3 minute read
Andrzej Sobczak autor hymnów
Dworak,ZdzisławDworzecki,CzesławFaron, Maciej Freitag, Andrzej Głyda, Marian Humpich, Krzysztof Jakubowski, Jacek Kijowski, Marek Kirschke, Stanisław Kluczyński, AntoniKończal,TomaszPokrzywniak,LechRaczak,AndrzejMatuszewski,KrystynadeMezer,WojciechMüller,PiotrNiewiarowski, TomaszOpala,TadeuszThomasiPiotrWroński.
Niezapomnianepozostanąteżwmojejpamięciwieloletniepracowniczkipionufinansowo-administracyjnego: Bronisława Andrzejewska, Irena Cieślik, Emilia Gogołek, Barbara Hejduk, Mirosława Leszczyńska, Maria Luty, Helena Rutkowska, Aleksandra Szczepaniak i Halina Szymańska.
Advertisement
Krzysztof Gajda
Andrzej Sobczak autor hymnów1
AndrzejSobczaknapisałwieleprzebojów, jego teksty śpiewali najważniejsi polscy estradowcy ostatnich dekad XX wieku. Kto korzystał z mediów w tamtym czasie, musi znać takie hity jak Daj mi tę noc grupy Bolter, Hi-fi formacji Wanda i Banda, Nie było ciebie tyle lat Krystyny Giżowskiej, Szalala zabawa trwa Urszuli Sipińskiej. Ci, którzy kibicują Lechowi, którzy choć raz byli na stadionie przy ul. Bułgarskiej, znają pieśń W górę serca, niech zwycięża Lech,którąśpiewająkibice przedrozpoczęciemkażdegomeczu.Dlawielu ludzi, którzy dorastali w latach osiemdziesiątych, rolę pokoleniowych hymnów pełniły utwory rockowych zespołów: Przeżyj to sam Lombardu czy Dorosłe dzieci Turbo.
Zanim polski rock rozwinął silną gałąź twórczości autorskiej, naturalny był tam typowo estradowy podział ról na wykonawców oraz profesjonalnych autorów słów i muzyki. Piosenki,wodbiorzespołecznymutożsamiane z zespołem, który pojawiał się na scenie, pisane były przez zawodowców – łatwo stawały sięprzebojami,choćczęstogrzeszyłybrakiem autentyzmu. Andrzej Sobczak, po skończeniu poznańskiej polonistyki, dzięki talentowi do mowywiązanejspełniałsięjakotekściarz,był więc rzemieślnikiem słowa. Artystą uczyniło go to, co wykracza poza sprawne napisanie tekstu pasującego do muzyki – ważne treści, wywołujące emocje i niosące silny przekaz społeczny.
Przeżyj to sam totekst,którypowstałjako reakcjanatelewizyjnąrelacjęzsolidarnościowejdemonstracjikilkatygodniprzedwprowadzeniemstanuwojennego(wedługinnychźródeł był to program o Albinie Siwaku, członku KC PZPR). „Byłem wściekły. Miałem w sobie tę ludzką, zwyczajną niezgodę na czasy, w których przyszło mi żyć. Nie godziłem się na obłudę, którą karmiły nas media i miałem złość na niektórych dziennikarzy, tych, którzy szydzili z ludzi w żywe oczy – biednych, głodnych,zdesperowanych,szarych.Noimiałem do siebie żal, jakąś tłumioną pretensję, że wszystko to widzę, że się we mnie w środku gotuje, ale wciąż oglądam tę grę jak widz. Z daleka” – wspominał w jednym z wywiadów. Tekst napisał mu się ponoć sam, w kilka minut i może dlatego pozostaje tak żywy i ważny, mimo upływających dekad. Kiedy w2015rokunowawładzazaczęławprowadzać daleko idące zmiany w fundamentach systemu prawnego, w czasie demonstracji wyrażających sprzeciw wykorzystano między innymi przebój Lombardu. Przeciwko takiemu użyciu zaprotestowałGrzegorz Stróżniak, autor muzyki, przypominając zresztą o nierozstrzygalnym sporze na temat tego, który z kodów jest ważniejszy: słowa czy muzyka? Zo-
1 W dziesiątą rocznicę śmierci poety – 31 maja 2011 r.
stawmy tę dyskusję na boku, chodzi bowiem o przypomnienie, że to właśnie ten powstały blisko cztery dekady wcześniej utwór został potraktowany jako adekwatna ilustracja społecznych nastrojów i trudno zakwestionować wtymprocesierolęsłównapisanychprzezAndrzejaSobczaka.Emocjonalnypotencjałpieśni wykorzystalirównieżtwórcyspotureklamującego piłkarską ekstraklasę w stacji telewizyjnej, która te rozgrywki transmituje. Pierwsze słowarefrenu,śpiewaneprzezkibicowskichór, oddają atmosferę ekscytacji sportowym widowiskiem, a kontekst historyczny wzmacnia wspólnotową wymowę pieśni, mającą nakłaniać do włączenia się w nurt wydarzeń.
Album Dorosłe dzieci grupyTurbowydany został w 1983 roku, nagrany kilka miesięcywcześniej.Prawiewszystkieteksty(oprócz jednego) wyszły spod pióra Andrzeja Sobczaka, muzykę skomponował Wojciech Hoffmann. Płyta utrzymana w stylistyce heavymetalowej oddaje nastroje młodego pokolenia w rzeczywistości stanu wojennego. Nie ma tam, oczywiście, konkretnych odniesień politycznych,jestraczejatmosferabeznadziei,tak dotkliwaiczytelnawtamtymczasie.Spójność tekstowa przypomina konstrukcję concept albumu–rockowychpłytopowiadającychjakąś historię bądź osnutych wobec jednego wątku. Przegadane dni, Pozorne życie, Nie znaczysz nic, Mówili kiedyś – to tylko cztery wymowne tytuły, więcej treści pojawia się w każdej z pozostałych piosenek.
Płytę otwiera utwór Szalony Ikar. Młody bohaterzmitologiipodejmowałryzykowimię wolności.Porwawszysięnarzeczniemożliwą, poniósł klęskę, lecz wartość stanowi sam romantycznyheroizm.Wymowęutworupuentuje analogia między mitem a współczesnością: (…tak wielu Ikarów się rodzi od nowa, a lot ich szaleńczy wciąż trwa…)
Opowieść o przegranym – choć pięknym w swej idei – zrywie stanowiła przemyślane otwarcie płyty, której tematem przewodnim były utracone nadzieje młodego pokolenia, a zwieńczenie stanowił wyrazisty refren piosenki tytułowej: Dorosłe dzieci mają żal Za kiepski przepis na ten świat. Dorosłe dzieci mają żal, Że ktoś im tyle życia skradł.
Utwór tytułowy stał się wielkim przebojem, z którym identyfikują się kolejne generacje poddawane systemowi szkolnictwa –opresyjnemu i niezmiennie oderwanemu od rzeczywistości. Starszy o pokolenie artysta potrafił uchwycić i nazwać nastroje adresatów płyty, czyniąc przekaz uniwersalnym i ponadczasowym.
Naniezwykłydarklarownejsentencjonalności zwrócił uwagę profesor Jerzy Bralczyk, zaliczając frazę „Daj mi tę noc” do pięciuset najważniejszych polskich zdań (w książce 500 zdań polskich). Eufemistyczna, a jednocześnie przesycona erotyzmem treść niesiona jest tu przez umiejętne zestawienie jednosylabowychsłów,zktórychwszystkiesąważne,na co zwraca uwagę wybitny językoznawca. To właśnie za sprawą takiego talentu wiele utworów do dziś nie straciło na aktualności.
Andrzej Sobczak był także autorem tekstów poetyckich, które nigdy nie zostały piosenkami.Tworzyłtekstykabaretowe,pisałtakżebajkidladzieci,współpracowałprzezdługi czas z poznańskim ośrodkiem telewizyjnym przy produkcji materiałów o zabytkach Wielkopolski.Bezwątpienianależałdonajważniejszych poznańskich twórców kultury popularnej ostatnich dekad XX wieku.
