσα μας δίδαξες όλα αυτά τα χρόνια είναι το λιγότερο που μπορούμε να σου προσφέρομε ως κατευόδιο για το μεγάλο ταξίδι στην αιωνιότητα που ξεκίνησες σήμερα.

Όλοι όσοι συνεργαστήκαμε μαζί σου κρατήσαμε μόνο θετικές και εποικοδομητικές εμπειρίες και δίκαια σου αποδώσαμε τον τίτλο του Πατριάρχη της Ελληνικής Επιβατηγού Ναυτιλίας και της Κρουαζιέρας.

Θα μας λείψει Ανδρέα η παρουσία σου στον Πειραιά και όχι μόνο. Ο Πειραιάς σήμερα είναι φτωχότερος αποχαιρετώντας τον άνθρωπο που έδωσε όλες του τις δυνάμεις για το καλό της πατρίδας μας από όλους τους τομείς που την υπηρέτησε.

Στην αγαπημένη σου σύζυγο Φλερ που στάθηκε δίπλα σου βράχος ακλόνητος και στα αγαπημένα σου κορίτσια Ελένη, Κατερίνα και Αλεξάνδρος, εκφράζομε τα θερμά μας συλληπητήρια και είμεθα βέβαιοι ότι ο Κύριός μας θα σας χαρίζει βάλσαμο παρηγοριάς να τον θυμόσαστε.

Μπορεί σήμερα το φθαρτό σου σώμα να μας εγκαταλείπει, όμως το πνεύμα σου θα παραμένει μαζί μας για το υπόλοιπο της επίγειας ζωής μας με την ελπίδα να αξιωθούμε να σε ξανασυναντήσομε στην αιώνια ζωή, όταν μας καλέσει κι εμάς ο Κύριός μας κοντά Του.

Καλό σου ταξίδι αγαπημένε μας φίλε και συνεργάτη Ανδρέα και καλή αντάμωση!