Van fossiele naar bio-based economy

Vlaanderen is een uitdaging als het op verduurzaming aankomt: we hebben een sterke chemische industrie, op onze beperkte oppervlakte vindt intensieve land- en tuinbouw plaats, en door onze hoge bevolkingsdichtheid produceren we aanzienlijke afvalstromen. Toch liggen er heel wat kansen.

In het licht van de huidige energiecrisis moeten we eerst een misverstand uit de weg ruimen: bij biomassa, waar de bio-based economy toch vooral om draait, denkt men vaak aan productie van elektriciteit en warmte (zoals pellets of biogas), maar dit is net het domein waar de bio-economie weinig waardevols kan bijdragen. Anders gezegd: als er een energiecrisis is, kan de bio-economie daar op korte termijn geen antwoord op geven.

Door Hannes Dedeurwaerder

mogelijke toepassingen is eindeloos. Bedoeling is om met alle biomassa zo veel mogelijk waarde te creëren. Energie is wat dat betreft de laagste valorisatie die je kunt hebben. Voeding, veevoeder, geneesmiddelen of duurzame producten zijn veel waardevoller.”

Maatwerkbedrijven

Veel van die zaken zijn al realiteit. Het grote potentieel voor de toekomst ligt met andere woorden vooral in de bijkomende mogelijkheden door innovatie. Soms via technologische innovatie – zoals de productie van kaas via fermentatie van gras (zonder koeien) of de productie van de uiteenlopendste chemicals uit verwerking van groenafval – soms via structurele innovatie. Dan denken we aan samenwerkingen tussen boeren en bedrijven om houtige biomassa uit landschapsbeheer een nieuwe toepassing te geven, of de inzet van maatwerkbedrijven bij biodiversiteitsbeheer.

interesse hebben. Het leuke is dat ze er niet alleen voor staan. Onze Vlaamse kennisinstellingen beschikken over heel wat relevante expertise op het vlak van bioeconomie. Bijkomend merk je ook dat de sectoren die traditioneel fossiel-gebaseerde grondstoffen gebruiken de opportuniteiten bekijken om de omschakeling naar bio-gebaseerde grondstoffen te maken. Dus in dat opzicht kunnen we toch stellen dat we de goede richting op gaan.”

Bio-based economy is het domein waar alle complexiteit samenkomt.

“Bio-economie omvat alles wat je kunt doen met organische processen of materiaal”, vertelt Dries Maes, beleidsmedewerker bio-economie bij de Vlaamse overheid (Departement Economie, Wetenschap en Innovatie). “Dit omvat de volledige voedingsketen, maar ook toepassingen in pharma, bio-gebaseerde chemische processen, bouwmaterialen, kleding… De lijst met

“Bio-based economy is het domein waar alle complexiteit samenkomt”, gaat Dries Maes verder. “De nieuwe initiatieven moeten werken met organisch materiaal, via nieuwe processen die nog verder onderzocht moeten worden, én in samenwerking met partners die elkaar nog niet kennen: boeren, de chemiesector, veilingen, enzovoort. Dus het is alleszins een werk op lange termijn. Dat houdt wel in dat de energiecrisis ook een probleem is voor de ontluikende bio-economie. Bijvoorbeeld omdat heel veel interessante afvalstromen van biomassa nu plotseling gebruikt worden om simpelweg op te stoken. Daardoor worden nieuwe ontwikkelingen voor betere toepassingen geremd. De bio-economie heeft nooit tot doel gehad om een alternatieve energiebevoorrading te creëren, maar wordt wel serieus tegengewerkt door de energiecrisis.”

Goede richting

“Bio-economie in Vlaanderen is nog redelijk klein”, vult Emily Verhelst, bedrijfsadviseur bio-economie bij Vlaio, aan. “Niettemin merken we dat er steeds meer bedrijven

— DRIES MAES VLAAMSE OVERHEID

Bio-gebaseerde economie hangt nauw samen met circulaire economie: optimale benutting van alle grondstoffen en niets verloren laten gaan. Vandaag is de bio-economie nog relatief klein en zijn er zeker nog heel wat biomassastromen beschikbaar die enkel laagwaardig worden gevaloriseerd. Hierin zitten mooie opportuniteiten. “Op basis van een goede kennis van de unieke kenmerken van het organisch materiaal kunnen we nagaan welke eigenschappen we weinig of niet terugvinden bij fossiel-gebaseerde materialen en omgekeerd”, gaat Emily Verhelst verder. “Denk maar aan bio-afbreekbare plastics of wol. Een belangrijke kanttekening hierbij is de beschikbaarheid van de biomassa. Vraag en aanbod in evenwicht krijgen is zeker nog een uitdaging. Dat betekent concreet dat we vandaag al moeten nadenken over hoe we op een duurzame manier aan de stijgende vraag naar biomassa kunnen voldoen.”